Jehovah e Ir e En “Ma Dag e Pi N’en ni Ba’ Nda Nnang”

“Got rom e ir e th’abi ga’ u fithik’ urngin e pi kan, me ir e Somol rok e pi pilung, me ir e Ma Dag e pi n’en ni ba’ nda nnang.”​—DAN. 2:47.

UW ROGON NI GA RA FULWEG?

Mang e ke dag Jehovah ngodad u murung’agen e pi n’en nra buch nga m’on?

Mang e be yip’ fan fa nel’ i lolugen fare gamanman?

Mang boch ban’en ni taareb rogon ko fare gamanman nge fare liyos ni guy Nebukadnezzar?

1, 2. Mang e ke dag Jehovah ngodad, ma mang fan?

MANG am e bay ni be gagiyeg u nap’an nra yib Gil’ilungun Got ni nge museg e gagiyeg ni be tay e girdi’? Gad manang e fulweg ko re deer ney ni bochan e ke yog Jehovah Got ngodad ni ir e en ni “Ma Dag e pi n’en ni ba’ nda nang.” Ke ayuwegdad ni ngad nanged e pi am nem u daken fapi thin ni yoloy Daniel ni profet nge apostal John.

² Boor yay ni pilyeg Jehovah e changar ko gal pumoon ney ngar guyew bogi gamanman nnap’an nra chuw reb me yib reb. Ki tamilangnag ngak Daniel e n’en ni be yip’ fan fare liyos nib ga’ ni kan ngongliy ko wasey ni faan nni pilyeg e changar rok nge guy. Ke guy Jehovah rogon ni ngan tay e pi n’em nga lan e Bible ni fan ngodad. (Rom. 15:4) Ke rin’ e re n’ey ni bochan e nge mich u wan’dad ndab ki n’uw nap’an ma ra thang Gil’ilungun e pi am ko girdi’.​—Dan. 2:44.

3. Faanra ngad nanged fan e pi yiiy u Bible, ma mang e ba t’uf ni ngad nanged fan ko som’on, ma mang fan?

³ Pi yiiy rok Daniel nge John e gathi kemus ni be weliy murung’agen meruk e pilung, ara gagiyeg ko girdi’, ya ku be weliy rogon ni yad ra tabab ko gagiyeg. Machane, rayog ni ngad nanged fan e pi yiiy nem ni faan gad ra nang fan e bin th’abi som’on e yiiy ni bay u Bible. Mang fan? Bochan ni gubin e thin nu Bible nge pi yiiy ni bay riy e gubin ni bay rogon ko bin som’on e yiiy u Bible.

PIIN OWCHEN FARE PORCHOYOG NGE FARE GAMANMAN

4. Mini’ e piin owchen fare pin, ma mang e yad ra rin’?

⁴ De n’uw nap’an nga tomuren fare togopuluw nni tay u Eden, me yiiynag Jehovah murung’agen be’ nib “pin” nra yib “fak” ara owchen.a (Mu beeg e Genesis 3:15.) Cha’nem e ra bilbilig lolugen fare porchoyog ni aram Satan. Boch nga tomuren me yog Jehovah nra yib owchen fare pin rok Abraham, ma ir be’ ko fare nam nu Israel, nge ganong rok Judah, maku ir be’ ko tabinaw rok David ni Pilung. (Gen. 22:15-18; 49:10; Ps. 89:3, 4; Luke 1:30-33) Jesus Kristus e ir e som’on u owchen fare pin. (Gal. 3:16) Ma tin ka bay i owchen fare pin e aram e pi Kristiano ni kan dugliyrad nga gelngin Got nib thothup ni yad girdien e ulung ni Kristiano. (Gal. 3:26-29) Ra un e pi girdi’ nem ni kan dugliyrad ngak Jesus ngar gagiyegniged Gil’ilungun Got, ma re am rok Got nem e aram e n’en nra fanay Got ni nge thang Satan.​—Luke 12:32; Rom. 16:20.

5, 6. (a) Uw urngin e pilung nib gel lungurad u fayleng ni weliy Daniel nge John murung’agen? (b) Mang e be yip’ fan fapi lolugen fare gamanman ni bay ko Revelation?

⁵ Ki yog Jehovah ko fare yiiy ni pi’ u lan fare milay’ nu Eden ni bay “fak” Satan ara piin owchen. Piin owchen Satan e yad ra fanenikay e piin owchen fare pin. Ere mini’ e piin owchen fare porchoyog ni aram Satan? Aram e piin ni yad ma folwok rok Satan, ma yad ma fanenikay Got, ma yad ma togopuluw ko girdi’ rok. Kab kafram i yib ni ke yarmiy Satan e piin owchen u daken e pi am nib thilthil. (Luke 4:5, 6) Boch e pi am ney e ur chamgad ko girdi’ rok Got ni aram fare nam nu Israel ara fare ulung ko pi Kristiano ni kan dugliyrad. Mang nib ga’ fan e re n’ey? Bochan nra ayuwegdad ngad nanged fan ni kemus ni meruk e pilung nib gel lungurad e weliy Daniel nge John murung’agen ni yugu aram rogon ni ka bay boch e am nib gel lungurad.

⁶ Ba chugur ko l’agruw biyu’ e duw ni ke yan ma boor yay ni pilyeg Jesus e changar rok apostal John nge guy bogi ban’en ni yira ngat ngay. (Rev. 1:1) Immoy bayay nni piliyeg e changar rok nge guy ba dragon ni be yip’ fan Moonyan’, ni ke sak’iy u tooben e day. (Mu beeg e Revelation 13:1, 2.) Ki guy John ba gamanman ni ke yib u fithik’ e day nga lang me pi’ Moonyan’ mat’awun ni nge par nib ga’ lungun u puluwon e girdi’. Boch nga tomuren miki guy John ba gamanman ni medlip lolugen ni aram yaan fa bin som’on e gamanman ni bay murung’agen ko Revelation 13:1. I yog ba engel ngak John ni fa medlip i lolugen fare gamanman e be yip’ fan “medlip i pilung” ara am. (Rev. 13:14, 15; 17:3, 9, 10) Nap’an ni yoloy John fare babyor ni Revelation, ma lal ko pi pilung nem e daki gel lungurad u fayleng, ma reb e ir e ba gel lungun e ngiyal’ nem, ma reb e “dawori yib.” Ere, mini’ e pi pilung nem ara am nib gel lungurad u fayleng? Chiney e ngad weliyed e n’en ni be yip’ fan reb nge reb i lolugen fare gamanman ni bay murung’agen ko Revelation. Ku gad ra fil boch ban’en u murung’agen e pi am ney ko fare babyor rok Daniel. Bokum miriay e duw u m’on ni nge tabab e pi am ney ko gagiyeg ma boor ban’en ni tamilangnag e yiiy rok Daniel u murung’agen.

FA GAL NSOM’ON I LOLUGEN FARE GAMANMAN E ARAM YU EGYPT NGE YU ASSYRIA

7. Mang e be yip’ fan e bin som’on i lolugen fare gamanman, ma mang fan?

⁷ Bin som’on i lolugen fare gamanman e be yip’ fan yu Egypt. Mang fan? Bochan ni am nu Egypt e aram e bin som’on e am nib gel lungun u fayleng ni i fanenikay e girdi’ rok Got mi i cham ngorad. I yoor e piin owchen Abraham u Egypt ni aram e piin ni micheg Got nra yib owchen fare pin rorad. Ma aram mi i gafgownag piyu Egypt e girdi’ nu Israel. Ke guy Satan rogon ni nge thang owchen e girdi’ rok Got u m’on ni nge yib owchen fare pin. Ni uw rogon? Ke k’aring Farao ni nge li’ urngin e bitir ni pumoon ni fak piyu Israel. De pag Jehovah ni nge buch e re n’em, ma aram me chuweg e girdi’ rok ko sib u Egypt. (Ex. 1:15-20; 14:13) Munmun me pi’ Jehovah fare Nam ni Kan Micheg ngak piyu Israel.

8. Mang e be yip’ fan e bin l’agruw i lolugen fare gamanman? Mang e ke guy rogon ni nge rin’?

⁸ Fa bin l’agruw i lolugen fare gamanman e be yip’ fan yu Assyria. Re am nem e ki gay rogon ni nge thang owchen e girdi’ rok Got. Riyul’ ni ke gechignag Jehovah fa ragag i ganong nu Israel u daken yu Assyria ni bochan e ur uned ko meybil ko liyos ma yad be togopuluw ngak. Machane, munmun me cham yu Assyria nga Jerusalem. Sana aram e ngiyal’ ni ke nameg Satan ni nge thang owchen e piin nra yib Jesus rorad. De m’agan’ Jehovah ko n’en ni buch, ere aram fan ni li’ e pi salthaw nu Assyria me ayuweg e girdi’ rok.​—2 Ki. 19:32-35; Isa. 10:5, 6, 12-15.

FA BIN DALIP I LOLUGEN FARE GAMANMAN E ARAM YU BABYLON

9, 10. (a) Mang e ke pag Jehovah piyu Babylon ni ngar rin’ed? (b) Mang e thingari buch u m’on ni nge lebug e yiiy?

⁹ Fa bin dalip i lolugen fare gamanman ni ke guy John e be yip’ fan yu Babylon. I pag Jehovah piyu Babylon ni ngar gotheyed yu Jerusalem mar feked e girdi’ rok ni kalbus. Machane, u m’on riy me yog Jehovah ngak piyu Israel e n’en nra buch rorad. (2 Ki. 20:16-18) I yog u m’on riy ndab kun pag e pi pilung nu Israel ni ngar pared nga daken “fare chiya ko pilung” ni ir e ke tay. (1 Kron. 29:23) Machane, ki micheg ni bay be’ nra yib ko tabinaw rok David ni pilung ni ir e ke “pi’” mat’awun ni nge mang pilung.​—Ezek. 21:25-27.

¹⁰ Reb e yiiy u Bible e be weliy nra yib fare Messiah ara En ni Kan Dugliy u nap’an ni ka be liyor piyu Jew ngak Got ko fare tempel u Jerusalem. (Dan. 9:24-27) Rogon ni bay u reb e yiiy nni yoloy u m’on ni ngan fek piyu Israel nga Babylon ni kalbus, e yira gargelnag Jesus u Bethlehem. (Mik. 5:2) Faanra nge lebug e pi yiiy nem ma thingar ni chuweg piyu Israel ko kalbus u Babylon, mi yad sul ko binaw rorad, mu kur toyed bayay fare tempel. Machane ba ga’ nder ma pag piyu Babylon e kalbus. Ere uw rogon ni nge sul e girdi’ rok Got ko binaw rorad? Ke pi’ Jehovah e fulweg ko re deer ney u daken e pi profet rok.​—Amos 3:7.

11. Mang boch ban’en ni be yip’ fan yu Babylon ni guy Daniel u nap’an ni kan pilyeg e changar rok? (Mu guy e footnote.)

¹¹ Daniel ni profet e ir bagayad e piin nni fek nga Babylon ni kalbus. (Dan. 1:1-6) I tamilangnag Jehovah ngak ni bay boch e am nra gel lungurad u fayleng u tomuren nra war yu Babylon, ma pi am ney e nap’an nra war reb me yib reb nga lon. I fanay Jehovah boch ban’en ni be yip’ fan ban’en ya nge yiiynag e n’en nra buch. Bod ni ke n’igin Nebukadnezzar ni Pilung nu Babylon ni nge lik’aynag ba liyos nib ga’ nib thilthil e n’en ni kan ngongliy riy. (Mu beeg e Daniel 2:1, 19, 31-38.) Ke tamilangnag Jehovah u daken Daniel ni lolugen fare liyos ni kan ngongliy ko gol e be yip’ fan e Am nu Babylon.b Ngorongoren nge pa’ fare liyos ni kan ngongliy ko silber e be yip’ fan fare am ni gel lungun u tomuren yu Babylon. Mang e re am nem, ma mang e i rin’ ko girdi’ rok Got?

BIN ANINGEG I LOLUGEN FARE GAMANMAN E ARAM YU MEDO-PERSIA

12, 13. (a) Mang e yog Jehovah u murung’agen fare am nra gel ngak yu Babylon? (b) Mang fan nib puluw ni nga nog ni fa bin aningeg i lolugen fare gamanman ni bay murung’agen ko Revelation e be yip’ fan yu Medo-Persia?

¹² Boor ko raay e duw u m’on ko ngiyal’ ni immoy Daniel riy, me yiiynag Isaiah ni reb e profet rok Jehovah boch ban’en u murung’agen e re am nra gel ngak yu Babylon. Gathi kemus ni weliy Jehovah rogon ni yira gothey e re mach nem ya ki yog fithingan e en nra fek e cham e ngaram. Cha’nem e aram Cyrus ni pilung nu Persia. (Isa. 44:28–45:2) Ku bay l’agruw yay nni pilyeg e changar rok Daniel nge guy boch ban’en ni bay rogon ko Am rok Yu Medo-Persia. Yay ni som’on e guy e re am nem ni bod yaan e gamanman ni bear ni ke sak’iy ma be yan ni nge “longuy e ufin.” (Dan. 7:5) Mu kun piliyeg e changar rok ngki guy ba saf ni pumoon ni l’agruw e gagey rok ni ku be yip’ fan e gal am nem.​—Dan. 8:3, 20.

¹³ I fanay Jehovah yu Medo-Persia ni ngar chamgad nga Babylon mi yad pag piyu Israel ni ngar sulod nga taferad. (2 Kron. 36:22, 23) Machane, tomur riy me chugur ni nge thang e re am nem owchen e girdi’ rok Got. Fare babyor rok Esther e be weliy murung’agen e makath ni tay Haman ni ir reb e tayugang’ nu Persia. I yog ni ngan li’ gubin e Jew ni ma par ko pi nam ni bay u tan fare Am nu Persia me yog e rofen ni ngan rin’ e re n’em riy. Machane ke ayuweg Jehovah e girdi’ rok u pa’ e piin owchen Satan. (Esther 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14) Ere ba puluw ni nga nog ni fa bin aningeg i lolugen fare gamanman ni bay murung’agen ko Revelation e be yip’ fan yu Medo-Persia.

BIN LAL I LOLUGEN FARE GAMANMAN E ARAM YU GREECE

14, 15. Mang e tamilangnag Jehovah u murung’agen e Am nu Greece kakrom?

¹⁴ Fa bin lal i lolugen fare gamanman ni bay murung’agen ko Revelation e be yip’ fan yu Greece. I tamilangnag Daniel u nap’an ni be weliy fan fare lik’ay rok Nebukadnezzar ni lukngun nge chigiyen fare liyos ni kan ngongliy ko wasey ni bronze e ku be yip’ fan e re am ney. Ku bay l’agruw yay nni piliyeg e changar rok Daniel nge guy boch ban’en u murung’agen e re am ney nge pilung riy nib gilbuguwan.

¹⁵ Yay ni som’on nni piliyeg e changar rok Daniel e guy yu Greece ni bod yaan ba gamanman ni leopard ni aningeg pon ni be yip’ fan nre am ney e ra gel ngak boch e nam nib papey. (Dan. 7:6) Mu kun piliyeg e changar rok ngki guy ba kaming ni taareb e gagey rok nib ga’ ni ke chel ke li’ fare saf ni pumoon ni l’agruw e gagey rok ni be yip’ fan yu Medo-Persia. I yog Jehovah ngak Daniel ni fare kaming e be yip’ fan yu Greece ma gagey rok e be yip’ fan reb e pilung riy. Ki yog Daniel nra m’ing e gagey ko re kaming nem me bogor aningeg nib achig nga lon. Yugu aram rogon nni yoloy e re yiiy ney ni bokum miriay e duw u m’on ni nge gel lungun yu Greece ma gubin ban’en riy ni lebug. Alexander nib Gilbuguwan e ir e be yip’ fan fare gagey ko fare kaming. Re pilung ney e yan i par ni ir e th’abi gilbuguwan u fithik’ e piin ni ur gagiyeggad u Greece kakrom, ma ir e fek e cham nga Medo-Persia. Machane de n’uw nap’an me m’ing e gagey ko fare kaming u nap’an ni yim’ e re pilung ney ni ke gaman 32 e duw rok. Ngiyal’ nem e birok e am e ir e ba gel lungun. De n’uw nap’an nga tomuren ni yim’ me kieg aningeg e ga’ ko salthaw rok e gagiyeg rok u dakenrad.​—Mu beeg e Daniel 8:20-22.

16. Mang e rin’ e Bin Aningeg e Antiochus?

¹⁶ Tomuren ni gel yu Greece ngak yu Persia, ma aram mi yad gagiyegnag yu Israel. Ngiyal’ nem e ke sul piyu Jew ko fare Nam ni Kan Micheg ma kar toyed bayay fare tempel u Jerusalem. Ngiyal’ nem e ka yad e girdi’ rok Got ni ke mel’egrad, ma fare tempel ni kan toy bayay e aram tagil’ e liyor rorad. Machane, nap’an e bin l’agruw e chibog ko B.C.E., me cham yu Greece ko girdi’ rok Got. Immoy be’ ni yan nga lon e pilung u reb fapi nam ni immoy u tan e gagiyeg rok Alexander ni ka nog e Bin Aningeg e Antiochus ngak ni ngongliy reb e altar ni fan ko pi got ni googsur ko tempel u Jerusalem, me yog ni piin ni yad ra un ko liyor ni ma tay piyu Jew e yira li’rad ngar m’ad. Ireray bayay ni ki cham e piin owchen Satan ko girdi’ rok Got! Machane, de n’uw nap’an nga tomuren miki yib reb e am nga lon e am nu Greece. Mang e be yip’ fan e bin nel’ i lolugen fare gamanman?

BIN NEL’ I LOLUGEN FARE GAMANMAN E ARAM YU ROMA, MA RIB “TAMDAG YAAN NI YIRA RUS NGAK”

17. Uw rogon ni lebguy e bin nel’ i lolugen fare gamanman bang ko fare yiiy ko Genesis 3:15?

¹⁷ Roma e ir e immoy nib gel lungun u fayleng u nap’an nni piliyeg e changar rok John nge guy fare gamanman. (Rev. 17:10) Bin nel’ i lolugen e re gamanman ney e lebguy bang ko fare yiiy ni bay ko Genesis 3:15. I fanay Satan e pi tayugang’ nu Roma ni ngar maad’adgad nga “wurilen e rifrif u ay” e en ni yib ni owchen fare pin. Ni uw rogon? Ka rogned ni be togopuluw Jesus ko am rorad, ma aram mar pufthinnaged, mi yad turguy ni ngar lied nge yim’. (Matt. 27:26) Machane, de n’uw nap’an me gol e ngi maad’ad nem ni bochan e ke faseg Jehovah Jesus ko yam’.

18. (a) Mang e bin nib beech e nam ni mel’eg Jehovah, ma mang fan? (b) Uw rogon ni ulul e piin owchen Satan ni ngaur fanenikayed e piin owchen fare pin?

¹⁸ I chagil e pi tayugang’ ko teliw nu Israel ngak piyu Roma ngar makathgad nib togopuluw ngak Jesus, maku yooren e girdi’ nu Israel e ra togopuluwgad ngak. Ere aram fan ni n’ag Jehovah piyu Israel nda kur manged girdien. (Matt. 23:38; Acts 2:22, 23) Ma aram me mel’eg reb e nam nib beech ni ka nog e “Israel rok Got” ngorad. (Gal. 3:26-29; 6:16, NW) Re nam nem e aram fare ulung ko pi Kristiano ni kan dugliyrad nib muun piyu Jew ngay nge piin gathi yad piyu Jew. (Efe. 2:11-18) Tomuren ni yim’ Jesus ngkun faseg ko yam’ miki ulul e piin owchen Satan ni ngaur fanenikayed e piin owchen fare pin. Boor yay ni i guy piyu Roma rogon ni ngar thanged owchen girdien e ulung ni Kristiano, ni aram e piin ka bay ni owchen fare pin.c

19. (a) Mang e yog Daniel u murung’agen e bin nel’ e am nra gel lungun u fayleng? (b) Mang e gad ra weliy ko bin migid e article?

¹⁹ I tamilangnag Daniel u nap’an ni be weliy fan fare lik’ay rok Nebukadnezzar ni ay fare liyos ni kan ngongliy ko wasey e be yip’ fan yu Roma. (Dan. 2:33) Kun piliyeg e changar rok Daniel nge guy e Am nu Roma nge ku reb e am nra gel lungun u fayleng nra sum u Roma. (Mu beeg e Daniel 7:7, 8.) Bokum miriay e duw ni i par yu Roma ni bod reb e gamanman “nrib tamdag yaan ni yira rus ngak, ma ba gel.” Machane rogon ni bay ko yiiy e ra sum “ragag e gagey” ko re am nem ma reb ko pi gagey nem e ra par nib gel lungun ko tin ni ka bay. Mang e be yip’ fan e re ragag i gagey nem, ma mang e be yip’ fan e bin nib achig e gagey? Gin ngan ko fare liyos nib ga’ ni guy Nebukadnezzar e taareb fan ko re gagey nem? Gad ra nang e fulweg riy ko bin migid e article.

[Footnote]

Jehovah e Ir e Ma Dag e “N’en Nthingari M’ug Ndab Ki N’uw Nap’an”

“U lan e re ke babyor ney e kan yoloy fapi n’em ngay ni fini dag Jesus Kristus nga ni guy. Pi n’ey e pi’ Got ngak John ni nge dag ngak e pi tapigpig rok Got e n’en nthingari m’ug ndab ki n’uw nap’an.”​—REV. 1:1.

UW ROGON NI GA RA FULWEG?

Gin ngan ko fare liyos nib ga’ e be yip’ fan e Am nu Ngalis nge Meriken?

Uw rogon ni ke weliy John murung’agen e tha’ u thilin e Am nu Ngalis nge Meriken nge fare United Nations?

Uw rogon ni ke tamilangnag Daniel nge John ni yira museg e gagiyeg ni be tay e girdi’?

1, 2. (a) Mang e be ayuwegdad e pi yiiy rok Daniel nge John ni ngad rin’ed? (b) Mang e be yip’ fan fa nel’ nsom’on i lolugen fare gamanman?

PI YIIY rok Daniel nge John e bay rogon reb nga reb, ma be ayuwegdad ni ngad nanged fan e pi n’en ni be buch e ngiyal’ ney nge pi n’en nra buch boch nga m’on. Mang e gad ra fil ni faan gad ra taareb rogonnag fare gamanman ni guy John u nap’an nni piliyeg e changar rok ko fare gamanman nib tatamdag yaan ma ragag e gagey rok ni guy Daniel, nge fare liyos nib ga’ ni weliy murung’agen? Ma faanra ke tamilang u wan’dad fan e pi yiiy nem, ma mang e ra k’aringdad ni ngad rin’ed?

² Chiney e ngad weliyed murung’agen fare gamanman nni piliyeg e changar rok John nge guy. (Rev., guruy ni 13) Rogon ni kad weliyed ko fa binem e article e fa nel’ nsom’on i lolugen fare gamanman e be yip’ fan yu Egypt, nge yu Assyria, nge yu Babylon, nge yu Medo-Persia, nge yu Greece, nge yu Roma. Gubin e pi am ney e ur fanenikayed e piin owchen fare pin. (Gen. 3:15) Boor e chibog nga tomuren ni yoloy John e n’en nni piliyeg e changar rok nge guy, ma kab gel lungun yu Roma ni ir e bin nel’ i lolugen fare gamanman. Machane, ra munmun ma ra gel e bin medlip e pilung ngak piyu Roma. Ere mang e be yip’ fan fa bin medlip i lolugen fare gamanman, ma mang e ra i rin’ ngak e piin owchen fare pin?

KE GEL LUNGUN YU NGALIS NGE YU MERIKEN

3. Mang e be yip’ fan fare gamanman nib tatamdag yaan ma ragag e gagey rok? Mang e be yip’ fan fa ragag i gagey?

³ Gad ra nang fan fa bin medlip i lolugen fare gamanman ni bay murung’agen ko Revelation ko guruy ni 13 ni faan gad ra taareb rogonnag e n’en nni piliyeg e changar rok John nge guy ko fare gamanman nib tatamdag yaan ma ragag e gagey rok ni faani guy Daniel u nap’an ni kan piliyeg e changar rok.a (Mu beeg e Daniel 7:7, 8, 23, 24.) Fare gamanman ni guy Daniel e be yip’ fan e Am nu Roma. (Mu guy e page 14-15.) Nap’an e bin lal e chibog ko C.E., me ki’ e pi nam ni bay u tan e gagiyeg ko Am nu Roma. Fa ragag i gagey ni faani bogor u lolugen fare gamanman nib tatamdag yaan e be yip’ fan e pi am ni sum ko pi nam ni i gagiyegnag e Am nu Roma.

4, 5. (a) Mang e rin’ fa bin nib achig e gagey? (b) Mang e be yip’ fan fa bin medlip i lolugen fare gamanman?

⁴ Rogon ni bay ko yiiy rok Daniel u murung’agen fare gamanman ni ragag e gagey rok e bay reb e gagey nib achig ni yan nga lon dalip ko pi gagey nem. I lebug e re n’ey u nap’an ni gel lungun yu Ngalis, nreb e nam ni immoy u tan e Am nu Roma. U m’on ko bin 17 e chibog ma immoy boch e nam u tan e Am nu Roma ni bod rogon yu Spain, nge yu Netherlands, nge yu France nib gel lungurad ngak yu Ngalis. Machane, me cham yu Ngalis ko re dalip i nam ney nreb nge reb me gel ngorad ni yad gubin. Ma nap’an ni taw nga lukungun e bin 18 e chibog ma be yan ni nge par ni am nu Ngalis e ir e th’abi gel lungun u fayleng. Machane, ngiyal’ nem ma dawori mang e bin medlip i lolugen fare gamanman.

⁵ Yugu aram rogon ni gel lungun yu Ngalis, me togopuluw e pi nam ni bay u Lel’uch u Meriken ma aram mi yad par rorad. Yugu aram rogon ma ke pagrad yu Ngalis ni nge gel lungurad u boch ban’en maku be ayuwegrad e pi salthaw nu Ngalis. Nap’an ni tabab Jesus ko gagiyeg ko duw ni 1914, ma am nu Ngalis e aram e re am nth’abi gel lungun u fithik’ urngin e am ni ke gagiyegnag e girdi’, ma yu Meriken e th’abi yoor ban’en ni yad ma fal’eg ni nge yib e salpiy riy.b Nap’an e Bin Som’on e Mahl ko Fayleng me mang yu Meriken ngak yu Ngalis. Aram e ngiyal’ ni gagiyel ni fa bin medlip i lolugen fare gamanman e aram yu Ngalis nge yu Meriken. Mang e i rin’ e re am ney ko piin owchen fare pin?

6. Mang e i rin’ fa bin medlip i lolugen fare gamanman ko girdi’ rok Got?

⁶ De n’uw nap’an nga tomuren ni tabab Jesus ko gagiyeg, me tabab fa bin medlip i lolugen fare gamanman i gafgownag e girdi’ rok Got, ni aram e piin ka bay ko pi walagen Kristus u fayleng. (Matt. 25:40) I yog Jesus nra taw ko ngiyal’ ni be gagiyeg riy ma ka bay boch e piin owchen fare pin u fayleng ni yad be rin’ fare maruwel ni pi’ ngorad. (Matt. 24:45-47; Gal. 3:26-29) I chel e am nu Ngalis nge Meriken ngar chamgow ko pi girdi’ ney. (Rev. 13:3, 7) Nap’an e Bin Som’on e Mahl ko Fayleng mi i gafgownag e re am ney e girdi’ rok Got, ma be taleg boch e babyor rodad ndab kun wereg u nap’an e machib, miki yon’ boch e walag ni yad owchen fare tapigpig nib yul’yul’ nga kalbus. Re am ney e chugur ni nge taleg fare maruwel ni machib. Gubin e pi n’ey ni i buch e goo ke yog Jehovah ngak John u nap’an ni piliyeg e changar rok. Ki yog ngak John nra tababnag e tin ka bay ko piin owchen fare pin fare maruwel ni machib bayay. (Rev. 11:3, 7-11) Pi n’en ni ke rin’ e pi tapigpig rok Jehovah e ngiyal’ ney e be micheg ni riyul’ ni ke buch e pi n’em.

YU NGALIS NGE YU MERIKEN NGE RIFRIFEN AY FARE LIYOS NI KAN NGONGLIY KO WASEY NGE BUT’

7. Gin ngan ko fare liyos nib ga’ e taareb fan ko fa bin medlip i lolugen fare gamanman?

⁷ Rifrifen ay fare liyos nib ga’ e taareb fan ko bin medlip i lolugen fare gamanman, ya l’agruw ni be yip’ fan e Am nu Ngalis nge Meriken. Am nu Ngalis e sum ko Am nu Roma. Ma bochan ni sum e am nu Meriken ko am nu Ngalis, ma aram fan nrayog ni nga nog ni ki sum e am nu Meriken ko Am nu Roma. Ere uw rogon e rifrif u ay fare liyos nib ga’? Be yog e Bible ni kan ngongliy ko wasey nge but’. (Mu beeg e Daniel 2:41, 42.) Ngiyal’ ni gagiyel ni kan ngongliy e rifrif u ay fare liyos ko wasey nge but’ e taareb rogon ko ngiyal’ ni gel lungun yu Ngalis nge yu Meriken ni aram e bin medlip i lolugen fare gamanman. Am nu Ngalis nge Meriken e de taareb rogon gelngin ko fare am ni yib riy ni bod rogon ni wasey ni kan athukuy e but’ ngay e ba war ko wasey ni goo wasey. Ni uw rogon?

8, 9. (a) Uw rogon ni ke m’ug ni fa bin medlip i lolugen fare gamanman e ba gel ni bod rogon e wasey? (b) Mang e be yip’ fan fare but’ ni bay u rifrifen ay fare liyos?

⁸ Yu ngiyal’ e yira guy fa bin medlip i lolugen fare gamanman mab gel ni bod e wasey. Ke gagiyel feni gel ni bochan e ke gelnag e Bin Taareb nge Bin L’agruw e Mahl ko Fayleng.c Tomuren e gal mahl ney maku boor yay ni i m’ug nib gel e re am ney. Machane, ka nap’an e ngiyal’ ni gel lungun ke mada’ ko chiney ma ka bay boch ban’en nib meewar riy, ere aram fan ni ka nog ni fare wasey e ba maathuk e but’ ngay.

⁹ Kab kafram i yib ni baadag e pi tapigpig rok Jehovah ni ngar nanged e n’en ni be yip’ fan rifrifen ay fare liyos. Daniel 2:41 e be tamilangnag ni rifrifen ay fare liyos ni kan ngongliy ko wasey nib maathuk e but’ ngay e be yip’ fan taareb e “gagiyeg,” ma gathi boor. Ere fare but’ e be yip’ fan ni bay ban’en ko fare Am nu Ngalis nge Meriken nib meewar, ni aram fan nde taareb rogon nga ay fare liyos ni kan ngongliy ko wasey ni be yip’ fan e Am nu Roma. Be yog e yiiy rok Daniel ni fare but’ e be yip’ fan e “yug girdi’.” (Mu beeg e Daniel 2:43.d) Ke warnag e girdi’ lungun e re am ney u nap’an ni kar guyed rogon ni ngan pi’ mat’awrad ni ngar rin’ed boch ban’en, nge ngan pi’ mat’awrad u tabon e maruwel, mar pared rorad. Girdi’ e ir e yad be mo’maw’nag ko re am ney ni nge taareb gelngin ko bin baaram e am ni yib riy. Maku girdi’ riy e ba thilthil e lem rorad u murung’agen e am. Ma faanra gel be’ ko towal nde palog thilrow e cha’ nib migid ngak, mab ga’ nder ma yog rok ni nge rin’ e tin ni ke micheg nra rin’. I yiiynag Daniel ni gaar: ‘Re nam nem e bayi par nib gel bang riy, ma ba war bang.’​—Dan. 2:42; 2 Tim. 3:1-3.

10, 11. (a) Mang e ra buch u “rifrifen ay” fare liyos? (b) Mang e rayog ni nga dogned u murung’agen urngin buguli ay fare liyos?

¹⁰ Ki mada’ ko ngiyal’ ney ni gad bay riy ma ka be maruwel yu Ngalis nge yu Meriken u taabang. Fapi yiiy u murung’agen fare liyos nib ga’ nge fare gamanman e be micheg ndakuriy reb e am nra yan nga lon yu Ngalis nge yu Meriken. Yugu aram rogon nde taareb gelngin e re am ney ko Am nu Roma ni kan taareb rogonnag nga ay fare liyos ni kan ngongliy ko wasey, machane dabi puth rok ni goo ir.

¹¹ Bay fan urngin buguli ay fare liyos, fa? Yugu boch ban’en nni piliyeg e changar rok Daniel nge guy e i weliy riy murung’agen boch e matheeg ni bay fan, ni bod rogon urngin e gagey ko fapi gamanman ni guy. Pi matheeg nem e bay ban’en ni be yip’ fan. Machane, nap’an ni be weliy fan fare liyos ma dariy ban’en ni weliy u murung’agen urngin buguli ay. Ere dariy ban’en ni be yip’ fan urngin buguli ay fare liyos, ni bod rogon ni ku dariy ban’en ni be yip’ fan urngin pa’, nge urngin ay, nge urngin e rifrif u ay. Machane, ke yog Daniel ni buguli ay e kan ngongliy ko wasey nge but’. Ere bochan e re n’ey ma aram fan nrayog ni nga nog nra kab gel lungun yu Ngalis nge yu Meriken me aw fare “malang” ni be yip’ fan Gil’ilungun Got nga rifrifen ay fare liyos.​—Dan. 2:45.

YU NGALIS NGE YU MERIKEN NGE FARE GAMANMAN NI L’AGRUW E GAGEY ROK

12, 13. Mang e be yip’ fan fare gamanman ni l’agruw e gagey rok, ma mang e ma rin’?

¹² Yugu aram rogon ni rifrifen ay fare liyos ni be yip’ fan yu Ngalis nge yu Meriken e kan ngongliy ko wasey nib maathuk e but’ ngay, ma pi n’en ni dag Jesus ngak John u nap’an nni piliyeg e changar rok e be dag ni bay boch ban’en nib ga’ fan nra rin’ e re am ney u nap’an e tin tomuren e rran. Ni uw rogon? I guy John ba gamanman ni l’agruw e gagey rok ma be non ni bod e dragon. Mang e be yip’ fan e re gamanman ney? Bochan ni l’agruw e gagey rok ma be yip’ fan l’agruw e am ni ke chagil nga taabang. Ere n’en ni guy John e ku be yip’ fan e am nu Ngalis nge Meriken, machane ba thil e n’en ni be rin’.​—Mu beeg e Revelation 13:11-15.

¹³ Re gamanman ney ni l’agruw e gagey rok e ir e be pag athon l’ugun nga yaan fare gamanman. I yog John nra m’ug yaan e re gamanman ney, miki m’ay nga bang, ngemu’ miki m’ug bayay. Ireray e n’en ni buch u reb e ulung ni i tay yu Ngalis nge yu Meriken tanggin, ma re ulung ney e ni sunmiy ni nge mang owchen e pi nam nu fayleng mi i taarebnag lungurad.e Re ulung ney e ni sunmiy u tomuren e Bin Som’on e Mahl ko Fayleng mu u nog e League of Nations ngay. I puth e re ulung ney u nap’an ni tabab e Bin L’agruw e Mahl ko Fayleng. Nap’an e re mahl nem mi i yog e girdi’ rok Got ni ku ra m’ug yaan fare gamanman bayay nrogon ni kan yiiynag ko Revelation. Ma aram e n’en ni buch, ya kun ngongliy e re ulung nem bayay mi nog e United Nations ngay.​—Rev. 17:8.

14. Mang fan ni ka nog ni yaan fare gamanman e aram e “bin meruk e pilung”?

¹⁴ I weliy John ni yaan fare gamanman e aram e “bin meruk e pilung.” Ni uw rogon? Da nog ni ireray e bin meruk i lolugen fa bin som’on e gamanman. Ya re n’ey e kemus ni yaan e re gamanman nem. Ere re gamanman ney e be yib gelngin ko pi nam ni yad bang ko fare United Nations nib ga’ ni yu Ngalis nge yu Meriken. (Rev. 17:10, 11) Machane, kan pi’ mat’awun ni nge par ni bod reb e pilung ma bay ban’en nra rin’ nra thilyeg gubin ban’en u fayleng.

YAAN FARE GAMANMAN E KE CHEL KE K’AD FARE PIN

15, 16. Mang e be yip’ fan fare pin ni ma pi’ ir ni chuway’? Mang e be buch rok e ngiyal’ ney?

¹⁵ Rogon ni yog John, e bay be’ ni ppin ni ma pi’ ir ni chuway’ ni ke par nga daken keru’ ba gamanman nib row raen. Re gamanman ney e aram yaan fare gamanman ni medlip lolugen. Ma re ppin ney e yima pining “fare Babylon nib Gilbuguwan” ngak. (Rev. 17:1-6) Re ppin ney e be yip’ fan e pi yurba’ i teliw ni googsur ni kub muun ngay e teliw ko piin ni yad ma yog ni yad e Kristiano. Pi yurba’ i teliw ni googsur e kab kafram i yib ni ur ayuweged fare League of Nations nge United Nations ni aram yaan fare gamanman, ma yad be guy rogon ni ngar gagiyegniged.

¹⁶ Ka nog ni fare Babylon nib Gilbuguwan e ke par nga tooben yungi ran, ni be yip’ fan e girdi’ ni yad ma ayuweg ko pi n’en ni ma rin’. Machane nap’an e ngiyal’ ni be gagiyeg Jesus riy ma ra tal e girdi’ ndab kur ayuweged ni bod rogon ni ur rin’ed kafram. Ere, aram fan ni be yog e Bible ni ke melik’ e pi lul’ ney. (Rev. 16:12; 17:15) Bod nnap’an ni m’ug yaan e re gamanman ney ko som’on ma teliw ko piin ni yad ma yog ni yad Kristiano e ir e ba gel lungurad u yooren e pi nam u Ken Ngabchey. Ngiyal’ ney e boor e girdi’ ndakurur ted fan e pi yurba’ i teliw ney nge pi tamachib riy. Bin riyul’ riy e boor e girdi’ ni yad be yog ni pi yurba’ i teliw e ir e be k’aring ara be tay tanggin e pi magawon u fayleng. Maku boch e girdi’ e yad be yog nib fel’ ni ngan thang e pi yurba’ i teliw.

17. Mang e bayi buch ko pi yurba’ i teliw ni googsur, ma mang fan?

¹⁷ Machane, dabi war lungun e pi yurba’ i teliw ni googsur ni buchuuw ma buchuuw nge taw ko ngiyal’ ni ke math mit e yurba’ i teliw. Ka ra par fare pin nib gel gelngin ma be guy rogon ni nge k’aring e pi pilung nu fayleng ni ngar rin’ed e tin nib m’agan’ ngay nge taw ko ngiyal’ nra ta’ Got nga lan gum’ircha’rad ni ngar ngongliyed e tin ni be finey. (Mu beeg e Revelation 17:16, 17.) Dabki n’uw nap’an me n’igin Jehovah ni nge chel fare United Nations nge togopuluw ko pi yurba’ i teliw ni googsur. Yad ra taleg e pi yurba’ i teliw ndab kur gagiyegniged e pi am, ma aram e ra mul e pi flaab rorad u pa’rad. Reliw’ ara guyey e duw ni ke yan ma yooren e girdi’ e ur lemnaged ndariy ban’en nra buch rok fare pin ara pi yurba’ i teliw ni googsur. Machane ngiyal’ ney e ke yoyowol fare pin u daken keru’ fare gamanman. Ma dabki n’uw nap’an ma yugu ra gin ma ke mul nga but’.​—Rev. 18:7, 8, 15-19.

KAN THANG OWCHEN FA GAL GAMANMAN

18. (a) Mang e ra rin’ fare gamanman, ma mang e ra buch nga tomuren? (b) Mang am e be yog e Daniel 2:44 nra thang Gil’ilungun Got? (Mu guy fare kahol ni bay ko page 19.)

¹⁸ Tomuren ni kan thang e pi yurba’ i teliw ni googsur, ma ra chel fare gamanman nge togopuluw nga Gil’ilungun Got. Bochan ni dabiyog ni nge yan e pi pilung nu fayleng nga tharmiy, ma aram fan ni yad ra chel ngar chamgad ngak e piin ni yad ma ayuweg Gil’ilungun Got u fayleng. Re n’ey e ra k’aring e cham nga thilrad Got. (Rev. 16:13-16; 17:12-14) Bay ban’en ni yog Daniel u murung’agen e re cham ney. (Mu beeg e Daniel 2:44.) Fare gamanman ni bay murung’agen ko Revelation 13:1, nge yaan, nge fare gamanman ni l’agruw e gagey rok e goo yira thangrad.

19. Mang e rayog ni nge mich u wan’dad? Mang e thingar da rin’ed e ngiyal’ ney?

¹⁹ Gad be par ko ngiyal’ ni be gagiyeg fa bin medlip i lolugen fare gamanman. Ireray e bin tomur i lolugen fare gamanman nra m’ug ma aram min thang. Ere nap’an ni kab gel lungun e Am nu Ngalis nge Meriken ma aram min thang e pi yurba’ i teliw ni googsur. Pi n’en ni yiiynag Daniel nge John e aram e pi n’en ni be buch. Rayog ni nge mich u wan’dad ndab ki n’uw nap’an min thang e pi yurba’ i teliw ni googsur me yib e Armageddon. Ke yog Got gubin e pi n’ey u m’on riy. Ere gad ra fol ko pi fonow ni bay ko pi yiiy ney, fa? (2 Pet. 1:19) Ireray e ngiyal’ ni ngaud pared ni gad be fol rok Jehovah mu ud ayuweged Gil’ilungun.​—Rev. 14:6, 7.

[Footnote]

[Kahol ko page 19]

MINI’ E “PI PILUNG NEM”?

Fare yiiy ni bay ko Daniel 2:44 e be yog ni Gil’ilungun Got e ra “thirif u but’ urngin e pi pilung nem nge gagiyeg ni yad be tay.” Re yiiy ney e goo pi am ni kan fanathinnag ko fare liyos e ir e be weliy murung’agen.

Ere uw rogon e tin ka bay e am ko girdi’? Fare yiiy ni bay ko Revelation e be tamilangnag e re n’ey. Be yog nra muulung e “pi pilung u fayleng ni polo’” nga taabang ni ngar chamgad ngak Jehovah u nap’an fare “rran rok Got ni Gubin ma Rayog Rok.” (Rev. 16:14; 19:19-21) Ere gathi goo pi am ni kan fanathinnag ko fare liyos e yira thangrad u nap’an e Armageddon, ya kub muun gubin e am ko girdi’ ngay.

Meruk e Pilung ni Ke Gagiyel

Pi yiiy ko fare babyor ni Daniel nge Revelation e gathi kemus ni be weliy murung’agen meruk e pilung, ara gagiyeg ko girdi’, ya ku be weliy rogon ni yad ra tabab ko gagiyeg. Rayog ni ngad nanged fan e pi yiiy nem ni faan gad ra nang fan e bin th’abi som’on e yiiy ni bay u Bible.

Kab kafram i yib ni ke yarmiy Satan e piin owchen u daken e pi am nib thilthil. (Luke 4:5, 6) Boch e pi am ney e ur chamgad ko girdi’ rok Got ni aram fare nam nu Israel ara fare ulung ko pi Kristiano ni kan dugliyrad. Kemus ni meruk ko pi am ney e weliy Daniel nge John murung’agen.

[Chart/​Kahol ko page 14, 15]

(Mu guy e re ke babyor ney ni ngam nang rogon yaan e re n’ey)

1. Egypt

2. Assyria

3. Babylon

5. Greece

6. Roma

GIRDI’ ROK GOT

2000 B.C.E.

Abraham

1500

Nam nu Israel

1000

Daniel 500

B.C.E./​C.E.

John

Piyu Israel u Fithik’ i Lanin’rad 500

1000

1500

2000 C.E.

[Footnote]

[Sasing]

Fare liyos nib ga’ (Dan. 2:31-45)

Fa aningeg i gamanman nra bad u fithik’ e day nga lang (Dan. 7:3-8, 17, 25)

Fare saf ni pumoon nge fare kaming (Dan., ko guruy ni 8)

Fare gamanman ni medlip lolugen (Rev. 13:1-10, 16-18)

Fare gamanman ni l’agruw e gagey rok e ir e be pag athon l’ugun nga yaan fare gamanman (Rev. 13:11-15)

[Credit Line]

Photo credits: Egypt nge Roma: Photograph taken by courtesy of the British Museum; Medo-Persia: Musée du Louvre, Paris