Ga Be Nab Nga Tan Pa’ Jehovah, Fa?
“Jehovah e ra ayuweg e pogofan rok e pi tapigpig rok; piin ni yad ra yan ngak ni ngar nabgad nga tan pa’ e dariy bagayad ni yira pirieg nib kireb e rok.”—PS. 34:22, NW.
1. Bochan e denen ni ke af ngodad, ma mang reb e lem ni bay rok boor e tapigpig rok Got ni yad ba yul’yul’?
“KAR gu gafgow!” (Rom. 7:24) Boor e pi tapigpig rok Got ni yad ba yul’yul’ ni ka rogned e re thin ney ni yog apostal Paul. Gad gubin ni gad be gafgow ni bochan e denen ni ke af ngodad. Ma bochan ni gad baadag ni ngad felfelan’naged Jehovah, ma aram fan ni bayi n’en mi ri kireban’dad nib gel u nap’an ni kad rin’ed ban’en nde m’agan’ ngay. Bin riyul’ riy e, bay boch e Kristiano ni kar rin’ed reb e denen nib ubchiya’ ma kar lemnaged ndakuriy e n’en nra rin’ me n’ag Got fan e denen rorad.
2. (a) Uw rogon ni be tamilangnag e Psalm 34:22 ndariy rogon ni nga i par e pi tapigpig rok Got ma yad be lemnag e kireb ni kar rin’ed? (b) Mang e gad ra weliy ko re article ney? (Mu guy fare thin ni kenggin e “Be Fil Ban’en Ngodad fa Be Yip’ Fan Ban’en?”)
2 Machane, be micheg e Bible ngodad ni piin ni yad ra nab nga tan pa’ Jehovah e dariy rogon ni ngaur pared ni yad be lemnag e kireb ni kar rin’ed. (Mu beeg e Psalm 34:22a.) Mang e ba muun ngay ni ngad nabgad nga tan pa’ Jehovah? Mang boch ban’en nthingar da rin’ed ya nge yag ni runguydad Jehovah me n’ag fan e kireb rodad? Rayog ni ngad nanged e fulweg ko gal deer ney ni faan gad ra weliy rogon e yaram ni immoy u Israel kakrom ni fan ko fapi binaw ni tagil’ e ayuw nrayog ni ngan mil ngay. Riyul’ ni un fol ko re yaram ney u nap’an ni immoy piyu Israel u tan fare m’ag ko Motochiyel, ma nap’an e Pentekost ko duw ni 33 C.E. ma aram me yan e bin nib beech e m’ag nga lon. Machane, dab mu pagtalin nre Motochiyel nem e yib rok Jehovah. Ere, faan gad ra fil murung’agen rogon e yaram nni ngongliy ni bay rogon ko pi binaw nem ni tagil’ e ayuw nrayog ni ngan mil ngay, ma aram e rayog ni ngad nanged rogon ni ma lemnag Jehovah e denen ni yima rin’, nge piin ni kar denengad, nge piin ni kar kalgadngan’rad ko denen ni kar rin’ed. Machane, som’on e ngad weliyed fan ni immoy e pi binaw ni tagil’ e ayuw u Israel nge rogon nrayog ni ngan ayuweg be’ ni ke mil ngay.
“MU MEL’EGED FAPI BINAW NI TAGIL’ E AYUW”
3. Mang e ma rin’ piyu Israel ngak be’ ni ke li’ be’ ke yim’ ni gathi ke kal riy?
3 Nap’an nra thang be’ e fan rok be’ u Israel kakrom, ma dabiyog ni nga yigi pag Jehovah ni nge aw ni yugu dariy. Ya ban’en nrib ga’ fan u wan’. Faanra thang be’ e fan rok be’ ni gathi ke kal riy, ma aram e re moon ni girdien facha’ ni ke yim’ nri yow ba chugur e aram e ir e nge thang e fan rok faen ni ke cham. Cha’nem ni girdien facha’ ni ke yim’ e yima yog ni aram e “en ni ke yib ni nge falbiy.” (Num. 35:19, NW) Fan ni ngan rin’ e re n’ey e bochan e nge yan nga lon e bin baaram e pogofan ni kan thang ndariy ban’en ni ke bucheg. Faan yira gur ngan li’ facha’ ni ke cham, ma aram e rayog ni nge par fare Nam ni Kan Micheg nib beech, ya ke yog Jehovah ni gaar: “Dab mu taayniged e binaw ni gimed be par riy; ya racha’ [ni aram rachaen be’ ni ke map’] e ma taaynag e binaw.”—Num. 35:33, 34, BT.
4. Mang e yima rin’ ngak be’ u Israel ni ke li’ be’ ke yim’ ni kal riy?
4 Machane, mang e ma rin’ piyu Israel ngak be’ ni ke li’ be’ ke yim’ ni kal riy? Yugu aram rogon ni ke kal ko n’en ni ke rin’, machane bin riyul’ riy e ba kireb e rok ni bochan e ke thang e fan rok be’ ndawori bucheg ban’en. (Gen. 9:5) Machane, faanra ke buch ban’en ni aray rogon, ma aram e rayog ni ngan dag e runguy ngak faen ni ke thang e fan, ni aram e ngan pag nge mil nga reb fa nel’ i binaw ni tagil’ e ayuw ya nge yag ni ayuweg ir rok faen ni ke yib ni nge falbiy. Aram e gin nrayog ni nge par facha’ riy ndabi buch ban’en rok. Machane, facha’ ni ke thang e fan ni kal riy e thingari par u lan fare binaw ni tagil’ e ayuw nge mada’ ko ngiyal’ ni ke yim’ e en nib tolang ko prist.—Num. 35:15, 28.
5. Uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad fare yaram ni bay rogon ko pi binaw ni tagil’ e ayuw ni ngad nanged rarogon Jehovah nib fel’ rogon?
5 Gathi piyu Israel e ra dugliyed ko kun binaw e ir e nge par ni tagil’ e ayuw nrayog ni ngaun mil ngay. Ya Jehovah e ir e yog ngak Joshua ni gaar: “[Mu] gaar ngak e girdi’ nu Israel, ‘Mu mel’eged fapi binaw ni tagil’ e ayuw.’” Pi binaw nem e ke fal Jehovah nga bang ni nge par ni tagil’ e ayuw. (Josh. 20:1, 2, 7, 8, BT) Ere, bochan ni Jehovah e ir e ke fal e pi binaw nem nga bang, ma sana rayog ni ngad fithed ni nge lungudad: Uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad e re yaram ney ni ngari tamilang u wan’dad rogon e runguy rok Jehovah? Ma mang e be fil ngodad u murung’agen rogon nrayog ni ngad nabgad nga tan pa’ Jehovah e ngiyal’ ney?
THINGARI “WELIY E TIN NI KE BUCH ROK” NGAK E PI PUMOON NI YAD BA PIILAL
6, 7. (a) Mu weliy rogon e n’en nib milfan ngak fapi pumoon ni yad ba piilal u rogon nrayog ni ngar pithiged e oloboch rok be’ ni ke thang e fan ni kal riy. (Mu guy e sasing ni bay u tabolngin e re article ney.) (b) Mang fan nrib fel’ ni nge yan faen ni ke thang e fan nge guy fapi pumoon ni yad ba piilal?
6 Faanra ke thang be’ nu Israel e fan rok be’ ni kal riy, ma som’on e thingari yan i “weliy e tin ni ke buch rok” ngak e pi pumoon ni yad ba piilal u langan e garog ko fare binaw ni ke mil ngay. Fapi pumoon ko fare binaw e thingar ra paged facha’ nge par ko fare binaw. (Josh. 20:4, BT) Boch nga tomuren, ma aram min sulweg facha’ ko fare binaw ni cham riy ni nge pithig e piin pumoon ni yad ba piilal ko re binaw nem fare pa’ i oloboch ni ke rin’. (Mu beeg e Numbers 35:24, 25b.) Ngiyal’ nra dugil ni facha’ ni ke thang e fan e ke rin’ ban’en ni kal riy e fin aram e yira sulweg ko fare binaw ni tagil’ e ayuw ni ke mil ngay.
7 Mang fan nib t’uf ni nge yan i guy facha’ fapi pumoon ni yad ba piilal? Fan ni nge rin’ e re n’ey e bochan e nge yag ni par e girdi’ nu Israel ni yad bbeech, miki ayuweg facha’ ni nge yib angin e runguy rok Jehovah ngak. I yog be’ ni boor ban’en u murung’agen e Bible ni manang ni faanra dabi yan facha’ ngak fapi pumoon ni yad ba piilal ko fare binaw, ma “rayog ni ngan li’ nge yim’.” Ki ulul ngay ni gaar: “Faanra nni li’ nge yim’, ma ir e ba kireb e rok ni bochan e de fol ko motochiyel rok Got.” Ere, bay e ayuw ni kan tay ni fan ngak faen ni ke thang e fan ni kal riy. Machane, ba milfan ngak ni nge gay e gin ni bay e ayuw riy miki m’agan’ ngay ni ngan ayuweg. Faanra dabi yan i gay e ayuw nga reb fapi binaw ni tagil’ e ayuw ni ke tay Jehovah, ma aram e fare moon ni girdien facha’ ni ke yim’ nri yow ba chugur e ba puf mat’awun ni nge li’ facha’ ni ke thang e fan.
8, 9. Mang fan nsusun e nge yan reb e Kristiano ni ke rin’ reb e denen nib ubchiya’ i guy e piin piilal ni ngan ayuweg?
8 Ngiyal’ ney e faanra ke rin’ reb e Kristiano reb e denen nib ubchiya’, ma aram e ba t’uf ni nge ning e ayuw ngak e piin piilal ya nge yag nni ayuweg. Mang nrib ga’ fan e re n’ey? Som’on e, re yaram ney ni nge ayuweg e piin piilal be’ ni ke rin’ reb e denen nib ubchiya’ e ke yib rok Jehovah nrogon nib puluw ko Thin rok. (Jas. 5:14-16) Bin migid e, re yaram ney e rayog ni nge ayuweg faen ni ke denen ni ke kalngan’ ni nge par nib fel’ u wan’ Got, ma dabki sul ngki rin’ bayay e kireb ni ke rin’. (Gal. 6:1; Heb. 12:11) Ma bin dalip e, kan tay chilen ngak e piin piilal ma kun skulnagrad u rogon ni ngar pied e athamgil nga laniyan’ e piin ni kar denengad ni kar kalgadngan’rad, mar ayuweged yad ni nge dabki kireban’rad nib pag rogon, ara ur pared ni yad be lemnag e kireb ni kar rin’ed. Be yog e Bible ni pi piilal nem e yad “bod ba manaf ni ngan naf ngay” ko yoko’. (Isa. 32:1, 2) Ere, dariy e maruwar riy nre yaram ney e aram reb e kanawo’ ni ma m’ug e runguy rok Got riy.
9 Boor e tapigpig rok Got ni ke yag ni nge fel’ lanin’rad u tomuren ni kar weliyed e kireb rorad ko piin piilal ma kan ayuwegrad. Bod ni, bay reb e walag ni pumoon ni ka nog Daniel ngak ni ngongliy reb e denen nib ubchiya’ me par in e pul nde yan i weliy e kireb rok ko piin piilal. I yog ni gaar: “Nap’an ni n’uw nap’an ndawor gu weliy e denen rog, ma aram mug lemnag ndakuriy ban’en nrayog ni nge ayuwegeg e piin piilal riy. Yugu aram rogon, ma gubin ngiyal’ ni gu ma rus ni bochan e ri chey me nang be’ e kireb ni gu be rin’. Maku reb e, gubin ngiyal’ u nap’an ni gu ra tabab ni nggu meybil ngak Jehovah ma wan’ug e thingari gu wenig ngak ko n’en nib kireb ni kug rin’.” Ere yan i tomur, ma aram me yan Daniel i ning e ayuw ngak e piin piilal. Baaray e n’en ni yog u murung’agen rogon e lem rok u nap’an nra sul nge lemnag e re ngiyal’ i n’em. I gaar: “Riyul’ nug rus ni nggu wan gu non ngorad. Machane, tomuren nug wan gguyrad, mug thamiy ni gowa ke chuweg be’ ban’en nib tomal ni immoy u daken pog. Chiney e rayog ni nggu meybil ngak Jehovah ndakuriy ban’en ni be magawonnag lanin’ug.” Ke beech e nangan’ rok Daniel, ma ka fin nni dugliy ni nge mang reb e ministerial servant ndawori n’uw nap’an.
“NGE MIL NGE YAN NGA REB E PI BINAW NEY”
10. Ra ngan runguy be’ ni ke thang e fan ni kal riy, ma mang e thingari rin’?
10 Faanra ke thang be’ e fan rok be’ ni kal riy, ma bay ban’en nthingari rin’ ya nge yag nni runguy. Thingari mil nge yan ko bin th’abi chugur e binaw ni tagil’ e ayuw. (Mu beeg e Joshua 20:4, BT.) Faen ni ke thang e fan e dabiyog ni nge lemnag ni n’en ni ke rin’ e yug dariy, ya rogon nra gurnag ir nge mil ko fare binaw me par riy e ir e ra dugliy e n’en nra buch ko yafos rok! Ere, bay boch ban’en nthingari pag fan. Thingari digey e maruwel rok, nge naun rok, maku dabkiyog ni nge milekag nge taw ko ngiyal’ ni ke yim’ e en nib tolang ko prist.c (Num. 35:25) Machane, rib ga’ fan e pi n’ey ni nge rin’. Faanra chuw ko re binaw nem ni ke mil ngay, ma aram e be dag ni yugu dariy fan u wan’ e pogofan rok be’ ni ke thang, maku be tay e yafos rok nga thatharen riya’.
11. Mang e ra rin’ reb e Kristiano ni ke kalngan’ ko kireb rok, ma aram e be dag nrib ga’ fan u wan’ e runguy ni ke dag Got ngak?
11 Ra nge yib angin e runguy rok Got ngak e piin ni kar denengad e ngiyal’ ney ni kar kalgadngan’rad, maku bay ban’en nthingar rin’ed. Thingar ra talgad i rin’ e denen ni ka ur rin’ed. Re n’ey e be yip’ fan ni ngar talgad i rin’ fare denen ni kub muun ngay boch e ngongol nrayog ni nge waliyrad ni ngkur denengad bayay. Nni thagthagnag nga laniyan’ apostal Paul ni nge weliy rogon e pi n’en ni rin’ e pi Kristiano u Korinth ni kar kalgadngan’rad ko denen rorad. I yoloy ni gaar: “Mu guyed e n’en ni rin’ Got ko re kireban’ romed nir: a mu guyed rogon e n’en ni ke rin’ ngomed kam tedan’med, nge rogon nri gimed ba adag ni ngam daged e mich ri’ nda mu uned ko kireb! Nge rogon e puwan’ ni mu ted ni bochan e de rin’ be’ e tin nib mat’aw, nge rogon ni magafan’med, nge rogon e lem ni mu ted, nge fanmed yul’yul’, nge rogon ni mu fal’eged rogomed ni ngam gechigniged e en ni ke ngongliy e kireb!” (2 Kor. 7:10, 11) Ere, faanra athamgil be’ u rogon nrayog rok ni nge tal i rin’ reb e denen, ma aram e be dag ngak Jehovah ni kari kireban’ ko kireb ni ke rin’, maku der lemnag ni yugu ra i runguy Got ni yugu demtrug rogon e kireb ni be rin’.
12. Faanra nge ulul Got ni nga i runguy reb e Kristiano, ma mang e thingari m’agan’ ngay ni nge pag?
12 Faanra nge ulul Got ni nga i runguy reb e Kristiano, ma mang e thingari m’agan’ ngay ni nge pag? Thingari m’agan’ ngay ni nge pag boch ban’en nri baadag ni faanra manang nrayog ni nge k’aring e pi n’em ni ngki denen bayay. (Matt. 18:8, 9) Bod ni, faanra bay boch e fager rom ni yad ma k’aringem ni ngam rin’ boch ban’en nde m’agan’ Jehovah ngay, ma gur, ga ra tal ndab kum chag ngorad? Faanra dabiyog rom ni ngam gonopiy rogon e muun alkul ni ga ma tay, ma gur, ba m’agan’um ngay ni ngam siyeg boch ban’en nra waliyem ni ngam unum nib pag rogon? Faanra be mo’maw’ ngom ni nge dab kum ar’arnag e ngongol ni puwlag, ma gur, ba m’agan’um ngay ni ngam siyeg boch e kachido, ara yu yang ko Internet, ara boch ban’en ni yima rin’ nrayog ni nge k’aringem ni ngam ar’arnag e mit ney e ngongol? Dab mu pagtalin ndabi yan i aw nib m’ay fan e pi n’en ni gad ma pag fan ya nge yag nda pared ni gad ba yul’yul’ ngak Jehovah. Bin riyul’ riy e, dariy ban’en ni taareb rogon nga gelngin e kireban’ nra i tay be’ ni faanra manang ni ke pag Jehovah. Maku reb e, rib gel e felfelan’ nra tay be’ ni faanra i par ma manang ni be dag Jehovah e t’ufeg rok ngak nra par “ndariy n’umngin nap’an.”—Isa. 54:7, 8.
ME MIL NGE “YAN E NGARAM” NI NGE AYUWEG E POGOFAN ROK
13. Mu weliy fan nrayog ni nge par be’ ni ke mil nga reb fapi binaw ni tagil’ e ayuw ndabi buch ban’en rok, mab pagan’, ma kub felfelan’.
13 Nap’an nra thap facha’ nga lan fare binaw ni tagil’ e ayuw, ma aram e dakuriy ban’en nra buch rok. I yog Jehovah ni pi binaw nem e rayog ni nge mil be’ ‘nge yan ngay’ ni nge ayuweg e pogofan rok. (Josh. 20:2, 3, BT) Dabki lemnag Jehovah ni ngkun pithig bayay e oloboch rok facha’ ni ke thang e fan. Maku reb e, faen ni ke yib ni nge falbiy e dabiyog ni nge thum’ nga lan fare binaw nge li’ facha’ ni ke thang e fan. Ere, dakuriy rogon ni nge magar faen ni thang e fan nri chey me buch ban’en rok. Nap’an ni bay u lan e re binaw nem, ma aram e be par u tan e ayuw rok Jehovah ndariy ban’en nra buch rok. Machane, gathi aram e ke par u rom nib kalbus. Ya nap’an ni be par u rom ma rayog ni nge maruwel, ma be ayuweg yugu boch e girdi’, maku be pigpig ngak Jehovah u fithik’ e gapas. Arrogon, rayog ni nge par nib felfelan’ mab fel’ rogon e par rok!
14. Faanra ke kalngan’ reb e Kristiano ko denen rok, ma mang e rayog ni nge pagan’ ngay?
14 Bay boch e girdi’ ni kar rin’ed reb e denen nib ubchiya’ ni kar kalgadngan’rad riy ni yugu yad ra par ma yad be lemnag e kireb ni kar rin’ed, maku yad ma lemnag ndabi pag Jehovah talin e denen ni kar rin’ed. Faanra aram rogon e lem rom, ma ngam nang nnap’an nra n’ag Jehovah fan e denen rom, ma dabki sul nga i lemnag. Ere, dariy rogon ni ngaum par ni ga be lemnag e kireb ni kam rin’. Ireray e n’en ni buch rok Daniel ni faan kan weliy murung’agen. Tomuren ni yal’uweg e piin piilal min ayuweg ni ngki beech e nangan’ rok bayay, ma aram me yog ni gaar: “Fin aray e kug pogofan bayay. Tomuren ni puf e magawon rog, ma aram e da kug par ni gu be lemnag e kireb ni kug rin’. Ra n’ag Got fan e kireb ma dakir ma sul ngki lemnag bayay. Re n’ey e bod rogon e n’en ni ke yog Jehovah ni aram e ra chuweg e n’en ni ga be lemnag ni be tomalnagem me tay nga bang nib palog rom ndakuriy e ngiyal’ ni ga ra guy.” Nap’an nra thap facha’ nga lan fare binaw ni tagil’ e ayuw, ma dakuriy rogon ni nga i par ni be rus nri chey me yib faen ni nge falbiy nga lan fare binaw nge li’. Ku arrogon e denen ni gad ma rin’. Nap’an nra n’ag Jehovah fan e denen rodad, ma daki t’uf ni ngad magargad nri ba ngiyal’ miki lemnag Jehovah e denen rodad fa reb e gechignagdad riy.—Mu beeg e Psalm 103:8-12.
15, 16. Bochan ni Jesus e ir e En ni Ke Biyuliydad maku ir fare Prist Nth’abi Tolang, ma uw rogon ni be ayuwegem e re n’ey ni ngari pagan’um nra runguyem Got?
15 Bin riyul’ riy e, ka bay reb i fan nthingari pagan’dad nra runguydad Jehovah ni kab ga’ fan nga rogon ni i rin’ piyu Israel kakrom. Tomuren ni weliy Paul gelngin e kireban’ ni ke tay ni bochan e dabiyog ni ngari fol rok Jehovah nib fel’ rogon, ma aram me yog ni gaar: “Ke magar Got u daken e Somol rodad i Jesus Kristus!” (Rom. 7:25) Yugu aram rogon nthingari cham Paul nga boch e ar’ar nib kireb ni immoy rok, maku immoy boch e denen ni i rin’ kafram ni ke kalngan’ riy, machane ba pagan’ ngay ni ke n’ag Got fan e denen rok u daken Jesus. Bochan ni ke Biyuliydad Jesus, ma aram fan ni ke beech e nangan’ rodad ma ke gapas lanin’dad. (Heb. 9:13, 14) Bochan ni ir e Prist rodad Nth’abi Tolang, ma ‘gubin ngiyal’ nrayog rok ni nge thapeg ngak Got e piin ni yad ra yib ngak Got u daken, ni bochan e bay i par nib fos ni dariy n’umngin nap’an, ngi i wenignagrad ngak Got.’ (Heb. 7:24, 25) Kakrom e i ayuweg e en nib tolang ko prist piyu Israel ni nge pagan’rad nra n’ag Jehovah fan e denen rorad. Machane, chiney ni Jesus e ir e Prist rodad Nth’abi Tolang e kari ga’ fan ni nge pagan’dad ni ‘yira runguydad min ayuwegdad ko ngiyal’ ndabi siy ni ngar ni ayuwegdad.’—Heb. 4:15, 16.
16 Ere, faanra ngam nab nga tan pa’ Jehovah, ma thingar mu dag ko ngongol rom nriyul’ ni ke mich u wan’um fare maligach ni ke pi’ Jesus. Dab mu lemnag nre biyul nem e ra yib angin ngak boor e girdi’, ya thingari mich u wan’um ni ku ra yib angin ngom. (Gal. 2:20, 21) Thingari mich u wan’um nrayog ni nge n’ag Jehovah fan e denen rom u daken e re biyul nem. Maku reb e, thingari mich u wan’um ni aram e n’en nra yognag e athap ko yafos ni manemus ngom. Fare maligach ni pi’ Jesus e aram e tow’ath rok Jehovah ngom.
17. Mang fan ni ga baadag ni ngam nab nga tan pa’ Jehovah?
17 Fapi binaw ni tagil’ e ayuw kakrom e be dag rogon e runguy rok Jehovah. Re yaram nem ni ngongliy e gathi kemus ni be tamilangnag feni thothup e yafos, ya ku be dag rogon ni ma ayuwegdad e piin piilal, nge rogon nra m’ug nriyul’ ni kari kal be’ ngan’ ko denen rok, nge fan nrayog ni nge pagan’dad nra n’ag Jehovah fan e denen ni ke rin’ facha’. Ere, ga be nab nga tan pa’ Jehovah, fa? Gad manang ni kemus e gin nrayog ni ngad pared riy ndabi buch ban’en rodad! (Ps. 91:1, 2) Bin migid e article e gad ra weliy riy rogon ni be ayuwegdad fapi binaw ni tagil’ e ayuw ni ngad folwokgad rok Jehovah u rogon ni ma rin’ e tin nib mat’aw nge rogon ni ma runguyey.
a Psalm 34:22, NW: “Jehovah e ra ayuweg e pogofan rok e pi tapigpig rok; piin ni yad ra yan ngak ni ngar nabgad nga tan pa’ e dariy bagayad ni yira pirieg nib kireb e rok.”
b Numbers 35:25, NW: “Girdi’ ko fare binaw e ngar ayuweged e cha’ ni ke thang e pogofan u pa’ e girdi’ rok facha’ ni ke yim’. Mi yad pi’ facha’ nge sul ko fare binaw ni tagil’ e ayuw ni mil ngay, me par u rom nge mada’ ko ngiyal’ ni ke yim’ fare prist ni th’abi ga’.”
c Rogon ni ke yog boch e Jew ni llowan’ e nap’an nra yan i par faen ni ke thang e fan ko fare binaw ni tagil’ e ayuw, ma ra munmun ma aram e rayog ni nge yib chon e tabinaw rok ngar pared u rom.