Gur, Rayog ni Nge Par e T’ufeg u Thilin L’agruw Ni’ nib Gel?
“Ma gabulbul e daramram [ko adag] nge gak’ ni bod ba nifiy nib gel mirin, ni aram e nifiy rok Jah.”—TANG ROK SOL. 8:6, NW.
1, 2. Mini’ e rayog ni nge yib angin ngak fapi thin ni bay ko fare Tang rok Solomon, ma mang fan? (Mu guy e sasing ni bay u tabolngin e re article ney.)
‘FARE moon nge fare pin ni ngar mabgolgow e ra bagayow ma be changar nga owchen bagayow nri yow ba felfelan’! Gubin e girdi’ nrayog ni ngar guyed nriyul’ nri yow baadagew yow!’ Rayog ni nge guy fare walag ni ke pi’ e welthin ni fan ko fare m’agpa’ rogon ni be dag fa wu’ i mabgol e adag rorow ngorow. Ma aram me gaar u wan’: ‘Gur, rayog ni nge par e mabgol rorow nib fel’ u nap’an ni yow ra mada’nag e magawon? Ma nap’an nra n’uw nap’an ni kar mabgolgow, ma gur, ra i gel e t’ufeg u thilrow i yan fa ra war?’ Bin riyul’ riy e, faanra rib gel e t’ufeg u thilin l’agruw ni’, ma rayog ni nge par e mabgol rorow nib fel’ ngki mada’ ko ngiyal’ ni kar mada’nagew boch e magawon nib ga’. Machane, bochan ni kari yoor e mabgol ni be wer, ma aram fan nib puluw ni ngad nanged ko rayog ni nge par e t’ufeg u thilin l’agruw ni’ nib gel fa dabiyog.
2 Gathi ri boor e girdi’ ni immoy e biney e t’ufeg u thilrad u nap’an Solomon ni Pilung u Israel kakrom. I yoloy Solomon murung’agen e re n’ey ni gaar: “Gu pirieg taareb e pumoon u fithik’ bbiyu’ e pumoon nrayog ni gu tayfan, machane taareb e ppin ma da gu pirieg. Kemus urngin e tin kug fil: ya Got e ngongliydad ni gadad bogi girdi’ nib fel’ ma ba mom rogodad, machane gadad e kad mo’maw’niged rogodad ni girdi’.” (Ekl. 7:26-29, BT) Bochan ni i par boch e ppin nu bang ni yad ma liyor ngak Baal u fithik’ piyu Israel, ma aram fan ni boor e girdi’ nu Israel ni kur uned ko ngongol nib kireb ni i rin’ e pi ppin nem. Ere, aram fan ni yog Solomon nrib mo’maw’ ni nge pirieg be’ nib fel’ e ngongol rok u fithik’ e pi girdi’ nem e ngiyal’ nem. Machane, reliw’ e duw u m’on riy me yoloy fare babyor ni Tang rok Solomon. Thin ni bay ko pi tang ney e be tamilangnag nrayog ni nge par e t’ufeg u thilin reb e pumoon nge reb e ppin nib gel. Ki weliy rarogon e t’ufeg ko re babyor rok nem nge rogon ni ngan dag e re fel’ngin ney. Ere, faan gad ra fal’eg i fil e thin ni bay ko re babyor ney ma rayog ni nge ayuwegdad ni ngad nanged ko mang e bin riyul’ e t’ufeg ndemtrug ko kad uned ko mabgol fa dawor.
RAYOG NI NGE YAG E BIN RIYUL’ E T’UFEG NGODAD!
3. Mang fan nrayog ni nge dag reb e pumoon nge reb e ppin e bin riyul’ e t’ufeg ngorow?
3 Mu beeg e Tang rok Solomon 8:6.a Bay boch e Bible ni be fanay fare thin ni “nifiy rok Jah.” Re thin ney ni kan fanay ni nge tamilangnag murung’agen e t’ufeg e ban’en nrib toar fan. Mang fan? Ya bin riyul’ e t’ufeg e aram e “nifiy rok Jah.” Re n’ey e be yip’ fan ni Jehovah e ir e Yib e bin riyul’ e t’ufeg rok. I sunmiy e girdi’ ni yad bod yaan ma rayog rorad ni ngar daged e t’ufeg. (Gen. 1:26, 27) Tomuren ni sunumiy Got e bin som’on e pumoon ni aram Adam, me pi’ be’ nib pin ngak ni nge leay nrib pidorang. Th’abi som’on ni guy Adam Efa e ri felfelan’ nib gel, ma aram me tabab ni nge weliy rogon e re ppin nem u wan’. Dariy e maruwar riy ni i thamiy Efa nrib chugur e tha’ u thilrow Adam ya ir e “ni fek” Efa rok. (Gen. 2:21-23) Ere, bochan ni ke sunmiy Jehovah e girdi’ nrayog ni ngar daged e t’ufeg, ma aram fan nrayog ni nge par e t’ufeg u thilin be’ nib pumoon nge be’ nib pin nib gel u n’umngin nap’an e yafas rorow.
4, 5. Mang e be weliy fare Tang rok Solomon murung’agen?
4 T’ufeg ni bay u thilin e pumoon nge ppin e gathi kemus nrayog ni nge par nib gel nnap’an e yafas, ya ku bay boch i fel’ngin e re t’ufeg ney. Aram e pi n’en ni kan weliy murung’agen ko fare Tang rok Solomon. Thin ni bay ko re ke babyor ney e bogi tang ni murung’agen e adag u thilin ba rugod nu Shunem ara Shulem nge be’ nib pagel ni ma gafaliy e saf. Baaray e n’en ni buch. Nap’an ni be par Solomon nge pi salthaw rok u tooben bangi milay’ ko grapes ni ma maruwel fare rugod nu Shulem riy, me yog ni ngan fek e chi pin nem i yan ko gin ni be par riy ni bochan e ke guy ma baadag ya be’ nib pidorang. Machane, kab tamilang aram ko som’on nre rugod nem e baadag fare pagel ni ma gafaliy e saf. Yugu aram rogon ni i guy Solomon rogon ni nge adag e re rugod nem, machane me yog e re rugod nem ngak ni baadag fare pagel ni ma gafaliy e saf, me yog ni baadag ni ngan pag nge yan i guy e adag rok. (Tang rok Sol. 1:4-14) Ma aram me yib fare pagel ko gin ni kan fek fare rugod ngay, ma nap’an ni pirieg fare rugod, ma aram mar tababgow ni ngar weliyew murung’agen e adag rorow ngorow.—Tang rok Sol. 1:15–17.
5 Nap’an ni sul Solomon nga Jerusalem me fek fare rugod nge un ngak, ma aram miki lek fare pagel ni ma gafaliy e saf fare rugod ngaram. (Tang rok Sol. 4:1-5, 8, 9) Urngin ban’en ni rin’ Solomon ma be pi’ ni fan ko fare rugod e yan i aw nib m’ay fan ni bochan e de thil laniyan’. (Tang rok Sol. 6:4-7; 7:1-10) Tomur riy me pag Solomon fare rugod ni nge sul nga tafen. U tungun e re tang ney e yog fare rugod riy ngak fare pagel ni baadag ni nge mil i yib ngak nib papey ni “bod ba gamanman ni gazelle.”—Tang rok Sol. 8:14, BT.
6. Mang fan nib mo’maw’ ni ngan nang ko thin rok mini’ nge mini’ e bay ko fare Tang rok Solomon?
6 Re Tang rok Solomon ney e ba tang nrib fel’, maku yima yog e “tang ko pi tang” ngay. Machane, ba mo’maw’ ni ngan nang ko thin rok mini’ nge mini’ e bay riy, ya de uneg Solomon fithingan e girdi’ ngay. Ya pi tang nem e kemus ni bogi numon u thilin l’agruw ni’, nge be’ ni be non rok ni yigoo ir, nge bogi lik’ay. (Tang rok Sol. 1:1) Rogon ni yog fare babyor ni The New Interpreter’s Dictionary of the Bible e, “de ga’ fan e pi n’en ni i buch e ngiyal’ nem, nge piin ni ur nonad.” Ya n’en ni i guy faen ni yoloy e pi tang ney rogon ni nge rin’ e nge tamilangnag e pi n’en ni kan weliy, ma gathi nge gagiyelnag ko mini’ nge mini’ e be non. Yugu aram rogon, ma ka rayog ni ngan nang ko mini’ e be non ni bochan rogon e thin ni yad be yog ara yibe yog ngorad.
THIN E “ADAG ROM E KAB FEL’ KO WAYIN”
7, 8. Uw rogon ni i weliy fare pagel ni ma gafaliy e saf nge fare rugod murung’agen e “adag” rorow ngorow nrogon ni bay ko fare Tang rok Solomon? Mu weliy rogon.
7 Boor e thin ko fare Tang rok Solomon ni be weliy murung’agen e “adag” u thilin fare rugod nge fare pagel ni ma gafaliy e saf. Bay boch e thin ko pi tang ney ndabi m’ag u wan’ e girdi’ e ngiyal’ ney ni bochan e ke pag 3,000 e duw ni kan yoloy. Bod ni bay bang riy ni be yog ni i weliy fare pagel ni ma gafaliy e saf fel’ngin lan marwan fare rugod me taarebrogonnag nga “lan marwan ba bulogol.” (Tang rok Sol. 1:15, NW) Ma fare rugod e taarebrogonnag lan marwan fare pagel ko arche’ ni bulogol. (Mu beeg e Tang rok Solomon 5:12.) Miki yog nnap’an nra guy tiren marwan ma rib fel’ yaan ya bod yaan ba bulugol ni be maluk u fithik’ e milik.
8 Gathi gubin e thin ko pi tang ney ni be weliy murung’agen yaan be’. Am lemnag e n’en ni yog fare pagel u murung’agen rogon e thin ni ma yog fare rugod. (Mu beeg e Tang rok Solomon 4:7, 11.) I yog ni dap’il’ugun e bod lamen e “honey” ma ‘bolowthen e milik nge honey.’ Re n’ey e be yip’ fan nrib fel’ mab sumunguy e thin ni ma yog e re rugod nem, ni bod rogon feni fel’ e honey nge milik. Ere, ba tamilang nnap’an ni gaar fare pagel ni ma gafaliy e saf ngak fare rugod, “ri gab pidorang; ni dabiyog i yog fel’ngim” ma gathi kemus ni be weliy murung’agen yaan e re rugod nem, ya ku be weliy murung’agen pi fel’ngin nrib fel’.
9. (a) Mang e ba muun ko t’ufeg ni bay u thilin l’agruw ni’ ni yow ba mabgol? (b) Mang nib ga’ fan ni nga i dag e piin mabgol e t’ufeg rorad ngorad?
9 Nap’an nra mabgol l’agruw ni’, ma gathi kemus ni kar ngongliyew e m’ag u thilrow, ya bin riyul’ riy e kar mabgolgow ni bochan e ri yow baadagew yow ma yow baadag ni ngar dagew e t’ufeg rorow ngorow. T’ufeg e aram e n’en ni ma m’ag e mabgol ko piin Kristiano. Machane, uw rogon e mit ney e t’ufeg? Gur, ireray e t’ufeg ni be tor ko pi kenggin e motochiyel u Bible? (1 John 4:8) Fa bod rogon e t’ufeg ni bay u thilin e girdi’ u lan e tabinaw? Fa l’agruw ni’ nrib pach e thin rorow? (John 11:3) Fa ireray e adag u thilin be’ nib pumoon nge be’ nib pin? (Prov. 5:15-20) Bin riyul’ riy e, mit ney e t’ufeg ni bay u thilin ba wu’ e mabgol e ba muun ngay gubin e pi n’ey. Ya t’ufeg e ma gagiyel u daken e ngongol. Ere, ba ga’ fan ni nge guy e piin mabgol rogon ni nge dab ra paged e pi n’en ni yad ma rin’ u reb e rran ngu reb ni nge talegrad ndab ku ur daged e t’ufeg ngorad! Ya faanra i dag e piin mabgol e t’ufeg ngorad ma rayog ni nge gel e pagan’ nge felfelan’ u lan e mabgol rorad. Ki mada’ ko pi nam ni ka bang ko yalen rorad ni gallabthir e yad ma m’ag e mabgol ko bitir rorad, e ri kub ga’ fan ko piin mabgol riy ni ngar guyed rogon ni ngaur daged e t’ufeg ngorad u daken e thin nge ngongol rorad, ya kemus rogon nra gel e t’ufeg u thilrad me par e mabgol rorad nib fel’.
10. Mang fan ni kub t’uf ni nga i weliy e piin mabgol murung’agen e t’ufeg rorad ngorad?
10 Ku bay reb i fan ni kub t’uf ni nga i weliy e piin mabgol murung’agen e t’ufeg rorad ngorad. Am lemnag e n’en ni buch rok fare rugod nge Solomon ni Pilung. I yog Solomon ni Pilung ngak ni nge ngongliy ba kiy i chen “nib gol ni bay e nunuw riy ni silber” ni nge fakay fare rugod nu Shulem. Me yog ngak ni “rib pidorang ma ba gal raen, ni be maluplup ni gowa yal’ ara pul.” (Tang rok Sol. 1:9-11; 6:10, BT) Yugu aram rogon me par fare rugod nib yul’yul’ ngak fare pagel ni ma gafaliy e saf, ya aram e en nri baadag fare rugod. Ere, mang e ayuweg fare rugod ni nge par nib yul’yul’ ko fare pagel ni yugu aram rogon ni kan fek nga bang nib palog rok? Baaray e n’en ni yog. (Mu beeg e Tang rok Solomon 1:2, 3.) Da i m’ay u wan’ rogon ni ma weliy fare pagel murung’agen e “adag” rok ngak. Pi thin nem u wan’ e re rugod nem e “kab fel’ ko wayin” ni ma k’aring e felfelan’ ngak be’, ma fithingan e re pagel nem e ma gapaseg laniyan’ ya bod e ‘gasliw ni fel’’ ni kan puog nga daken lolugen be’. (Ps. 23:5; 104:15) Ere, ba t’uf ni nga i weliy e piin mabgol murung’agen e t’ufeg rorad ngorad ya ireray e n’en nra ayuwegrad ni nga i par nib gel e t’ufeg u thilrad. Pi n’ey e rayog ni nga i par u lanin’rad ndab ra paged talin, me ayuweg e t’ufeg u thilrad ni nga i par nib gel!
DAB MU GUY ROGON NI NGAM ‘ADAG BE’ NI GATHI RRIYUL’ NI GA BAADAG’
11. Mang e rayog ni nge fil e pi Kristiano ni ka yad ba muchugbil ko n’en ni yog fare rugod nu Shulem ngak fapi ppin nu Jerusalem?
11 Ku bay boch ban’en nrayog ni nge fil e piin Kristiano ni ka yad ba muchugbil ko n’en ni kan weliy ko fare Tang rok Solomon. Fare rugod ni kan weliy murung’agen ko pi tang ney e de adag Solomon. Aram fan ni yog ngak fapi ppin nu Jerusalem ni gaar: “Dab mu guyed rogon ni nggu adag be’ nda gu adag.” (Tang rok Sol. 2:7; 3:5, NW) Mang fan? Ya de puluw ni nga yugu ni adag be’ ni yug demtrug. Ma faanra be lemnag reb e Kristiano ni nge un ko mabgol, mab fel’ ni nge son nge taw ko ngiyal’ ni ke pirieg be’ nriyul’ nri baadag.
12. Mang fan nri baadag fare rugod nu Shulem fare pagel ni ma gafaliy e saf?
12 Mang fan nri baadag fare rugod nu Shulem fare pagel ni ma gafaliy e saf? Riyul’ nib pichoay e re pagel nem, ya kan taarebrogonnag ko “gazelle,” ma rifrifen pa’ e “rib fel’ i chamiy,” ma bay e “luwaw riy nni ayliy e malang ni galgal ngay,” ma rib fel’ yaan ay ma rib gel ni bod e “duga’ ni marble.” Machane, re pagel nem e gathi kemus nib pichoay mab gel, ya ki yog fare rugod ni ‘en yow’ e “bod rogon ba ke arfath u fithik’ e gek’iy u loway.” Ere, faanra aray rogon e re pagel nem u wan’ e re rugod nem nrib t’uf Jehovah rok, me ere dariy e maruwar riy nri kub t’uf Jehovah rok e re pagel nem.—Tang rok Sol. 2:3, 9; 5:14, 15, BT.
13. Mang fan nri baadag fare pagel ni ma gafaliy e saf fare rugod?
13 Ma uw rogon fare rugod nu Shulem? Rriyul’ nrib pidorang e re rugod nem, ya mus ngak Solomon ni “nel’ i ragag e queen, nge meruk i ragag e ppin rok nge rugod ni dabiyog i theeg” e ngiyal’ nem, miki adag e re rugod nem. Machane, i yog e re rugod nem ni ir e ‘kemus nib floras u ma’pan u Sharon,’ ya taareb rogon ko yug floras. Ere, rriyul’ nrib sobut’an’ e re rugod nem. Aram fan ni kan taarebrogonnag nga ba “floras ni giyab u fithik’ e rachangal,” ya de taareb rogon ko yug floras u wan’ fare pagel ni ma gafaliy e saf! Maku reb e ku ir be’ nib yul’yul’ ngak Jehovah.—Tang rok Sol. 2:1, 2; 6:8, BT.
14. Mang e rayog ni nge fil e pi Kristiano ni yad be lemnag e mabgol u murung’agen e t’ufeg nrogon ni kan tamilangnag ko fare Tang rok Solomon?
14 Kan tay chilen ko piin Kristiano ni muchugbil ni faanra nge un bagayad ko mabgol, ma thingari rin’ nrogon “girdien Kristus” ara nge mabgol u lan e ulung. (1 Kor. 7:39) Aram fan ni faanra baadag reb e Kristiano ni nge un ko mabgol ma thingari gay reb e tapigpig rok Jehovah nib yul’yul’ ni ngar mabgolgow ma dabi leay be’ nder ma pigpig ngak Jehovah. Ya faanra nge par ba wu’ e mabgol ni bay e gapas nge taareban’ u thilrow u nap’an ni kar mada’nagew boch e magawon, ma thingar ra parew ni yow ba yul’yul’ ngak Got. Ma ireray boch e fel’ngin nthingari yaliy be’ rok be’ ni be lemnag ni nge leay. Ku ireray e pi fel’ngin ni i guy fare rugod nge fare pagel rorow.
MALE’ ROG E BOD “BA MILAY’ NI KAN RUNGRUNGUY”
15. Mang e rayog ni nge fil e pi walag ni pumoon nge ppin ndawor ra mabgolgad rok fare rugod nu Shulem?
15 Mu beeg e Tang rok Solomon 4:12. Mang fan ni yog fare pagel ni ma gafaliy e saf ni fare rugod nu Shulem e bod “ba milay’ ni kan rungrunguy”? Ba milay’ ni kan rungrunguy e dabiyog ni nge yan e yug girdi’ ngay. Ya bay e garog riy ni kan locknag. Ere, fare rugod nu Shulem e bod e gi milay’ nem ni bochan e kemus ni yigoo fare pagel ni ngar mabgolgow e ir e baadag. Bochan nde m’agan’ ko pi n’en ni i ognag fare pilung ngak, ma aram fan ni kan taarebrogonnag nga “bang i rungrung,” ma dan taarebrogonnag nga “ba garog” nrayog ni ngan fal ngan tay. (Tang rok Sol. 8:8-10, BT) Ku arrogon e pi walag ni pumoon nge ppin ndawor ra uned ko mabgol ni gathi nga yugu ra adaged be’ ni yug demtrug, ya ngar ted e adag rorad ni fan ko en ni yad ra leay.
16. Mang e rayog ni nge fil l’agruw ni’ ni yow be puruy’nag e mabgol ko fare Tang rok Solomon?
16 Nap’an ni yog fare pagel ni ma gafaliy e saf ngak fare rugod nu Shulem ni nga ranow nga bang ni yigoo yow, ma de pag pi walagen ni pumoon ni nge un ngak fare pagel. Ma aram ma rogned ngak ni nge matanagiy fagi milay’ ko grapes. Mang fan? Gur, der pagan’rad ko fare rugod? Gur, yad be lemnag ni be guy rogon ni nge un ko ngongol ndarngal? Danga’, ya yad be ayuweg walagrad ni ppin ni nge dabi rin’ ban’en nra waliy i yan ko kireb. (Tang rok Sol. 1:6; 2:10-15) Rayog ni nge fil reb e Kristiano ni muchugbil ban’en ko re n’ey. Nap’an ni yow be puruy’nag be’ e mabgol ma thingar ra guyew rogon ni ngar siyegew boch ban’en nrayog ni nge k’aringrow ni ngar unew ko ngongol ndarngal. Susun ndab u ranow nga bang ni yigoo yow. Yugu aram rogon nrayog ni ngaur dagew e adag rorow ngorow u boch e kanawo’, machane thingar ra kol ayuwgow ndab ra rin’ew boch ban’en nrayog ni nge waliyrow ko kireb.
17, 18. Uw rogon ni ke ayuwegem e pi n’en ni kad filed ko fare Tang rok Solomon?
17 Nap’an nra mabgol l’agruw e Kristiano ma rib gel e t’ufeg u thilrow. Bochan ni Jehovah e ir e sunmiy e mabgol, ma rib ga’ fan ni nge athamgil e piin mabgol ni ngaur pared nib gel e t’ufeg u thilrad, ni bod rogon ba nifiy nder tal ko daramram.—Mark 10:6-9.
18 Faanra ga be gay be’ ni ngam leay, ma thingar mu gay be’ nrayog ni ngam adag. Ma nap’an ni ga ra pirieg, mi gimew athamgil ni ngam gelnagew e t’ufeg u thilmew, ni bod rogon ni kan tamilangnag ko fare Tang rok Solomon. Demtrug ko ga be gay be’ ni ngam leay fa kam un ko mabgol, ma rayog ni ngam pirieg e bin riyul’ e t’ufeg, ya bin riyul’ e t’ufeg e aram e “nifiy rok Jah.”—Tang rok Sol. 8:6, NW.
a Tang rok Solomon 8:6, NW: “Mu ningan’um ko gubin e adag, kemus ni birog e ngam bing ngay; dariy be’ ni nga mun’ nga lan ngorongorem kemus ni goo gag. Adag e bod feni gel gelngin e yam’; Ma gabulbul e daramram riy nge gak’ ni bod ba nifiy nib gel mirin, ni aram e nifiy rok Jah.”