Mu Ayuw Nge Dabi Tolangan’ Gum’irchaem

“I Got e ma togopuluw ngak e piin nib tolangan’rad.”​—JAMES 4:6.

1. Mog reb e kanawo’ nib m’ag ni ngada uf gad riy.

BAY boch ban’en ni ke buch ni ke k’aring gum’irchaem ni nge uf? Boor i gadad e ke thamiy ban’en ni aram rogon. De kireb yu ngiyal’ ni ngad ufgad. Sana bod ni, nap’an ni ra beeg l’agruw e gallabthir murung’agen reb i fakrow ni kan yoloy murung’agen ni bochan e ngongol rok nib fel’ u skul nge bochan e maruwel ni ke tay nib gel, ma baga’ ni ri ma fel’ u wan’row e n’en ni ke rin’. Apostal Paul nge pi cha’ ni ur uned ngak e ra ufgad nga reb e ulung ni kar ayuweged ke sum, ma pi walag riy e ur athamgilgad u fithik’ e yul’yul’ u nap’an ni yibe gafgownagrad.​—1 Thessalonika 1:1, 6; 2:19, 20; 2 Thessalonika 1:1, 4.

2. Mang fan ni lem nib tolang e de fel’?

² Pi n’en ni ke buch e rayog ni ngad guyed ni uf e be m’ug ni be yip’ fan e felfelan’ ni bochan ban’en nib fel’ ni kan rin’ fa ban’en ni bay rodad. Machane, ngan par ni yib uf ni gubin ngiyal’ e be dag e lem ni de fel’, ni aram e lem nib tolang ni bochan e tin nrayog rok be’ ni nge rin’, rogon yaan, rogon e flaab rok, ara rogon tolngin. Yu ngiyal’ ma lem nib tolang e ma m’ug ni bochan e ngongol rok be’ nib tolangan’. Miti ney e ufan ban’en e ban’en ni susun ni ngad kol ayuwgad e Kristiano riy. Mang fan? Bochan ni bay e lem nib fel’ ngak rodad ni ke af ngodad rok Adam. (Genesis 8:21) Bochan e re n’ey, mab mom ni nge wawliydad gum’irchadad ko lem nib tolang. Ni bod ni, piin Kristiano e thingar ra togopuluw gad ko lem nib tolang ni bochan e gin ni yad beay riy, flaab rorad, tolngin e skul rorad, tin ni rayog rorad, ara bochan rogon e maruwel ni yad ma tay nib thil ngak boch e girdi’. Ufanthin ni ma sum ni bochan e lem ni aram rogon e de fel’ ma dar ma felan’nag Jehovah.​—Jeremiah 9:23; Acts 10:34, 35; 1 Korinth 4:7; Galatia 5:26; 6:3, 4.

3. Mang e tolangan’, ma mang e yog Jesus riy?

³ Ku bay reb i fan nib fel’ ni ngad siyeged e lem nib tolang. Faan gad ra pag ni nge ilal e mit ney e lem u lan gum’irchadad ma rayog ni nge ngal’ nga ba mit e lem nib tolang ni ka nog e tolangan’ ngay. Mang e tolangan’? N’en ni kub muun ngay ko nge lemnag be’ ni ir e ba tolang, e ma sap ko girdi’ nga but’, ni piin ni baaram ni ma lemnag ni yad ba sobut’ ngak. (Luke 18:9; John 7:47-49) I tay Jesus e “tolangan’” nib muun nga boch e ngongol nib kireb ni ma yib u “fithik’ i laniyan’ be’” me “alitnag facha’.” (Mark 7:20-23) Piin Kristiano e rayog ni ngar guyed feni rib ga’ fan ni ngan pag ni dab ni maruweliy e gum’ircha’ nib tolangan’.

4. Uw rogon ma faan gad ra lemnag boch ban’en u lan e Bible u murung’agen e tolangan’ ma rayog ni nge ayuwegdad?

⁴ Rayog ni ngan ayuwegem ngam palog ko tolangan’ u daken boch e thin nu Bible ni murung’agen boch e girdi’ ni yad ba tolangan’. Rayog ni nge bung rogom ni ngam pirieg boch e lem nib tolang ni be sum u lanin’um ara ra m’ug ba ngiyal’. Re n’ey e ra ayuwegem ni ngam siyeg e lem ni rayog ni nge k’aring gum’irchaem ni nge tolangan’. Wenegan nra yib, e ri dabi aw angin ngom u nap’an ni ra ngongol Got nib puluw nga rogon ni i ginangey ni gaar: “Ma bay gu chuweg e pi cha’ romed nib tolangan’, ma dab kum tolangan’gad u daken e burey rog.”​—Zefaniah 3:11, NW.

Got e Ma Rin’ Ban’en ko Piin ni Yad Ba Tolangan’

5, 6. Ur rogon ni dag Farao e tolangan’, ma mang wenegan ni yib?

⁵ Rayog ni ngam guy rogon ni ma sap Jehovah ko piin nib tolangan’rad ko n’en ni rin’ ngak boch e pilung nib gel gelngirad ni bod rogon Farao. Dariy e maruwar riy ni Farao e ba tolang e lem rok. Ma sap ngak ni ir reb e got ni susun ni nguun liyor ngak, ma dubun daken e pi sib rok, nge piyu Israel. A mu lemnag e n’en ni rin’ nfaan nog ngak ni nge pag piyu Israel ni nga ranod nga daken e ted ni “ngar ngongliyed ba madnom” ni fan ku Jehovah. “Mini’ Jehovah, ni nggu fol rok nggu pag yu Israel nga ranod?” aray e n’en ni yog Farao u fithik’ e tolangan’.​—Exodus 5:1, 2, NW.

⁶ Tomuren ni ke yib nel’ e gafgow ngak Farao, me yog Jehovah ngak Moses ni nge fith ngak fare pilung nu Egypt ni nge gaar: “Ka ga be togopuluw ngak e girdi’ rog u fithik’ e tolangan’, ndamur pagrad nga ranod?” (Exodus 9:17) Ma aram me yog Moses fa bi ni medlip e gafgow​—n’uw ni aw ni malang nge kirebnag fare nam. Nap’an ni kan pag piyu Israel nga ranod u tomuren fa bin ni ragag e gafgow, me thilyeg Farao e lem rok me lekrad. Tomuren, me Farao nge pi salthaw rok e ra mul gad nga lan fare Red Sea. A mu lemnag ko mang e u ra lemnaged u nap’an ni ke mathrow e ran u daken lolugrad. Mang wenegan e tolangan’ ni tay Farao? Tin nth’abi cheg ko salthaw rok e ra gaargad: “Ngad milgad rok piyu Israel, ya be cham Somol ngodad ni pa’rad.”​—Exodus 14:25.

7. Uw rogon ni dag e pi pilung nu Babylon nib tolangan’rad?

⁷ Ki tamra’nag Jehovah yugu boch e pilung. Bagayad e Sennacherib, ni pilung nu Assyria. (Isaiah 36:1-4, 20; 37:36-38) Tomur riy, me gel piyu Babylon ngak yu Assyria, machane kun tamra’nag l’agruw fapi pilung nu Babylon. Ka ga manang fare mur ni tay Belshazzar ni pilung ma ra unumed e wine u lan fapi kap ni kan fek u lan e tempel rok Jehovah, ni yad be pining e sorok ngak e pi got nu Babylon. De n’uw nap’an me m’ug buguli pa’ be’ ni be yol u dow e rungrung. U nap’an ni yog ni ngan weliy fan fapi yol ngak, me puguran Daniel ngak Belshazzar ni gaar: “Got ni Th’abi Tolang e gagiyegnag Nebukadnezzar ni chitamam nge mang ba pilung ni ba ga’. Ma bochan e tolangan’ min chuweg ko pilung nge da kun tay fan. Me gur fak e dawor mu sobut’nag an’um, ni yugu aram rogon ni ga manang e pi n’ey ni urngin.” (Daniel 5:3, 18, 20, 22) Ka re nep’ nem, me longobiy e pi salthaw nu Media nge Persia yu Babylon, min li’ Belshazzar nge yim’.​—(Daniel 5:30, 31).

8. Mang e n’en ni rin’ Jehovah ngak e piin ni yad ba tolangan’?

⁸ A kum lemnag boch e girdi’ nib tolangan’rad ni ra sapgad ko girdi’ rok Jehovah nga but: fare giant nu Filistia ni Goliath fithingan, fare pilung nu Persia ni Haman fithingan, nge fare pilung ni Herod Agrippa, ni i gagiyegnag fare binaw ni Judea. Bochan ni yad ba tolangan’, ma dalip i pumoon ney e ra gafgowgad nge mada’ ko yam’ u fithik’ e tamra’. (1 Samuel 17:42-51; Esther 3:5, 6; 7:10; Acts 12:1-3, 21-23) Rogon e n’en ni rin’ Jehovah ko pi pumoon ney ni yad ba tolangan’ e be gagiyelnag e tin nriyul’ ni: “Be’ nib tolangan’ e ra gafgow ma be’ nib ufanthin e ra sobut’.” (Proverbs 16:18, NW) Arrogon, ri dariy e maruwar riy ni “Got e ma togopuluw ngak e piin nib tolangan’rad.”​—James 4:6.

9. Uw rogon ni micheg fapi pilung nu Tyre ni yad ma yognag e girdi’?

⁹ Ba thil ko fapi pilung nu Egypt, Assyria, Babylon, ya fare pilung nu Tyre e ba’ ba ngiyal’ ni ayuweg e girdi’ rok Got. U nap’an ni i gagiyeg David ni pilung nge Solomon, me pi’ boch e girdi’ ni yad ba cheg i ngongliy ban’en nga paay nge boch ban’en ni fen e pilung ni ngan fanay ko naun ko pilung nge temple rok Got. (2 Samuel 5:11; 2 Kronicles 2:11-16) Bay e kireban’ riy, ya buchuuw nga tomuren, me togopuluw piyu Tyre ngak e girdi’ rok Jehovah. Mang e k’aring ni nge buch e re n’em?​—Psalms 83:3-7; Joel 3:4-6; Amos 1:9, 10.

“Ke Tolangan’ Gum’irchaem”

10, 11. (a) Mini’ e rayog ni ngan taarebnag rogon ko fapi pilung nu Tyre? (b) Mang e n’en ni thilyeg rogon pangin piyu Tyre ngak piyu Israel?

¹⁰ Ke thagthagnag Jehovah ngak e profet rok i Ezekiel ni nge gagiyelnag me yog e tin nib kireb u murung’agen fapi pilung nu Tyre. N’en ni ke yog Ezekiel ngak “e pilung nu Tyre” e bay e thin riy nib kan ngak fapi pilung nu Tyre nge fa en ni ir e tabolngin nag i yognag e girdi’, Satan, ni “de par nib mudugil ko tin riyul’.” (Ezekiel 28:12; John 8:44, NW) Satan e immoy ba ngiyal’ ni ir reb e kan u lan e ulung rok pi fak Jehovah u tharmiy. I pi’ Jehovah Got tapgin u daken Ezekiel fan e ban ni i tay e pi pilung nu Tyre nge Satan:

¹¹ “Ummoy u lan yu Eden, fare milay’ rok Got . . . Gubin e malang nib tolang puluwon e be upunguyem . . . I gur fare cherub ni kan dugliy ni kan upunguy. Um par ni dariy thibngim u rogon kanawoem ni ka nap’an e ngiyal’ ni nsunumiyem nge mada’ ko ngiyal’ nni pirieg e tin nde mat’aw rom. Bochan yooren e chugum ni bay rom ni ga be pi’ ni chuway’ ma aram e ke suguyem e bugel, ma aram e kam tabab ni ngam denen. Ma thingar gu . . . kirebnagem, O cherub ni kan upunguy . . . Ke tolangan’ gum’irchaem ni bochan e rib fel’ yaam. Kam kirebnag e gonop rom ni bochan e be gal ramaem nib sorom.” (Ezekiel 28:13-17, NW) Arrogon, tolangan’ e ir e k’aring e pi pilung nu Tyre ni ngar chamgad ngak e girdi’ rok Jehovah. Fare binaw nu Tyre e mang bang ni yima pi’ ban’en ni chuway’ riy me ri yoor e salpiy rorad ma rib gilbuguwrad ni bochan e pi n’en ni yima ngongliy nib fel’ yaan ngu un pi’ ni chuway’. (Isaiah 23:8, 9) Pi pilung nu Tyre e tolangan’rad, ma aram mar tababgad i gafgownag e girdi’ rok Got.

12. Mang e wawliy Satan nge da ki yul’yul’, ma mang e n’en ni ku be ul’ul ngi i rin’?

¹² Taareb rogon, fare kan ni mang Satan e immoy ba ngiyal’ ni bay fare gonop rok ni nge rin’ e n’en ni ke yog Got ngak ni nge rin’. De pining e magar, ya “uf” me tabab ni nge sap nga but’ nga rogon ni ma gagiyeg Got. (1 Timothy 3:6) Yi gi par ni yigoo ir e be lemnag ir me tabab i athapeg e pigpig ni be tay Adam nge Efa. Ma aram me diyen e tin nib kireb ni be ar’arnag. (James 1:14, 15) I wawliy Satan Efa ni nge kay wom’engin fare gek’iy ni ke yog Got ni dab ra kew. Ngemu’, me fanay Satan Efa ni nge k’aring Adam ni nge kay wom’engin fare gek’iy ni ka nog ni dab ra kew. (Genesis 3:1-6) Ere fagal ni som’on e girdi’ e ra siyegew mat’awun Got ni nge gagiyegnag row, ma wenegan ni yib, e ra mangew tapigpig rok Satan. Tolngan’ rok e dariy e gin ni ma mus riy. Ma gay rogon ni nge wawliy urngin ban’en nib fos u tharmiy ngu fayleng, nib muun ngay Jesus Kristus, ni ngar pigpiggad ngak mar siyeged gelngin Got ni nge gagiyeg.​—Matthew 4:8-10; Revelation 12:3, 4, 9.

13. Miti mang wom’engin e ke sum ko tolangan’?

¹³ Ere rayog ni ngam guy ni tolangan’ e sum rok Satan; ireram tapgin e n’en ni ma k’aring e denen, gafgow, nge kireb ni bay u fayleng e ngiyal’ ney. Bochan ni ir e “Got ko re fayleng ney,” ma aram e be ul’ul Satan ni nge gelnag e lem nib ufanthin nge tolangan’. (2 Korinth 4:4) Manang ni daki n’uw nap’an ni nge par, ere be cham ngak e tin nriyul’ e Kristiano. N’en ni be nameg e nge chafegrad nga orel rok Got, ngar pired ni kemus ni yad e yad be lemnagrad, ma kari gel e chogow rorad, ma kar ufanthingad, ma ke tolangan’rad. Be yog e Bible ni mit ney e wok nib fel’ ngak e ra yoor ko ngiyal’ ney ni “tin tomuren e rran.”​—2 Timothy 3:1, 2; Revelation 12:12, 17.

14. Uw daken mang motochiyel e ma yal’uweg Jehovah e tin nib llowan’ ni ke sunumiy riy?

¹⁴ Ri de rus Jesus ni nge dag fare wom’engin ni sum ni bochan e tolangan’ ku Satan. Dalip yay ni bay e pi toogor rok Jesus u tooben, me dag rogon ni ma gagiyegnag Jehovah e girdi’ ni gaar: “Ya en nra tolangnag ir e yira sobut’nag, ma en nra sobut’nag ir e yira tolangnag.”​—Luke 14:11; 18:14; Matthew 23:12.

Mu Yororiy Gum’irchaem ko Lem nib Tolang

15, 16. Mang e k’aring Hagar ni nge tolang e lem rok?

¹⁵ Sana kam guy ni fapi n’en ni kan weliy u murung’agen e tolangan’ e ba muun ngay e girdi’ nib ga’ farad. Ere be yip’ fan e re n’ey ni dabiyog ko yugu girdi’ ni nge tolangan’rad? Ri danga’. A mu lemnag e ban’en ni buch u lan e tabinaw ku Abraham. Re patriarch ney e dariy fak ni pumoon ni nge mang owchen, ma ppin rok ni Sarah, e dabkiyog ni nge fa kay e bitir. Bay ko yalen ni reb e pumoon ni bod rogon Abraham e rayog ni ngki fek reb e ppin nge leengiy nge yog ni yog e bitir ngak. I pagey Got nguun un ko mit ney e mabgol ni bochan e dawori taw ko ngiyal’ ni ngki fal’eg biyay reb e motochiyel ko mabgol nib beech ni fan ko pi tapigpig rok.​—Matthew 19:3-9.

¹⁶ Bochan ni be yog leengin ngak ni nge rin’, ma aram me m’agan’ Abraham ngay ni nge faka’ reb e bitir ni ra mang owchen u daken fare tapigpig rok Sarah, ni Hagar ni be’ nu Egypt. Bochan ni ir e bin l’agruw i leengin Abraham, ma aram me diyen Hagar. Susun nge pining e magar nga rogon ni kan ta’ fan. Ma de rin’ me pag gum’irchaen ni nge tolangan’. I yog e Bible murung’agen ni gaar: “Ma faani pirieg Hagar rok ni ke diyen, me darifannag Sarai.” Miti nem e ngongol e k’aring e wagey nga lan e tabinaw rok Abraham ma aram me toluf Sarah Hagar nge chuw. Machane bay rogon ni kan pithig e re magawon nem. I fonownag e engel ku Got Hagar ni gaar: “Mu sul ngak Sarai ngam pagem ngak nge mang ir e i gagiyegnigem.” (Genesis 16:4, 9) I m’ug ni ke fol Hagar ko n’en ni ka nog ngak, ma aram me fal’eg e ngongol rok u mit Sarah, me mang chitiningin boor e girdi’.

17, 18. Mang fan ni gad gubin mab t’uf ni ngad yororiyed gadad ko lem nib tolang?

¹⁷ N’en ni ke buch ku Hagar e be dag ni nap’an ni ra thil rarogon e par ku be’ nge fel’, ma rayog ni nge sum e tolangan’ riy. N’en ni gad be fil ko re n’ey e mus nga reb e Kristiano ni ma dag e gum’ircha’ nib fel’ ko pigpig rok ngak Jehovah e rayog ni nge tolangan’ u nap’an ni ra fel’ rogon ara yog ngak mat’awun. Mit nem e ngongol e rayog ni nge sum ni faanra pining boch e girdi’ e sorok ngak ni bochan e mon’og ni ke tay, gonop rok, nge gelngin. Arrogon, reb e Kristiano e thingari kol ayuw ni nge dabi pag ni nge sum e lem nib tolang u lan gum’irchaen. Riyul’ e re n’ey ni faanra ke mon’og ko n’en ni ke yognag ara kan pi’ boor ban’en ngak ni nge rin’.

¹⁸ Bin th’abi gel fan ni ngan palog ko tolangan’ e rogon ni ma sap Jehovah ko re wok ney. Thin Rok e be gaar: “Owchef nib tolangan’ nge gum’ircha’ nib tolangan’, magal ko piin ni yad ba kireb e denen.” (Proverbs 21:4, NW) Be ginang e Bible e piin ni Kristiano “ni boor ban’en rorad ko biney e tamilang” ndab ra “ufanthingad.” (1 Timothy 6:17; Deuteronomy 8:11-17) Piin Kristiano nde yoor ban’en rorad e susun ni ngar paloggad ko “awan’”, ma thingar ra lemnaged ni tolangan’ e rayog ni nge yib rok be’ ni demtrug ko ba gafgow fa ba flaab.​—Mark 7:21-23; James 4:5.

19. Uw rogon i kirebnag Uzziah pangin nib fel’?

¹⁹ Tolangan’ nge ku yugu boch e wok nib kireb e rayog ni nge kirebnag e tha’ nib fel’ ku Jehovah. Am lemnag, ni bod rogon fa gin nsom’on ko gagiyeg ni tay Uzziah ni pilung: “Mi i par ni be rin’ e tin nib fel’ u owchen Jehovah. Mi i ul’ul i gay rogon ni nge gay Got, ma nap’an e pi rran ni i gay Jehovah riy, ma fare Got nib riyul’ e pi’ boor ban’en ngak.” (2 Kronicles 26:4, 5, NW) Ba kireban’, ya, kirebnag Uzziah ni pilung pangin nib fel’, ya “tolangan’ gum’irchaen nge yan i mada’ ko ngiyal’ ni k’aring e kireb.” I par ni yigoo ir e be lemnag ir ma aram me yan nga lan e tempel nge pi’ e incense ni maligach. Nap’an ni ginang e pi priest ni dabi rin’ e binem e pa’, “me damumuw Uzziah.” Wenegan ni yib riy e, k’aring Jehovah ni nge yib e daraw ngak, me yim’ ni de fel; u wan’ Got.​—2 Kronicles 26:16-21.

20. (a) Uw rogon ni ke magawon pangin Hezekiah nib fel’? (b) Mang e gad ra weliy ko bin migid e article?

²⁰ Rayog ni ngam taarebnag rogon e re n’em ko n’en ni buch rok Hezekiah ni pilung. Bay ba ngiyal’ ni, pangin fare pilung e kireb ni bochan e “ke tolangan’ gum’irchaen.” U fithik’ e felfelan’, “me sobut’nag Hezekiah ni pilung ir ko tolangan’ ni ke tay gum’irchaen” me fel’ u wan’ Got biyay. (2 Kronicles 32:25, 26) Mu guy ni n’en ni ke ayuweg Hezekiah ni nge dab ki tolangan’ e sobut’an’. Ere, u lan e bin migid e article, ma gad ra weliy rogon ni rayog ni ngad maruweliyed ni ngad pired ni gad e Kristiano nib sobut’an’.

21. Mang e bay nga m’on ni rayog ni nge sap e pi Kristiano ni yad ba sobut’an’ ngay?

²¹ Mang e yigi dab da paged talin, gubin e pi wom’engin ni ke yib ni bochan e tolangan’. Bochan ni ma “cham Got ngak e piin ni yad ba tolangan’,” ma thingar da pired ni gad ba mudugil ma gad siyeg e lem nib tolang. U nap’an ni gad be athamgil ni ngad manged e Kristiano nib sobut’an’, ma rayog ni ngad sapgad nga m’on ni rayog ni ngad fos gad ko fare rran rok Got, u nap’an ni ran chuweg e piin ni yad ba tolangan’ u fayleng. Ma aram “e tolangan’ ko girdi’ e yira sobut’nag, ma changar ni ufanthin ko girdi’ e yira ni sobut’nag; ma kemus ni Jehovah e yira tolangnag ko re rran nem.”​—Isaiah 2:17.

Boch Ban’en ni Thingar ni Fal’eg i Lemnag

• Uw rogon ni ga ra weliy ra rogon be’ nib tolangan’?

• Uw e sum e tolangan’ riy?

• Mang e rayog ni nge k’aring be’ nge tolangan’?

• Mang fan ni thingar da ayuwgad ko lem nib tolang?

[Picture on page 16]

Tolangan’ ku Farao e k’aring ni ngan tamra’nag

[Picture on page 17]

Bochan e fel’ rogon ku Hagar ma aram me k’aring ni nge tolang e lem rok

[Picture on page 18]

I sobut’nag Hezekiah ir me fel’ u wan’ Got bayay