ǸJẸ́ O MỌ̀?

Báwo ni àwọn atukọ̀ òkun ṣe ń ṣe ọkọ̀ òkun wọn kí omi bàa wọnú rẹ̀?

Ọ̀mọ̀wé Lionel Casson tó máa ń ṣè ìwádìí nípa àwọn ọkọ̀ òkun tí wọ́n ń lò láyé àtijọ́ sọ ohun tí àwọn ará Róòmù máa ń ṣe lẹ́yìn tí wọ́n bá ti dí àwọn àlàfo tó máa ń wà nínú pákó tí wọ́n fi kan ọkọ̀ ojú omi náà. Ohun tó wọ́pọ̀ nígbà yẹn ni pé “wọ́n á fi ọ̀dà bítúmẹ́nì tàbí ìda kun ọkọ̀ náà tinú-tòde.” Ṣáájú kí àwọn ará Róòmù tó já ọgbọ́n yìí ni àwọn ará Ákádíánì àti àwọn ará Bábílónì ti ń lo ọ̀dà bítúmẹ́nì kí omi má baà wọnú ọkọ̀ òkun wọn.

Ìwé Mímọ́ sọ̀rọ̀ nípa irú ọgbọ́n yìí nínú Jẹ́nẹ́sísì 6:14. Ọ̀dà bítúmẹ́nì tí Bíbélì lò níbí ń tọ́ka sí ohun èèlò kan tí wọ́n máa ń rí lára epo rọ̀bì tí wọ́n wà jáde.

Ọnà méjì ni a lè gbà rí ọ̀dà bítúmẹ́nì, yálà kó jẹ́ èròjà olómi tàbí kó jẹ́ èròjà líle. Ọ̀dà bítúmẹ́nì olómi ni àwọn tó máa ń kan ọkọ̀ òkun láyé àtijọ́ máa ń fi kun ọkọ̀ wọn. Tó bá gbẹ tán, á gan mọ́ ọ lára, èyí kò sì ní jẹ́ kí omi lè wọlé sí inú rẹ̀.

Ọ̀dà bítúmẹ́nì pọ̀ gan-an láwọn ilẹ̀ tí Bíbélì mẹ́nu kan. Àpẹẹrẹ kan ni ti àfonífojì Sídímù tó wà ní agbègbè Òkun Òkú tó “kún fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ kòtò ọ̀dà bítúmẹ́nì.”—Jẹ́nẹ́sísì 14:10.

Báwo ni wọ́n ṣe máa ń tọ́jú ẹja láyé àtijọ́ kó má bàa bàjẹ́?

Ọjọ́ pẹ́ táwọn èèyàn ti ka ẹja sí oúnjẹ pàtàkì. Iṣẹ́ apẹja ni díẹ̀ lára àwọn àpọ́sítélì Jésù ń ṣe ní Òkun Gálílì ṣáájú kí wọ́n tó di ọmọlẹ́yìn Jésù. (Mátíù 4:18-22) Wọ́n máa ń kó àwọn ẹja tí wọ́n bá pa lọ sí “àwọn iléeṣẹ́” kan tó wà nítòsí Gálílì, kí wọ́n lè ṣètò bí kò ṣe ní bàjẹ́.

Ìwé kan tó ń jẹ́ Studies in Ancient Technology sọ ọ̀nà tí wọ́n máa ń gbà tọ́jú ẹja ní iléeṣẹ́ náà, kódà àwọn kan ṣì ń lo ọ̀nà yìí títí dòní. Wọ́n á kọ́kọ́ yọ ihá rẹ̀, wọ́n á sì fomi fọ̀ ọ́. Ìwé náà sọ pé “wọ́n á fi iyọ̀ pa ìjàgbọ̀n, ẹnu àti ìpẹ́ rẹ̀. Wọ́n á wá po ẹja náà mọ́ iyọ̀ míì, wọ́n á sì fi ẹní bò ó. Wọ́n á wá fi í lẹ̀ fún ọjọ́ mẹ́ta sí márùn-un nínú oòrùn kó lè gbẹ. Lẹ́yìn náà, wọ́n á yí ẹja náà pa dà sí òdì kejì kí ẹ̀gbẹ́ méjèèjì lè gbẹ dáadáa. Ní àsìkò yìí gbogbo omi ara rẹ̀ máa gbẹ, iyọ̀ náà á sì wọ inú rẹ̀ dáadáa. Tí ẹja náà bá gbẹ tán, á le gbagidi.”

A ò lè sọ bí ẹja tí wọ́n yan lọ́nà yìí ṣe máa pẹ́ tó kó tó di pé ó bàjẹ́. Àmọ́ bí àwọn ará Íjíbítì ìgbàanì ṣe ń ta àwọn ẹja yìí sí ilẹ̀ Síríà fi hàn pé ọ̀nà tí wọ́n ń gbà tọ́jú ẹja nígbà náà lọ́hùn-ún gbéṣẹ́ gan-an.