“Mayangi Kuidi Baboso Bantatamananga Bakuikama Kuidi Yave”

1-2. (a) Mambu mbi zimfumu zinkaka zi luyalu bamvangilanga dikabu di Yave, vayi mbi bamvanganga? (b) Buidi zikhuamusu zintuadisilanga mayangi? (Tubila mvandi foto yidi va thonono levista.)

BUBU, zimfumu ziluyalu bakandimina kisalu kitu kuvioka 30 di zitsi mu nza yimvimba. Mu zitsi beni, bantulanga zikhomba zitu mu buloko. Diambu mbi dimbi bamvanganga? Ni kiuma. Va meso ma Yave bavanganga ko ni diambu dimbi. Mambu bawu bamvanganga madi: Kutanganga Kibibila, kulonguka kiawu, kulonga bankaka mambu banlongukanga ayi kulandakana zikhutukunu va kimueka na zikhomba ziawu. Mvandi, bammanganga kukota mu mambu ma pulitika. Kheti mu zikhuamusu zioso bamviokilanga, bisadi abiobi bi Nzambi bantatamanga bakuikama kuidi nandib ayi bambuongiminanga to Yave. Ayi bawu bankuangalalanga beni mu kuvanga mawu!

² Ḿba ngie mana mona zifoto, zimmonisa zikhomba zitu banseva mu mayangi kheti mu zikhuamusu. Bawu bambanga mu mayangi, kibila bazebi ti Yave wunkuangalalanga mu kumona lukuikulunu luawu. (1 Lusa. 29:17a) Yesu wutuba: ‘Mayangi kuidi batu bankuamusuanga mu kibila ki busonga . . . Luyangalala ayi lumona beni nhenzi kibila mfutu wunneni wuluvingila.’—Matai 5:10-12

KIFUANI KIMBOTI KUIDI BEFU

3. Dedi buntubila Mavanga 4:19, 20, mbi Bapostolo bavanga bo baviokila mu zikhuamusu mu sekulu yitheti ayi kibila mbi?

³ Zikhomba zitu bamviokilanga mu zikhuamusu dedi zio bapostolo baviokila mu sekulu yitheti, bo bawu baba longa matedi Yesu. Khumbu ziwombo mimfundisi mi basi Yuda, baba kamba ‘babika kubue longa mu matedi dizina di Yesu.’ (Mava. 4:18; 5:27, 28, 40) Mbi bapostolo bavanga? (Tanga Mavanga 4:19, 20.) Bawu bazaba ti vadi mfumu wulutidi baboso, wuba tuma basamuna muingi bavana kimbangi kitedi Klisto kuidi baboso. (Mava. 10:42) Diawu mu kibakala, Petelo ayi Yoane babavutudila ti bankuiza tatamana kutumukina Nzambi kubika kuandi zimfumu beni ayi batuba mvandi ti bankuiza tatamana kulonga matedi dizini di Yesu. Mu kutadila mvutu bavana, buka bawu bayuvula zimfumu beni ‘bukiedika kuandi ti benu muntomba tulutadila batu balutidi kimfumu kena Nzambi?’

4. Dedi buntubila Mavanga 5:27-29, kifuani mbi bapostolo ba tubikila ayi buidi tulenda landikinina kifuani kiawu bubu?

⁴ Bo baba bula mu kibila ki lukuikumunu luawu, bapostolo babasika ku nzo yi lufundusu yi lutidi yi basi Yuda, mu ‘mayangi kibila bazaba ti bafueti mona ziphasi mu kibila ki dizina di [Yesu],’ ayi batatamana kusamuna! (Mava. 5:40-42). Bubu, Baklisto bakiedika banlandakananga kifuani ki bapostolo, mu ‘kutumukinanga theti Nzambi, kubika kuandi zimfumu zi luyalu.’—(Tanga Mavanga 5:27-29.)

5. Mambu mbi befu tulenda kuyikuvusa?

⁵ Mu kutala mambu amomo tuma mona mu lutangu luma vioka, ḿba tulenda kuyikuvusa: Buidi babostolo batatimina kutumukina Nzambi ayi yoyawu thangu ‘kutumukina zimfumu zi luyalu’? (Loma 13:1) Ayi ḿba befu mvitu tulenda kuyikuvusa, buidi befu tulenda ‘tumukina zimfumu zi luyalu,’ dedi bo Polo katubila ayi yoyawu thangu kutatamana bakuikama kuidi Nzambi ayi kuntadila nyadi wulutidi baboso?—Tito 3:1.

BANANI ‘ZIMFUMU?’

6. (a) Banani ‘zimfumu’ bantubila mu Loma 13:1, ayi buidi befu tufueti batadila? (b) Mbi mambu Yesu kakamba Pilatu mammonisa matedi zimfumu zi luyalu?

⁶ Tanga Loma 13:1. Mu lutangu alolo, kikuma ‘zimfumu’ kinsundula zimfumu zi luyalu va ntoto bantuadisanga bankaka. Baklisto bafueti tumukinanga zimfumu zi luyalu. Kibila bawu bantuadisanga nsika, bansikikanga minsiku ayi khumbu zinkaka bankakudilanga dikabu di Yave. (Nzai. 12:16) Diawu batukindisanga muingi tufutanga ziphaku, tuba kinzika, tuba tumukinanga ayi tuba zitisa. (Loma 13:7) Vayi zimfumu zi luyalu, banyalanga to kibila Yave wumbikanga muingi bawu bavanga mawu. Yesu wuzabikisa mambu amomo bo bamvana kiuvu kuidi nyadi wu Loma Pilatu. Bo Pilatu ka kamba Yesu ti nandi wuba luaku lu kuvukisa luzingu luandi, voti lu kumvondisa, Yesu wunkamba: ‘Ngie khanu wisiko lutumu mu minu, boti basa kuvana ko luawu kuidi Nzambi.’ (Yoa. 19:11) Mambu amomo Yesu ka kamba Pilatu, mammonisa ti kimfumu kioso ki zimfumu zi luyalu kidi ndilu.

7. Mu mambu mbi tulendi tumukina ko zimfumu zi luyalu ayi mbi bawu bafueti tebukanga moyo?

⁷ Baklisto bantumukinanga zimfumu zi luyalu mu mambu moso makhambu bundula minsiku mi Nzambi. Vayi befu tulendi kuba tumukina ko boti batudinda tuvanga diambu Nzambi kanlendanga voti batukandimina kuvanga diambu Nzambi kantomba tuvanga. Dedi, bawu balenda tomba tuenuana mvita muingi ka kakudila tsi.c Voti bawu balenda kandimina muingi tubika sadila Kibibila ayi bilongulu bitu bibongulu mu Kibibila. Mvandi balenda tukandimina kusamuna ayi kubuongimina Yave va kimueka. Zimfumu zi luyalu bafueti tebukanga moyo ti, bawu bala fundusu va meso ma Nzambi, bo bansadilanga bubi kimfumu kiawu mu kukuamisa baklisto bakiedika!—Mpovi 5:8.

8. Disuasana mbi didi mu Yave ayi zimfumu zi luyalu?

⁸ Zimfumu zi luyalu badi luaku lu kuvanga mambu “mamboti ayi badi lutumu mu batu bankaka. Vayi mawu mansundula ti “bawu badi bavedila voti balutidi baboso?” Ndamba! Kibila vadi mutu wuvedila ayi wulutidi zimfumu zioso. Mutu beni, Yave Nzambi. Khumbu 4 mu Kibibla, Yave bakuntedilanga ‘Mfumu wulutidi ziazioso.’—Dani. 7:18, 22, 25, 27.

“MFUMU LUTIDI ZIAZIOSO”

9. Mambu mbi mbikudi Danieli kamona mu kimona meso?

⁹ Mbikudi Danieli wumona kimona meso, kiaba monisa kimfumu Yave kadi mu zimfumu zioso. Theti Danieli wumona kibulu ki nganzi, kiaba sundula mintinu milutidi mima yala va ntoto ayi kio kidi mu kuyala bubu. Mintinu milutidi miyala va ntoto midi—Babiloni, Medo-Pelesia, Ngelesia, Loma ayi kintinu kinyala bubu, Anglo-Americana. (Dani. 7:1-3, 17) Bosi Danieli wumona Yave Nzambi wukala va kikundi kiandi ki kimfumu ku diyilu. (Dani. 7:9, 10) Diambu dinlanda Danieli kamona, didi ndubu kuidi zimfumu zioso bubu.

10. Dedi bummonidina Danieli 7:13, 14, 27, kuidi banani Yave kavana luaku lu kuyala ntoto, ayi mbi mawu mammonisa matedi nandi?

¹⁰ Tanga Danieli 7:13, 14, 27. Matangu amomo mammonisa ti Nzambi wubotula kimfumu kuidi mintinu minkaka ayi wuvana kiawu kuidi bankaka badi bafuana ayi balutidi mangolo muingi kuyala. Banani bantubila? ‘Muana mutu,’ voti Yesu Klisto, ayi kuidi ‘banlongo,’ voti 144.000 di batu bala yala yandi ‘mvu ka mvu.’ (Dani. 7:18) Mawu mammonisa ti Yave, ‘Mfumu lutidi ziazioso,’ nandi to widi lulendu lu kuvanga mambu amomo.

11. Mambu mbi mankaka Danieli kasonika mammonisa kimfumu Yave kadi mu zimfumu zinkaka?

¹¹ Mambu Danieli kamona mu kimona meso, madi nguizani na diambu dimueka katuba: ‘Nzambi yi diyilu, wumbotulanga mintinu ayi wuvingisanga mintinu.’ Nandi wubue tuba: ‘Mfumu yilutidi, widi nyadi mu kintinu ki nza ayi . . . , nandi wumvananga kiawu kuidi woso kua mutu kantomba kuvana.’ (Dani. 2:19-21; 4:17) Bukiedika ti vamana ba thangu Yave kabotula mintinu ayi kuvingisa mintinu? Ngete!

12. Vana kifuani kimmonisa buidi Yave kabotudila mintinu mu thangu yikhulu. (Tala fikula.)

¹² Yave mana monisa ti widi “mfumu yilutidi zimfumu zioso.” Tala bifuani abibi. Falawo yi Ngipiti, wutula dikabu di Yave mu buvika ayi khumbu ziwombo nandi wumanga kuba basisa. Vayi Nzambi wuvukisa dikabu diandi ayi wudiamisa Falawo mu ḿbu wubenga. (Esodu 14:26-28; Minku. 136:15) Belisasali ntinu Babiloni, ‘wukinangika vantuala mfumu yi diyilu’ ayi ‘wuzitisa zinzambi zi palata ayi ziwola kubika kuandi Yave.’ (Dani. 5:22, 23) Vayi Nzambi wumfuisa zitsoni. ‘Muna builu beni,’ Belesasali bamvonda ayi kintinu kiandi bavana kiawu mu mioko mi basi Medo ayi Pelesia. (Dani. 5:28, 30, 31) Ntinu Elodi Ngilipa I ku Palestina, wuvondisa mvuala Yakobi ayi wutula mvuala Petelo mu buloko mu mayindu ma kumvangila mo mawu mambu. Vayi Yave kasa bika ko Elodi kadukisa makani amomo. ‘Mbasi yi Yave yivonda Elodi’.—Mava. 12:1-5, 21-23.

13. Vana kifuani kimmonisa buidi Yave kanungina lubundulu lu minyadi.

¹³ Yave mvandi wumonisa ti nandi lutidi kimfumu kena lubundulu lu zimfumu zi luyalu. Nandi wunuanina basi Isaeli ayi wuba sadisa kutulula 31 de mintinu mi basi Kanani ayi wuba sadisa kuvua ntoto kaba kanikisa. (Yosua 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24) Yave mvandi wununga ntinu Benadadi ayi 32 di minyadi minkaka mi basi Silia banuanisa basi Isaeli.—1 Minti. 20:1, 26-29.

14-15. (a) Mambu mbi ntinu Nebukadenesali ayi Daliu batuba matedi luyalu lu Yave? (b) Mambu mbi nsoniki wu minkunga katuba matedi Yave?

¹⁴ Khumbu ziwombo Yave mana monisa ti nandi Mfumu yilutidi ziazio! Tala kifuani ki ntinu Nebukadenesali ku Babilonia, nandi wukinangika mu kibila ki kimfumu ayi nzitusu kaba ayi kasa zitisa ko Yave. Mu Kibila akiokio, Yave wumvunzula ntu. Ayi bo nandi kabeluka, ‘wuzitisa Mfumu Yilutidi’ ayi wukikina ti ‘luyalu lu [Yave] lunkadidilanga mvu ka mvu.’ Nandi wubuela: ‘Vasi ko ni mutu wulenda kuntula nkaku.’ (Dani. 4:30, 33-35) Bo kiminu ki Danieli kithotu ayi Yave wumvukisa mu dibulu di zikhosi, ntinu Daliu wuvana nsiku awuwu: ‘Mu bibuangu bioso bidi mu luyalu luama, batu boso bafueti ba boma bu Nzambi yi Danieli. Kibila nandi widi Nzambi yi moyo ayi wunzinganga mvu ka mvu. Kintinu kiandi kialasa tululu ko ayi luyalu luandi luala kadidila.’—Dani. 6:7-10, 19-22, 26, 27, nota.

¹⁵ Nsoniki wu minkunga wutuba: ‘Yave wumvunzikisanga makani ma mintinu; ayi wumvunzikisanga makani ma batu.’ Nandi wubue tuba: ‘Mayangi kuidi dikabu dio didi Yave, Nzambi; dikabu dio kasola buka kiuka kiandi.’ (Minku. 33:10, 12) Bukiedika, tuidi bibila biwombo muingi kutatamana bakuikama kuidi Yave!

MVITA WUTSUKA

16. Lufiatu mbi befu tulenda ba mu matedi “ziphasi zingolo,” ayi kibila mbi? (Tala fikula.)

¹⁶ Tuamamona mambu Yave kavanga mu thangu yikhulu. Buabu, mbi tulenda vingila matedi bilumbu binkuiza? Tulenda ba lufiatu ti Yave wala vukisa bisadi biandi bikuikama mu thangu ‘ziphasi zingolo.’ (Matai 24:21; Dani. 12:1) Nandi wala vanga mawu mu thangu lubundunu lu zitsi, bantedilanga Ngongi yi Mangongi, bala tomba kutulula dikabu di Yave. Kheti 193 di zitsi zioso badi mu Nações Unida, balasa nunga ko kunuana na Mfumu Wulutidi ziazioso! Yave wukanikisa: ‘Kibila minu yala kukizitisa, yala kukivedisa ayi yala kukizabikisa va meso ma mimvila mioso ayi bawu bala zaba ti minu yidi Yave.’—Yehe. 38:14-16, 23; Minku. 46:10.

17. Mambu mbi Kibibila kibikula matedi zimfumu zi luyalu ayi batu bantatamananga bakuikama kuidi Yave?

¹⁷ Bo Ngongi kala tomba kunuanisa dikabu di Yave, mawu mala vanga muingi mvita wu Alimangedoni wutona. Ayi Yave, wala ‘tulula mintinu mioso mi nza yimvimba.’ (Nzai. 16:14, 16; 19:19-21) Mu thangu beni, ‘basonga bawu to bala zinga va ntoto ayi bakhambulu kibila ki kutsembulu bala tatamana muawu.’—Zinga. 2:21, nota.

TUFUETI TATAMANA BAKUIKAMA

18. Mambu mbi Baklisto bawombo bambanga bakubama muingi kuvanga ayi kibila mbi? (Danieli 3:28)

¹⁸ Tona mu thama, Baklisto bawombo bamana kikinina kutovuka ayi kutula luzingu luawu va kingela mu kibila ki luzolo badi mu Yave ayi mu kukikinina ti nandi Mfumu yilutidi ziazioso. Mu kutatamana bakuikama, bawu banlandakananga kifuani ki matoko ma basi Ebeleo baba bakubama muingi kukota ku fornu yimbanzu mu kibila ki lukuikumunu luawu kuidi Mfumu wulutidi ziazioso.—Tanga Danieli 3:28.

19. Mbi Yave kala tadila muingi kufundisa dikabu diandi ayi mbi tufueti vanga bubu?

¹⁹ Davidi wumonisa nkinza wu kutatamana wukuikama kuidi Nzambi, bo katuba: ‘Yave wala fundisa batu. Mfundisa, Ah Yave, mu kutadila busonga buama ayi lukuikumunu luama.’ (Minku. 7:8) Nandi wusonika mvandi: ‘Bika lukuikumunu ayi busonga bukhieba, kibila kivuvu kiama kidi mu ngiewu.’ (Minku. 25:21) Phila yilutidi yi kuzingila yidi mu kutatamana bakuikama kuidi Yave ayi kubika banda mbusa lukuikumunu luitu mu nandi, mu moso kuandi mambu malenda tukuizila! Mu phila ayoyo, befu tuala ba mabanza mo nsoniki wu minkunga kaba bo kasonika: ‘Mayangi kuidi batu bakhambulu kibila ki tsembulu . . . , bo bandiatilanga mu minsiku mi Yave.’— Minku. 119:1, nota.