Pi Reference ni Fan ko fare Babyor ni Pi N’en ni Ma Rin’ e Piin Kristiano nge Machib ni Yad Ma Tay
December 5-11
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | ISAIAH 1-5
“Nga Darod ko fare Burey rok” Jehovah
ip-1-E 38-41 ¶6-11
Kan Tolangnag fare Tempel rok Jehovah
Wuin e ra lebug fare yiiy rok Isaiah? Be yog e Bible nra lebug ko “tin ni bay yib e rran.” Rogon ni be yog ba ken e Bible e ra lebug u nap’an e “tin tomuren e rran.” (New International Version) Kan yiiynag u lan e Pi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Greek boch e pow nra ayuwegey ni ngan nang rarogon e re ngiyal’ i n’em. Pi n’ey nra buch e ba muun ngay e mahl, nge durru’, nge m’ar nib machreg ni ma af, nge uyungol, nge yugu boch ban’en nra ‘mo’maw’nag’ rogon e par ko girdi’. (2 Timothy 3:1-5; Luke 21:10, 11) Pi yiiy ney ni be lebug e be tamilang ni gad be par ko “tin ni bay yib e rran” ara tin tomuren e rran ko re m’ag ney. Ere, ba puluw ni ngad lemnaged ni pi n’en ni yiiynag Isaiah murung’agen e ra lebug ko ngiyal’ ni gad bay riy.
Reb e Burey ni Yima Liyor Riy ngak Got
Ba mom ni ngad susunnaged u lanin’dad e pi n’en ni yiiynag. Rayog ni ngad susunnaged u lanin’dad bburey nib tolang ni bay ba naun riy nrib fel’ yaan, ni aram fare tempel rok Jehovah. Re burey nem e ba tolang ko pi burey ni bay u tooben. Machane, dabi rus e girdi’ ni nga ranod ko re burey nem ya rib fel’ yaan. Ere, girdien e pi nam e yad ra thelep i yan ko re burey rok Jehovah nem. Ba mom ni ngad susunnaged e re n’ey u lanin’dad, machane mang e be yip’ fan?
U nap’an Isaiah e ba ga’ nra ngan weliy murung’agen e burey ma bay rogon ko liyor ni yima tay. Bod ni, bay boch e burey ni ma yan boch e girdi’ ngay ni ngar meybilgad ko pi kan rorad mar ted fan e pi liyos ni yad ma meybil ngay. (Deuteronomy 12:2; Jeremiah 3:6) Machane, fare tempel rok Jehovah e bay u p’ebugul fare Burey nu Moriah ni bay u Jerusalem. Dalip yay u lan reb e duw ni ma yan e piin ni yad ba yul’yul’ u Israel ko re burey ney ni ngar liyorgad ngak e bin riyul’ e Got. (Deuteronomy 16:16) Ere, girdien e pi nam ni ka nog ni yad be thelep i yan ko fare “burey ni bay e temple” rok Jehovah riy e be yip’ fan e girdi’ ni boor ni yad be un ko bin riyul’ e liyor.
Ngiyal’ ney e der ma yan e girdi’ rok Got nga daken reb e burey ni bay e tempel riy ni ngar liyorgad ngak. Ya fare tempel rok Jehovah ni immoy u Jerusalem e kirebnag e pi salthaw nu Roma ko duw ni 70 C.E. Maku reb e, ke tamilangnag apostal Paul ni fare tempel ni immoy u Jerusalem nge fare tabernacle ni immoy u m’on riy e be yip’ fan boch ban’en nra yib nga tomuren. Gali n’ey e be yip’ fan ban’en nra lebug ni bay rogon ko tirok Got ban’en ni aram e “bin riyul’ e tent ni Somol e ngongliy rogon, ma gathi girdi’ e ngongliy.” (Hebrews 8:2) Re tent ney ni ke ngongliy Jehovah rogon e be yip’ fan e yaram ni ke tay ni aram e rayog ni ngan liyor ngak u daken fare biyul ni pi’ Jesus Kristus. (Hebrews 9:2-10, 23) Ere ku arrogon fare “burey ni bay e temple” riy ni kan weliy murung’agen ko Isaiah 2:2 ni be yip’ fan e bin riyul’ e liyor ni gad ma tay ngak Jehovah e ngiyal’ ney. Ma piin ni yad ma un ko bin riyul’ e liyor e gathi yad ma muulung nga taabang i ban’en ni ngar liyorgad ngak Jehovah, ya yad ma liyor ngak nib taareban’rad.
Kan Tolangnag e Bin Riyul’ e Liyor
I yog Isaiah ni profet ni fare ‘burey rok Jehovah ni bay e tempel’ riy ara bin riyul’ e liyor e ra “par ni ir e ba th’abi tolang” ma ra gagiyel nib tolang “u fithik’ gubin e burey.” Ba n’uw nap’an u m’on ko ngiyal’ ni immoy Isaiah riy, ma aram me fek David ni Pilung fare kahol ko m’ag nge yan i tay nga daken fare Burey nu Zion ni bay u Jerusalem ni sogonap’an 2,500 e fit tolngin ko day. Aram e gin ni par e re kahol ko m’ag nem riy nge mada’ ko ngiyal’ ni kan mu’ i toy fare tempel ni bay ko Burey nu Moriah, ma aram min fek ngan yan nni tay nga langgin. (2 Samuel 5:7; 6:14-19; 2 Kronicles 3:1; 5:1-10) Ere, u m’on ni nge taw ko ngiyal’ ni immoy Isaiah riy ma kan yan ni tay fare kahol ko m’ag nga bang nib tolang ni aram e kan fek kan yan ni tay nga lan fare tempel ni bay ko Burey nu Moriah nib burey ni kab tolang ko pi burey ni bay u tooben ni ma yan boch e girdi’ ngay ni ngar liyorgad nga boch e got ni googsur.
Bin riyul’ riy e, kab kafram i yib ni liyor ni yibe tay ngak Jehovah e kab fel’ ko liyor ni ma tay e piin ni yad ma liyor ko pi got ni googsur. Machane, ngiyal’ ney ni gad bay riy e aram e ngiyal’ ni ke gagiyegnag Jehovah ni nge yan i par ni liyor ni yibe tay ngak e aram e bin th’abi fel’ e liyor ni bay ma “ir e ba th’abi tolang.” Ni uw rogon? Ba ga’ ni be rin’ u daken fare maruwel ni machib ni yibe kunuy e piin ni yad baadag ni ngar liyorgad ngak u daken gelngin nib thothup “ngu fithik’ e yul’yul’.”—John 4:23.
ip-1-E 44-45 ¶20-21
Kan Tolangnag fare Tempel rok Jehovah
Der ma pag Jehovah e girdi’ rok ni ngar pared ni kar boded e saf ni ke malog. Ya ma fanay e thin rok ni bay u lan e Bible nge pi babyor nib puluw e thin riy ko Bible ni nge fil ngorad e ‘n’en ni ba adag ni ngar rin’ed’ nge “thin” rok ya nge yag nra nanged e tin nib m’agan’ ngay. Ireray e n’en ni ke ayuwegrad ni nga ranod ko fare ‘pa’ i kanawo’ ni ke turguy ni nga ranod riy.’ Ma bochan nib ga’ fan u wan’rad e pi n’en ni ke fil Jehovah ngorad, ma aram fan ni yad ma weliy e pi n’ey u taabang. Ku yad ma muulung nga taabang u nap’an e convention, ara u Kingdom Hall, ngu lan e tabinaw rok boch e walag ni ngar motoyilgad ko pi n’en ni be fil Got ngorad mi yad fil ban’en riy. (Deuteronomy 31:12, 13) Yad ma folwok ko pi Kristiano kakrom ni ur muulunggad nga taabang ni ngar pied e athamgil nga lanin’rad, ma ra bagayad ma be dag ngak bagayad ni be lemnag mab “t’uf rok.”—Hebrews 10:24, 25.
Ku yad ma pining yugu boch e girdi’ ni ‘nga ranod’ ko fare burey rok Jehovah Got ni ngar uned ngorad ko liyor ni yad be tay ngak. N’en ni yad ma rin’ e ba puluw ko n’en ni tay Jesus chilen ngak pi gachalpen ni ngar rin’ed u m’on ni yan nga tharmiy. I yog ni gaar: “Mmarod ngak girdien e pi nam u gubin yang ngam pingeged yad ngar manged pi gachalpeg, mi gimed taufenagrad nga fithingan e Chitamangiy nge Fak nge fare Kan ni Thothup, mi gimed fil ngorad rogon ni nguur folgad u gubin e tin ni ku gog ngomed ni nguum rin’ed.” (Matthew 28:19, 20) Ere, ma ayuweg Jehovah e Pi Mich Rok ni ngar folgad ko re n’ey mi yad yan u ga’ngin yang e fayleng ni ngar machibnaged e girdi’, mar pingeged boch i yad ni ngar manged boch i gachalpen Jesus, mar taufenaged yad.
ip-1-E 46-47 ¶24-25
Kan Tolangnag fare Tempel rok Jehovah
Dabiyog rok girdien e pi nam ni ngar rin’ed ban’en ni aray rogon ni yad rorad. Girdien e pi nam u ga’ngin yang e fayleng e aram e piin ni yad be lebguy fare yiiy rok Isaiah ni bochan e yad be liyor ngak Got u taabang nib taareban’rad. Aram e piin ni ke fal’eg Jehovah ‘thilrad’ kar fel’gad u p’eowchen. Kar filed rogon ni ngar pared u taabang u fithik’ e gapas. Yugu aram rogon ni yad be par u lan e re fayleng ney ndakuriy e taareban’ riy, machane be yag ni ngar pared u fithik’ e gapas ni bochan e kar ‘pirdiiyed e pi sayden rorad kar ngongliyed talin e maruwel riy ni ma gi’ e but’, ma kar yodoromnaged e pi sarey rorad ke mang yar ni yima th’ab papa’ngin e woldug ngay.’ Ni uw rogon?
Reb riy e aram e darur uned ko mahl ni ma tay girdien e pi nam. De n’uw nap’an u m’on ni nge yim’ Jesus me yib boch e girdi’ ni ngar koled. Ma nap’an ni girngiy Peter e sayden rok ni nge cham ko pi girdi’ nem ni nge ayuweg e Masta rok, ma aram me gaar Jesus ngak: “Mu sulweg e sayden rom nga tafen ya urngin e piin ni yad ra girngiy e sayden e yira li’rad ko sayden ngar m’ad.” (Matthew 26:52) Ere, ka aram nap’an i yib ni be pirdiiy pi gachalpen Jesus e sayden nge sarey rorad ni nge mang yar ni yima th’ab papa’ngin e woldug ngay ni aram e be yip’ fan ndakurur feked talin e cham ni ngar lied boch e girdi’ ngay ara ngar pied e ayuw ko pi n’en ni yima rin’ ni fan ko mahl, ya yad ma ‘guy rogon ni nguur pired nib aw e gapas u thilrad urngin e girdi’.’—Hebrews 12:14.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Tin nib Ga’ Fan ko Babyor ni Isaiah—I
Fulweg u Boch e Deer ko Bible:
1:8, 9—Uw rogon ni fare binaw nu Jerusalem e bod “bochi naun nib war ni tafen e matanag ni bay u fithik’ bangi woldug ni grapes”? Re n’ey e be yip’ fan nnap’an ni yib piyu Assyria ni ngar chamgad nga Jerusalem, ma ke par yu Jerusalem ni bod bochi naun ko milay’ ni grapes ara bochi naun u milay’ ko kiyuri nib mom ni nge puth. Machane, i ayuweg Jehovah yu Jerusalem ma de pag e re mach nem ni nge par ni bod rogon yu Sodom nge Gomorrah.
Tin nib Ga’ Fan ko Babyor ni Isaiah—I
1:18—Mang e be yip’ fan fare thin ni yog Jehovah ni gaar: “Mired ngad puruy’gad”? Re n’ey e gathi be yip’ fan ni be pining Got e girdi’ ngar sabalgad mar puruy’naged boch ban’en ya nge yag ni nge taareban’rad ngay ni aram e nge non bagayad me fulweg bagayad. Ya re n’ey e be yip’ fan ni ke pi’ Jehovah ni ir e Tapuf Oloboch nib mat’aw e kanawo’ ngak piyu Israel ni ngar pied keru’rad ko kireb rorad mar beechgad u p’eowchen.
it-2-E 761 ¶3
Ngad Manged e Fager rok Got
Boch ban’en nib t’uf ni ngad rin’ed ya nge yag ni ngad manged fager rok Got. Kab kakrom i yib ni togopuluw e girdi’ ko pi motochiyel rok Got, ma aram fan nthingari gay e girdi’ rogon ni ngar manged fager rok Got, ere gathi Got e ba milfan ngak ni nge rin’ e re n’ey. (Ps 51:1-4) Bin riyul’ riy e, kab tolang e lem rok Got ngodad ma pi motochiyel rok u murung’agen e ngongol nib mat’aw e ka be par ni ka rogon ndabi thil maku dariy ban’en riy nib t’uf ni ngan thilyeg. (Isa 55:6-11; Mal 3:6; mu taarebrogonnag ko Jas 1:17.) Ere pi motochiyel rok u rogon ni nge gay e girdi’ rogon ni ngar manged fager rok e dabi thil ma dariy be’ ni bay mat’awun ni nge yog nde puluw e pi motochiyel nem ara nge togopuluw ngay. (Mu taarebrogonnag ko Job 40:1, 2, 6-8; Isa 40:13, 14.) Yugu aram rogon ni kan weliy murung’agen e Isaiah 1:18 u yu ken e Bible ni, “Be yog SOMOL ni gaar, Mired e chiney ni ngad weliyed e pi n’ey u taabang” (KJ; AT; JP; RS), machane bin nib puluw rogon ni un pilyeg e re verse ney e gaar: “‘Be yog Jehovah ni gaar, ‘Mired e chiney ni ngad puruy’naged e pi n’ey u taabang.’” (Ro) Ere ke oloboch e girdi’ ya kar thilyeged fan e re thin ney ma gathi Got.—Mu taarebrogonnag ko Eze 18:25, 29-32.
December 12-18
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | ISAIAH 6-10
“Fare Yiiy ni Ke Lebguy fare Messiah”
Ur Sonnaged fare Messiah
Kan yiiynag murung’agen e machib ni i tay fare Messiah u Galile. I yoloy Isaiah murung’agen e “nam ko ganong rok Zebulun nge Naftali” ni gaar: “Girdien fare nam ni uranod u fithik’ e lumor e kar guyed ba tamilang ni ba ga’ ramaen! Ur pired u lan ba nam u fithik’ e rumug ni yam’, machane chiney e ke gal e tamilang nga dakenrad.” (Isa. 9:1, 2) I tabab Jesus ko machib u Galile nreb e binaw ni bay u Kapernaum. Mu rom e machibnag e girdi’ riy ni ma par u Zebulun nge Naftali, me ayuwegrad ngar nanged e tin riyul’ ni be gal ramaen nga dakenrad. (Matt. 4:12-16) U Galile e aram e gin ni pi’ Jesus fare Welthin rok riy u daken e Burey, maku aram e gin ni mel’eg e pi apostal rok riy, me ngongliy e bin som’on e maang’ang, maku aram e gin ni m’ug riy ngak 500 i gachalpen u tomuren ni ke fas ko yam’. (Matt. 5:1–7:27; 28:16-20; Mark 3:13, 14; John 2:8-11; 1 Kor. 15:6) Ere ke lebug fare yiiy rok Isaiah u nap’an ni i machib Jesus ko “nam ko ganong rok Zebulun nge Naftali.” Machane ki machibnag Jesus fare thin nib fel’ ni murung’agen Gil’ilungun Got u yugu boch e binaw u Israel.
ip-1-E 124-126 ¶13-17
Fare Pilung ko Gapas ni Kan Micheg
Reb e Nam ni “Un Darifannag”
I sul Isaiah nge weliy ban’en nib kireb ni buch rok e piin owchen Abraham ni gaar: “Nam ko ganong rok Zebulun nge Naftali e un darifannag, machane ba’ ba ngiyal’ ni bay taw ngay min tay fan e gi nam ney, ni nge mus ko fa gi day ni Mediterranean me yan ko ngek nga ba’nem e Jordan me yan i mada’ nga Galile ko gin ni be par girdien yugu boch e nam riy.” (Isaiah 9:1) Galile e reb e binaw ni bay ko lel’uch ko fare nam nu Israel. Re gin’ey ni yiiynag Isaiah murung’agen e ba muun ngay e “nam ko ganong rok Zebulun nge Naftali” nge “yan ko ngek nga ba’nem e Jordan” ni aram fare kanawo’ ni tabab ko fagi Day nu Galile nge yan i mada’ ko fagi Day ni Mediterranean. Nap’an Isaiah ma yima yog e “Galile ko gin ni be par girdien yugu boch e nam riy” ni bochan e boor e mach u rom ni ma par e girdi’ riy ni gathi yad girdien yu Israel. Machane uw rogon ni “un darifannag” e re binaw ney? I yib piyu Assyria ngar mahlgad ngak piyu Israel mar gelgad ngorad, ma aram mar feked piyu Israel ngar manged kalbus, me mang yad e ra pared ko fare binaw nguur liyorgad ko pi got rorad ni googsur. Ma pi girdi’ ney nu Assyria e gathi yad e piin owchen Abraham. Ere ke yan i aw ni ke mathmit fa ragag i ganong nu Israel ni bay ko lel’uch!—2 Kings 17:5, 6, 18, 23, 24.
Mus ko fare ganong nu Judah ma be magawonnagrad fare nam nu Assyria. Ere gur, ra ‘gafgownag’ piyu Assyria piyu Judah ni bod e n’en nrin’ ko fa gal ganong nu Zebulun nge Naftali ni be yip’ fan fa ragag i ganong nu Israel ko lel’uch, fa? Danga’. Ya bay “ba ngiyal’ ni bay taw ngay” ma ra tow’athnag Jehovah fare ganong nu Judah ni bay ko yimuch nib muun fare binaw ngay ni be gagiyegnag fare pilung ko ban lel’uch. Ni uw rogon?
I pi’ Matthew e fulweg ko re deer ney u nap’an ni weliy murung’agen e machib ni i tay Jesus u nap’an ni immoy u fayleng. I weliy murung’agen e ngiyal’ ni tabab Jesus ko machib ni gaar: “De par [Jesus] u Nazareth, machane me yan i par nga Kapernaum, nib binaw ni bay u tooben e lipath nu Galile, ni bay u lan e nug nu Zebulun nge Naftali. I yodorom ni fan e nge yib i m’ug nib riyul’ e tin ni yog Isaiah ni profet ni gaar: ‘Nug nu Zebulun, nge nug nu Naftali, nib migid ko lipath ni bay u baraba’ e Jordan, ni aram e Galile rok e piin ni gathi yad piyu Israel! Girdi’ ni yad be par u fithik’ e lumor e bay ra guyed ba tamilang ni ba ga’! Bayi gal ramaen nga daken e piin ni yad be par u fithik’ e lumor u daken e nam ko yam’!’”—Matthew 4:13-16.
Ere re “ngiyal’” i n’em ni yiiynag Isaiah murung’agen e be yip’ fan e ngiyal’ ni i machib Kristus riy u nap’an ni immoy u fayleng. Boor e tayim ni fanay Jesus ni nge machib u Galile ma aram e gin ni tababnag e machib riy ma aram me yog ni gaar: “Gagiyeg nu tharmiy e ke chugur!” (Matthew 4:17) Ma u rom e gin ni pi’ fare Welthin rok u Daken e Burey riy, me mel’eg e pi apostal rok, me ngongliy e bin som’on e maang’ang, miki m’ug ngak pi gachalpen ni yad ba pag lal miriay urngirad u tomuren nni faseg ko yam’. (Matthew 5:1–7:27; 28:16-20; Mark 3:13, 14; John 2:8-11; 1 Korinth 15:6) Aram rogon ni lebguy Jesus bang ko re yiiy rok Isaiah ney ni aram e boch nga tomuren min tayfan fare “nam ko ganong rok Zebulun nge Naftali.” Machane gathi kemus ni fare binaw nu Galile e i machib Jesus riy. Ya i yan u gubin e pi binaw nu Israel ni be machibnag e girdi’ riy nib muun fare mach nu Judah ngay, ma aram e n’en ni rin’ mu un “tay fan” e pi binaw nem.
Fare “Tamilang ni Ba Ga’”
Machane mang e be yip’ fan fare “tamilang ni ba ga’” ni bay u Galile ni weliy Matthew murung’agen? Re thin ney e ku aram ban’en ni yiiynag Isaiah murung’agen. I yog Isaiah ni gaar: “Girdien fare nam ni uranod u fithik’ e lumor e kar guyed ba tamilang ni ba ga’ ramaen! Ur pired u lan ba nam u fithik’ e rumug ni yam’, machane chiney e ke gal e tamilang nga dakenrad.” (Isaiah 9:2) Nap’an ni taw ko bin som’on e chibog C.E. ma daki m’ug e tamilang ko tin riyul’ ni bochan e pi machib ni googsur ni i machibnag boch e girdi’. Pi tayugang’ rok piyu Jew e ra gelnaged e re magawon ney ni bochan e dubrad ni ngar paged e pi yalen rorad nib kireb ma aram e pi n’en ni kar rin’ed ma kar “n’iged fan e thin rok Got.” (Matthew 15:6) Mus ngak e piin ni yad ba sobut’an’ ni un gafgownagrad ni bochan e “pi malmit” ni yad be pow’iy e girdi’. (Matthew 23:2-4, 16) Ere fin ngiyal’ ni yib Jesus ni ir fare Messiah riy ma aram e ngiyal’ ni yib e bin riyul’ e tamilang ngak boor e girdi’. (John 1:9, 12) Ere fare “tamilang ni ba ga’ ramaen” ni weliy Isaiah murung’agen e be yip’ fan e machib ni i tay Jesus u roy u fayleng nge angin fare biyul ni pi’.—John 8:12.
Nge Felan’dad ko Mabgol Nra Tay fare Fak e Saf!
Nap’an nra Gagiyeg Kristus u Lan fare Biyu’ i Duw ma ra mang chitamangin e girdi’ nu fayleng u yugu reb e kanawo’. Bin riyul’ riy e gubin e girdi’ nu fayleng nra yag e yafas ndariy n’umngin nap’an ngorad e ngiyal’ nem ni bochan e kar maruweliyed e michan’ rorad ko fare biyul ni pi’ Jesus. (John 3:16) Ere, ngiyal’ nem e ke mang Kristus e ‘Chitamngirad ni Manemus.’—Isa. 9:6, 7.
w07-E 5/15 6
Rogon ni Ngan Pirieg e Athap u Lan e Re Fayleng Ney ni Ke Sug ko Magawon
Bin Riyul’ e Def ko Athap
I yog Jesus Kristus ngak pi gachalpen ni gaar: “Baara’ rogon ni ngam meybilgad ni nge lungumed: Chitamangimad ni ga bay u tharmiy: Ngan tay fan fithingam nib thothup, ma ga par ni gur e ga be gagiyegnagmad, min rin’ e tin nib m’agan’um ngay u roy u but’ ni bod rogon ni yibe rin’ u tharmiy.” (Matthew 6:9, 10) Re Gagiyeg nem nu tharmiy e aram fare am ni Jesus Kristus e ra gagiyegnag, ma ireray e re am nra gagiyelnag mat’awun Jehovah ni nge gagiyegnag e fayleng nib polo’.—Psalm 2:7-12; Daniel 7:13, 14.
Pi n’en ni be buch e ngiyal’ ney ni ma k’aring e marus ko girdi’ e be dag nib t’uf ni nge gagiyegnagdad Got. Ma gadad ba felfelan’ ni bochan e ke chugur ni nge tabab e re gagiyeg ney! Ya ke pilung Jesus Kristus ma ir e ra gagiyegnag Gil’ilungun Got. Ma gagiyeg nra tay e ra gagiyelnag mat’awun Jehovah ni nge gagiyeg min thothupnag fithingan. (Matthew 28:18) Ere dabki n’uw nap’an ma ra gagiyegnag e re fayleng ney ni aram e nge chuweg urngin ban’en ni ma k’aring e marus nge magafan’ ngodad. Be weliy Isaiah 9:6 boch i fan ni Jesus e ir e bay rogon ni nge mang Pilung me chuweg e pi magawon rodad. Aram fan ni ke yog e re thin nu Bible ney ni Jesus e ir e “Chitamangiy ni Manemus” ma ir e “Tafonow nrib Manigil” maku ir e “Pilung ko Gapas.”
Am lemnag fare thin ni gaar, Jesus e ir e “Chitamangiy ni Manemus.” Fan ni u nog e re thin ney ngak Jesus e bochan e bay mat’awun maku baadag ni nge pi’ e yafos ni manemus ngak e piin ni yad ba yul’yul’ u daken fare biyul ni pi’. Ma re n’ey e be yip’ fan nra chuweg Jesus e denen rok e girdi’ mar flontgad bayay ni aram e kar chuwgad u tan gelngin e denen ni ke af rok Adam ngorad. (Matthew 20:28; Roma 5:12; 6:23) Ku ra fanay Kristus mat’awun ni kan pi’ ngak ni nge faseg boor e girdi’ ni kar m’ad.—John 11:25, 26.
Nap’an ni immoy Jesus u fayleng me micheg nriyul’ ni ir reb e “Tafonow nrib Manigil.” I fanay Jesus e n’en ni manang ko Thin rok Got nge pi n’en ni manang u rarogon e girdi’ ya nge yag ni nge ayuwegrad ni ngar pithiged e pi magawon ni yad ma mada’nag u reb e rran ngu reb. Nap’an ni mang pilung ke mada’ ko chiney ma ka be ulul ni nge rin’ e maruwel rok ni ir e “Tafonow nrib Manigil.” Ir e ba ga’ ni be fanay Jehovah ni nge non ko girdi’. Ma pi fonow ni bay u Bible ni yog Jesus e dariy thibngin ma bay e gonop riy. Ere nap’an ni ga ra nang e pi fonow ney me mich u wan’um, ma ra yib angin ko yafos rom ni aram e dabki magafan’um nib gel.
Ku be weliy e Isaiah 9:6 ni Jesus e ir fare “Pilung ko Gapas.” Ere dabki n’uw nap’an ma ra maruwel Jesus nga gelngin ni nge chuweg e pi n’en ni ma k’aring e girdi’ ni nge dabki taareban’rad ni bod rogon e pi am ni bay e ngiyal’ ney nge pi siyobay nge pi ulung ko girdi’. Ni uw rogon? Ra ayuweg e girdi’ ni ngar pared u tan reb e am ni bay e gapas riy ni aram Gil’ilungun fare Messiah.—Daniel 2:44.
Nap’an nra gagiyeg Gil’ilungun Got ma ra gapas gubin yang u fayleng. Mang fan nrayog ni nge mich e re n’ey u wan’um? Ke weliy Isaiah 11:9 fan e re n’ey ni gaar: “Zion nib thothup ni aram fare burey rok Got e ra par [girdien Gil’ilungun Got] ndariy e kireb riy ara ban’en nra maad’ad ngak be’. Ma girdi’ ko nam e ri bayi tamilangan’rad u murung’agen Somol ni bod rogon lan e yungi day nib sug ko day.” Ra munmun ma gubin e girdi’ u fayleng e ra yag e bin riyul’ e tamilangan’ ngorad u murung’agen Got ma yad ra fol rok. Ere, gathi ga ra felfelan’ ko re n’ey? Faanra gab felfelan’ ko re n’ey mag gay rogon ni ngam fil murung’agen fare ‘tamilangan’’ ni yib rok Jehovah.
Faan ga ra fil e n’en ni be yog Bible u murung’agen e pi n’en ni be buch e ngiyal’ ney nge athap rodad ko gabul nge langlath, ma re n’ey e ra gelnag e michan’ rom maku ra pi’ e yafos ngom. Ere gamad be pi’ e athamgil nga lanin’um ni nge m’agan’um ngay ni ngam un ko Pi Mich Rok Jehovah ko fol Bible ko gin ni ga ma par riy. Ireray rogon me lich e marus rom me yag e bin riyul’ e athap ngom u lan e re fayleng ney nib sug ko magawon.
ip-1-E 132 ¶28-29
Kan Micheg Nra Gagiyeg Faen ni Ir e Pilung ko Gapas
Ra taw ko ngiyal’ ni ke dugliy Got, ma ra yibnag Kristus e gapas u ga’ngin yang e fayleng me par ndariy n’umngin nap’an. (Acts 1:7) “Gelngin nib pilung e bay i ga’ i yan; gin ni bay i gagiyeg riy e yugu bay i par u fithik’ e gapas. Bay i gagiyeg ni ir e ke yan nga luwan David ni pilung, ma gagiyeg ni bay i tay e mmat’aw ma ba yal’uw e chiney nge yan i mada’ ko tungun.” (Isaiah 9:7a) Nap’an nra fanay Jesus mat’awun ni ir fare Pilung ko Gapas, ma dabi gafgownag e piin nra gagiyegnagrad. Piin ni yad ra par u tan e gagiyeg rok e dabi chuweg e puf rogon rorad ma dabi towasariyrad ni ngar rin’ed e tin ni baadag. Ya gubin ban’en nra rin’ e ra yan i aw nib ‘mat’aw ma ba yal’uw.’ Riyul’ ni ireray boch ban’en nra buch nrib manigil!
Faan gad ra lemnag fan fare ngachal ni kan pi’ ngak Jesus, ma gad ra felfelan’ ko n’en ni yog Isaiah u tungun e re yiiy rok nem. I yoloy ni gaar: “I Somol ni Gubin ma Rayog Rok e ke turguy ni nge rin’ urngin e pi n’ey.” (Isaiah 9:7b) Arrogon, ra rin’ Jehovah urngin ban’en ni ke turguy ni nge rin’. Ma rayog ni nge pagan’dad nra lebguy urngin ban’en ni ke micheg. Ere faanra baadag be’ ni nge par u fithik’ e gapas ndariy n’umngin nap’an, ma aram e thingari pigpig ngak Jehovah u polo’ i gum’irchaen. Gubin e tapigpig rok Got e thingari pasigan’rad ngay ni ‘ngar rin’ed e tin nib fel’’ ni bod rogon Jehovah Got nge Jesus ni ir e Pilung ko Gapas.—Titus 2:14.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Tin nib Ga’ Fan ko Babyor ni Isaiah—I
7:3, 4—Mang fan ni ke ayuweg Jehovah Ahaz ni Pilung ni yugu aram rogon ni ir be’ nib kireb? Pi pilung nu Syria nge pilung nu Israel e ra puruy’naged ni ngan chuweg Ahaz ni Pilung nu Judah ko liw rok min tay Tabeel ni fak nga luwan. Ma re moon ney e de yib ko tabinaw rok David. Re n’em ni kar puruy’naged ni ngar rin’ed e ra magawonnag fare m’ag u thilin Jehovah nge David. Ere, aram fan ni i ayuweg Jehovah Ahaz ni fan e nge ayuweg fare tabinaw nra yib fare “Pilung ko Gapas” riy.—Isaiah 9:6.
it-1-E 1219
Isaiah
Nap’an ni immoy Isaiah ni ir e profet u Judah, nib ga’ nu nap’an e ngiyal’ ni be gagiyeg Ahaz ni Pilung riy, ma kari gel e kireb ko girdi’ ko re nam nem. Gubin e girdi’ ko re nam nem ni tabab ko piin ni ur gagiyeggad nge yib i mada’ ko yug girdi’ nib gel e togopuluw ni ur ted. Ere bochan e re n’ey ma aram fan ni kar pired nib kireb gum’ircha’rad nge lanin’rad u p’eowchen Jehovah. Piin ni ur gagiyeggad e ngiyal’ nem e u nog e “girdi’ nu Sodom” ngorad ma girdien e re nam nem e nni taareb rogonnagrad ko ‘girdi’ nu Gomorrah.’ (Isa 1:2-10) I yog Jehovah ngak Isaiah u m’on riy ndabi motoyil e pi girdi’ nem ngak. I yog ni yad ra ulul i rin’ e kireb nge mada’ ko ngiyal’ ni yira gechignagrad, ma kemus ni “taab guruy u ragag guruy” ko urngin e girdi’ ko re mach nem ni kan taareb rogonnagrad nga ba “awoch” e aram e piin ni yad ra magey ni bod rogon ba ke gek’iy nib ga’ ni kan th’ab ke magey ba ley u fithik’ e but’. Dariy e maruwar riy ni pi n’en ni yiiynag Isaiah e fal’eg laniyan’ e chi ulung i girdi’ nem ndar yoorgad me gelnag e michan’ rorad ni yugu aram rogon nde fol e tin ni ka bay e girdi’ ko re nam nem.—Isa 6:1-13, NW.
Yugu aram rogon nre yiiy nem ni yog Isaiah e fan ngak piyu Judah, machane ki yiiynag boch ban’en u murung’agen fare nam nu Israel nge pi nam ni bay u tooben ni bochan e ku yad ba muun ko kireb ni i rin’ piyu Judah nge pi n’en ni i buch rorad ni kab kafram i yib. Ba n’uw nap’an ni par Isaiah ni ir reb e profet. I tabab u bang ko duw ni 778 B.C.E. u nap’an ni yim’ Uzziah ni Pilung ara u ba ngiyal’ u m’on riy, me par ni ir e profet nge yan i taw nga ba ngiyal’ u tomuren e bin ni 14 e duw ko gagiyeg ni tay Hezekiah (732 B.C.E.).—Isa 36:1, 2; 37:37, 38.
Tabinaw rok Isaiah. Immoy leengin Isaiah. Re ppin ni leengin nem e u nog ni ir “be’ nib pin nib profet” (Isa 8:3, NW) ni gathi kemus ni bochan e ir leengin reb e profet. Ya ba tamilang ni bay e maruwel ni ki pi’ Jehovah ngak ni nge rin’ ni bod rogon e maruwel ni i rin’ Deborah nreb e ppin ni immoy u nap’an fapi girdi’ ni u rogned e thin rok piyu Israel nge Huldah ni immoy u nap’an e ngiyal’ ni i gagiyeg Josiah riy.—Jg 4:4; 2Ki 22:14.
Be yog e Bible ni l’agruw e pagel ni fak Isaiah nni pi’ ngak ni nge mang “pow ni nge dag ko girdi’ e tin ni ke lemnag [Jehovah] ni nge rin’.” (Isa 8:18) Nap’an Ahaz ni pilung ma ke ilal Shear-jashub nrayog ni nge un ngak Isaiah ni chitamangin u nap’an ni yan ni nge guy e re pilung nem ni nge yog e thin rok Got ngak. Fan fare ngachal ni Shear-jashub e “Ri In e Ra Sul (Piin ni Kar Mageygad).” Re ngachal nem e bbugithin ni kan yiiynag ni bochan nre ngachal nem nni micheg ni yira tunguy ngak e re pagel ni fak Isaiah nem e rriyul’ nni tunguy ngak. Ere, ku aram rogon nra boch nga m’on ma yira gel ko fare ganong nu Judah ma kemus nri in e girdi’ riy e ra sul ko re nam nem u tomuren ba ngiyal’ ni kan fekrad nga bang ni kalbus. (Isa 7:3; 10:20-23) I sul e chi ulung i girdi’ nem nga Judah ko duw ni 537 B.C.E. u nap’an ni pi’ Cyrus ni Pilung nu Persia e thin ni be yog ni ngan chuweg piyu Israel ko kalbus u Babylon u tomuren 70 e duw.—2Kr 36:22, 23; Ezr 1:1; 2:1, 2.
Bin migid e pagel ni fak Isaiah e nog fithingan u m’on nni parnag, ma aram min yoloy e re ngachal nem nga daken bangi n’en ni yima yol ngay min fek l’agruw e girdi’ ni ngar mangew mich riy. Machane, ba tamilang nni tay e re n’ey nib mith nge taw nga ba ngiyal’ u tomuren nni gargeleg e re tir nem u nap’an ni yib e gal mich nem ni ngar michegew ko girdi’ nriyul’ e n’en ni kan yiiynag u murung’agen e re tir nem u m’on nni gargeleg. Re n’ey e be micheg ni n’en ni buch ko re tir ney e ban’en nni yiiynag u m’on riy. Re ngachal ni baaram ni yog Got ni ngan pi’ ko re tir nem e Maher-shalal-hash-baz ni fan e re ngachal nem e “Fek Chugum u Fithik’ e Yargel nib Machreg!” Nni yiiynag u m’on riy nra dawori nang e re pagel nem rogon i yog e “Papa’” nge “Nina’,” ma aram e ra chuw yu Judah u tan e makath rok yu Syria nge fare ragag i ganong nu Israel.—Isa 8:1-4.
I tamilangnag e re yiiy nem ndabi n’uw nap’an nga tomuren ma yira chuweg piyu Judah u fithik’ e gafgow; ma riyul’ ni buch e re n’ey u nap’an ni yib piyu Assyria ra magawonnaged e makath ni be tay Rezin ni Pilung nu Syria nge Pekah ni Pilung nu Israel nib togopuluw ngak yu Judah. I kol piyu Assyria e binaw nu Damaskus, ma boch nga tomuren u nap’an e duw ni 740 B.C.E., ma aram mar gotheyed fare ganong nu Israel. Re n’ey nrin’ed e lebguy fan fare ngachal nni pi’ ngak fare pagel ni fak Isaiah. (2Ki 16:5-9; 17:1-6) Machane, de pagan’ Ahaz ni Pilung ngak Jehovah, ya n’en ni rin’ e ning e ayuw ngak e pilung nu Assyria miki pi’ boch e tow’ath ngak ni bochan e nge ayuweg u pa’ yu Syria nge yu Israel. Bochan e re n’ey, ma aram me pag Jehovah piyu Assyria ni ngar gafgownaged yu Judah, ma aram mar po’gad nga lan e re nam nem ma ranod ngar tawgad nga lan yu Jerusalem ni bod rogon ni yog Isaiah u m’on riy.—Isa 7:17-20.
Boor yay ni weliy Isaiah murung’agen boch e “pow” nra pi’ Jehovah, ma gal pagel ni fak nem e aram l’agruw ko pi pow nem, ma reb riy e Isaiah. Ya yog Jehovah ngak ni nga i yan ndariy e mad u daken ma dariy e sus rok u lan dalip e duw. Re n’em ni nge rin’ e nge mang ba pow maku ba yiiy nib togopuluw ngak yu Egypt nge yu Ethiopia ni aram e be yip’ fan nra fekrad e pilung nu Assyria ni yad ba kalbus.—Isa 20:1-6; mu taarebrogonnag ko Isa 7:11, 14; 19:20; 37:30; 38:7, 22; 55:13; 66:19.
Yiiy u Murung’agen e Piin ni Yira Fekrad ni Kalbus nge Yu Jerusalem ni Yira Sulweg Nga Rogon. Ku nog ngak Isaiah ni nge yiiynag ni yu Assyria e gathi aram e re nam nra gel ko pi pilung nu Judah me gothey yu Jerusalem, ya piyu Babylon e aram e piin ni yad ra rin’ e re n’ey. (Isa 39:6, 7) Nap’an ni yib piyu Assyria nga lan fare nam nu Judah ni bod rogon e ran ni yib nga daken e binaw nge yib i “mada’ nga lik’ipoy ni ke tharey urngin ban’en,” ma aram me yan Isaiah i yog ngak Hezekiah ni Pilung ni dabiyog ni nge yib e pi salthaw nu Assyria nga lan e re mach nem. Re thin ney e pi’ e athamgil nga laniyan’ e re pilung nem. (Isa 8:7, 8) Tomuren e re n’ey ma aram miki l’og Jehovah reb e engel rok nge yan i li’ 185,000 e salthaw rok yu Assyria ni yad ba falu’ ngar m’ad ni kub muun e pi ga’ ko salthaw rorad ngay. Re n’ey ni buch e yag ni nge ayuweg fare mach nu Jerusalem.—2Kr 32:21.
Dariy e maruwar riy nrib gel e felfelan’ ni tay Isaiah ni bochan fare maruwel ni pi’ Jehovah ngak ni aram e nge weliy boch e yiiy maku ra yoloy boch nga but’ ni murung’agen yu Jerusalem ni yira sulweg nga rogon. Yugu aram rogon nra pag Jehovah e girdi’ ko re mach nem ni ngan fekrad nga Babylon ni kalbus ni bochan e kireb ni ur rin’ed nib togopuluw ngak, machane ra munmun ma ra pufthinnag yu Babylon ni bochan e ngongol nib kireb ni ur rin’ed ma yad be guy rogon ndab ra chuweged e girdi’ rok Got ko kalbus ni ur ted u rom. Boor ban’en ni yiiynag Isaiah ni be weliy murung’agen e pufthin nra tay Got ngak yu Babylon nge rogon ni yira gothey e re mach nem ndab kun sulweg nga rogon bayay.—Isa 45:1, 2; guruy ni 13, 14, 46-48.
ip-1-E 111-112 ¶23-24
Mu Pagan’um ngak Jehovah u Nap’an ni Kam Mada’nag e Magawon
Boch Ban’en ni Kan Yiiynag nib Puluw
I sul Isaiah nge weliy bayay murung’agen e n’en ni be buch e ngiyal’ nem. Nap’an ni ka bay yu Syria nge yu Israel ni kar longobiyed yu Jerusalem, ma aram me yog Isaiah ni gaar: “I Somol e gaar ngog, ‘Mfek bangi n’en ni ba ga’ yang ni yima yol nga daken ngam yoloy e yol ni ba ga’ ngay ni nge gaar: “[Maher-shalal-hash-baz].” Mfek l’agruw i pumoon nra pagan’um ngorow, ni Uriah ni prist nge Zekariah ni Jeberekiah e chitamangin ni ngar mangew mich ko tin ni ngam yoloy.’” (Isaiah 8:1, 2) Fan fare ngachal ni Maher-shalal-hash-baz e “Fek Chugum u Fithik’ e Yargel nib Machreg.” I yog Isaiah ngak l’agruw e pumoon ni yow bay ko re binaw nem ni ngar mangew mich ko n’en ni ke yoloy nga daken e re n’em ni yima yol ngay, ya nge yag nra michegew nriyul’ e re n’em boch nga tomuren. Machane, ra lebug e re pow nem u daken yugu reb e pow nra yib i m’ug nga tomuren.
I yog Isaiah ni gaar: “Me ba ngiyal’ nga tomren ma gamow par leengig. Me diyen me gargel ni bochi pagel. Me gaar Somol ngog, ‘Mu tunguy fithingan ni Fek-chugum-u-fithik’-e-yargel-nib-machreg. Ra dawori yog ni nge pining e re tir nir e Nina’ nge Papa’ ma urngin e machaf nge chugum nu Damaskus ngu Samaria ni bay yib e pilung nu Assyria i fek u fithik’ e mahl.’” (Isaiah 8:3, 4) Ere, fangi n’en nni yoloy fithingan fare tir nga daken nge re tir nem ni kan gargeleg e aram e pow riy ndab ki n’uw nap’an nga tomuren ma aram e ra yib yu Assyria ra feked urngin ban’en rok piyu Syria nge yu Israel ni aram e gal nam ni yow be togopuluw ngak yu Judah. Machane, uw feni papey nra buch e re n’em? U m’on ndawori yag ni nge yog e chi tir nem e “Papa’” nge “Nina’,” ni aram e gal bug nsom’on e thin nib ga’ ni ma yog e bitir u nap’an ni fin yad be fil e thin. Re thin nem nnog e be yip’ fan e ngiyal’ nra buch e re n’ey riy ma ra ayuweg e girdi’ rok Jehovah ni ngari pagan’rad ngak. Maku reb e, rayog ni nge k’aring boch e girdi’ ni ngar moningnaged Isaiah nge fa gal pagel ni fak. Machane, demtrug rogon me yib i riyul’ e thin ni yiiynag Isaiah.—2 Kings 17:1-6.
December 19-25
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | ISAIAH 11-16
“Ra Garer e Tamilangan’ rok Got u Ga’ngin Yang e Fayleng”
ip-1-E 160-161 ¶9-11
Ra Yag e Yafos nge Felfelan’ ko Girdi’ u Tan e Gagiyeg rok fare Messiah
Reb e Tapuf Oloboch nib Mat’aw Ma Ma Runguyey
Ki yiiynag Isaiah boch ban’en u rarogon fare Messiah ni gaar: “Dabiyog ni turguy e n’en ni ngan rin’ ngak be’ ni bochan usun faanem ara tin ni ke rung’ag ni murung’agen.” (Isaiah 11:3b) Faanra kan fekem nga tagil’ e puf oloboch, ma gathi ga ra felfelan’ ni ngan fekem i yan ngak reb e tapuf oloboch ni aram rogon? Rayog rok fare Messiah ni nge mang Tapuf Oloboch ko girdi’ ni gubin, ma dabi pufthinnag be’ ni be yan u rogon boch e ban ni ke rung’ag ni kan weliy u murung’agen faanem, ara sasalap ni yibe tay u tagil’ e puf oloboch, ara fel’ rogon rok faanem. Manang e sasalap ni be tay e girdi’ maku der ma turguy rarogon be’ ni bochan usun faanem, ya manang rogon ‘laniyan’’ e girdi’ ara bin riyul’ i rarogon be’. (1 Peter 3:4) Re n’ey ni kan weliy u rarogon Jesus e be dag e kanawo’ nib fel’ nrayog ni nge folwok e pi walag riy ni kan tayrad ni ngar pithiged boch e magawon ni ke sum u lan e ulung ni Kristiano.—1 Korinth 6:1-4.
Uw rogon ni pi fel’ngin fare Messiah nrib manigil e ra gagiyegnag rogon e pufthin nra tay ngak be’? I weliy Isaiah ni gaar: “Ra pithig e oloboch rok e piin ni gafgow nrogon, me ayuweg mat’awun e piin nib sobut’an’rad. Ra gaar ngan gechignag e nam min gechignag, me yim’ e piin ni kireb. Bayi gagiyegnag e tirok e girdi’ nrogon nib mat’aw ma ba yal’uw.”—Isaiah 11:4, 5.
Nap’an nra t’uf ni nge yal’uweg Jesus pi gachalpen, ma ma rin’ u reb e kanawo’ nra yib angin ngorad. Ireray reb e ban’en ni rin’ Jesus nib manigil nrayog ni nge folwok e piin piilal ni Kristiano riy. Machane, piin ni yad ma rin’ e kireb e ba gel e pufthin ni yira tay ngorad. Nap’an nra taw ko ngiyal’ ni ke dugliy Got ni nge pufthinnag e re m’ag ney, ma aram e ra gechignag fare Messiah e ‘pi nam’ ni aram e nge thang e piin ni yad ba kireb. (Psalm 2:9; mu taarebrogonnag ko Revelation 19:15.) Ra munmun ma dakuriy e girdi’ nib kireb ni ngaur gotheyed e gapas ko girdi’. (Psalm 37:10, 11) Rayog rok Jesus ni nge rin’ e re n’ey ni bochan e ba mat’aw mab yal’uw urngin ban’en ni ma rin’.—Psalm 45:3-7.
Gapas U Lan Biyu’ E Duw Nge Tomuren!
Gur, riyul’ nrayog ni nge suwey e girdi’ urngin e gamanman ma ra yib e gapas u thilrad? Boor e girdi’ nib fel’ thilrad e gamanman rorad, ni bod e kus nge gatuw. Machane, uw rogon e gamanman ni maloboch? Pi scientist ni yad ma par nib chugur ko gin ni ma par e pi gamanman ni maloboch riy e kar filed u murung’agen e gamanman, ma kar pirieged ni urngin e gamanman ni ka nog e mammal ngorad e bay e runguy nge t’ufeg rorad. Gad manang ni gamanman e yad ma tamdag ara yad ma damumuw nfaanra bay ban’en ni ke k’aring e marus ara damumuw ngorad, machane bay e runguy rorad. Fapi scientist e ka rogned, nap’an ni be ayuweg e gamanman e bitir rorad ma ireray e ngiyal’ nri yad ma dag e runguy.
Ere susun ndab da gingad ngay u nap’an ni gad be beeg u Bible nra yib e gapas u thilin e girdi’ nge gamanman. (Mu beeg e Isaiah 11:6-9; 65:25.) Mang fan? Mu lemnag e ngiyal’ ni Noah nge chon e tabinaw rok e kar bad nga wen ko fare barkow u tomuren ni kan tharey e fayleng ko Ran, me yog Jehovah ni gaar: “Urngin e gamanman nu fayleng, nib muun e arche’ ngay, nge gamanman nib achig, nge nig e bay ur pired ni yad ba tamdag ngomed.” Ngiyal’ ney e boor e gamanman ni ma mil rok e girdi’ ni ngar ayuweged e yafas rorad. (Gen. 9:2, 3) Gur, rayog ni nge gagiyegnag Jehovah ni nge dabki tamdag e gamanman ngak e girdi’, ma rayog ni nge lebug e n’en ni ke yog Jehovah ko tabolngin? (Hos. 2:18) Ere rib gel e felfelan’ nra yib ngak urngin e girdi’ ni bay ra mageygad nib fas ngaur pared u fayleng!
Mu Dag nib Ga’ Fan u Wan’um Rogon ni Ma Yal’uwegem Jehovah ni Bod Be’ ni Ma Ma’th’ib
Nap’an ni gad ra yan nga lan e bin nib beech e fayleng, ma aram e gin nri gad ra guy riy urngin ban’en u rarogon fare paradis rok Got ni be yip’ fan ban’en. Ya aram e ngiyal’ ni gad ra guy e bin riyul’ e paradis ndariy thibngin ni Gil’ilungun Got e ir e be gagiyegnag. Ra taw ko ngiyal’ nem ni ke sul urngin ban’en nga rogon, ma ka ra ulul Jehovah ni nga i yal’uweg e girdi’ nu fayleng, ma be skulnagrad u reb e kanawo’ nib mo’maw’ rogon ni nge tamilang u wan’dad e ngiyal’ ney. (Isa. 11:9) Maku reb e, ra gagiyegnag Got e lem rodad nge dowdad ngki flont bayay ya nge yag ni skulnagdad nib fel’ rogon mu ud rin’ed e tin nib m’agan’ ngay nib fel’ rogon. Ere, ngad athamgilgad ngaud folgad u rogon ni be yal’uwegdad Jehovah, ma gad dag ngak nib ga’ fan e re n’ey u wan’dad ya aram rogon ni be dag ngodad ni gad ba t’uf rok.—Prov. 3:11, 12.
Wuin e Ra Chuw e—Laniyan’?
GIL’ILUNGUN GOT E RA CHUWEG E LANIYAN’
Riyul’ ni thin ko Bible e rayog ni nge ayuwegey me chuweg e lem nde puluw, maku bay l’agruw i ban’en nib t’uf ni ngan rin’ u m’on ni nge chuw e laniyan’. Som’on e bay e denen maku bay e girdi’ ndawor ra flontgad. Be tamilangnag e thin ko Bible ni be gaar: “Dariy taabe’ ni der denen.” (1 Kings 8:46) Ere, demtrug rogon e athamgil ni gad be tay, ma gad urngin ni gad bod apostal Paul u nap’an ni gaar: “Faanra gub adag ni nggu rin’ e tin nib fel’, ma ke mus ni tin nib kireb e rayog ni gu rin’.” (Roma 7:21) Ere, rayog ni nge munmun me sum e “lem nib kireb” nrayog ni nge k’aring be’ ni nge laniyan’.—Mark 7:21.
Bin migid e ba gel gelngin Satan ni Moonyan’. Be tamilangnag e Bible ni ma “thang e fan rok e girdi’” maku “ir faanem ni bannag e girdi’ nu fayleng ni polo’.” (John 8:44; Revelation 12:9) Ireray fan ni ke garer e laniyan’ nge fan nib mo’maw’ ko girdi’ ni ngar ayuweged yad u nap’an nra laniyan’ boch e girdi’ ngorad ma kub mom ni ngan thang mit ba ulung i girdi’, nge ku boch e magawon ni bay rogon ko teliw, nge yalen.
Ere, faanra nge chuw e laniyan’, mab t’uf ni ngan chuweg e denen, nge ngongol ko girdi’ nde flont, ma kub t’uf ni ngan taleg gelngin Satan ni Moonyan’ ni be gay rogon ni nge k’aring e girdi’ ni ngar ngongliy e kireb. Be tamilangnag e Bible ni kemus ni Gil’ilungun Got e rayog ni nge lebguy e re n’ey.
Ke fil Jesus Kristus ngak e piin ni yad ma folwok rok rogon ni ngar meybilgad ni gaar: “Ma ga par ni gur e ga be gagiyegnagmad, min rin’ e tin nib m’agan’um ngay u roy u but’ ni bod rogon ni yibe rin’ u tharmiy.” (Matthew 6:10) U daken Gil’ilungun Got e yira chuweg urngin mit e ngongol nib kireb riy, nib muun e laniyan’ ngay.
Nap’an nra gagiyegnag Gil’ilungun Got e re fayleng ney, ma Satan e yira ‘m’ag ngan tay’ ya nge “dabkiyog ni nge bannag girdien e pi nam.” (Revelation 20:2, 3) Ma aram e bayi sum e “bin nib beech e fayleng, ni aram e tin nib mat’aw e ngongol e bay i par riy.”—2 Peter 3:13.
Piin ni yad ra magey e ngiyal’ nem e ra munmun mi yad ra flont, ma dabkur manged sib ko denen. (Roma 8:21) Bochan ni yad girdien Gil’ilungun Got ma yad ra par ndariy e “kireb” ni yad ra ngongliy. Mang fan? Ya “bayi tamilangan’rad u murung’agen Somol.” (Isaiah 11:9) Ma ra taw ko ngiyal’ nem ma urngin mit e girdi’ ni yad ra fil murung’agen Jehovah mi yad folwok rok. Ma re n’ey e be yip’ fan ni dakuriy e laniyan’ ya “Got e taareb rogon e ngongol ni ma tay ngak urngin e girdi’.”—Roma 2:11.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Tin nib Ga’ Fan ko Babyor ni Isaiah—I
11:1, 10—Uw rogon ma Jesus Kristus e ir fare pilung ni yib ko “ganong rok David” maku ir fare nof ni thay u “fithik’ e piin ni owchen” David? (Roma 15:12) Nni gargeleg Jesus ko “ganong rok David” ere ir owchen David ni fak Jesse. Kan pi’ mat’awun nge gelngin ni nge pi’ e yafos ni manemus ngak e piin ni kar folgad rok. Pi girdi’ ney e yad ra par u fayleng ere ke mang Jesus e “Chitamangiy ni Manemus.” (Isa 9:6) Aram rogon ni ke mang Jesus “owchen” e piin ni yad pi girdien David nib muun Jesse ngay.
Tin nib Ga’ Fan ko Babyor ni Isaiah—I
Fulweg u Boch e Deer ko Bible:
13:17—Uw rogon ndariy fan e silber u wan’ piyu Medes ma de fel’ e gol u wan’rad? Kab fel’ u wan’ piyu Medes nge piyu Persia ni ngan pining e sorok ngorad ni bochan e kar gelgad ko mahl ko bin ni nge yag boch e chugum ngorad ni kar kunuyed u tomuren ni kar gelgad ko mahl. Aram e n’en ni rin’ Cyrus, ya nap’an ni sul piyu Israel nga Jerusalem me sulweg Cyrus fapi chugum ni kan fal’eg ko gol nge silber ni ke iring Nebukadnezzar ko tempel rok Jehovah.
December 26–January 1
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | ISAIAH 17-23
“Ra Der Maruwel Be’ Nga Mat’awun nib Fel’ Rogon Ma Rayog ni Ngan Chuweg Rok”
ip-1-E 238 ¶16-17
Boch Ban’en Nrayog ni Ngan Fil ko N’en ni Buch rok Be’ Nde Par nib Yul’yul’
Ba Tapigpig ni Yigoo Ir e Be Lemnag Ir
Tomuren ni mu’ e re profet nem i weliy murung’agen ba ulung i girdi’ ndar yul’yul’gad, ma aram me tabab ni nge weliy murung’agen taabe’ nde yul’yul’. I yoloy ni gaar: “I Somol ni Th’abi Tolang ma Gubin ma Rayog Rok e yog ngog ni nggu wan ngak Shebna, ni ir e ma guy rogon e maruwel ni nge yan nib fel’ rogon u ba tabinaw nib ga’ lungun, ngug gaar ngak, ‘I gur mini’ ni ga be lemnag? Bu uw mat’awum ni ngam ker e gin ngan k’eyagem riy nga barba’ fare burey ni goo war?’”—Isaiah 22:15, 16, BT.
Shebna e ir e en ni “ma guy rogon e maruwel ni nge yan nib fel’ rogon u ba tabinaw.” Rayog nre tabinaw nem e aram e tabinaw rok Hezekiah ni Pilung. Ere, bochan e maruwel rok ma aram e bay u reb e liw nrayog ni nga i tay murung’agen boch ban’en riy, ma ir e en nib migid ngak e en pilung. Maku reb e, boor ban’en nib milfan ngak ni nge rin’. (1 Korinth 4:2) Yugu aram rogon, ma nap’an ni yan i taw ko ngiyal’ nib t’uf ni nge maruweliy boch ban’en ni bay rogon ko re nam nem, ma de tiyan’ ngay mi i par nga i rin’ boch ban’en ni ir e nge fel’ rogon riy. I yan nga barba’ bburey ni goo war nge yan i ker e gin ni ngan k’eyag riy me ngongliy rogon nrib manigil ni bod rogon bangi ban’en ni ngan k’eyag be’ nib pilung riy. I guy Jehovah e n’en ni rin’ ma aram me thagthagnag nga laniyan’ Isaiah ni nge ginang e re tapigpig nem nde yul’yul’ ni gaar: “Sana gur be’ nib sorom, machane Somol e bayi chibiyem nga lang nge yon’em nga orel. Bayi chibiyem nga lang ni bod bbat’ me yon’em nga lan bbinaw nib ga’. Nu rom e ga ra yim’ riy u charen e pi chariot nri ga ba uf ngay. I gur e ka mu thiyernag e naun rok e masta rom. I Somol e bayi chuwegem ko maruwel rom me girngiyem ko fare liw rom nib tolang nga but’.” (Isaiah 22:17-19, BT) Bochan e n’en ni rin’ Shebna ma aram fan nni yiiynag nap’an nra yim’ ma dabin k’eyag ni bod rogon ni yima k’eyag e girdi’ u Jerusalem. Ya yira chibiy nga lang ni bod bbat’ mi non’ nga lan bbinaw nib ga’. Ere, re thin ney e be puguran ban’en ngak e piin ni kan tayrad ni nga u rogned e thin ko pi tapigpig rok Got. Faanra dab ra maruwelgad nga mat’awrad nib fel’ rogon ma aram e rayog ni ngan chuweg rorad fa reb e ni gechignagrad ni bochan.
ip-1-E 238-239 ¶17-18
Boch Ban’en Nrayog ni Ngan Fil ko N’en ni Buch rok Be’ Nde Par nib Yul’yul’
Shebna e ir e en ni “ma guy rogon e maruwel ni nge yan nib fel’ rogon u ba tabinaw.” Rayog nre tabinaw nem e aram e tabinaw rok Hezekiah ni Pilung. Ere, bochan e maruwel rok ma aram e bay u reb e liw nrayog ni nga i tay murung’agen boch ban’en, ma ir e en nib migid ngak e en pilung. Maku reb e, boor ban’en nib milfan ngak ni nge rin’. (1 Korinth 4:2) Yugu aram rogon, ma nap’an ni yan i taw ko ngiyal’ nib t’uf ni nge maruweliy boch ban’en ni bay rogon ko re nam nem, ma de tiyan’ ngay mi i par nga i rin’ boch ban’en ni ir e nge fel’ rogon riy. I yan nga barba’ bburey ni goo war nge yan i ker e gin ni ngan k’eyag riy me ngongliy rogon nrib manigil ni bod rogon bangi ban’en ni ngan k’eyag be’ nib pilung riy. I guy Jehovah e n’en ni rin’ ma aram me thagthagnag nga laniyan’ Isaiah ni nge ginang e re tapigpig nem nde yul’yul’ ni gaar: “Sana gur be’ nib sorom, machane Somol e bayi chibiyem nga lang nge yon’em nga orel. Bayi chibiyem nga lang ni bod bbat’ me yon’em nga lan bbinaw nib ga’. Nu rom e ga ra yim’ riy u charen e pi chariot nri ga ba uf ngay. I gur e ka mu thiyernag e naun rok e masta rom. I Somol e bayi chuwegem ko maruwel rom me girngiyem ko fare liw rom nib tolang nga but’.” (Isaiah 22:17-19, BT) Bochan e n’en ni rin’ Shebna ma aram fan nni yiiynag nap’an nra yim’ ma dabin k’eyag ni bod rogon ni yima k’eyag e girdi’ u Jerusalem. Ya yira chibiy nga lang ni bod bbat’ mi non’ nga lan bbinaw nib ga’. Ere, re thin ney e be puguran ban’en ngak e piin ni kan tayrad ni nga u rogned e thin ko pi tapigpig rok Got. Faanra dab ra maruwelgad nga mat’awrad nib fel’ rogon ma aram e rayog ni ngan chuweg rorad fa reb e ni gechignagrad ni bochan.
Ere, uw rogon ni yira chuweg Shebna ko liw rok? I weliy Jehovah u daken Isaiah ni gaar: “Bay gu pining e tapigpig rog i Eliakim nib moon ni fak Hilkiah. Bay gu chuweg nga madam mu gu m’ag e leed rom nga lukngun, ma bay gu pi’ urngin e lung ni immoy rom ngak. Ma bayi par ni ke bod ba matam ngak e girdi’ nu Jerusalem ngu Judah. Mu gu pi’ mat’awun ni nge gagiyeg u tan pa’ e en pilung, ni be’ ni owchen David. Bayi yag e kiy ko ofis ngak; ma n’en nra bing e dariy be’ nra ning, ma n’en nra ning e dariy be’ nra bing.” (Isaiah 22:20-22, BT) Nap’an nra yan Eliakim nga lon Shebna, ma aram e yira pi’ madan Shebna nge kiy ko naun rok David ngak. Fare bugithin ni “kiy” ni ke fanay e Bible e be yip’ fan mat’awun be’, ara gagiyeg rok, ara gelngin. (Mu taarebrogonnag ko Matthew 16:19.) Kakrom e en ni ir e tafonow rok e en pilung e aram e en ni kan pi’ e kiy u gubin ban’en ngak ara mat’awun ni nge dugliy boch ban’en. Re n’ey e be yip’ fan ni ir e ma tay murung’agen e pi n’en ni yima rin’ u tafen e en pilung, maku rayog ni nge dugliy e piin nrayog ni ngar maruwelgad rok e en pilung. (Mu taarebrogonnag ko Revelation 3:7, 8.) Ere, maruwel rok e en ni bay ko binem e liw e ba maruwel nib ga’ fan, ma en nra yan ngay e bay boch ban’en nib milfan ngak nthingari rin’. (Luke 12:48) Sana rayog rok Shebna ni nge rin’ urngin e pi maruwel nem, machane bochan nde par nib yul’yul’ ma aram fan ni fek Jehovah be’ nge tay nga lon.
Tin nib Ga’ Fan ko Babyor ni Isaiah—II
Tin Gad Ra Fil Riy:
36:2, 3, 22. Yugu aram rogon ni kan chuweg Shebna ko maruwel rok ni ir e ma ayuweg e tabinaw ko en ni pilung machane kan pag ni nge ulul ko maruwel rok ni aram e nge mang tayol rok faen ni kan tay nga luwan. (Isaiah 22:15, 19) Faanra kan chuwegem u reb e maruwel u lan e ulung rok Jehovah, ma nge m’agan’um ngay ni ngam pigpig ngak ndemtrug ko mang maruwel e kan pi’ ngom.
ip-1-E 240-241 ¶19-20
Boch Ban’en Nrayog ni Ngan Fil ko N’en ni Buch rok Be’ Nde Par nib Yul’yul’
L’agruw i Yuluy ni Be Yip’ Fan Ban’en
Tomur riy ma aram me weliy Jehovah ba fanathin ni be tamilangnag rogon ni yira chuweg e liw rok Shebna ngan pi’ ngak Eliakim. I yog ni gaar: “Bay gu tay [Eliakim] nib mudugil u gil’ ni bod e yuluy u ban’en ni kan reg nga but’ nib mache’che’, ir kenggin e liyor ni bay un tay ko fare tabinaw rok ni ga’ngin. ‘Machane gubin e girdi’ rok nge gothon e tabinaw rok e bay ra tomalgad ngak. Bay ra gamuchmuchgad ngak ni bod e th’ib nge yu raba’ i dabiy ni kan the’ ko richib! Nap’an nra yodorom, ma fare yuluy nib mache’che’ [ni aram Shebna] e bayi warwar nge mul. Ma aram tomuren urngin e pi n’en ni un the’ ngay.’ I Somol e ke yog e pi thin ney.”—Isaiah 22:23-25, BT.
Bin som’on ko fa gal yuluy ni kan weliy murung’agen ko pi verse ney e be yip’ fan Eliakim, ya ir e ra yan i par ni “kenggin e liyor ni bay un tay” u tafen Hilkiah ni chitamangin. Dabi thiyernag e naun rok e chitamangin ni bod rogon e n’en ni rin’ Shebna. Ra par Eliakim nib mudugil u gil’ ni be ayuweg e piin ni yad ma maruwel rok e en pilung. (2 Timothy 2:20, 21) Machane, bin migid e yuluy e be yip’ fan Shebna. Yugu aram rogon ni yira lemnag ni be par nib mudugil u gil’, machane yira chuweg ko liw rok. Ma piin ni yad ra ulul ni ngaur folwokgad rok e ku yira gechignagrad.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Tin nib Ga’ Fan ko Babyor ni Isaiah—I
21:1—Mang fa gin’en ni u nog e “ted nu maday” ngay, ma mang fan? Ka nog ni yu Babylon e aram e “ted nu maday” ni yugu aram rogon nib palog ko day. Re n’ey e bochan nnap’an nra sugubur fare lul’ ni Eufrates nge Tigris ma ma tharey e ran e re binaw nem ni yu duw, me par ni ke bod bangi “day.”
ip-1-E 253-254 ¶22-24
Ke Darifannag Jehovah Yu Tyre ni Bochan e Yad Ba Ufanthin
I ulul Isaiah ngay ni gaar: “Ra m’ay e pi duw nem ma yu Tyre e ra bod faanem ni ma fol chuway’ ngak ni bay ko tang: Mu fek talin e musik rom ni harp, ngam liyeg fachi binaw, i gur e re gathar nir ni gafgow ni kan pagtalim! Mmusik mu um tang ya ngkum puguram ngan’uy bayay. Nap’an nra m’ay fa medlip i ragag e duw, me pag Somol yu Tyre nge sul ko maruwel rok ni i rin’, ma aram e bayi pi’ ir ni chuway’ ngak gubin e nam nu fayleng.”—Isaiah 23:15b-17, BT.
Tomuren ni war fare nam nu Babylon ko duw ni 539 B.C.E., ma aram me yan i par fare nam nu Foenicia ni aram reb e nam u tan e gagiyeg rok yu Medo-Persia ni governor e be gagiyegnag. Cyrus nib Gilbuguwan ni pilung nu Persia e ir reb e pilung ni boor ban’en ni ma pag e girdi’ u tan pa’ ni ngar rin’ed. Nap’an nra tabab e re am ney ko gagiyeg, ma aram e ra sul yu Tyre ngaur rin’ed e pi n’en ni ur rin’ed u m’on riy, ma ra gay e re nam nem rogon ni nge sul ngki gilbuguwan u fayleng bayay ko siyobay ni ma tay. Re n’ey e taareb rogon ngak be’ nib pin ni ma pi’ ir ni chuway’ ni kan pagtalin ma dakuriy be’ ni ma yib i guy ni nge pi’ ir ngak, ere be yan u lan e mach i yan ni be chubeg talin e musik rok ni harp ma be tang ni be gay yugu boch e pumoon ni nge pi’ ir ngorad. Ere gur, ra fel’ rogon e re nam nu Tyre nem bayay? Arrogon, ra gagiyegnag Jehovah ni nge fel’ rogon e re nam nem. Ra munmun ma aram e rra fel’ rogon e re mach nem nge yan i par nga reb e dodow nnap’an nra chugur nga tungun e bin nel’ e chibog B.C.E., ma ra weliy Zekariah ni profet murung’agen ni gaar: “Tyre e kar yororiyed taferad, ma kar ulunguyed e silber nge gol ni yoor ni ke bod feni yoor e ab u but’!”—Zekariah 9:3, BT.
‘Salpiy ni Nge Yag Ngak e Bay ni Pi’ ngak Somol’
Riyul’ ni yira ngat ko pi thin ni baaray ni yiiynag e profet ni gaar: “Salpiy ni nge yag ngak ko siyobay e bay ni pi’ ngak Somol. Dabi chaariy nga bang, machane piin yad ma liyor ngak Somol e bay ra faned fare salpiy rok ni ngar chuw’iyed e ggan nge mad nib t’uf rorad ngay.” (Isaiah 23:18, BT) Uw rogon ni yira pi’ e salpiy nge flaab rok yu Tyre ngak Got? I gagiyegnag Jehovah ni ngan fanay e pi salpiy rorad nem ni fan ko tin nib m’agan’ ngay, ni aram e ngan yognag e ggan nge mad nge boch ban’en ni fan ko girdi’ rok. I buch e re n’ey u tomuren ni chuw piyu Israel ko kalbus u Babylon. I ayuwegrad yu Tyre ni aram e ra pied e ren ni cedar ni ngar fanayed ni ngar toyed e tempel ngay. Kur sulod ngaur maruwelgad girdien fare mach nu Jerusalem u taabang ni aram e yad be pi’ boch ban’en nge yan ko re mach nem ni chuway’ ma be pi’ e re mach nem boch ban’en nni chuway’ ngorad.—Ezra 3:7; Nehemiah 13:16.