Pi Reference ni Fan ko fare Babyor ni Pi N’en ni Ma Rin’ e Piin Kristiano nge Machib ni Yad Ma Tay
January 7-13
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | ACTS 21-22
“Tin nib M’agan’ Somol Ngay e Ngan Rin’”
bt-E 177-178 ¶15-16
“Tin nib M’agan’ Somol Ngay e Ngan Rin’”
15 Nap’an ni be par Paul rok Filip ma aram me yib Agabus ni be’ ni yima tayfan ngaram nga tafen Filip. Ma piin ni kar muulunggad nga tafen Filip e yad manang ni Agabus e ir reb e profet ya nap’an ni be gagiyeg Klaudias ni ir e pilung u Roma me yiiynag ba uyungol nib gel ni yib. (Acts 11:27, 28) Rayog ni ngar gaargad u wan’rad: ‘Mang fan ni ke yib Agabus ngaray? Mang e ke yib ni nge weliy?’ Ere nap’an ni yad be fal’eg i yaliy e re moon ney, me fek bangi leed rok Paul ni bay bang riy nrayog ni ngan tay e salpiy nge chugum ngay ni nge m’ag ay nge pa’ nga taabang. Ma aram me weliy ban’en nrib ga’ fan nrayog ni nge kireban’rad ngay. I yog ni gaar: “N’en ni ke yog fare Kan ni Thothup e aray ni ke gaar, Cha’ ni fen e gi leed ney e erera’ rogon ni piyu Israel e ngar m’aged u Jerusalem, mi yad pi’ nga pa’ e piin ni gathi yad piyu Israel.”—Acts 21:11.
16 Ke micheg fare yiiy nra yan Paul nga Jerusalem. Miki tamilangnag nrogon e ngongol rok ngak e pi Jew u rom u Jerusalem e aram e n’en nra rin’ mi yira “pi’ nga pa’ e piin ni gathi yad piyu Israel.” Re yiiy ney e ri k’aring e kireban’ ngak e piin ni yad bay u rom ni kar rung’aged. Ke yoloy Luke ni gaar: “Faan gu rung’aged e re bugithin ney, ma gamad nge girdi’ u rom e gu weniggad ngak Paul ndab ki yan nga Jerusalem. Machane me fulweg ni gaar, ‘Mang e kam rin’ed ni gimed be yor gimed be kirebnag an’ug? Kug fal’eg rogog ni gathi ke mus ni ngan m’ageg u Jerusalem machane mus ni nggum’ ni fan ngak Somol Jesus.’”—Acts 21:12, 13.
bt-E 178 ¶17
“Tin nib M’agan’ Somol Ngay e Ngan Rin’”
17 Am susunnag e re n’ey. Pi walag nib muun Luke ngay e ra weniggad ngak Paul ndabi yan nga Jerusalem. Maku bay boch e pi walag ney ni yad be yor. Bochan ni buch e pi n’ey ma be m’ug riy nrib t’uf Paul ko pi walag nem ma yad be lemnag, ma aram me yog Paul ngorad u fithik’ e sumunguy ni yad be “kirebnag” laniyan’ ara kan pilyeg e re thin ni Greek ney u boch e Bible ni yad be “warnag laniyan’.” Yugu aram rogon ma ke dugliy laniyan’ ni nge yan nga Jerusalem. Maku nap’an ni mada’nag e pi walag u Tyre miki par nib mudugil laniyan’, maku de pag e tin ni ur wenigniged ngak nge meyor ni ur ted ni nge k’aring ni nge maruwar laniyan’. Ya n’en ni rin’ e weliy ngorad fan nthingari yan ngaram. Ere, kari dag nder rus mab mudugil laniyan’! Ere rin’ Paul e n’en ni ke rin’ Jesus ni aram e kari dugliy laniyan’ ni nge yan nga Jerusalem. (Heb. 12:2) Der lemnag Paul ni yira li’ nge yim’ ni bochan e michan’ rok, machane faanra buch e re nem, mab felfelan’ ngay ni nge yim’ ni ir reb i gachalpen Jesus Kristus.
bt-E 178 ¶18
“Tin nib M’agan’ Somol Ngay e Ngan Rin’”
18 Mang e rin’ fapi walag? Ra ted fan e n’en ni yog Paul ngorad. Gad ra beeg ko thin ni kan yoloy ni gaar: “De yog ni gu t’ared laniyan’. Ma aram ma gamad pag me lungumad, ‘Tin nib m’agan’ Somol ngay e ngan rin’.’ (Acts 21:14) Piin nra guyed rogon ni nge dabi yan Paul nga Jerusalem e gathi ban’en nra lemnaged ni ngari fol Paul ko n’en ni yad be yog. Ya ra motoyilgad ngak ma aram me mang yad e ra t’ared lanin’rad. Kar nanged miki m’agan’rad ko n’en ni baadag Jehovah ni yugu aram rogon nde mom ngorad ni ngar rin’ed e re n’em. Ke tabab Paul ni nge rin’ boch ban’en nra tomur ma yira thang e fan rok riy. Ere, ra mom boch ngak Paul ni faanra piin ni yad ba t’uf rok e darur guyed rogon ni ngar taleged ko milekag ni nge tay nga Jerusalem.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
bt-E 184-185 ¶10-12
“Mmotoyilgad Ngog Nggu Weliy Murung’ageg u P’eowchemed Ngam Nanged”
10 Bin riyul’ riy e, lemnag Paul laniyan’ e piin ni yad ma fol u boch e yalen rok piyu Jew ni bod ndabin maruwel ko rofen ni Sabbath, ara bay ba mit e ggan ndabin kay. (Rom. 14:1-6) Ku de yog boch e motochiyel ni ngan fol riy u murung’agen ni ngan maad’adnagey. Bin riyul’ riy e, Paul e maad’adnag Timothy ya nge pagan’ piyu Jew ngak ni bochan e yad manang ni chitamangin Timothy e be’ nu Greece. (Acts 16:3) Re n’em ni ngan maad’adnagey e ra be’ ma ir rok e nge dugliy. Aram fan ni yog Paul ngak piyu Galatia ni gaar: “Dariy fan ko kan maad’adnagdad fa dawor; n’en ni ir e ba ga’ fan e michan’ rodad ngak Kristus ni be maruwel u fithik’ e t’ufeg.” (Gal. 5:6) Ere faanra ngan maad’ad ngak be’ ni bochan ni nge fol ko fare Motochiyel rok Moses, ara ngan rin’ ni bochan e nge m’agan’ Jehovah ngay, ma re n’ey e ra m’ug riy nde gel e michan’ rok.
11 Yugu aram rogon ni pi n’en ni un weliy e bogi ban’en nde riyul’, machane ku bay boch e pi Jew ni ke magawon lanin’rad ni bochan e pi n’ey. Ma aram fan ni yog e piin piilal e pi thin ney ngak Paul ni nge fol riy: “Ba’ aningeg i girdi’ u roy ni kar ogniged bbugithin u mit Got ni ngar rin’ed. Mu un ngorad nga bangbangen e beechnigey ma ga pi’ e salpiy ni pa’rad; me yog ni ngar th’abed piyan lolugrad. Erera’ rogon me nang urngin e girdi’ nde riyul’ e pi n’en ni ka nog ngorad ni murung’agem, ma ka ga be fol ko Motochiyel rok Moses.”—Acts 21:23, 24.
12 Rayog ni nge togopuluw Paul ngorad nge yog ni bin riyul’ e magawon ni bay e gathi pi n’en ni yibe weliy u murung’agen, machane rogon feni rib pasig piyu Jew ni yad be fol ko fare Motochiyel rok Moses. Machane ba m’agan’ ngay ni nge thilyeg rogon e lem rok ni faanra dabi togopuluw ko pi kenggin e motochiyel rok Got. U m’on me yoloy ni gaar: “Ug par ni bod rogon ni gu ba’ u tan ko ngiyal’ ni baaram ni gu be maruwel u fithik’ e piin ni yad ba’ u tan e re Motochiyel nem, ni bochan e nggu yognagrad ngak Kristus.” (1 Kor. 9:20) Ngiyal’ nem e ke fol Paul rok e piin piilal u Jerusalem ni aram e ke pag ir nga “tan e re Motochiyel” rok Moses nem. Bochan e n’en ni rin’, ma aram e be dag ban’en nrayog ni ngad folwokgad riy ni aram e ngad folgad ko n’en ni be yog e piin piilal ma dab da togopuluwgad ngad rin’ed e tin ni gad baadag.—Heb. 13:17.
nwtsty-E study note ko Ac 22:16
wenignigem nga fithingan nge chuweg e denen rom: Gathi yira taufenag be’ ko ran me chuw e denen rok, ya nge pining fithingan Jesus. Ra ngan rin’ e re n’ey mab muun ngay ni nge michan’dad ngak Jesus ma nge m’ug u daken ngongol ni ma dag e piin Kristiano.—Ac 10:43; Jas 2:14, 18.
January 14-20
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | ACTS 23-24
“Kan T’ar e Thin Nga Daken Paul ni Be Magawonnag e Girdi’ Ma Be K’aring e Wagey”
bt-E 191 ¶5-6
“Dab Mu Rus!”
5 Rib puluw e ngiyal’ nni pi’ e athamgil riy nga laniyan’ Paul. Faani bin migid e rran mab pag 40 e pumoon nu Jew nra ‘ognaged u mit Got ndab ra ked ban’en ara ra garbodgad nge mada’ ko ngiyal’ ni kar thanged e fan rok Paul.’ Re n’ey ni kan ‘puruy’nag’ e ri be dag rogon feni rib mmudugil u wan’ e pi Jew ney ni ngar thanged e fan rok e re apostal ney. Ya faanra dabiyog ni ngar rin’ed e re n’ey, ma yad be lemnag ni wenegan nra yib ngorad e ran bucheg waathrad ara buch ban’en nib kireb rorad. (Acts 23:12-15) Piin th’abi tolang ko prist nge piin piilal u rom e ra pied mat’awun e pi pumoon ney ni ngar rin’ed e re n’ey. N’en ni kan tanomnag e ngan sulweg Paul bayay ko Bin Th’abi Tolang Tafen e Puf Oloboch ya ngkun fith boch e deer ngak ni ngari tamilang ko ba puluw e tin be weliy e girdi’ u murung’agen fa danga’. Machane nap’an ni be yan ngaram ma aram e bay fapi pumoon ni yad be sonnag ni ngar oggad ngak ngar lied nge yim’.
6 Machane me rung’ag reb e pagel ni fak walagen Paul e re n’ey ni kan puruy’nag, ma aram me yan i yog ngak Paul. Ere n’en ni buch e yog Paul ngak e re pagel ney ni nge yan i yog e re n’ey ngak e en nib tolang ko salthaw rok piyu Roma ni ka nog Klaudius Lysias ngak. (Acts 23:16-22) Ere riyul’ nrib t’uf e pi fel’ yangaren rok Jehovah ni bod fare pagel ni fak walagen Paul ndan yoloy fithingan, ni bochan e darur rusgad ni ngar m’oneged e tin nib t’uf rok e girdi’ rok Got ko tin nib t’uf rorad. Maku yad ma rin’ urngin ban’en nrayog rorad ni ngar m’oneged Gil’ilungun Got u lan e yafos rorad u fithik’ e yul’yul’.
bt-E 192 ¶10
“Dab Mu Rus!”
10 Nap’an ni immoy Paul u Cesarea ma yibe matanagiy u lan “tafen Herod ni pilung” ni nge sonnag e ngiyal’ nra taw e piin ni ur togopuluwgad ngak ni kar bad u Jerusalem. (Acts 23:35) U tomuren lal e ran me taw e re ulung i girdi’ nem ni aram Ananias ni ir e Prist Nth’abi Tolang, nge Tertullus ni be’ nib moon ni ma welthin u fithik’ e girdi’ ni yoor, nge boch e piin piilal. Som’on ni non Tertullus ngak Felix ma be n’uf ni bochan e n’en ni be rin’ ni fan ko pi Jew. I rin’ e re n’ey ni bochan e baadag ni nge fal’eg laniyan’ me m’agan’ Felix ngak. Ma aram me tabab Tertullus ni nge weliy fan ni ka ranod ngaram ni aram e be t’ar e thin nga daken Paul ni be yog ni kan ‘pirieg e re moon ney ni be magawonnag e girdi’; ke k’aring e wagey u fithik’ piyu Israel i yan u gubin yang u fayleng, me ir e be yog e thin ko fare raba’ i girdi’ ni Nazarene. Ma ku er rogon ni guy rogon ni nge rin’ u tempel e tin ndab nrin’, ma gamad kol nggu feked.’ Maku bay boch e Jew ni “ku er rogon e thin ni ka rogned ya ke lungurad e ba riyul’ e pi thin ney ni urngin.” (Acts 24:5, 6, 9) Ra be magawonnag be’ e girdi’ ara ir e ma yog e thin ko fa raba’ i girdi’ ni yad be k’aring e wagey, ara be guy rogon ni nge rin’ boch ban’en u tempel ndabin rin’ ma aram e ireray boch e oloboch nrayog ni ngan thang e fan rok riy.
bt-E 193-194 ¶13-14
“Dab Mu Rus!”
13 Ke dag Paul e kanawo’ nib manigil nrayog ni ngad folwokgad riy ni faanra kan fekdad nga p’eowchen girdien e am ni bochan e liyor ni gad ma tay, ma aram min nog boch ban’en nde puluw u murung’agdad. Pi n’ey e bod ni yibe yog ni gad be gay rogon ni ngad k’aringed e girdi’ ni ngar rin’ed e n’en nib m’agan’dad ngay ara gad be togopuluw ko am ara gad “fare raba’ i girdi’” ni ma k’aring e wagey. De yog Paul ban’en ni nge fel’ u wan’ fare pilung ni bod rogon e n’en ni rin’ Tertullus. Ya par nib gapas ma be dag e tayfan. Ba puluw mab tamilang rogon ni yog e tin riyul’. Ke yog Paul ni piyu Israel “nra bad ko nug nu Asia” ni yad be t’ar e thin nga daken ni ke rin’ boch ban’en ndabin rin’ u tempel e dar moyed u rom. Ma rogon nib puluw ko motochiyel e dabisiy ni yad bay u rom ya nge rung’ag e tin ni yad be togopuluwnag ngak.—Acts 24:18, 19.
14 Ma n’en nri be gagiyel riy e de magawon Paul ni nge weliy e tin riyul’ u murung’agen e n’en nib mich u wan’. Ya i sul nge weliy rogon nib mich u wan’ e fos ko yam’, ma ireray e n’en ni k’aring e maluagthin u nap’an ni immoy ko Bin Th’abi Tolang Tafen e Puf Oloboch. (Acts 23:6-10) Ere, non Paul ni be ayuweg ir u nap’an ni be tamilangnag e athap ko fos ko yam’. Mang fan? Bochan ni tin riyul’ u murung’agen Jesus nge fos ko yam’ ni tay e ban’en nder m’agan’ e pi toogor rok ngay. (Acts 26:6-8, 22, 23) Arrogon, yad be maluagthin u murung’agen e fos ko yam’, machane ba ga’ ni murung’agen Jesus nge fos ko yam’ ni tay e ir e yad be weliy murung’agen.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
nwtsty-E study note ko Ac 23:6
I gag reb e Farise: Bay boch e girdi’ u rom ni yad manang ko mini’ Paul. (Ac 22:5) Susun ni yad ra nang fan nnap’an ni yog Paul ni ir be’ ni fak e Farise ma be yip’ fan nib taareb e gin ni kar bad riy. Machane, yad manang ni gathi ir reb e Farise ni bochan e tin ni ka bay e Farise ni yad chonggin e Bin Th’abi Tolang Tafen e Puf Oloboch e yad manang ni Paul e ke mang reb e Kristiano nib pasig. Machane ke yog Paul e re thin ney u reb e kanawo’ ni yira nang fan. Ke yog ni ir reb e Farise ko bin ni nge yog ni ir reb e Sadduse ni bochan e pi Farise e ba mich u wan’rad e fos ko yam’. Ere nap’an ni yog e re n’ey ma be yog ban’en nrayog ni nge taareban’rad e pi Farise ngay. Be athapeg nra yog murung’agen e fos ko yam’ ni ireray ban’en nder taareban’uy ngay, ma ra m’ag u wan’ boch i chonggin e Bin Th’abi Tolang Tafen e Puf Oloboch e n’en ni be weliy. Ma aram e n’en ni buch. (Ac 23:7-9) Re thin ney ni yog Paul ko Ac 23:6 e ku ireray e n’en ni weliy boch nga tomuren u nap’an ni be non ni be ayuweg ir u p’eowchen Agrippa ni Pilung. (Ac 26:5) Maku nap’an ni immoy u Roma me yol ngak e pi Kristiano u Filippi ni ku be weliy ni immoy kafram ni ir reb e Farise. (Fil 3:5) Kub ga’ fan ni ngan weliy murung’agen e pi Kristiano ni ur moyed ni yad boch e Farise kafram nrogon ni bay ko Ac 15:5.—Mu guy e study note ko Ac 15:5 ni thin ni Meriken.
nwtsty-E study note ko Ac 24:24
Drusilla: Ireray e bin dalip nge bin th’abi bitir e rugod ni fak Herod ni Pilung ni ku yima yog Herod Agrippa I ngak ni kan weliy ko Ac 12:1. Kan gargeleg u bang ko 38 C.E., ma yad walag Agrippa II nge Bernice. (Mu guy e study note ko Ac 25:13 nge Glossary, “Herod” ni thin ni Meriken.) Felix ni Governor e ir e bin l’agruw e pumoon rok, ma bin som’on e pumoon rok e Pilung nu Syria ni ka nog Azizus nu Emesa ngak, machane mar dargow ma aram me leay Drusilla Felix u bang ko duw ni 54 C.E. nsogonap’an ni ke gaman 16 e duw rok. Dabisiy ni bay u rom u nap’an ni be non Paul u p’eowchen Felix ni be weliy “murung’agen rogon ni ngan par ni yi ba mat’aw, nge rogon ni ngan t’ar lanin’uy ko tin nde mat’aw, nge murung’agen e Chirofen ni baaram ni bayi pufthinnag Got e girdi’ riy.” (Ac 24:25) Nap’an ni yib Festus nga luwan Felix ma aram me tay Felix Paul ni nge par u kalbus ya “nge adag piyu Israel daken” machane bay boch e girdi’ ni yad be lemnag ni rin’ e re n’ey ya nge felfelan’nag e ppin rok ni ku ir reb e Jew.—Ac 24:27.
January 21-27
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | ACTS 25-26
“Ke Wenignag Paul Ir ngak Caesar miki Machibnag Herod Agrippa ni Pilung”
bt-E 198 ¶6
“Gu be Wenig ni Ngan Pi’ e Re Pa’ i Oloboch Ney nge Yan Ngak e Cha’ ni Ir e Pilung nu Roma”
6 Bochan ni baadag Festus ni nge fal’eg laniyan’ e pi Jew, ma rayog ni nge par e yafos rok Paul nga thatharen e riya’. Ere, ke maruwel Paul nga mat’awun ni ir be’ nu Roma. Ya yog ngak Festus ni gaar: “Gub sak’iy e chiney u gil’ e puf oloboch rok e en ni pilung nu Roma, ni aray e gin ni yalen ni ngan pufthinnigeg riy. Dariy ban’en nib kireb ni kug ngongliy ngak yu Israel, ni gur ma rib tamilangan’um riy. . . . Ere gu be wenig ni ngan pi’ e re pa’ i oloboch ney nge yan ngak e cha’ ni ir e pilung nu Roma.” Nap’an nra yog be’ ban’en ni aray rogon, ma dabiyog ni ngan siyeg e n’en ni ke yog. Ke tamilangnag Festus e re n’ey u nap’an ni gaar, “Kam wenignigem ni ngan pi’ e re pa’ i oloboch ney ngak e cha’ ni pilung nu Roma, ere bay ni piem ngam man ngak e pilung nu Roma.” (Acts 25:10-12) Ere, bochan ni ke yan Paul ko Bin Th’abi Tolang Tafen e Puf Oloboch ni ngan pithig e oloboch rok, ma aram ban’en ni ku rayog ni nge folwok e piin Kristiano riy e ngiyal’ ney. Nap’an nra gay rogon e pi toogor ni ngar fanayed e pi “motochiyel” ko am ni ngar t’ared e thin nga daken e Pi Mich Rok Jehovah, ma aram mi yad fanay e pi motochiyel ko am nge mat’awrad ni ngar ayuweged fare thin nib fel’ ngay.—Ps. 94:20.
bt-E 198-201 ¶10-16
“Gu be Wenig ni Ngan Pi’ e Re Pa’ i Oloboch Ney nge Yan Ngak e Cha’ ni Ir e Pilung nu Roma”
10 Ke pining Paul e magar ngak Agrippa ni Pilung u fithik’ e tayfan ya ke bing e kanawo’ ngak nrayog ni nge ayuweg ir riy. Ki yog ngak fare Pilung ni ir be’ ni manang gubin e yalen nge tin nder taareban’ e pi Jew ngay. Ma aram me ulul ngay nge weliy e n’en ni i rin’ kafram ni gaar: “Som’on i yib ke mada’ ko chiney e ug par ni gag reb i girdien fare raba’ i girdi’ ko ba’ romad e teliw, ni aram e Farise fithingrad.” (Acts 26:5) Nap’an ni immoy Paul ni ir reb e Farise mi i athapeg e wub nra tay fare Messiah. Ma chiney ni ke mang reb e Kristiano nder rus e weliy ni Jesus Kristus e ir fare Messiah ni un sonnag nib n’uw nap’an. Ba mich u wan’ Paul nge piin ni ur t’ared e thin nga daken ni fare athap ni nge lebguy Got e n’en ni micheg ni fan ko pi ga’ rorad kakrom e ban’en nib taareb u wan’rad. Ma ireray fan ni yibe pufthinnag Paul e rofen nem. Maku aram e n’en nri ki k’aring Agrippa ni nge adag ni nge motoyil ko n’en ni nge yog Paul.
11 Nap’an ni lemnag Paul rogon e gafgow ni i tay ngak e piin Kristiano kafram me yog ni gaar: “I gag ma gu tafinaynag nthingar gu rin’ urngin e tin nrayog rog nib togopluw nga fithingan Jesus nu Nazareth. . . . Ug wan ko pi binaw i yan ni bay nga wuru’ yu Israel ni fan e ngug gafgownagrad [pi gachalpen Kristus] ni bochan e kar gu damumuw ngorad.” (Acts 26:9-11) De pag rogon e pi n’en ni i weliy Paul. Ya boor e girdi’ ni yad manang rogon ni i gafgownag e piin Kristiano. (Gal. 1:13, 23) ‘Gur, mang e k’aring ni nge thilyeg e ngongol rok?’ Dabisiy ni ireray ban’en ni immoy u wan’ Agrippa ni Pilung ni i lemnag.
12 Bin migid e fulweg ni pi’ ko re deer ney e yog ni gaar: “Ereray tapgin ni gu wan nga Damaskus, ni ke pi’ e pi tolang ko prist mat’awug ma ka rogned e tin ni nggu rin’. Pilung, gu bay u kanawo’ ni ke yan i misiw’ mu ggu’ ramaen ban’en ni kab gel ramaen nga ramaen e yal’ ni mat ramaen u lan e lang nga dakenag nge pi pumoon ni gamad be milekag. Gamad gubin ni gu thaygad riy nga but’, mu gu rung’ag ba lam ni be non ngog ni thin ni Hebrew ni be gaar, Saul, Saul! Mang fan ni ga be gafgownigeg? I gur e ga ra maad’ad ngom ni faanra mu chel ngam togopluw ngog, ni bod rogon ba garbaw ni falig nga ba ley i gek’iy ni ma fek e cha’ ni ir e fak fare garbaw. Mu gu fith ni lungug, Somol, i gur mini’? Me yog Somol ni gaar, I gag Jesus, ni ir e ga be gafgownag.”—Acts 26:12-15.
13 U m’on ni buch e re n’ey rok Paul ma gowa ba garbaw ni “be falig nga ba ley i gek’iy ni ma fek e cha’ ni ir e fak fare garbaw.” Ere bod rogon ba gamanman nrayog ni nge maad’ad ngak ni bochan e be falig nga ba ley i ren ni bay e wasey nib m’uth u taban ni ir e yibe gafaliy ngay, e ku aram rogon e n’en ni i rin’ Paul. Ke gafgow Paul ni bochan e der yag ni nge fel’ e tha’ u thilrow Got ya der rin’ e tin nib m’agan’ ngay. Ere nap’an ni non Jesus ngak Paul u daken e kanawo’ ni yan nga Damaskus, ma be ayuweg ni nge thilyeg rogon e lem rok. Ya re moon ney e be’ nib yul’yul’ kemus nde puluw rogon ni be lemnag boch ban’en.—John 16:1, 2.
14 Boor ban’en ni thilyeg Paul u lan e yafos rok. Nap’an ni be non ngak Agrippa me gaar: “Gathi da gu fol ko tin ni gguy ni yib u tharmiy. Som’on e lan yu Damaskus ngu lan yu Jerusalem, ngu lan e nug nu Judea ni polo’ ngu fithik’ e piin ni gathi yad piyu Israel, e gu machibnag riy nthingar ra kolgad ngan’rad ngar pied keru’rad ko denen ni yad be rin’ ngar pig i chelgad ngak Got, ngar ngongliyed e pi n’en ni ir e ra m’ug riy ni kar pied keru’rad ko denen ni yad be rin’.” (Acts 26:19, 20) Ke yoor e duw ni be rin’ Paul fare maruwel ni yog Jesus Kristus ngak ni nge rin’ u nap’an nni pilyeg e changar rok. Mang angin ni ke yib riy? Piin nra motoyilgad ko fare thin nib fel’ ni machibnag Paul e ra kalgadngan’rad ko ngongol ndarngal nge ngongol ni sasalap ni yad be rin’ ngar rin’ed e tin nib m’agan’ Got ngay. Ma pi girdi’ ney e ra manged boch e girdi’ nib manigil ma yad be fol ko pi motochiyel ko am.
15 Machane angin e maruwel ni be rin’ Paul e dariy fan u wan’ e pi Jew ni toogor rok. Ke gaar Paul: “Ereray tapgin ni koleg piyu Israel ko ngiyal’ ni baaram ni gu ba’ riy u tempel, mi yad guy rogon ni ngar thanged e fan rog. Machane ke yib i mada’ ko bin daba’ e rran ni i ayuwegeg Got, ere kug sak’iy u roy ni gu be weliy e pi n’ey ngomed ni gimed gubin, ni taareb rogon e piin nsobut’ nge piin nib tolang.”—Acts 26:21, 22.
16 Gadad e tin riyul’ e Kristiano e thingar da ‘fal’eged rogodad ni gubin ngiyal’ ni ngad pied e fulweg’ ko tin ni yibe fith ngodad u murung’agen e michan’ rodad. (1 Pet. 3:15) Nap’an ni gad be non ngak e pi tapuf oloboch nge pi pilung u murung’agen e michan’ rodad, ma rayog ni nge ayuwegdad e n’en ni rin’ Paul u nap’an ni be non ngak Agrippa nge Festus. Ke weliy ngorow u fithik’ e tayfan rogon ni ke thilyeg e thin nu Bible e yafos rok. Ere ku rayog ni ngad weliyed rogon ni ke thilyeg e thin nu Bible e yafos rodad nge yafos rok e piin ni kar motoyilgad ko fare thin nib fel’. Ya rayog ni nge rich e pi n’ey nga gum’irchaen e piin ni yad ba tolang ko am.
bt-E 202 ¶18
“Gu be Wenig ni Ngan Pi’ e Re Pa’ i Oloboch Ney nge Yan Ngak e Cha’ ni Ir e Pilung nu Roma”
18 Machane bay e fulweg ni pi’ Paul ngak fare pilung. Ke yog ni gaar: “Festus ni pilung, dawor gu aliliy! Pi thin ney ni gu be weliy e ba riyul’ ma gathi kug thum’ ngay. Agrippa ni pilung! Rayog ni gu welthin ngom ndab gu tamdag, ni fan e ga manang murung’agen e pi n’ey . . . Agrippa ni pilung, mmich u wun’um fapi profet fa danga’? Gu manang nib mich u wun’um!” Me fulweg Agrippa ni gaar: “Ga be finey nrayog ni ngam pingegeg nggu mang reb i girdien Kristus u lan e chingiyal’ i n’ey nib ngoch?” (Acts 26:25-28) Ere, pi thin ney ni yog Agrippa e reb e ba riyul’ ara reb e de riyul’, machane ke m’ug riy ni machib ni ke tay Paul e ke rich nga gum’irchaen fare pilung.
nwtsty-E study note ko Ac 26:14
falig nga ba ley i gek’iy ni ma fek e cha’ ni ir e fak fare garbaw: Baley i gek’iy ni bay e wasey nib m’uth u taban ni yima gafaliy e gamanman ngay. (Jg 3:31) Fare thin ni “falig nga ba ley i gek’iy” e ireray boch e thin nrayog ni ngan pirieg u lan boch e babyor rok yu Greek. Re n’ey e ban’en ni kan fek u yaan ba garbaw ni pumoon ndabun ni nge un ko yan u nap’an ni yibe guy rogon ni ngan gafaliy ni yibe fanay fare ley i gek’iy nib m’uth taban, machane be falig ngay, ma aram e rayog ni nge maad’ad riy. Ireray rogon e ngongol rok Saul u m’on ni nge mang reb e Kristiano. Bochan ni be togopuluw ngak e piin ni ur leked Jesus ni ireray e pi cha’ ni be ayuwegrad Jehovah Got, ma bod nri be gafgownag Paul ir. (Mu taarebnag ko Ac 5:38, 39; 1Ti 1:13, 14.) Kan fanay fare bugithin ni “m’uth” ni bay ko Ek 12:11 u reb e kanawo’ nrayog ni nge yip’ fan e thin ni ma yog be’ nib gonop nrayog ni nge k’aring faen ni be motoyil ni nge fol ko fonow.
nwt-E glossary
Ba ley i ren ni yima gafaliy e gamanman ngay. Ba ley i ren ni bay e wasey nib m’uth u taban ni ma rogoy faen ni be gafaliy e gamanman ya nge yag ni yan fare gamanman. Kan fanay e re n’ey ni ngan taarebrogonnag ko thin ni bay e gonop riy ni ma yog be’ ya nge yag ni nge k’aring facha’ ni nge fol ko n’en ni ke yog. Re n’em ni nge “falig” ba gamanman nga ba ley e ren e kan taarebrogonnag ko n’en ni ma rin’ ba garbaw ni pumoon nib damumuw u nap’an ni yibe gafaliy me falig ko fare ley i ren nge maad’ad.—Ac 26:14; Jg 3:31.
Mu Ayuweg Boch E Girdi’ Ni Ngan Adag E Machib Ko Gil’ilungun
14 Manang Paul ni Agrippa e kemus ni fithingan e ba Jew. K’aring e tamilangan’ rok Agrippa ko Judaism, me yog Paul ni n’en ni be machibnag e ba maun ngay ni “dariy ban’en ni kari yog ya ka pi n’en ni ki i yog e pi Profet nge Moses ni bayi buch” ni murung’agen e yam’ nge fas ko yam’ ni tay fare Messiah. (Acts 26:22, 23) Non Paul nib puluw ku Agrippa, ni fith ni gaar: “Agrippa ni Pilung, ba mich u wan’um e pi Profet?” Mini pirieg Agrippa ni ke magawon. Ya faanra nge yog ni de mich e profet u wan’, ma ra kireb thin ni ir be’ nu Jew nib michan’. Ma faanra nge fol ko pi n’en ni be yog Paul, ma aram e ran aw nga bang ni ke un ko girdi’ kar folgad ngak fare apostal ma ra yibnag e magawon ni nga nog nib Kristiano. Ma rib llowan’ Paul ni fulweg e deer rok, ni gaar: “Gu manang nib mich u wan’um.” Uw rogon ni k’aring gum’irchaen Agrippa nge fulweg? I non ni gaar: “Dabki n’uw nap’an ma rayog ni ngam pingegeg nggu mang reb e Kristiano.” (Acts 26:27, 28) Yugu aram rogon ni de mang Agrippa reb e Kristiano, ma ba gagiyel ni ke bit Paul nga gum’irchaen ko pi thin ni ke yog.—Hebrews 4:12.
January 28–February 3
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | ACTS 27-28
“Ke Milekag Paul u Barkow Nga Roma”
bt-E 208 ¶15
“Dariy Taa Bigimed nra Yim’”
15 Ba mudugil ni i machibnag Paul e girdi’ ni ur moyed u daken fare barkow u murung’agen e ‘l’agan’ ko thin ni yog Got.’ (Acts 26:6; Kol. 1:5) Ere, chiney ni kari mudugil nra pil fare barkow ngorad e ke mab e kanawo’ ngak Paul nrayog ni nge weliy murung’agen ban’en nrayog ni nge pi’ e athap ngorad e ngiyal’ nem. I yog ni gaar: “Ya fowngan e Got ni gag girdien me ir e gu ma meybil ma gu ma liyor ngak e yib ba engel ngog me gaar, Paul, dab mu rus! Ya thingar mman mu sak’iy nga p’eowchen e en ni pilung nu Roma; yi Got nib fel’ laniyan’ e ke pi’ e pogofan rok e pi cha’ney ni yad gubin ngom ndab ra m’ad, ni pi girdi’ ney ni gimed be yan u barkow.” Aram fan ni pi’ Paul e athamgil nga lanin’rad ni gaar: “Ba pagan’ug ngak Got ni bay yan i aw ni bod rogon ni ka nog ngog. Machane bayi seregdad e nifeng nga reb e donguch.”—Acts 27:23-26.
bt-E 209 ¶18
“Dariy Taa Bigimed nra Yim’”
18 Fapi girdi’ nra mageygad ni yad ba fos u tomuren ni pil fare barkow e yad bay ko fare donguch nu Malta ni bay ko yimuch ko fare donguch nu Sicily. (Mu guy fare kahol ni kenggin e “Malta—Where?” ni thin ni Meriken.) Girdi’ ni ma par ko re donguch ney nib thil e thin rorad e ba ga’ e ‘ayuw’ nra pied ko pi cha’ney. (Acts 28:2) Ya ra k’oreged e nifiy ni nge ror e pi girdi’ nem ngay ni kar madabgad nga dap’el’ay. Ke yib e ulum ngorad ere fare nifiy ni kan k’oreg e ir e ke ayuwegrad ni ngar pared ni yad ba magowel ni yugu aram rogon nib gel e garbeb ma be aw e n’uw. Maku bochan e re nifiy ney me buch ban’en nib maang’ang.
bt-E 210 ¶21
“Dariy Taa Bigimed nra Yim’”
21 Be’ nib moon ni Publius fithingan ni boor tafen e ma par ko re donguch nem. Dabisiy ni ir e ga’ ko salthaw nu Roma ni bay ko re donguch nu Malta nem. I weliy Luke murung’agen e re moon ney ni ir e “pilung ko re donguch nem.” Re liw ney e kan pirieg ni kan ker nga daken l’agruw i ban’en. Dalip e rran ni ayuweg Publius Paul nge piin nra uned ngak ni yugu aram rogon nib m’ar e chitamangin. Ki weliy Luke rogon feni rib m’ar e re moon nem. Ya yoloy ni gaar, ba “gel e gowel u daken ma ba thum’iyal” ni aram e be tamilangnag kenggin e m’ar rok. I meybil Paul me tay pa’ nga daken fare moon, ma aram me gol. Kari gin e girdi’ ko fare donguch ko n’en ni rin’ Paul ma aram mar feked i yib e piin nib m’ar ni nge golnagrad, nge boch e tow’ath ni fan ngorad.—Acts 28:7-10.
bt-E 213 ¶10
Be “Machibnag Ngorad Murung’agen e Gagiyeg rok Got”
10 Nap’an ni taw Paul nge piin nra uned ngak ko milekag nga Roma, ma aram min pag “Paul nrayog ni nge par u bang ni yow reb e salthaw ni matanagen.” (Acts 28:16) Piin nde gel e kireb ni kar rin’ed e ba ga’ ni yima chennagrad. Ma fare chen ni kan m’ag ngak faen kalbus e ba peth ngak faen ni be matanag. Paul e ir reb e tamachib ni ma weliy murung’agen Gil’ilungun Got, ere yugu aram rogon ni kan chennag, machane de tal i weliy fare thin nib fel’. Aram fan ni dalip e rran nga tomuren ni taw ngaram me pining e piin ni yad ma yog e thin rok piyu Jew ni yad bay u Roma nga taabang me yog ngorad ko ir mini’ ma aram me machibnagrad.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
nwtsty-E study note ko Ac 27:9
rofen ni yima biyul [ni yima pag e abich]: Fare bugithin ni Greek ni kan fanay ni nge yip’ fan e “rofen” ni yima pag e abich e kemus e re motochiyel u tan fare Motochiyel rok Moses u murung’agen e rofen ni ngan pag e abich. Re n’ey e bay rogon ko fare Rran ko Biyul ni yima tay ni yu duw ni ka nog e Yom Kippur ngay (Hebrew, yohm hak·kip·pu·rimʹ, “rofen ni biyul”). (Le 16:29-31; 23:26-32; Nu 29:7; mu guy e Glossary “Day of Atonement” ni thin ni Meriken.) Fare thin ni “pag fam u boch ban’en” e yima fanay ni bay rogon ko Rran ko Biyul ni be yip’ fan ni ngan pag fay u boch ban’en nib muun ngay ni ngan pag e abich. (Le 16:29, NW ftn.) Rogon ni kan fanay fare thin ni “rofen” ni ngan pag e abich riy ko Ac 27:9 e be tamilangnag nreb e ban’en nib ga’ ni yima pag fay riy ko rofen ni Rran ko Biyul e aram e ngan pag e abich. Rofen ni yima pag e abich riy ni fan ko fare Rran ko Biyul e ma yan i aw u bang ko tungun e September ara tabolngin e October.
nwtsty-E study note ko Ac 28:11, NW
Fa gal pagel ni fak Zeus: Rogon ni bay ko chep rok piyu Greek nge piyu Roma e “fa gal pagel ni fak Zeus” (Greek, Di·oʹskou·roi) e ka nog Castor nge Pollux ngorow. L’agruw i athlog ni fak fare got ni Zeus (Jupiter) nge be’ nib pin ni mang pilung ni ka nog Leda ngak. Yima yog ni yow ma ayuweg e piin ni yad ma milekag u maday ni faanra ke buch ban’en nrayog ni ngar gafgowgad riy. Ere rogon ni kan weliy yaan fare n’en ni bay u mit fare barkow e be micheg ni cha’ ni ke yoloy e re thin ney e ke guy e re n’ey nga owchen.