DILONGI 51
NKUNGA 3 Mangolo Mitu, Kivuvu Kitu, Lufiatu Luitu
Yave Wumvuanga Nkinza Matsuela Mitu
‘Sueka matsuela mami mu kilundulu kiaku. Masi ko masonama mu buku’aku?’—MINKU. 56:8.
MAMBU TUANLONGUKA
Dilongi adidi, dinkuiza tutebula moyo ti Yave zebi bo tuidi beni mu kiunda ayi nandi wu tuvananga lusalusu tuntomba muingi tununga.
1-2. Mambu mbi malenda ku tuvanga kudila?
KHUMBU zinkaka befu boso tumviokilanga mu mambu ma tuvanga kudila. Bo wumviokila mu mambu ma kubika beni mu mayangi, ngie wundodisanga matsuela. Khumbu zinkaka ḿba wundidilanga bo diambu dinkinza dibe kumonikina—dedi, bo muana kambutuka, bo wuntebukila moyo diambu di kumonikina ove bo wundengana na nkundi wusiala bemona ko mu mimvu miwombo.
2 Khumbu zinkaka tundidilanga mu kibila ki kiunda tuidi mu ntima. Dedi, befu tulenda dila mu kibila ki mutu be tuvangila diambu dikhambu fuana. Tulenda dila boti tuidi kimbevo kintatamana mu mimvu miwombo voti bo tumfuila mutu tunzolanga. Mu thangu ayoyo, befu tulenda ku yimuena dedi bo mbikudi Yelemia kayimuena mu thangu batulula Yelusalemi kuidi basi Babiloni. Nandi wutuba: ‘Nlangu widi mu kukumba mu mesu mami. . . Mesu mami mandodisa matsuela mu khambu vonga.’—Manio. 3:48, 49.
3. Buidi Yave kammuenanga bo kammona bisadi biandi kutovuka? (Yesaya 63:9)
3 Kibibila kimmonisa ti Yave wumvisanga mambu moso maphasi bisadi biandi bamviokilanga ayi wunkuwanga bo ba kundinda lusalusu. (Minku. 34:15) Vayi nandi kasikiminanga ko to mu kumona ayi kukuwa. Dedi tata yi luzolo, nandi wumbanga mu kiunda bo kammona bana bandi kudila ayi widi phuila yi kuba vana lusalusu.—Tanga Yesaya 63:9.
4. Bifuani mbi bi Kibibila tunkuiza longuka ayi mbi Kibibila kimmonisa matedi Yave?
4 Kibibila kimmonisa ti, Yave wunsadisanga bisadi biandi bo bamviokila mu mambu maphasi. Befu tulenda mona mawu bo tunlonguka kifuani ki Ana, Davidi ayi Ntinu Ezekiasi. Mbi biba vanga kudila? Buidi Yave kaba sadisila? Ayi buidi bifuani biawu bilenda tuvanina mbombolo bo tundila mu kibila ki kiunda, bo mutu tumfiatilanga ka tuvakula ayi bo tundila mu kibila ki kimbevu?
BO WUNDILA MU KIBILA KI KIUNDA
5. Buidi Ana kabela mu mambu kaba viokila?
5 Ana wuviokila mu mambu maphasi mantuadisa beni kiunda. Dimueka mu mambu beni diba, nnuni’andi wuba nkietu wunkaka baba tedilanga Penina ayi nandi waba kunkuamisanga. Kubotula kuandi mambu amomo, Ana kabasa butanga ko vayi mband’andi wuba bana. (1 Samu. 1:1, 2) Diawu Penina kaba kunsakininanga mu kibila akiokio. Boti ngiewu waba viokila mu mambu amomo khanu mbi wuvanga? Ana wudasuka diawu ‘kaba didilanga ayi kabasa nunganga ko kudia,’ ayi ‘wuba beni mu kiunda’.—1 Samu. 1:6, 7, 10.
6. Buidi Ana kabakila mbombolo?
6 Buidi Ana kabakila mbombolo? Kiuma kinsadisa kiba, bo kayenda kue buongimina Yave ku nzo yinlongo. Bo kaba kuna ḿba nandi wutuka nati va khotolo yi nzo yinlongo, ‘nandi wusambila kuidi Yave ayi wudila mu khambu vonga.’ Nandi wudinda kuidi Yave mu kutuba: ‘Tala ziphasi zi kisadi kiaku ayi wuntebukila moyo.’ (1 Samu. 1:10b, 11) Ana wuzibudila ntim’andi kuidi Yave mu nsambu. Yave wunyonga beni kumona matsuela ma muan’andi wu luzolo!
7. Buidi Ana kabela bo kazibula ntim’andi kuidi Yave?
7 Buidi Ana kamuena bo kazibudila ntim’andi kuidi Yave mu nsambu ayi bo mfumu zinganga nzambi Eli kankamba ti Yave wunkuiza tambudila nsambu’andi? Kibibila kintuba: ‘Ana wuyenda, wudia ayi kizizi kiandi kisa bue ba ko mu kiunda.’ (1 Samu. 1:17, 18) Kheti mambu Ana kaba viokila masa baluka ko, vayi nandi wubaka ndembama. Kibila wuyekula bizitu biandi kuidi Yave. Yave wumona mambu maphasi kaba viokila, bidilu biandi ayi wunsakumuna mu kunsadisa kubuta muana.—1 Samu. 1:19, 20; 2:21.
8-9. Dedi bummonisina Ebeleo 10:24, 25, kibila mbi tufueti vangilanga mamoso tunnunga muingi kulandakana zikhutukunu? (Tala mvandi foto.)
8 Mbi tulenda longuka. Ngie widi mu kuviokila mu diambu diphasi di kuvanganga kuba beni mu kiunda? Ḿba wufuilu musi dikanda voti nkundi wunzolanga beni. Mu kibila ki mambu amomo, disi ko diambu dimbi kutomba kuba va ngieveka. Vayi dedi Ana wubaka mbombolo bo kayenda ku nzo yinlongo, ngie mvaku wulenda baka mbombolo mu kulandakananga zikhutukunu kheti wisi ko buboti. (Tanga Ebeleo 10:24, 25) Bo tunkuwa matangu ma Kibibila mu zikhutukunu, Yave kalenda tusadisa kuvingisa mayindu mambi tuidi, mu mayindu mamboti. Mawu malenda ku tusadisa kuyala mabanza mitu, kheti mambu masimfika baluka ko.
9 Kulandakananga zikhutukunu, ku tutuadisanga mayangi mu kuba va kimueka na zikhomba zitu ba tuvuanga nkinza, ba tumonisanga luzolo ayi ba tuvananga mbombolo. (1 Te. 5:11, 14) Mona kifuani ki khomba mueka widi ntuami ntuala wufilu, wufuilu nkietu. Nandi wutuba: “Yikhidi dilanga. Khumbu zinkaka bo yimbanga va miveka yindilanga. Vayi zikhutukunu zi kuphananga mbombolo yikiedika ayi khidusulu. Mambu mamboti zikhomba ba kukhambanga ma kumbombanga. Kheti yimbanga mu kiunda bo yintuka mu lukutukunu, vayi kutsuka lukutukunu kiunda akiokio kimmananga.” Bo tuidi mu lukutukunu, Yave kalenda sadila zikhomba muingi ku tusadisa.
Bo tuntambula mbombolo mu nzila zikhomba zitu (Tala lutangu 8-9)
10. Buidi tulenda landikinina kifuani ki Ana bo tumviokila mu mambu maphasi?
10 Ana wubaka mbombolo bo kazabikisa mabanza mandi kuidi Yave mu nsambu. Ngie mvaku wulenda “yekula bizitu biaku bioso kuidi [Yave]”. (1 Pet. 5:7) Khomba mueka yinkietu bavonda nnuni kuidi bitongueni, wutuba: “Yimuena buka ti ntim’ami wukabuka mu bitini ayi wulendi bue beluka ko. Vayi mbombolo’ami yiyizila kuidi Tat’itu wu luzolo Yave. Khumbu zinkaka, yabasa zabanga ko mambu ma kutuba mu nsambu vayi Yave waba kuphisanga. Bo yaba banga beni mu kiunda, yaba sambilanga muingi Yave kaphana ndembama. Mu kuvanga mawu, yaba banga wuvumbama ayi yaba nunganga kuvanga mambu yinkana kuvanga mu kilumbu.” Bo wunzabikisa Yave mambu ma kukuazula, nandi wumvisanga kiunda kiaku ayi khienzu widi mu ntima. Kheti mambu wumviokila malasa mana ko, Yave kalenda vumbika ntim’aku ayi ku kusadisa kubaka ndembama. (Minku. 94:19; Fil. 4:6, 7) Mvandi, wala sakumuna lukuikumunu luaku.—Ebe. 11:6.
BO MUTU WUMFIATILANGA KA KUVAKULA
11. Buidi Davidi kamuena bo batu bankaka bamvangila mambu mambi?
11 Mu luzingu luandi loso, Davidi wuviokila mu mambu maphasi mamvanga kudila. Ayi wumueka mu batu kaba fiatilanga, wumvakula. (1 Samu. 19:10, 11; 2 Samu. 15:10-14, 30) Nandi wutuba: ‘Yidi beni wuvonga mu kukuanina ngolo; builu boso yindilanga ayi yinwesanga kika kiama mu matsuela.’ Kibila mbi Davidi kabela mu phila ayoyi? ‘Mu kibila ki baboso baba kunkuamisanga.’ (Minku. 6:6, 7) Mambu maphasi batu bankaka bavangila Davidi, mamvanga kutovuka beni ayi kudila.
12. Dedi bummonisina Minkunga 56:8, lufiatu mbi Davidi kaba?
12 Kheti mu mambu moso maphasi Davidi kaviokila, nandi wuba lufiatu ti Yave waba kunzolanga. Diawu kasonikina: ‘Yave, wala kuwa bidilu biama.’ (Minku. 6:8) Khumbu yimueka mu kibila ki mambu maphasi Davidi kaba viokila, nandi wusonika mambu madi mu Minkunga 56:8. (Tanga.) Mambu amomo mammonisa lukiebu lumboti lu Yave. Davidi wu kimuena buka ti Yave wulunda matsuela mandi muntutu voti buka nandi waba sonikanga mawu mu buku. Davidi wuba lufiatu ti Tat’andi yi luzolo, wumona mamoso kaba viokila ayi buidi mawu maba kuntuadisila ziphasi.
13. Bo batu ba tuvangila mambu ma tunyongisa, kuidi nani tulenda bakila mbombolo? (Tala mvandi foto.)
13 Mbi tulenda longuka. Ngie widi mu kuviokila mu mambu ma kiunda voti mutu wumfiatilanga wu kuvakula? Ḿba ngie widi mu kiunda bo bumasi buaku bumana voti dikuela diaku dituluka ove mutu wunzolanga wubika kubue sadila Yave. Khomba mueka bayekula kuidi nkazi’andi wuvanga kiphinga, wutuba: “Minu yiba beni mu kiunda ayi yabasa kikinina ko ti mambu amomo mambonikina. Yikimuena buka ti yisi ko luvalu ayi yidasuka mu mawu.” Boti mutu wumfiatilanga wu kuvakula voti widi mu kuviokila mu mambu mankaka maphasi, ngie wulenda baka khindusulu mu kuzaba ti Yave kalendi kukuekula ko. Khomba beni wubue tuba: “Yivisa ti batu balenda tunyongisa, vayi Yave kalendi vanga ko mawu. Mosokua mambu malenda monika, nandi wala tatamana kuba va khonzu’itu. Nandi kayekulanga ko bisadi biandi bikuikama.” (Minku. 37:28) Zaba ti luzolo lu Yave, lulutidi kena luzolo lu batu. Diawu mosokua mambu maphasi wulenda viokila, malendi dedakana ko na kitesu ki luzolo Yave kadi mu ngiewu. (Lom. 8:38, 39) Mambu amomo ma tulonga ti: Tat’itu wu luzolo wala tatamana ku tuzola, kheti mu mosokua mambu mambi ba tuvangila.
Buku yi Minkunga yi tuvana lufiatu ti Yave widi wufikama kuidi bo badi mintima mi kofakana (Tala lutangu 13)
14. Lufiatu mbi Minkunga 34:18 lu tuvana?
14 Bo tumviokila mu mambu maphasi, mambu Davidi kasonika mu Minkunga 34:18. (Tanga.) malenda ku tumbomba. Buku yimueka yituba ti, batu bambanga mu “kiunda kingolo” balenda kuyimuena ti “basi ko luvalu.” Buidi Yave kansadisilanga batu abobo? Dedi bo tata yi luzolo kankindisilanga bana bandi, Yave wumbanga va “khonzu’itu” muingi ku tumonisa kiadi—ayi wumbanga wukubama muingi ku tusadisa bo mutu tumfiatilanga ka tuvakula voti ka tubanda mbusa. Nandi widi phuila muingi ku tumbomba ayi kuvumbika mabanza mitu ma kiunda. Nandi wu tuvananga biuma biwombo muingi ku tusadisa kununga mambu maphasi tumviokila.—Yesa. 65:17.
BO WUNDILA MU KIBILA KI KIMBEVU
15. Mambu mbi Ezekiasi kaviokila?
15 Bo Ntinu Ezekiasi kaba 39 di mimvu, nandi wubakana kimbevu kingolo. Mu nzila mbikudi Yesaya, Yave wunkamba ti wunkuiza fua. (2 Minti. 20:1) Ezekiasi wu kimuena buka ti, kasiedi ko kivuvu. Bo katambula tsangu ayoyo yimbi, nandi wudila beni ayi wusambila beni kuidi Yave.—2 Minti. 20:2, 3.
16. Buidi Yave katambudila nsambu wu Ezekiasi?
16 Yave wuzola beni mambu Ezekiasi kankamba mu nsambu. Diawu katubila: ‘Yibe kuwa nsambu’aku. Yibe mona matsuela maku. Diawu yinkuiza kubelusa.’ Mu nzila mbikudi Yesaya, Yave wukanikisa kubuela mimvu mi luzingu lu Ezekiasi ayi kumvukisa mu mioko mi basi Asilia.—2 Minti. 20:4-6.
17. Buidi Yave ka tuvaninanga khindusulu bo tumviokila mu mambu maphasi? (Minkunga 41:3) (Tala mvandi foto.)
17 Mbi tulenda longuka. Ngie widi mu kuviokila mu mambu ma kimbevu ayi wunyindula ti wusiedi ko kivuvu? Sambila kuidi Yave kheti bo wundila. Kibibila ki tukindisa ti “Tata nkua kiandi ayi Nzambi yinkua mbombolo kazitusu” kibila nandi wu tumbombanga mu zikhuamusu zitu zioso. (2 Ko. 1:3, 4) Bubu, tulendi vingila ko Yave kamanisa mambu moso tumviokilanga vayi tulenda fiatila mu lusalusu luandi. (Tanga Minkunga 41:3.) Mu nzila phevi’andi yinlongo, Yave wu tuvananga nduenga, mangolo ayi ndembama. (Zinga. 18:14; Fil. 4:13) Mvandi wu tuvananga kivuvu mu nzila Kibibila ti, nandi wala manisa bimbevu bioso.—Yesa. 33:24.
Yave wala tambudila minsambu mitu mu kutuvana mangolo, nduenga ayi ndembama yi ntima (Tala lutangu 17)
18. Lutangu mbi lu Kibibila lu kuvananga mbombolo bo wumviokila mu mambu maphasi? (Tala Quadro yintuba “Mambu Malenda ku Tubomba bo Tundila.”)
18 Yave wubomba Ezekiasi. Bobuawu mvandi, befu tulenda baka mbombolo mu Diambu Diandi. Yave wubika mambu amomo mu Kibibila, muingi kuvumbika mabanza mitu mu mambu maphasi tumviokilanga. (Lom. 15:4) Khomba mueka ku Africa waba dilanga beni bo bambakula kimbevo ki Câncer. Nandi wutuba: “Matangu ma Kibibila ma kukhindisanga madi Yesaya 26:3. Kheti tulendi tula ko nkaku muingi mambu mambi ma tumonikina, vayi Yave kalenda tuvana ndembama yi ntima yi tusadisanga kununga mambu tumviokila.” Abu ngie, vadi lutangu lu Kibibila lu kusadisanga kuba wuvumbama bo wumviokila mu mambu maphasi?
19. Mambu mbi tumvingila mu bilumbu binkuiza kuntuala?
19 Tuidi mu kuzingila mu bilumbu bitsuka, diawu mambu maphasi ma tuvanganga kudila mankuiza buelama. Vayi dedi bo tube muena mu kifuani ki Ana, Davidi ayi Ntinu Ezekiasi, Yave wummonanga matsuela mitu ayi wumbanga mu kiunda. Yave wuntatubukanga beni bo ka tumona kudila. Diawu bo tumviokila mu mambu maphasi, tulenda zibula ntim’itu kuidi nandi mu nsambu. Diawu tubika tatuka zikhomba zitu zi luzolo mu kimvuka. Ayi tutatamana kubaka mbombolo yinkuizilanga mu Kibibila. Tulenda ba lufiatu ti, befu kutatamana bakuikama, Yave wala tusakumuna. Nandi wala fiona matsuela moso mu mesu mitu, kumanisa kiunda ayi mambu mammanisanga lufiatu luitu. (Nzai. 21:4) Ayi mu thangu beni, bidilu bitu biala ba bi mayangi.
NKUNGA 4 ‘Yave Nsungi’ami’