Rogon ni Ke Chuw Boch e Girdi’ ko Sib Kakrom nge Ngiyal’ Ney

I yan Blessinga nga Europe ya kan micheg ni yira pi’ reb e maruwel u rom ngak ni nge mang be’ ni ma fal’eg piyan lolugey. Machane, nap’an ni taw e ngaram ma aram min par ngak ngan li’ u lan ragag e rran maku yibe yog ngak ni yira li’ chon e tabinaw rok ni yad bay ko nam rok, me tomur riy ma aram min tay ni nga i maruwel ni ir be’ ni ma pi’ ir ni chuway’.

Ra reb e nep’ ma thingari yognag Blessing 200 i yan ko 300 e salpiy ni euro ni fan e nge yag ni thang e malfith ni ke tay e re ppin ni baaram ni ir e ga’ ko gin’en ni baaram ni ma maruwel e pi ppin riy ni yima pi’rad ko pumoon ni chuway’. Re malfith nem e ba pag 40,000 e salpiy ni euro.b I yog Blessing ni gaar, “Ba ga’ ni gu ma lemnag ni nggu mil, machane gu be rus nri ni li’ chon e tabinaw rog. Ere, dakuriy ban’en nrayog ni nggu rin’.” N’en ni buch ko re ppin ney e bod rogon e n’en ni ke buch rok sogonap’an aningeg e milyon e girdi’ u ga’ngin yang e fayleng ni yibe fekrad ni fan e ngaun pi’rad ni chuway’.

Sogonap’an 4,000 e duw ni ke yan, ma aram me chel bogi pumoon ni walagen ba pagel ni kab fel’ yangaren ni ka nog Josef ngak ngar pied ni chuway’. Ere, ni fek nga Egypt ni nge mang sib u tafen be’ nib tolang e liw rok. Machane, Josef e ba thil ngak Blessing, ya re tabinaw ni baaram nni fek ni nge mang sib riy e da un gafgownag riy ko som’on. Machane, nap’an ni siyeg ni ngar parew leengin e masta rok, ma aram me t’ar e re ppin nem e thin nga daken nge yog ni ke kol u gelngin. Tomuren e re n’ey, ma aram mi non’ nga kalbus min m’ag e chen ngak.​—Genesis 39:1-20; Psalm 105:17, 18.

Josef e ir reb e sib ni immoy kakrom, me Blessing e ir reb e sib u nap’an e bin 21 e chibog. Machane, gali cha’ney e yow bagayad e piin ni yima chuw’iyrad ni fan e ngaun maruwel ngorad ara ngaun pi’rad ko pumoon ngaun fek e salpiy riy.

BOOR E SALPIY NI KE YAG KO SIB NI YIBE YOGNAG U TAN E MAHL

Mahl ni un tay kakrom e aram e bin th’abi mom e kanawo’ ni ma fek boch e nam e girdi’ riy ni ngar manged sib. Ka nog ni fare Pilung u Egypt ni ka nog Thutmose III ngak e fek 90,000 e girdi’ ni ngar manged kalbus rok u tomuren reb e mahl ni tay nga Kanaan. I fek piyu Egypt e pi girdi’ nem ni ngar manged sib ni ngaur maruwelgad ko yungi n’en ni yima gay e gol riy, ma yad be toy boch e tempel, ma yad be th’ab woen e lul’ u yu yang i ban’en ya nge yag ni yan e bowoch riy ara un fek e ran riy.

Ku boor e girdi’ ni un fekrad ni ngar manged sib ko pi binaw ni bay u tan pa’ yu Roma u tomuren boch e mahl ni un tay. Ku immoy yu ngiyal’ ni un mahl ni bochan e ke t’uf boch e girdi’ ni ngan fekrad ni ngar manged sib. Yibe lemnag nnap’an ni yan i taw ko bin som’on e chibog ma sogonap’an baley ko urngin e girdi’ ni ur pared u Roma e yad boch e sib. Boor e sib u Egypt ngu Roma ni un maruwel ngorad nib pag rogon. Ngiyal’ nem e pi sib ni yad ma maruwel ko yungi n’en ni yima gay e gol riy u Roma e kemus ni sogonap’an 30 e duw ni yad ma par ni yad ba fos.

Munmun, ma aram miki gel boch e maruwel ni un tay ko sib. Nap’an e bin 16 nge yan i mada’ ko bin 19 e chibog, me yan i par ni girdi’ ni un pi’rad ni chuway’ u Africa nga Meriken ni ngar manged sib e aram e re siyobay u roy u fayleng nth’abi yoor e salpiy ni i yag riy. Rogon ni ke m’ug ko report ko UNESCO e ‘sogonap’an 25 i yan ko 30 e milyon e pumoon, nge ppin, nge bitir ni un iringrad ngaun pi’rad ni chuway’.’ Ku bokum miriay e biyu’ e pi girdi’ ney e ka nog ni kar m’ad u lan e day ni Atlantic u nap’an ni yibe fekrad i yan nga Meriken. Olaudah Equiano ni ir bagayad e pi sib nem ni magey nde yim’ e yog ni gaar: “Be gawol e piin nib pin, ma be gel’gel’ e piin ni yad be n’en ni ngar m’ad. Dabiyog i weliy rog gelngin e gafgow ni ug ted.”

Ba gel e kireban’ riy, ya mus ko ngiyal’ ney ma ka bay e girdi’ ni yibe fekrad ni ngar manged sib. Rogon ni ke yog fare ulung ni ka nog e International Labour Organization ngay e sogonap’an 21 e milyon e pumoon, nge ppin, nge bitir e ka yad be maruwel e ngiyal’ ney ni yad boch e sib. Pi girdi’ ney e kan kalbusnagrad yad be maruwel ni boch i yad e yibe pi’ puluwrad nri buchuuw ma boch i yad e yad be maruwel ndariy puluwrad. Girdi’ ni yima fekrad e ngiyal’ ney ni ngar manged sib e ba ga’ ni yima tayrad ni ngaur maruwelgad ko yungi n’en ni yima gay e gol riy, nge yungi n’en ni ma maruwel boor e girdi’ riy nrib sobut’ puluwrad, nge yungi n’en ni yima ngongliy e rengnga riy, nge yungi n’en ni ma yan e pumoon ngay ni ngar pied puluwon e ppin ni ngar pared, nge tafen e girdi’. Yugu aram rogon nib togopuluw e re n’ey ko motochiyel ko am, machane ke garer e biney e ngongol.

PIIN NI KE YAG NI NGAN CHUWEGRAD KO SIB

Bochan e gafgow ni yima tay ko girdi’ ni kan fekrad ni ngar manged sib, ma aram fan ni boor i yad e ke athamgil u rogon nrayog rok ni nge chuw u tan pa’ e piin ni kar feked yad ni ngar manged sib rorad. Nap’an e bin som’on e chibog B.C.E., ma be’ ni ka nog Spartacus ngak ni ma un nga ba mit e gosgos ni un tay kakrom ni aram e nge cham be’ nge be’ ara nge cham be’ nge reb e gamanman ni maloboch ni ngan guy e arorow nra magey nib fos e ra chagilgad 100,000 e sib ngar togopuluwgad ngak piyu Roma. Machane, de yag ni ngar gelgad. Ma nap’an e bin 18 e chibog, ma immoy boch e sib nni fekrad nga Hispaniola ni bangi ban’en ni bay u lan e Caribbean ni kur chelgad ngar togopuluwgad ko piin ni ur maruwelgad rorad. Bochan e gafgow ni un tay ko sib ni i maruwel ko yungi milay’ ni yima yung e mak’il riy, ma aram fan ni sum e cham u thilin e girdi’ ko re nam nem, mar mahlgad u lan 13 e duw. Ere, nap’an e duw ni 1804 ma aram me sum fare nam nu Haiti me par e re nam nem rok ndaki ning e ayuw nga yugu boch e nam.

Machane, kab kakrom i yib ma piyu Israel nra chuwgad ko sib u Egypt e aram e tin th’abi yoor e girdi’ ni ke yag ni ngan chuwegrad ko sib. Sogonap’an dalip e milyon e girdi’ ko re nam nem nni fekrad e ngaram ni ngar manged sib, ma yad gubin nni chuwegrad ko sib taab yay. Riyul’ ni bay fan ni ngan chuweg e pi girdi’ nem ko sib. Be yog e Bible nrib gel e gafgow ni un tay ngorad u Egypt mu ur “ngongliyed urngin mit e maruwel nib gel.” (Exodus 1:11-14) Ku immoy reb e pilung u Egypt ni guy rogon ni ngan li’ urngin e bitir ni pagel ni ka fin nni gargeleg ni pi fak yu Israel ya nge dab kur yoorgad.​—Exodus 1:8-22.

Yugu ba thil rogon ni yag ni nge chuw fare nam nu Israel ko sib u Egypt ni bochan e ayuwegrad Got. I gaar Got ngak Moses: “Rib tamilangan’ug u gelngin e gafgow ni yad be tay. Ku gub ni nggu chuwegrad u tan pa’ piyu Egypt.” (Exodus 3:7, 8) Keb i mada’ ko ngiyal’ ney ni gubin e duw ni ma madnomnag e piin ni yad ma un ko teliw ni Judaism fare madnom ni Paluk’af u gubin e duw ni bochan e re n’em ni buch kakrom.​—Exodus 12:14.

NGIYAL’ NRA CHUW URNGIN E GIRDI’ KO SIB

Be gaar e Bible: “Somol ni Got rodad e der ma k’adan’ ko n’en nib sasaliyeb.” Ku be micheg e Bible ndawori thil Got. (2 Kronicles 19:7, BT; Malaki 3:6) I l’og Got Jesus nge yib nga fayleng ni nge ‘yog ngak e piin ni kan kolrad kan tayrad ni bay ni pagrad . . . , me chuweg ko gafgow e piin ni yibe gafgownagrad.’ (Luke 4:18) Ere gur, re n’ey e aram e be yip’ fan nnap’an ni yib Jesus nga fayleng ma aram e gubin e sib ni yag ni ngan chuwegrad ko sib? Ba tamilang ni danga’, ya nni l’og Jesus nge yib nga fayleng ni nge chuweg e girdi’ ko sib ko denen nge yam’. Boch nga tomuren, me yog ni gaar: “Tin riyul’ e ir e bayi ayuwegmed nge dab kum pired ni gimed e sib.” (John 8:32) Tin riyul’ ni i fil Jesus ko girdi’ kakrom e mus ko ngiyal’ ney ni ka be yag ni nge ayuweg e girdi’ ni ngar pithiged yad u boch ban’en ni kar manged sib riy.​—Mu guy fare thin ni kenggin e “Rogon ni Ke Tal Be’ Ndaki Mang Sib u Yugu Ba Mit e Ban’en nib Thil.”

I ayuweg Got Josef nge Blessing ni nge dab kur mangew sib. Machane, ra bagayow ma rogon e kanawo’ ni ayuwegrow Got riy. Bay murung’agen Josef ko guruy ni 39 nge mada’ ko 41 ko fare babyor ko Bible ni Genesis. Ku yira ngat nga rogon ni ayuweg Got Blessing ni nge chuw u tan pa’ e piin ni kar feked ni nge mang sib rorad.

Nap’an ni chuweg e am Blessing ko re nam ni baaram ni immoy riy u Europe, ma aram me yan u rom nga Spain. Nap’an ni yan e ngaram ma aram me mada’nag e Pi Mich Rok Jehovah, ma aram mar tababgad ko fol Bible. I dugliy u wan’ ni nge thilyeg e ngongol rok. Ere, un nga reb e maruwel nib thil ko bin baaram e maruwel ni i rin’ kafram miki yog ngak fare pin nib ga’ ko gin’en ni baaram ni ma maruwel e pi ppin riy ni yima pi’rad ko pumoon ni chuway’ ni nge buchuuwnag urngin e malfith rok ni nga i thang u gubin e pul. Ere, yan i reb e rran ma aram me callnag e re ppin nem Blessing, ma aram me yog ngak ndab ki thang fare malfith, me wenig ngak Blessing ni nge n’ag fan u wan’ e n’en ni ke rin’ ngak. Mang e ke buch ko re ppin nem? Ki un ko Pi Mich Rok Jehovah ko fol Bible! I yog Blessing ni gaar, “Yira ngat nga rogon ni ma ayuwegdad e tin riyul’ ni nge dab kud manged sib.”

Rib gel e kireban’ ni tay Jehovah Got ni bochan e gafgow ni un tay ngak piyu Israel u nap’an ni ur manged sib u Egypt. Ere, dariy e maruwar riy ni ku aram rogon ni ma lemnag e piin ni kan fekrad e ngiyal’ ney yibe maruwel ngorad ni yad boch e sib. Riyul’ ni faanra nge tal e biney e magawon mab t’uf ni nge thil e girdi’ ko pi nam i yan. Machane, ireray e n’en ni ke micheg Got nra rin’. Ke yog ni “bay sum e bin nib beech e lan e lang nge bin nib beech e fayleng, ni aram e tin nib mat’aw e ngongol e bay i par riy, ni ereray e pi n’en ni gadad be sonnag.”​—2 Peter 3:13