KISUEKULU KI ZIBUKU MU KHONDI MAYO
Kibanga ki Nsungi
KISUEKULU KI ZIBUKU MU KHONDI MAYO
Ibinda
  • KIBIBILA
  • BILONGULU
  • ZIKHUTUKUNU
  • mwbr22 Ngonda Yivua zitsyel. 1-11
  • Mubongulu Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thuadusulu yi Lukutukunu

Tsielu ayiyi yisi ko video ayoyo

Lemvuka, video ayiyi yisinkuiza sika ko kibila diambu dimbi dibe monika.

  • Mubongulu Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thuadusulu yi Lukutukunu
  • Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thwadusulu yi Lukutukunu—2022
  • Mua Mintu mi Malongi
  • 5-11 NGONDA YIVUA
  • 12-18 NGONDA YIVUA
  • 19-25 NGONDA YIVUA
  • 26 NGONDA YIVUA–2 NGONDA YIKUMI
  • 3-9 NGONDA YIKUMI
  • 10-16 NGONDA YIKUMI
  • 17-23 NGONDA YIKUMI
  • 24-30 NGONDA YIKUMI
  • 31 NGONDA YIKUMI–6 NGONDA KUMI YIMUEKA
Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thwadusulu yi Lukutukunu—2022
mwbr22 Ngonda Yivua zitsyel. 1-11

Mubongulu Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thuadusulu yi Lukutukunu

5-11 NGONDA YIVUA

KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | 1 MINTINU 9–10

“Zitisa Yave mu Nduenga Kadi”

w99 1/7 30 ¶6

Nzenza Yituadisa Beni Ndandu

Bo kadengana Salomo, nkieto waba yadilanga ku Saba wutona kumvana “biuvu biwombo biphasi.’ (1 Mintinu 10:1) Kikuma ki kiebeleo basadila avava, ḿba kinsundula “zingana.” Vayi mawu mansinsundula ko ti nkieto beni wuvana biuvu bikhambulu tsundu kuidi Salomo. Ḿba wunkuiza yituka kuzaba ti basadila kikuma beni mvandi mu Minkunga 49:4, muingi kutubila mambu mankinza dedi, disumu, lufua ayi kukula. Mawu ma tuvana bivisa ti nkieto waba yadilanga ku Saba wuyoluka na Salomo matedi mambu maphinda, muingi kazaba boti nandi wuba nduenga yiwombo. Kibibila kintuba ti nandi wutona kunkamba ‘mamoso maba ku tsi ntim’andi. Salomo mvandi wumvana mimvutu mi biuvu biandi bioso. Vasa ba ko ni diambu Salomo kamona phasi kunsudikisa.’—1 Mintinu 10:2b, 3.

w99 1/11 20 ¶6

Mbi Bilenda Monika Befu Kuba Koko Kuyalubuka?

Nkieto waba yadilanga ku Saba wuyituka mu mambu kamona ayi kayuwa, mu kukikulula nandi wutuba: ‘Mayangi kuidi babakala baku, kuidi bisadi biaku, bambanga vantual’aku kadika thangu muingi kukuwa ndueng’aku.’ (1 Minti. 10:4-8) Nandi kasa tuba ko ti bisadi bi Salomo baba mu mayangi kibila baba kimvuama kiwombo. Vayi nandi wutuba ti bisadi bi Salomo baba mu mayangi mu kukuwa kadika thangu nduenga Salomo katambula kuidi Nzambi. Nkieto waba yadilanga ku Saba , widi kifuani kimboti kuidi bisadi bioso bi Yave bankuitukanga mu nduenga Mvangi biuma bioso ayi Muan’andi, Yesu Klisto badi!

w99 1/7 30-31

Nzenza Yituadisa Beni Ndandu

Bo nkieto waba yadilanga ku Saba kamona nduenga ayi kimvuama Salomo kaba, ‘nandi kasa bue baka ko ni diambu di kutuba.’ (1 Minti. 10:4, 5) Bankaka bankikininanga ti lutangu alolo lunsundula ti nkieto awowo ‘kasa bue nunga ko kuvumuka’. Dibakala dimueka wulonguka wutuba ti nandi wuyenda taka! Boso kua bubela, nkieto waba yadilanga ku Saba wuyituka beni mu mambu kamona ayi kayuwa. Nandi wutuba ti bisadi bi Salomo baba bibila muingi kuba mu mayangi mu kukuwa ndueng’andi ayi wuzitisa Yave mu kubieka Salomo ntinu. Bosi nandi wuvana Salomo minkhailu mi thalu. Mu kutubila to wola kamvana, bubu yilenda ba 40.000.000 di zidolar. Salomo mvandi, ‘wumvana babioso kadinda.’—1 Minti. 10:6-13.

Kiuka Kisuama

w08 1/11 22 ¶4-6

Ngie Zebi?

Thalu yi kua yi wola Ntinu Salomo kaba?

Kibibila kintuba ti Hilami ntinu Tile wufidisa zitonelada zinna zi wola kuidi Salomo ayi ḿba yawu thalu yi wola nkieto waba yadilanga ku Saba kavana kuidi Salomo. Mvandi makumbi ma Salomo matuala kuvioka 15 di zitonelada zi wola ziaba fuminanga ku Ofili. ‘Mu mvu wumueka kuandi to,’ thalu yi wola Salomo kabaka yidukisa kuvioka ‘666 voti kuvioka 25 di zitonelada.’ (1 Minti. 9:14, 28; 10:10, 14) Thalu ayoyo yidi yikiedika? Thalu kua yi wola mintinu mu thangu yikhulu baba?

Nkanda wumueka batu ba luzabu bantubanga ti widi wu lufiatu, wummonisa ti Falawo Tutmés III wu Ngipiti (mu kivevi kimmuadi A.T.K.) wuvana nduka 13,5 di zitonelada zi wola ku tempelo yi Amon-Rá ku Karnak. Mu sekulu yinana A.T.K., basi Tile bafuta kuvioka zitonelada 4 di zi wola banga ziphaku kuidi ntinu wu Asilia baba tedilanga Tiglate-Pileser III. Ayi ntinu Sargão II wukabila yoyawu thalu yi wola kuidi zinzambi zi Babiloni. Mvandi bantubanga ti ntinu Filipi II wu Makedoni (359-336 A.T.K.) waba kue sikanga kuvioka 28 di zitonelada di ziwola kadika mvu ku Pangeu ku Trácia.

Bo muana wu Filipi Alexande o Grande (336-323 A.T.K.) bo kanunga divula di Susani ku Pelesia, ḿba nandi mvandi wunata 1.180 di zitonelada zi wola ziba ku divula beni ayi nduka 7.000 di zitonelada zi wola ziba ku tsi yoso yi Pelesia. Diawu befu kudedikisa thalu yi wola mintinu mioso amiomio baba, tulenda tuba ti basa sabisa ko mambu Kibibila kintuba matedi thalu yi wola Salomo kaba.

12-18 NGONDA YIVUA

KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | 1 MINTINU 11–12

“Sola mu Nduenga Mutu wu Kukuela”

w18.07 18 ¶7

‘Nani Widi ku Khonzo yi Yave?’

Bo Salomo kaba ditoko, nandi wuba kikundi kimboti na Yave. Nzambi wumvana nduenga yiwombo ayi wumvana kiyeku kinkinza ki kutunga tempelo yimboti ku Yelusalemi. Vayi Salomo wuzimbisa kikundi kiandi na Yave. (1 Minti. 3:12; 11:1, 2) Nsiku wu Nzambi wutuba ti ntinu kalendi tomba ko kukuela ‘bakieto bawombo, muingi ntim’andi wubika vukumuka.’ (Deute. 17:17) Salomo kasa tumukina ko nsiku awowo. Vayi nandi wuyiza ba 700 di bakazi ayi 300 di bimasi! (1 Minti. 11:3) Bawombo mu bakieto beni, baba mu zitsi baba buongiminanga zinzambi zi luvunu. Salomo mvandi wubundula nsiku wu Nzambi wutedi kubika kuela bakieto ba zitsi zinkaka.—Deutelonomi 7:3, 4.

w19.01 15 ¶6

Buidi Wulenda Kiebila Ntim’aku?

Satana wubangusa zithumu zi Yave ayi wumvuanga to nkinza zitsatu ziandi, ayi wuntomba befu tuba buka nandi. Satana kalendi tukuika ko kuvanga mambu nandi kantomba. Diawu kantombilanga kutuvukumuna mu ziphila zinkaka. Buka, nandi wunsadilanga batu kamana vukumuna bankalanga yitu va nsengi. (1 Yoa. 5:19) Nandi wumvingila befu tusola kuviokisa beni thangu na batu beni, kheti tuzebi ti kuba yawu kikundi kulenda ‘bifisa’ voti ‘kutuvukumuna’ mayindu ayi mavanga mitu. (1 Koli. 15:33; tala matangu madi va wanda mu nwt-TPO.) Ntinu Salomo wubua mu ntambu awowo. Nandi wukuela bakieto bakhambu sadilanga Yave ayi ‘malembe malembe bakazi bandi bavukumuna ntim’andi’ muingi kabika bue tumukina Yave.—1 Minti. 11:3; tala matangu madi va wanda mu nwt-TPO.

w18.07 19 ¶9

‘Nani Widi ku Khonzo yi Yave?’

Vayi Yave kabikanga ko masumu maviokila bobo. Kibibila kintuba: ‘Yave wufuemina Salomo, bila ntim’andi wuvekuka.’ Nzambi wuyedika kusadisa Salomo. ‘Wummonikina khumbu ziwadi ayi wunlubula mu kibila ki diambu beni, muingi kabika landakana zinzambi zinkaka. Vayi nandi kasa tumukina ko mambu Yave kankamba.’ Mu kibila akiokio, Salomo kasa bue baka ko lusalusu ni lunungu va mesu ma Nzambi. Yave kasa bika ko nkunu wu Salomo wuyala dikabu dioso di Isaeli. Ayi bawu baviokila mu mambu mawombo maphasi mu mafunda na mafunda ma mimvu.​—1 Minti. 11:9-13.

Kiuka Kisuama

w18.06 14 ¶1-4

Nandi Khanu Wubaka Lunungu va Meso ma Nzambi

Lobowami wukubika masodi mandi muingi kunuanisa minkunu mimbalukila. Diawu Yave kafidila mbikudi Semaya kankamba: ‘Ngie wulendi kuenda ko kenuanisa zikhomba ziaku, basi Isaeli. Kadika mutu mu beno kafueti vutuka ku nzo’andi, kibila minu yibikidi mawu mamonika.’—1 Minti. 12:21-24.

Diba diambu dilenga muingi Lobowami katumukina Yave? Mbi dikabu balenda yindula mu matedi ntinu’awu wumona? Nandi wuba kamba ti wunkuiza batuadisila mu ‘lusuadi lu bisengu,’ vayi kasa vanga ko ni diambu dimvela muingi minkunu minkaka mivutuka mu mioko miandi! (Dedikisa na 2 Lusa. 13:7.) Mu khambu yindula mu phila dibaku bankuiza muena, ntinu ayi masodi mandi moso, ‘batumukina diambu di Yave ayi bavutuka mu nzinzo ziawu, dedi bo Yave ka bakambila.’

Mbi tulenda longuka? Buboti beni kutumukinanga Yave kheti batu bankuiza tuvueza mu kuvanga mawu. Nzambi wala ku tusakumunanga befu kuntumukina.—Deute. 28:2.

Bukiedika ti Lobowami bansakumuna bo katumamana? Mu kutumukina ayi kubika mayindu ma kenuana, Lobowami wutungisa mavula ma mimvila mi Yuda ayi Benhamini ayi nandi wutatamana kuba ntinu’awu. Nandi ‘wukindisa’ mvandi mavula mankaka. (2 Lusa. 11:5-12) Bilutidi nkinza, nandi wutumukina minsiku mi Yave. Bo kintinu ki kumi di mimvila kitona kubuongimina zinzambi zi luvunu, bawombo bayenda ku Yelusalemi muingi kusadisa Lobowami ayi mbuongimini yi kiedika. (2 Lusa. 11:16, 17) Bo Lobowami katumamana Yave, kintinu kiandi kiyiza ba kingolo.

19-25 NGONDA YIVUA

KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | 1 MINTINU 13–14

“Kibila Mbi Wufueti Zabila Ndilu’aku ayi Kuba mu Mayangi?”

w08 15/8 8 ¶4

Tatamana Wukuikama mu Ntim’aku Woso

Bosi Yelobami wukamba kisadi ki Nzambi yikiedika: “Tuenda kuna nzo muingi tue dia kioso kiuma ayi yinkuiza kuvana nkhailu.” (1 Minti. 13:7) Mbi mbikudi beni kavanga? Bukiedika ti nandi wunkuiza vitika thumusunu yi ntinu mutu kazabikisa zitsangu zi lufundusu? (Minku. 119:113) Voti wunkuiza kikinina thumusunu yi ntinu mu kumona buka ti nandi wunhongina mambu kavanga? Bukieka, Yelobami wuba zimbongo muingi kuvana minkhailu mithalu kuidi bakundi bandi. Boti ku tsi ntima mbikudi wu Nzambi wuba luzolo mu zimbongo, buna mambu ntinu kankamba mabina ba thotolo yinneni kuidi nandi. Vayi Yave wuvana lutumu alulu kuidi mbikudi: ‘Wulendi nua ko nlangu ni kudia dipha ayi wulendi vutukila ko mu yoyawu nzila wunkuendila.’ Diawu mu kibakala mbikudi beni wukamba ntinu: ‘Kheti wu kuphana mua ndambu nzo’aku yisinkuenda ko yaku ni kudia dipha ni kunua nlangu va kibuangu akiki.’ Ayi mbikudi beni wubotuka ku Beteli ayi wuyendila mu nzila yinkaka. (1 Minti. 13:8-10) Mbi makani mbikudi kabaka ma tulonga matedi lukuikumunu?—Loma 15:4.

w08 15/8 11 ¶15

Tatamana Wukuikama mu Ntim’aku Woso

Diambu mbi dinkaka tulenda longuka mu nzimbala mbikudi muisi Yuda kavanga? Zingana 3:5 yintuba: ‘Fiatila Yave mu ntim’aku woso; ayi bika kufiatila mu diela diaku.’ Mu ntula awowo, mbikudi Yave kasa fiatila ko mu Yave dedi bo kabe vangilanga, vayi wufiatila mu diela diandi. Mu kibila akiokio, nandi wufua ayi wuzimbisa kikundi kiandi na Yave. Mambu mamonikina mbikudi awowo, mammonisa nkinza wu kusadila Yave mu ntima woso!

w08 15/8 9 ¶10

Tatamana Wukuikama mu Ntim’aku Woso

Mbikudi musi Yuda khanu wuvisa ti mambu mbikudi awowo wu kiboba kabe tuba maba ma luvunu. Nandi khanu wukiyuvusa: ‘Kibila mbi Yave kabe fidila mbazi kuidi mutu wunkaka muingi kubalula zithuadusu kabe phana?’ Mbikudi awowo khanu wudinda muingi Yave kansudikisa zithuadusulu aziozio naveka, vayi masi ko mawu Kibibila kintuba kavanga. Kiawu kintuba ti ‘nandi wuvutuka na dibakala beni muingi kedia dipha ku nzo’andi ayi kenua nlangu’. Yave kasa zola ko mawu. Bo mbikudi beni kaba vutuka ku Yuda bamvonda kuidi khosi. Kiadi ayi kiunda kuzaba tsukulu’andi yimbi!—1 Minti. 13:19-25.

Kiuka Kisuama

w10 1/7 29 ¶5

Nandi Wunsikikanga Thalu’andi mu Zikhadulu Zitu Zimboti

Malutidi nkinza mambu madi mu 1 Mintinu 14:13 ma tulonga malongi mankinza matedi Yave ayi mbi nandi kantomba mu befu. Tebuka moyo ti Yave ‘wumona’ diambu dimboti mu Abia. Yave wufiongunina ntima wu Abia ayi wumona diambu dimboti. Dibakala dimueka di luzabu wutuba ti, befu kudedikisa Abia na dikanda diandi, tulenda tuba ti nandi wuba buka dimanha dithalu va mamanha mankaka.

26 NGONDA YIVUA–2 NGONDA YIKUMI

KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | 1 MINTINU 15–16

“Asa Wumonisa Kibakala—Abu Ngiewu?”

w12 15/8 8 ¶4

‘Mavanga Mitu Malenda Tutuadisa Ndandu’

Bo vavioka 20 ma mimvu tona bakaba dikabu di Isaeli mu mintinu miodi, kintinu ki Yuda batona kubuongimina zinzambi zi luvunu. Bo Asa kayiza ba ntinu mu mvu 777 A.T.K. dikanda diandi mvandi bavukumuka mu mbuongimini yi zinzambi zi basi Kanani. Vayi Masonoko mantubila matedi luyalu luandi, mantuba ti Asa ‘wuvanga mambu mamboti ayi masulama va mesu ma Yave Nzambi’andi.’ Nandi ‘wubotula bikuma bi zinzambi zi luvunu ayi wutulula makunzi manlongo.’ (2 Lusa. 14:2, 3) Asa mvandi wukuka mu kintinu ki Yuda ‘babakala baba vanganga kitsuza ku tempelo’ mu kuyindula ti baba kuangidikanga Yave. Vayi masi ko mawu to Asa kavanga. Nandi mvandi wukindisa dikabu ‘batomba Yave Nzambi yi matata mawu’ ayi ‘balandakana minsiku ayi zithumu’ zi Nzambi.—1 Minti. 15:12, 13; 2 Lusa. 14:4.

w17.03 19 ¶7

Sadila Yave mu Ntim’aku Woso!

Phila yimueka tulenda landikinina kifuani ki Asa, yidi mu kusadila Yave mu ntima woso kheti bo tummona phasi kuvanga mawu. Buidi tulenda zabila ti tuidi mu kuvanga mawu? Tulenda kuyikuvusa: ‘Bukiedika ti yidi wukubama muingi kutatamana wukuikama mu Yave ayi kusadisa kimvuka kitatamana kidiodila?’ Vaba tombulu kibakala muingi Asa kabotula khay’andi mu kiyeku kinkinza kaba. Ḿba khumbu zinkaka vala tombulu ngie mvaku wumonisa kibakala dedi kio Asa kamonisa. Yindula boti musi dikanda voti nkundi’aku wumvaikusu mu kimvuka kibila wuvola disumu dingolo ayi kasa nhongina ko diawu. Ngie wunkuiza baka makani ma kulembu nkangulu na mutu beni? Mbi ntim’aku wunkuiza kunata kuvanga?

it-1 184-185

Asa

Kheti khumbu zinkaka Asa wumonisa kukhambu ku nduenga ayi kukhambu ku kiphevi kimboti, vayi kuidi Yave zikhadulu ziandi zimboti ziluta kena zinzimbala kavanga. Diawu ba kuntadilanga banga wumueka mu mintinu mikuikama mi Yuda. (2 Lusa. 15:17) Mu 41 di mimvu Asa kayadila mu kintinu ki Yuda, mu kintinu ki Isaeli, muyala nana di mintinu: Yelobami, Nadabi, Baesa, Ela, Zimili, Omili, Tibini (wuyala ku Isaeli ayi wuba mbeni yi Omili) ayi Akabi. (1 Minti. 15:9, 25, 33; 16:8, 15, 16, 21, 23, 29) Bo Asa kafua, muan’andi Yosafati wuyiza ba ntinu.—1 Minti. 15:24.

Kiuka Kisuama

w98 15/9 21-22

Nzambi, Widi Mutu Wukiedika Kuidi Ngiewu?

Dedi, tanga matedi tsingulu bavanga kuidi mutu wubue tunga Yeliko ayi mona tsundukulu yi mbikudulu beni. Yosua 6:26 yintuba: ‘Muna thangu beni, Yosua wuyamikisa tsangu yi lufundusu mu kutuba: ‘Woso mutu wala tomba kubue tunga divula adidi di Yeliko, wala singu va meso ma Yave’. Bo kala tunga lusersu, muan’andi wutheti wala fua ayi bo kala tula mielu muan’andi wutsuka wala fua.’ Mbikudulu ayoyo yisalama bo vavioka 500 di mimvu, kibila 1 Mintinu 16:34 yintuba: ‘Mu bilumbu bi [Ntinu Akabi], Hieli muisi Beteli wutunga Yeliko. Bo katunga lusersu, muan’andi wutheti Abilami wufua ayi bo katula mielu muan’andi wutsuka Sengibi wufua dedi bo Yave katubila mu nzila Yosua muana Nuni.’ Nzambi yikiedika to yilenda tuadisa zimbikudulu ayi kuvanga ziawu zisalama.

3-9 NGONDA YIKUMI

KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | 1 MINTINU 17-18

“Nati Thangu Mbi Muala Ba Divuda Mu Makani Mufueti Baka?”

w17.03 14 ¶6

Ba Kiminu mu Yave ayi Baka Makani Mamboti!

Bo basi Isaeli batona kukala ku Ntoto baba Kanikisa, vaba tombulu bawu kubaka makani ma kutatamana kubuongimina Yave voti zinzambi zi luvunu. (Tanga Yosua 24:15.) Maba monika buka ti maba makani maluelu, vayi maba makani mankinza, kibila makani beni malenda kuba tuadisa luzingu voti lufua. Mu thangu Yave kaba sadilanga minkongudidi muingi kutuadisa dikabu diandi, khumbu ziwombo basi Isaeli babe bakanga makani mambi. Bawu babalukila Yave ayi batona kubuongimina zinzambi zi luvunu. (Minkongu. 2:3, 11-23) Buviokila thangu, mu bilumbu bi mbikudi Elia vaba tombulu mvandi dikabu kubaka makani ma kubuongimina Yave voti Bali. (1 Minti. 18:21) Mbikudi Elia wusemba dikabu kibila basa baka ko makani matedi khonzo bankuiza sola. Ngie wulenda yindula: makani amomo masi ko phasi. Kibila kusadila Yave kuntuadisanga ndandu yiwombo. Bukiedika, mutu widi kilunzi kiduka kalendi yindula ko kubuongimina Bali. Kheti bobo, basi Isaeli baba ‘divuda mu makani bafueti baka.’ Elia wukindisa dikabu basola kubuongimina to Nzambi yikiedika, Yave.

ia 88 ¶15

Nandi Wukakidila Mbuongimini Yikiedika

Zinganga nzambi zi Bali, ‘batona kutenduka beni mu khambu vonga ayi mvandi kuyilueka mu zimbedi ayi madionga nati ku yitengula menga dedi bo babe vangilanga.’ Vayi mambu moso amomo, maba maphamba! Kibila ‘Basa kuwa ko ni mbembu, ni mutu kasa batambudila ko ayi ni mutu kasa kuba vua ko nkinza.’ (1 Minti. 18:28, 29) Bukiedika, vasa ba ko Bali. Maba kuandi mayindu ma Satana muingi kutatula batu mu zinzila zi Yave. Mawu ma tuvana lufiatu ti kusola yoso kuandi Nzambi yinkaka kubika kuandi Yave, kuntuadisanga zitsonhi ayi kiunda.—Tanga Minkunga 25:3; 115:4-8.

ia 90 ¶18

Nandi Wukakidila Mbuongimini Yikiedika

Ava Elia kavanga nsambu, ḿba batu boso baba vana, ba kiyuvusa boti Yave mvandi kasi kuandi ko nzambi yi luvunu banga Bali. Bo Elia kamana kuvanga nsambu, divuda adiodio dimana. Kibila matangu mantuba: ‘Tona ku diyilu, Yave wufila mbazu yisikisa nkhailu wuviku, bisuadi, mamanha ayi mvandi wuyumisa nlangu wuba mu dibulu.’ (1 Minti. 18:38) Batu bayituka beni mu kumona mawu! Buabu mbi dikabu bavanga?

Kiuka Kisuama

w08 1/4 19, quadro

Nandi Wumona ayi Wutemina

Thangu Kua Kikanga Kivanga mu Bilumbu bi Mbikudi Elia?

Mu luyalu lu ntinu Akabi mbikudi wu Yave Elia wutuba ti vasa khambu ko thangu yiwombo muingi mvula yitona kunoka. Mawu mamonika bo vavioka mimvu mitatu tona Elia kazabikisa matedi kikanga. (1 Minti. 18:1) Vasa vioka ko beni thangu tona Elia katuba mawu ayi Yave wunokisa mvula. Bankaka balenda tuba: boti mvula wutona kunoka muna mvu wuntatu, buna zimvula zisa dukisa ko mimvu mitatu mu khambu noka. Mvandi, Yesu ayi Yakobi batuba ti vavioka ‘mimvu mitatu ayi zingonda zi sambanu mu khambu noka mvula.’ (Luka 4:25; Yako. 5:17) Mawu mammonisa ti Kibibila kisi ko nguizani?

Masi ko mawu. Mu thangu yikhulu ku Isaeli, thangu kisivu yaba dukisanga zingonda zisambanu. Bo Elia kayenda kue zabikisa kuidi ntinu Akabi ti mvula walasa bue noka ko, buna thangu kisivu yivioka zingonda ziwombo kuvioka zio ziabe vanganga. Bukiedika vavioka nduka zingonda zisambanu tona kikanga kitona. Diawu tulenda tuba ti ‘mu mvu wuntatu’ bo Elia katuba ti kikanga kima mana buna vavioka nduka mimvu mitatu ayi zingonda zisambanu. Bo dikabu bakutakana ku mongu Kalimeli buna ‘mimvu mitatu ayi zingonda zisambanu’ ziduka.

Tala mambu mamonika bo Elia kayenda ketala ntinu Akabi mu khumbu yitheti. Batu baba kikininanga ti Bali nandi ‘wuntuadisanga matuti’ voti wuba lulendu lu kunokisa zimvula ayi kumanisa kikanga. Mu kuzaba ti zimvula ziaba sa bue nokanga ko, ḿba batu baba kukikuvusanga: ‘Na Bali kuidi kadi? Thangu mbi kala nokisa zimvula?’ Bo Elia katuba ti kualasa bue nokanga ko zimvula nati naveka kala bue vana nsua, ḿba mawu mafuisa tsonhi baboso baba buongiminanga Bali.—1 Minti. 17:1.

10-16 NGONDA YIKUMI

KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | 1 MINTINU 19–20

“Tombila Mbombolo kuidi Yave”

w19.06 15 ¶5

Fiatila Yave bo Widi mu Kiunda

Tanga 1 Mintinu 19:1-4. Vayi bo nkanzi ntinu kakanikisa kuvonda Elia, nandi wuyiza ba mu boma diawu katinina kukibuangu bantedilanga Beli-Seba. Elia wuba beni mu kiunda diawu ‘kadinda kafua’. Kibila mbi kabela mabanza amomo? Elia wuba mutu wu masumu, ‘mutu widi mabanza madedakana na mitu.’ (Yako. 5:17) Ḿba nandi wuba beni wuvonga ayi wubika kiunda kinyala. Ḿba Elia wuyindula ti mangolo kavanga muingi kutuadisa mbuongimini yikiedika maba maphamba ayi mambu ku Isaeli masa baluka ko. Mvandi waba yindula ti nandi to waba buongiminanga Yave. (1 Minti. 18:3, 4, 13; 19:10, 14) Tulenda kuituka mu mabanza mbikudi awowo wukuikama kaba. Vayi Yave waba visanga mabanza mandi.

ia 103 ¶13

Nandi Wubaka Mbombolo Yifumina Kuidi Nzambi’andi

Mu mbuenu’aku, buidi Yave kabela mu kumona mbikudi’andi mu kiunda ku thandu ku tsi nti ayi wundinda muingi kafua? Kinongo kiandi ki tuvana mvutu. Bo Elia kalala, Yave wufidisa mbasi. Mbasi beni wunkotula mu luzolo ayi wunkamba: ‘Kotuka wudia.’ Mawu Elia kavanga kibila mbasi beni wumvana dipha dimbazu, ayi nlagu. Bukiedika ti nandi wuvutula matondo mu mambu mbasi kavanga? Kinongo beni kintuba to ti mbikudi wukotuka, wudia ayi wuvutuka kubue lala. Bukiedika ti kiunda kingolo kaba kimvanga kabika bue koluka? Boso kua bubela, mbasi wubue nkotula ḿba bo buisi bukia. Nandi wubue kamba Elia, ‘Kotuka wudia,’ ayi wubue tuba, ‘wunkuiza diata beni, kibila kinanu wenkuenda.’—1 Minti. 19:5-7.

ia 106 ¶21

Nandi Wubaka Mbombolo Yifumina Kuidi Nzambi’andi

Kinongo kimmonisa ti Yave kasa ba ko mu biuma kasadila muingi kuvanga mangitukulu. Elia wuzaba ti Yave kasa ba ko nzambi yi luvunu dedi Bali, no bisadi biandi babe kikininanga ti wuba va ‘mbata mvalu ku matuti’ voti mutu waba nokisanga zimvula. Yave nandi tho yi mangolo yi biuma bioso bidi mu nza ayi nandi wulutidi mangolo na biuma bioso kavanga. Dio diyilu kuandi disi ko difuana kuidi nandi. (1 Minti. 8:27) Buidi mambu amomo masadisila Elia? Tebuka moyo ti nandi wuba mu boma. Elia kasa ba ko kibila muingi kumona boma Akabi voti nkanzi’andi Isabeli, kibila Yave wulutidi mangolo wuba ku khonzu’andi!—Tanga Minkunga 118:6.

ia 106 ¶22

Nandi Wubaka Mbombolo Yifumina Kuidi Nzambi’andi

Bo mbazu yimana, kuyiza ba sui ayi Elia wuyuwa ‘mbembu yivumbama.’ Mbembu ayoyo yisadisa Elia kutuba, diawu nandi kazabikisila mabanza mandi. Ḿba mawu mansadisa kuvumbika mabanza mandi. Ayi tuidi lufiatu ti Elia wuluta ba wuvumbama mu kukuwa mambu ‘mbemu beni’ yinkamba. Yave wutebula moyo Elia ti nandi wu kumvuanga nkinza. Buidi kavangila mawu? Nzambi wunzabikisa mambu kankuiza vanga muingi kumanisa mbuongimini yi Bali ku Isaeli. Bukiedika, kisalu Elia kavanga kisa ba ko kiphamba, kibila lukanu lu Nzambi luaba salama ayi vasa ba ko ni kiuma muingi kintula nkaku. Ayi mvandi Yave waba fiatila Elia muingi kabuela mioko lukanu beni, diawu kakambila Elia kavutuka mu kisalu kiandi ayi wumvana zithuaduslu mu mambu kafueti vanga.—1 Minti. 19:12-17.

Kiuka Kisuama

w97 1/11 31 ¶2

Nandi wu Tubukila Kifuani Matedi Kukimanga ayi Lukuikumunu

Bawombo mu bisadi bi Nzambi banlandakananga kifuani akiokio ki kukimanga. Bankaka bambakanga makani ma kubika “zitsola ziawu,” voti bisalu biawu bi kuyizingisila, muingi kue samuna zitsangu zimboti mu bibuangu bidi beni kinanu voti kue sadila ku Beteli. Bankaka bankuendanga mu zitsi zinkaka muingi kubuela mioko bisalu bi kutunga zinzo zi Kintinu. Bankaka bamvitikanga kuvanga bisalu bio batu bawombo bammonanga zitsonhi mu kuvanga. Vasi ko mutu wukivananga mu kisalu ki Yave kalenda vanga kisalu kiphamba. Yave wumvuanga nkinza baboso bakivananga muingi kuvanga kisalu kiandi ayi wuba sakumunanga.—Malako 10:29, 30.

17-23 NGONDA YIKUMI

KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | 1 MINTINU 21-22

“Landakana Kifuani ki Yave mu Kusadila Buboti Kimfumu”

it-2 509 ¶6

Yave Mfumu Minkangu mi Masodi

Bo Yosua kamona mbasi va ndeku divula di Yeliko, Yosua wunyuvula boti nandi wuba ku khonzu basi Isaeli voti ku khonzu zimbeni ziawu. Nandi wumvutudila: ‘Minu yidi avava kibila yidi Mfumu nkangu masodi ma Yave.’ (Yosua 5:13-15) Mbikudi Mika wukamba ntinu Akabi ayi Yosafati: ‘Yidi mu kumona Yave wukala va kikundu kiandi kimfumu ayi minkangu miandi mi masodi ku diyilu badi batelama vantual’andi ku khonzu lubakala ayi lukieto.’ Bukiedika, nandi waba tubila matedi zimbasi. (1 Minti. 22:19-21) Didi diambu difuana kutedila Yave, ‘Nzambi Mfumu yi minkangu mi masodi’ kibila ku diyilu zimbasi badi bakabuka mu mangumba ma “bakeluba, baselafa ayi zimbasi. (Yesa. 6:2, 3; Ngene. 3:24; Nzai. 5:11) Zimbasi zioso badi bakhupama mu mangumba. Diawu Yesu katubila ti kalenda dinda muingi Tat’andi kamfila ‘mafunda na mafunda ma zimbasi.’ (Matai 26:53) Bo ntinu Ezekiasi kadinda lusalusu kuidi Yave, nandi wuntedila ‘Yave mfumu minkangu mi masodi Nzambi yi Isaeli widi wukala va yilu bakeluba.’ Ḿba nandi waba tebuka moyo matedi kasu yi luwawanu ayi zifikula zi bakeluba ziba va mbata tampa wi kasu yi luwawanu yaba sundula kikundu ki Yave ku diyilu. (Yesa. 37:16; dedikisa mawu na 1 Samu. 4:4; 2 Samu. 6:2.) Kisadi ki Elisa wukindusu mu boma kaba bo kamona mu kimona mesu minkangu mi zimbasi baba mu ‘mimvalu miwombo ayi makalu mambazu ma kunuanina mimvita’ mu miongu miaba zungidila divula baba.—2 Minti. 6:15-17.

w21.02 4 ¶9

‘Klisto Nandi Mfumu yi Dibakala’

Kukikulula. Yave nandi wulutidi luzabu mu baboso. Vayi kheti bobo, wunkuwanga mu thangu bisadi biandi bakunzabikisa mabanza mawu mu matedi makani nandi kambakanga. (Ngene. 18:23, 24, 32) Nandi wumvananga luaku kuidi batu badi ku tsi luyalu luandi batuba mayindu mawu. (1 Minti. 22:19-22) Yave widi wuvedila vayi kheti bobo, kavingilanga ko bisadi biandi bavangila mambu mu phila yivedila. Mu luzolo, nandi wunsadisanga bisadi biandi kubaka ndandu mu luzingu. (Minku. 113:6, 7) Kibibila kimmonisa ti Yave widi “nsadisi.” (Minku. 27:9; Ebe. 13:6) Ayi ntinu Davidi wukikinina mambu amomo. Nandi wutuba ti wununga to kuvanga kisalu kinneni kaba, kibila Yave wukikulula ayi wunsadisa.—2 Samu. 22:36.

it-2 808 ¶6

Luvunu

Yave wumbikanga batu bammanganga kukikinina mu Yesu ‘bavunuka’ ayi ‘batatamana kudiatila mu kitombi’. (2 Tesa. 2:9-12) Tulenda mona bivisa mu mawu, mu mambu mamonikina Akabi, ntinu wu Isaeli . Mimbikudi mi luvunu bakamba Akabi ti nandi wunkuiza nunga mvinta kankuiza nuana na Lamoti-ngiladi, vayi mbikudi wu Yave Mika wubikula ti nandi wunkuiza fua. Yave wukikinina muingi mbasi kakituka ‘phevi yi luvunu’ mu miunu mi mimbikudi mi Akabi. Mansundula ti mbasi beni wusadila mangolo mandi muingi kuvanga mimbikudi beni babikula luvunu voti batuba mambu Akabi kaba tomba kukuwa. Kheti banlubula, vayi Akabi wubaka makani ma kulandakana mambu ma luvunu bankamba ayi mawu mantuadisa lufua.—1 Minti. 22:1-38; 2 Lusa. 18.

Kiuka Kisuama

w21.10 3 ¶4-6

Mbi Binsundula Kunyongina mu Bukiedika Masumu?

Bo thangu Yave katsikika yituka, nandi wufila mbikudi Elia muingi kuzabikisa lufundusu lu Yave matedi Akabi ayi Isabeli. Nandi wuba kamba ti nkunu’andi woso wunkuiza bungu. Mambu Elia kakamba Akabi, mamvanga “ku kikulula.”—1 Minti. 21:19-29.

Kheti va thonono Akabi wukikulula, vayi mavanga mandi mamonisa ti nandi kasa nyongina ko mu bukiedika mambu kavanga. Nandi kasa botula ko mbuongimini yi Bali mu luyalu luandi ayi kasa tuadisa ko mbuongimini yi Yave. Akabi mvandi wumonisa kukhambu ku kikulula mu mambu mankaka kavanga.

Kuntuala bo Akabi katumisa ntinu Yosafati muingi kambuela mioko mu mvita kaba na basi Asilia, Yosafati wunkamba badinda lusalusu lu mbikudi wu Yave. Va thonono Akabi wumanga diyindu adiodio ayi wutuba: “Vadi dibakala dimueka ayi mu nzil’andi tulenda dindila lusalusu lu Yave; vayi minu yikunlendanga. Kibila kabikulanga ko mambu mamboti matedi minu.” Kheti bobo, bawu batomba lusalusu lu mbikudi Mika ayi nandi wubikula mambu mambi mankuiza mmonikina. Diawu katumina bankanga. Mambu amomo mamonisa ti nandi kabasa tomba ko nlemvu wu Yave. (1 Minti. 22:7-9, 23, 27) Kheti Akabi wutula mbikudi wu Yave mu buloku vayi mawu masa tula ko nkaku muingi mambu mabikulu matedi nandi kusalama. Mu mvita wulanda bavonda Akabi.—1 Minti. 22:34-38.

24-30 NGONDA YIKUMI

KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | 2 MINTINU 1-2

“Kifuani Kimboti Matedi Kukubika Bankaka”

w15 15/4 13 ¶15

Buidi Bakulutu ba Kimvuka bankubikilanga bankaka muingi babuela tambula biyeku

Kinongo kitedi Elisa wuvinginina Elia ki tumonisa mvandi buidi zikhomba balenda monisina lukinzu kuidi bakulutu ba kimvuka. Kilumbu kimueka bo bafumina kuetala dingumba dimueka di mimbikudi ku Yeliko, Elia ayi Elisa bayenda nati ku muila wu Yolidani. Bo bavitila kuna, ‘Elia wuvula nhung’andi wu kisalu, wuzinga wawu ayi wubanda wawu mu nlangu ayi nlangu wukabuka.’ Bo bamana kutaba muila mu ntoto wuyuma, bawu batatamana ‘kukoluka bo baba diata’. Kinongo kimmonisa ti Elisa kasa yindula ko ti wuzaba kuvanga mamoso. Nati Elia kayenda, Elisa wusueka mu ntima mamoso nlongisi’andi kankamba. Bosi Elia bannata mu phemu yingolo. Kuntuala bo kavutuka ku Yolidani, Elisa wubonga nyunga wu Elia, wubanda wawu mu nlangu ayi wutuba: ‘Kuidi Yave, Nzambi yi Elia kadi?’ Mu khumbu beni mvandi, nlangu wukabuka.—2 Minti. 2:8-14.

w15 15/4 13 ¶16

Buidi Bakulutu ba Kimvuka bankubikilanga bankaka muingi babuela tambula biyeku

Ngie bemona ti kimangu kitheti Elisa kavanga kiba dedi mueka na kio Elia kavanga? Nkinza mbi kuzaba mawu? Elisa kasa yindula ko ti, bo katambula kiyeku, buna thangu yima fuana muingi kubalula mamoso. Vayi, bo kalandakana phila Elia kaba vangilanga kisalu kiandi, Elisa wumonisa lukinzu kuidi nlongisi’andi. Mawu masadisa mimbikudi minkaka kumfiatila. (2 Minti. 2:15) Kuntuala, bo kadukisa 60 di mimvu mu kiyeku ki kuba mbikudi, Yave wunsadila muingi kavanga mangitukulu malutidi kena mo Elia kavanga. Boti ngie badi mu kukubika, mbi wulenda longuka?

Kiuka Kisuama

w05 1/8 9 ¶1

Mambu Mamfunu Madi mu Buku Yimmuadi yi Mintinu

2:11—Kuidi Elia kayenda ‘bo phemu yingolo yinnata ku diyilu’? Mawu masinsundula ko ti nandi wuyenda ku diyilu didi kinanu voti ko Yave kankalanga na bana bandi. (Deute. 4:19; Minku. 11:4; Matai 6:9; 18:10) “Diyilu dio Elia kayenda dinsundula mu yilu matudi. (Minku. 78:26; Matai 6:26) Dikalu beni dimbazu, dinata Elia ku kibuangu kinkaka va ntoto, ko katatamana kuzingila mua thangu. Kuntuala nandi wufila nkanda kuidi ntinu wu Isaeli baba tedilanga Yolami.—2 Lusa. 21:1, 12-15.

31 NGONDA YIKUMI–6 NGONDA KUMI YIMUEKA

KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | 2 MINTINU 3–4

“Bonga Muan’aku”

w17.12 4 ¶7

‘Minu Yizebi ti Nandi Wala Vulubuka’

Mbikudi Elisa wuvinginina Elia, nandi wu vulubusa mutu wummuadi bantubila mu Kibibila. Nkieto mueka muisi Sunemi wuba busina wuyamba buboti mbikudi Elisa ku nzo’andi. Yave wusakumuna nkieto awowo ayi nnuni’andi, mu kuba vana muana. Bo vavioka mua mimvu muana beni wuyiza fua. Yindula kiunda mam’andi kaba bo muana beni kafua. Nandi wudiata 30 di zikilometro nati ku mongu kalimeli kibuangu Elisa kaba. Elisa wufila nsadisi’andi Ngehasi ku Sunemi. Vayi Ngehasi kasa nunga ko kuvulubusa muana beni. Bosi Elisa ayi nkieto beni bavitila ku Sunemi.—2 Minti. 4:8-31.

w17.12 4 ¶8

‘Minu Yizebi ti Nandi Wala Vulubuka’

Elisa wukota ku kivinga kio muana beni kaba ayi wusambila. Muna thangu beni Yave wuvanga mangitukulu ayi muana beni wuvulubuka. Bukiedika, mam’andi wuyangalala beni! (Tanga 2 Mintinu 4:32-37.) Ḿba nandi wutebuka moyo nsambu Ana kavanga bo kanata Samueli muingi kesadila ku tempelo: ‘Yave . . . widi lulendu lu kukulula mutu ku biziami ayi lu kuvulubusa.’ (1 Samu. 2:6) Mu kuvulubusa muana beni, Yave wumonisa ti widi lulendu lu kuvulubusa batu.

Kiuka Kisuama

it-2 338 ¶5

MIMBIKUDI

“Bana ba Mimbikudi.” Dedi buntubila buku Gramática Hebraica de Gesenius, Oxford mu tsielu 1952, lutangu 418, kikuma ki kiebeleo ben (muana wu) voti benehʹ (bana ba) kilenda sundula ti mutu beni widi mu “dingumba dimueka, mu nkunu voti mu nkangu wumueka.” (Dedikisa mawu na Nehe. 3:8, Yintuba ti ‘mutu widi mu dingumba di batu bansobikisanga malasi, bakuntedilanga muana wu batu bansobikisanga malasi.’ Mu phila ayoyo kikuma “bana ba mimbikudi ḿba kinsundula kikola baba longisanga batu basolo muingi kuba mimbikudi.” Kibibila kintuba ti kuba mangumba ma mimbikudi ku Beteli, Yeliko ayi Ngilingadi. (2 Minti. 2:3, 5; 4:38; dedikisa na 1 Samu. 10:5, 10.) Samueli waba tuadisanga dingumba dimueka diba ku Lama (1 Samu. 19:19, 20), ayi ḿba kiawu kiyeku Elisa kaba mu bilumbu biandi. (2 Minti. 4:38; 6:1-3; dedikisa na 1 Minti. 18:13.) Kinongo kimmonisa ti bawu baba tunganga zinzo ziawu ayi babe devanga bisadulu. Mawu mammonisa ti bawu babe natanga luzingu lukhambu kikhafi. Kheti babe kalanga va kimueka ayi babe dianga va kimueka vayi ḿba kadika mutu mu bawu waba tambulanga kiyeku kiandi veka matedi kubikula.—1 Minti. 20:35-42; 2 Minti. 4:1, 2, 39; 6:1-7; 9:1, 2.

    Zibuku mu Ibinda (2008-2025)
    Basika
    Kota
    • Ibinda
    • Kufila
    • Phila Wuntombila
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Zithuadusulu bu Kusadila
    • Nsiku wu no Wuvuidi
    • Configurações de Privacidade
    • JW.ORG
    • Kota
    Kufila