Jehovah e Ir e Ma Dag e “N’en Nthingari M’ug Ndab Ki N’uw Nap’an”
“U lan e re ke babyor ney e kan yoloy fapi n’em ngay ni fini dag Jesus Kristus nga ni guy. Pi n’ey e pi’ Got ngak John ni nge dag ngak e pi tapigpig rok Got e n’en nthingari m’ug ndab ki n’uw nap’an.”—REV. 1:1.
UW ROGON NI GA RA FULWEG?
Gin ngan ko fare liyos nib ga’ e be yip’ fan e Am nu Ngalis nge Meriken?
Uw rogon ni ke weliy John murung’agen e tha’ u thilin e Am nu Ngalis nge Meriken nge fare United Nations?
Uw rogon ni ke tamilangnag Daniel nge John ni yira museg e gagiyeg ni be tay e girdi’?
1, 2. (a) Mang e be ayuwegdad e pi yiiy rok Daniel nge John ni ngad rin’ed? (b) Mang e be yip’ fan fa nel’ nsom’on i lolugen fare gamanman?
PI YIIY rok Daniel nge John e bay rogon reb nga reb, ma be ayuwegdad ni ngad nanged fan e pi n’en ni be buch e ngiyal’ ney nge pi n’en nra buch boch nga m’on. Mang e gad ra fil ni faan gad ra taareb rogonnag fare gamanman ni guy John u nap’an nni piliyeg e changar rok ko fare gamanman nib tatamdag yaan ma ragag e gagey rok ni guy Daniel, nge fare liyos nib ga’ ni weliy murung’agen? Ma faanra ke tamilang u wan’dad fan e pi yiiy nem, ma mang e ra k’aringdad ni ngad rin’ed?
2 Chiney e ngad weliyed murung’agen fare gamanman nni piliyeg e changar rok John nge guy. (Rev., guruy ni 13) Rogon ni kad weliyed ko fa binem e article e fa nel’ nsom’on i lolugen fare gamanman e be yip’ fan yu Egypt, nge yu Assyria, nge yu Babylon, nge yu Medo-Persia, nge yu Greece, nge yu Roma. Gubin e pi am ney e ur fanenikayed e piin owchen fare pin. (Gen. 3:15) Boor e chibog nga tomuren ni yoloy John e n’en nni piliyeg e changar rok nge guy, ma kab gel lungun yu Roma ni ir e bin nel’ i lolugen fare gamanman. Machane, ra munmun ma ra gel e bin medlip e pilung ngak piyu Roma. Ere mang e be yip’ fan fa bin medlip i lolugen fare gamanman, ma mang e ra i rin’ ngak e piin owchen fare pin?
KE GEL LUNGUN YU NGALIS NGE YU MERIKEN
3. Mang e be yip’ fan fare gamanman nib tatamdag yaan ma ragag e gagey rok? Mang e be yip’ fan fa ragag i gagey?
3 Gad ra nang fan fa bin medlip i lolugen fare gamanman ni bay murung’agen ko Revelation ko guruy ni 13 ni faan gad ra taareb rogonnag e n’en nni piliyeg e changar rok John nge guy ko fare gamanman nib tatamdag yaan ma ragag e gagey rok ni faani guy Daniel u nap’an ni kan piliyeg e changar rok.a (Mu beeg e Daniel 7:7, 8, 23, 24.) Fare gamanman ni guy Daniel e be yip’ fan e Am nu Roma. (Mu guy e page 14-15.) Nap’an e bin lal e chibog ko C.E., me ki’ e pi nam ni bay u tan e gagiyeg ko Am nu Roma. Fa ragag i gagey ni faani bogor u lolugen fare gamanman nib tatamdag yaan e be yip’ fan e pi am ni sum ko pi nam ni i gagiyegnag e Am nu Roma.
4, 5. (a) Mang e rin’ fa bin nib achig e gagey? (b) Mang e be yip’ fan fa bin medlip i lolugen fare gamanman?
4 Rogon ni bay ko yiiy rok Daniel u murung’agen fare gamanman ni ragag e gagey rok e bay reb e gagey nib achig ni yan nga lon dalip ko pi gagey nem. I lebug e re n’ey u nap’an ni gel lungun yu Ngalis, nreb e nam ni immoy u tan e Am nu Roma. U m’on ko bin 17 e chibog ma immoy boch e nam u tan e Am nu Roma ni bod rogon yu Spain, nge yu Netherlands, nge yu France nib gel lungurad ngak yu Ngalis. Machane, me cham yu Ngalis ko re dalip i nam ney nreb nge reb me gel ngorad ni yad gubin. Ma nap’an ni taw nga lukungun e bin 18 e chibog ma be yan ni nge par ni am nu Ngalis e ir e th’abi gel lungun u fayleng. Machane, ngiyal’ nem ma dawori mang e bin medlip i lolugen fare gamanman.
5 Yugu aram rogon ni gel lungun yu Ngalis, me togopuluw e pi nam ni bay u Lel’uch u Meriken ma aram mi yad par rorad. Yugu aram rogon ma ke pagrad yu Ngalis ni nge gel lungurad u boch ban’en maku be ayuwegrad e pi salthaw nu Ngalis. Nap’an ni tabab Jesus ko gagiyeg ko duw ni 1914, ma am nu Ngalis e aram e re am nth’abi gel lungun u fithik’ urngin e am ni ke gagiyegnag e girdi’, ma yu Meriken e th’abi yoor ban’en ni yad ma fal’eg ni nge yib e salpiy riy.b Nap’an e Bin Som’on e Mahl ko Fayleng me mang yu Meriken ngak yu Ngalis. Aram e ngiyal’ ni gagiyel ni fa bin medlip i lolugen fare gamanman e aram yu Ngalis nge yu Meriken. Mang e i rin’ e re am ney ko piin owchen fare pin?
6. Mang e i rin’ fa bin medlip i lolugen fare gamanman ko girdi’ rok Got?
6 De n’uw nap’an nga tomuren ni tabab Jesus ko gagiyeg, me tabab fa bin medlip i lolugen fare gamanman i gafgownag e girdi’ rok Got, ni aram e piin ka bay ko pi walagen Kristus u fayleng. (Matt. 25:40) I yog Jesus nra taw ko ngiyal’ ni be gagiyeg riy ma ka bay boch e piin owchen fare pin u fayleng ni yad be rin’ fare maruwel ni pi’ ngorad. (Matt. 24:45-47; Gal. 3:26-29) I chel e am nu Ngalis nge Meriken ngar chamgow ko pi girdi’ ney. (Rev. 13:3, 7) Nap’an e Bin Som’on e Mahl ko Fayleng mi i gafgownag e re am ney e girdi’ rok Got, ma be taleg boch e babyor rodad ndab kun wereg u nap’an e machib, miki yon’ boch e walag ni yad owchen fare tapigpig nib yul’yul’ nga kalbus. Re am ney e chugur ni nge taleg fare maruwel ni machib. Gubin e pi n’ey ni i buch e goo ke yog Jehovah ngak John u nap’an ni piliyeg e changar rok. Ki yog ngak John nra tababnag e tin ka bay ko piin owchen fare pin fare maruwel ni machib bayay. (Rev. 11:3, 7-11) Pi n’en ni ke rin’ e pi tapigpig rok Jehovah e ngiyal’ ney e be micheg ni riyul’ ni ke buch e pi n’em.
YU NGALIS NGE YU MERIKEN NGE RIFRIFEN AY FARE LIYOS NI KAN NGONGLIY KO WASEY NGE BUT’
7. Gin ngan ko fare liyos nib ga’ e taareb fan ko fa bin medlip i lolugen fare gamanman?
7 Rifrifen ay fare liyos nib ga’ e taareb fan ko bin medlip i lolugen fare gamanman, ya l’agruw ni be yip’ fan e Am nu Ngalis nge Meriken. Am nu Ngalis e sum ko Am nu Roma. Ma bochan ni sum e am nu Meriken ko am nu Ngalis, ma aram fan nrayog ni nga nog ni ki sum e am nu Meriken ko Am nu Roma. Ere uw rogon e rifrif u ay fare liyos nib ga’? Be yog e Bible ni kan ngongliy ko wasey nge but’. (Mu beeg e Daniel 2:41, 42.) Ngiyal’ ni gagiyel ni kan ngongliy e rifrif u ay fare liyos ko wasey nge but’ e taareb rogon ko ngiyal’ ni gel lungun yu Ngalis nge yu Meriken ni aram e bin medlip i lolugen fare gamanman. Am nu Ngalis nge Meriken e de taareb rogon gelngin ko fare am ni yib riy ni bod rogon ni wasey ni kan athukuy e but’ ngay e ba war ko wasey ni goo wasey. Ni uw rogon?
8, 9. (a) Uw rogon ni ke m’ug ni fa bin medlip i lolugen fare gamanman e ba gel ni bod rogon e wasey? (b) Mang e be yip’ fan fare but’ ni bay u rifrifen ay fare liyos?
8 Yu ngiyal’ e yira guy fa bin medlip i lolugen fare gamanman mab gel ni bod e wasey. Ke gagiyel feni gel ni bochan e ke gelnag e Bin Taareb nge Bin L’agruw e Mahl ko Fayleng.c Tomuren e gal mahl ney maku boor yay ni i m’ug nib gel e re am ney. Machane, ka nap’an e ngiyal’ ni gel lungun ke mada’ ko chiney ma ka bay boch ban’en nib meewar riy, ere aram fan ni ka nog ni fare wasey e ba maathuk e but’ ngay.
9 Kab kafram i yib ni baadag e pi tapigpig rok Jehovah ni ngar nanged e n’en ni be yip’ fan rifrifen ay fare liyos. Daniel 2:41 e be tamilangnag ni rifrifen ay fare liyos ni kan ngongliy ko wasey nib maathuk e but’ ngay e be yip’ fan taareb e “gagiyeg,” ma gathi boor. Ere fare but’ e be yip’ fan ni bay ban’en ko fare Am nu Ngalis nge Meriken nib meewar, ni aram fan nde taareb rogon nga ay fare liyos ni kan ngongliy ko wasey ni be yip’ fan e Am nu Roma. Be yog e yiiy rok Daniel ni fare but’ e be yip’ fan e “yug girdi’.” (Mu beeg e Daniel 2:43.d) Ke warnag e girdi’ lungun e re am ney u nap’an ni kar guyed rogon ni ngan pi’ mat’awrad ni ngar rin’ed boch ban’en, nge ngan pi’ mat’awrad u tabon e maruwel, mar pared rorad. Girdi’ e ir e yad be mo’maw’nag ko re am ney ni nge taareb gelngin ko bin baaram e am ni yib riy. Maku girdi’ riy e ba thilthil e lem rorad u murung’agen e am. Ma faanra gel be’ ko towal nde palog thilrow e cha’ nib migid ngak, mab ga’ nder ma yog rok ni nge rin’ e tin ni ke micheg nra rin’. I yiiynag Daniel ni gaar: ‘Re nam nem e bayi par nib gel bang riy, ma ba war bang.’—Dan. 2:42; 2 Tim. 3:1-3.
10, 11. (a) Mang e ra buch u “rifrifen ay” fare liyos? (b) Mang e rayog ni nga dogned u murung’agen urngin buguli ay fare liyos?
10 Ki mada’ ko ngiyal’ ney ni gad bay riy ma ka be maruwel yu Ngalis nge yu Meriken u taabang. Fapi yiiy u murung’agen fare liyos nib ga’ nge fare gamanman e be micheg ndakuriy reb e am nra yan nga lon yu Ngalis nge yu Meriken. Yugu aram rogon nde taareb gelngin e re am ney ko Am nu Roma ni kan taareb rogonnag nga ay fare liyos ni kan ngongliy ko wasey, machane dabi puth rok ni goo ir.
11 Bay fan urngin buguli ay fare liyos, fa? Yugu boch ban’en nni piliyeg e changar rok Daniel nge guy e i weliy riy murung’agen boch e matheeg ni bay fan, ni bod rogon urngin e gagey ko fapi gamanman ni guy. Pi matheeg nem e bay ban’en ni be yip’ fan. Machane, nap’an ni be weliy fan fare liyos ma dariy ban’en ni weliy u murung’agen urngin buguli ay. Ere dariy ban’en ni be yip’ fan urngin buguli ay fare liyos, ni bod rogon ni ku dariy ban’en ni be yip’ fan urngin pa’, nge urngin ay, nge urngin e rifrif u ay. Machane, ke yog Daniel ni buguli ay e kan ngongliy ko wasey nge but’. Ere bochan e re n’ey ma aram fan nrayog ni nga nog nra kab gel lungun yu Ngalis nge yu Meriken me aw fare “malang” ni be yip’ fan Gil’ilungun Got nga rifrifen ay fare liyos.—Dan. 2:45.
YU NGALIS NGE YU MERIKEN NGE FARE GAMANMAN NI L’AGRUW E GAGEY ROK
12, 13. Mang e be yip’ fan fare gamanman ni l’agruw e gagey rok, ma mang e ma rin’?
12 Yugu aram rogon ni rifrifen ay fare liyos ni be yip’ fan yu Ngalis nge yu Meriken e kan ngongliy ko wasey nib maathuk e but’ ngay, ma pi n’en ni dag Jesus ngak John u nap’an nni piliyeg e changar rok e be dag ni bay boch ban’en nib ga’ fan nra rin’ e re am ney u nap’an e tin tomuren e rran. Ni uw rogon? I guy John ba gamanman ni l’agruw e gagey rok ma be non ni bod e dragon. Mang e be yip’ fan e re gamanman ney? Bochan ni l’agruw e gagey rok ma be yip’ fan l’agruw e am ni ke chagil nga taabang. Ere n’en ni guy John e ku be yip’ fan e am nu Ngalis nge Meriken, machane ba thil e n’en ni be rin’.—Mu beeg e Revelation 13:11-15.
13 Re gamanman ney ni l’agruw e gagey rok e ir e be pag athon l’ugun nga yaan fare gamanman. I yog John nra m’ug yaan e re gamanman ney, miki m’ay nga bang, ngemu’ miki m’ug bayay. Ireray e n’en ni buch u reb e ulung ni i tay yu Ngalis nge yu Meriken tanggin, ma re ulung ney e ni sunmiy ni nge mang owchen e pi nam nu fayleng mi i taarebnag lungurad.e Re ulung ney e ni sunmiy u tomuren e Bin Som’on e Mahl ko Fayleng mu u nog e League of Nations ngay. I puth e re ulung ney u nap’an ni tabab e Bin L’agruw e Mahl ko Fayleng. Nap’an e re mahl nem mi i yog e girdi’ rok Got ni ku ra m’ug yaan fare gamanman bayay nrogon ni kan yiiynag ko Revelation. Ma aram e n’en ni buch, ya kun ngongliy e re ulung nem bayay mi nog e United Nations ngay.—Rev. 17:8.
14. Mang fan ni ka nog ni yaan fare gamanman e aram e “bin meruk e pilung”?
14 I weliy John ni yaan fare gamanman e aram e “bin meruk e pilung.” Ni uw rogon? Da nog ni ireray e bin meruk i lolugen fa bin som’on e gamanman. Ya re n’ey e kemus ni yaan e re gamanman nem. Ere re gamanman ney e be yib gelngin ko pi nam ni yad bang ko fare United Nations nib ga’ ni yu Ngalis nge yu Meriken. (Rev. 17:10, 11) Machane, kan pi’ mat’awun ni nge par ni bod reb e pilung ma bay ban’en nra rin’ nra thilyeg gubin ban’en u fayleng.
YAAN FARE GAMANMAN E KE CHEL KE K’AD FARE PIN
15, 16. Mang e be yip’ fan fare pin ni ma pi’ ir ni chuway’? Mang e be buch rok e ngiyal’ ney?
15 Rogon ni yog John, e bay be’ ni ppin ni ma pi’ ir ni chuway’ ni ke par nga daken keru’ ba gamanman nib row raen. Re gamanman ney e aram yaan fare gamanman ni medlip lolugen. Ma re ppin ney e yima pining “fare Babylon nib Gilbuguwan” ngak. (Rev. 17:1-6) Re ppin ney e be yip’ fan e pi yurba’ i teliw ni googsur ni kub muun ngay e teliw ko piin ni yad ma yog ni yad e Kristiano. Pi yurba’ i teliw ni googsur e kab kafram i yib ni ur ayuweged fare League of Nations nge United Nations ni aram yaan fare gamanman, ma yad be guy rogon ni ngar gagiyegniged.
16 Ka nog ni fare Babylon nib Gilbuguwan e ke par nga tooben yungi ran, ni be yip’ fan e girdi’ ni yad ma ayuweg ko pi n’en ni ma rin’. Machane nap’an e ngiyal’ ni be gagiyeg Jesus riy ma ra tal e girdi’ ndab kur ayuweged ni bod rogon ni ur rin’ed kafram. Ere, aram fan ni be yog e Bible ni ke melik’ e pi lul’ ney. (Rev. 16:12; 17:15) Bod nnap’an ni m’ug yaan e re gamanman ney ko som’on ma teliw ko piin ni yad ma yog ni yad Kristiano e ir e ba gel lungurad u yooren e pi nam u Ken Ngabchey. Ngiyal’ ney e boor e girdi’ ndakurur ted fan e pi yurba’ i teliw ney nge pi tamachib riy. Bin riyul’ riy e boor e girdi’ ni yad be yog ni pi yurba’ i teliw e ir e be k’aring ara be tay tanggin e pi magawon u fayleng. Maku boch e girdi’ e yad be yog nib fel’ ni ngan thang e pi yurba’ i teliw.
17. Mang e bayi buch ko pi yurba’ i teliw ni googsur, ma mang fan?
17 Machane, dabi war lungun e pi yurba’ i teliw ni googsur ni buchuuw ma buchuuw nge taw ko ngiyal’ ni ke math mit e yurba’ i teliw. Ka ra par fare pin nib gel gelngin ma be guy rogon ni nge k’aring e pi pilung nu fayleng ni ngar rin’ed e tin nib m’agan’ ngay nge taw ko ngiyal’ nra ta’ Got nga lan gum’ircha’rad ni ngar ngongliyed e tin ni be finey. (Mu beeg e Revelation 17:16, 17.) Dabki n’uw nap’an me n’igin Jehovah ni nge chel fare United Nations nge togopuluw ko pi yurba’ i teliw ni googsur. Yad ra taleg e pi yurba’ i teliw ndab kur gagiyegniged e pi am, ma aram e ra mul e pi flaab rorad u pa’rad. Reliw’ ara guyey e duw ni ke yan ma yooren e girdi’ e ur lemnaged ndariy ban’en nra buch rok fare pin ara pi yurba’ i teliw ni googsur. Machane ngiyal’ ney e ke yoyowol fare pin u daken keru’ fare gamanman. Ma dabki n’uw nap’an ma yugu ra gin ma ke mul nga but’.—Rev. 18:7, 8, 15-19.
KAN THANG OWCHEN FA GAL GAMANMAN
18. (a) Mang e ra rin’ fare gamanman, ma mang e ra buch nga tomuren? (b) Mang am e be yog e Daniel 2:44 nra thang Gil’ilungun Got? (Mu guy fare kahol ni bay ko page 19.)
18 Tomuren ni kan thang e pi yurba’ i teliw ni googsur, ma ra chel fare gamanman nge togopuluw nga Gil’ilungun Got. Bochan ni dabiyog ni nge yan e pi pilung nu fayleng nga tharmiy, ma aram fan ni yad ra chel ngar chamgad ngak e piin ni yad ma ayuweg Gil’ilungun Got u fayleng. Re n’ey e ra k’aring e cham nga thilrad Got. (Rev. 16:13-16; 17:12-14) Bay ban’en ni yog Daniel u murung’agen e re cham ney. (Mu beeg e Daniel 2:44.) Fare gamanman ni bay murung’agen ko Revelation 13:1, nge yaan, nge fare gamanman ni l’agruw e gagey rok e goo yira thangrad.
19. Mang e rayog ni nge mich u wan’dad? Mang e thingar da rin’ed e ngiyal’ ney?
19 Gad be par ko ngiyal’ ni be gagiyeg fa bin medlip i lolugen fare gamanman. Ireray e bin tomur i lolugen fare gamanman nra m’ug ma aram min thang. Ere nap’an ni kab gel lungun e Am nu Ngalis nge Meriken ma aram min thang e pi yurba’ i teliw ni googsur. Pi n’en ni yiiynag Daniel nge John e aram e pi n’en ni be buch. Rayog ni nge mich u wan’dad ndab ki n’uw nap’an min thang e pi yurba’ i teliw ni googsur me yib e Armageddon. Ke yog Got gubin e pi n’ey u m’on riy. Ere gad ra fol ko pi fonow ni bay ko pi yiiy ney, fa? (2 Pet. 1:19) Ireray e ngiyal’ ni ngaud pared ni gad be fol rok Jehovah mu ud ayuweged Gil’ilungun.—Rev. 14:6, 7.
[Footnote]
a Fare matheeg ni ragag ni yima fanay u Bible e be yip’ fan reb e ulung ni gubin ban’en riy ma ba’. Ere fa ragag i gagey e be yip’ fan gubin e am ni ke sum ko pi nam ni i gagiyegnag e Am nu Roma.
b Yugu aram rogon ni ke sum e gal am ney ni ka nap’an e bin 18 e chibog, ma pi n’en ni guy John u nap’an nni piliyeg e changar rok e be tamilangnag ni chagil e gal am ney nga taabang u tabolngin e gagiyeg rok Jesus u tharmiy. Bin riyul’ riy, e fapi n’en ni guy John ni bay ko Revelation e lebug u nap’an e “rran rok Somol” ara ngiyal’ ni tabab Jesus ko gagiyeg. (Rev. 1:10) Nap’an e Bin Som’on e Mahl ko Fayleng ma aram e ngiyal’ ni tabab yu Ngalis nge yu Meriken ni ngar gagiyeggow u taabang.
c Ke guy Daniel u m’on riy e mogothgoth nra k’aring e re pilung ney u nap’an e Bin L’agruw e Mahl ko Fayleng, ma aram fan ni yoloy ni gaar: “Ba gel e mogothgoth ni bay i tay.” (Dan. 8:24) Bod nib gel e mogothgoth ni tay yu Meriken nga reb e nam ni toogor rok u nap’an ni pag l’agruw e donmach ngay.
d Daniel 2:43 (NW): “Fapi wasey nim guy nib maathuk ko but’ e ku ra maathuk ko girdi’; machane dabiyog ni ngar pared ni yad ba chayem, ni bod rogon ndabiyog ni nge maathuk e wasey nge but’.”
e Mu guy fare babyor ni Revelation—Its Grand Climax at Hand!, ko page 240, nge 241, nge 253 ko thin ni Meriken.
[Kahol ko page 19]
MINI’ E “PI PILUNG NEM”?
Fare yiiy ni bay ko Daniel 2:44 e be yog ni Gil’ilungun Got e ra “thirif u but’ urngin e pi pilung nem nge gagiyeg ni yad be tay.” Re yiiy ney e goo pi am ni kan fanathinnag ko fare liyos e ir e be weliy murung’agen.
Ere uw rogon e tin ka bay e am ko girdi’? Fare yiiy ni bay ko Revelation e be tamilangnag e re n’ey. Be yog nra muulung e “pi pilung u fayleng ni polo’” nga taabang ni ngar chamgad ngak Jehovah u nap’an fare “rran rok Got ni Gubin ma Rayog Rok.” (Rev. 16:14; 19:19-21) Ere gathi goo pi am ni kan fanathinnag ko fare liyos e yira thangrad u nap’an e Armageddon, ya kub muun gubin e am ko girdi’ ngay.