DILONGI 25
Bakulutu ba Kimvuka—Longukanu mu Kifuani ki Ngidoni
‘Thangu yidi yiluelu muingi kutubila matedi Ngidoni.’—EBE. 11:32.
NKUNGA 124 Tatamana Kumonisa Lukuikumunu
MAMBU TUANLONGUKAa
1. Dedi bummonisina 1 Petelo 5:2, kiyeku mbi bakulutu ba kimvuka badi?
BAKULUTU ba kimvuka, batambula kiyeku ki kukieba mamemi ma Yave. Babakala abobo bakuikama bamvuanga nkinza kiyeku akiokio ki kusadila zikhomba ayi bamvanganga mamoso muingi ‘kukieba mamemi ma Nzambi.’ (Yele. 23:4; Tanga 1 Petelo 5:2.) Bukiedika, tumvutulanga beni matondo mu kubaka babakala abobo mu kimvuka.
2. Mbi binthotanga lukuikumunu lu bakulutu ba kimvuka?
2 Bakulutu ba kimvuka, bamviokilanga mu bikaku biwombo mu biyeku biawu. Kibila badi mambu mawombo ma kuvanga muingi kukieba zikhomba mu kimvuka. Tala kifuani ki yaya Tony, widi nkulutu wu kimvuka ku Estados Unidos. Vaba tombulu kazaba ndilu’andi bo kaba tambula biyeku binkaka. Nandi wutuba: “Va thonono COVID-19, yiba mambu mawombo ma kuvanga, dedi thuadusulu matedi zikhutukunu ayi mvandi matedi zikhutukunu zi kubasikanga mu kisalu ki kusamuna. Ayi kheti yaba kuyivananga mu biyeku abiobio, vayi yaba banga mawombo ma kuvanga. Diawu buviokila thangu, yabasa bue vanganga ko matangu ma Kibibila, ndongukulu yi minu veka ayi kuvanganga minsambu.” Yaya Ilir, nkulutu wu kimvuka ku Kosovo, mvandi wuviokila mu mambu maphasi. Bo kaba ku kibuangu kiba mvita, nandi waba mona phasi kulandakana zithuadusulu zi kimvuka. Nandi wutuba: “Kibakala kiama kiyiza thoto bo bandinda yisadisa zikhomba baba viokila mu ziphasi ku kibuangu beni. Minu yiba mu boma ayi yaba mona ti zithuadusulu beni zisa ba ko tsundu.” Yaya Tim, widi misioni ku Ásia, wumona phasi kuvanga mambu moso maba tombulu kadika kilumbu. Nandi wutuba: “Khumbu zinkaka, yaba banga beni wuvonga diawu yaba yindulanga buidi yinkuiza sadisila zikhomba.” Mbi bilenda sadisa bakulutu ba kimvuka bamviokila mu mambu amomo?
3. Mbi befu boso tulenda longuka mu kifuani ki Ngidoni?
3 Bakulutu ba kimvuka balenda longuka mu kifuani ki Ngidoni. (Ebe. 6:12; 11:32) Nandi wuba kiyeku ki kukieba ayi kusunga dikabu di Nzambi. (Minko. 2:16; 1 Lusa. 17:6) Dedi Ngidoni, bakulutu ba kimvuka badi kiyeku ki kusunga ayi kukieba mamemi ma Yave mu bilumbu abibi bitsuka. (Mava. 20:28; 2 Timo. 3:1) Befu boso tulenda longuka mu kifuani ki Ngidoni waba kukikululanga, wuzaba ndilu’andi ayi waba tumamananga. Lukuikumunu luandi luthoto bo kaba kiebanga kiyeku kiandi. Diawu, kheti tuidi bakulutu ba kimvuka voti ndamba, befu boso tulenda kuna kifu ki kutondanga bakulutu ba kimvuka mu kuba buelanga mioko.—Ebe. 13:17.
BO KUKIKULULA KUAKU KUNTHOTO
4. Buidi Ngidoni kamonisina ti waba kukikululanga ayi wuzaba ndilu’andi?
4 Ngidoni wuzaba ndilu’andi ayi waba kukikululanga. Tuzabidi mawu kibila, bo mbasi kankamba ti nandi basola muingi kuvukisa dikabu di Isaeli mu mioko mi basi Midiani, mu kukikulula nandi wutuba: ‘Nkunu wu Manese wulutidi buluelu mu minkunu mioso mi Isaeli ayi minu yisi ko beni luvalu va nzo tat’ami.’ (Minko. 6:15) Nandi wumona ti kasa ba ko wufuana muingi kutambula kiyeku beni. Vayi Yave wuzaba ti wunkuiza nunga. Ayi mu lusalusu lu Yave, Ngidoni wununga.b
5. Buidi nkulutu wu kimvuka kalenda thotolo mu matedi kukikulula?
5 Bakulutu ba kimvuka bamvanganga mangolo muingi kumonisa ti bakikululanga ayi bazebi ndilu’awu mu mambu moso. (Mika 6:8; Mava. 20:18, 19) Bawu bakinangikanga ko mu mambu bamvanganga voti bama vanga. Mvandi bayitadilanga ko ti basi ko luvalu mu kibila ki zinzimbala bavanga. Vayi balenda mona phasi kumonisa zikhadulu aziozio. Dedi, balenda vitika biyeku biwombo ayi kumona phasi kudukisa biawu. Mvandi, balenda kumfundisa mu phila kankiebilanga biyeku kadi voti balenda kunhunga mu phila kankiebilanga biyeku binkaka. Mbi bakulutu ba kimvuka balenda longuka mu kifuani ki Ngidoni mu mambu amomo?
Mu kulandakana kifuani ki Ngidoni, nkulutu mueka wu kimvuka zebi ndilu’andi, widi mu kudinda lusalusu kuidi khomba yinkaka muingi kakieba dikalu di bilongulu (Tala lutangu 6)
6. Mbi bakulutu ba kimvuka balenda longuka mu kifuani ki Ngidoni matedi kuzaba ndilu’awu? (Tala mvandi foto.)
6 Tomba lusalusu. Mutu zebi ndilu’andi zebi ti kalendi nunga ko kuvanga mamoso kantomba. Ngidoni wuzaba mawu, diawu kadindila lusalusu lu bankaka. (Minko. 6:27, 35; 7:24) Bakulutu ba kimvuka badi nduenga, mvandi bamvanganga mawu. Yaya Tony, tube tubila va thonono wutuba: “Mu kibila ki ndionzukulu’ama, yidi kifu ki kukikininanga mamoso ba kukhamba. Diawu tutonina kutubilanga mawu mu mbuongimin’itu yi dikanda. Ayi yidinda nkazi’ama katsabikisanga mangolo yidi mu kuvanga. Mvandi yitala mu khond’itu mayo video yidi ntu diambu: Treine, confie e delegue como Jesus fez.” Yaya Tony wutona kuvana biyeku kuidi bankaka muingi kunsadisa. Mbi biyiza monika? Yaya Tony wubue tuba: “Bisalu mu kimvuka bidi mu kukiebu buboti ayi minu yeka thangu muingi kukieba kiphevi kiama.”
7. Buidi bakulutu ba kimvuka balenda landikinina kifuani ki Ngidoni bo ba kuba fundisa? (Yakobi 3:13)
7 Tambudila mu phila yimboti ba kukufundisa. Bakulutu ba kimvuka mvandi balenda thoto ba kuba fundisa. Mu mambu amomo mvandi kifuani ki Ngidoni kilenda kuba sadisa. Kheti kasa vanga ko ni diambu dimbi vayi bo basi Efalamita bantumbudila, nandi wuba tambudila mu phila yimboti. (Minko. 8:1-3) Mawu masadisa baba mu ndembama. Bakulutu ba kimvuka badi nduenga, banlandakananga kifuani ki Ngidoni mu kukuwa mu mvibudulu ayi kutambudila mu luzolo bo ba kuba fundisa. (Tanga Yakobi 3:13.) Kuvanga mawu mantuadisanga ndembama mu kimvuka.
8. Mbi bakulutu ba kimvuka balenda vanga bo ba kuba nyunga? Vana kifuani.
8 Vana nzitusu yoso kuidi Yave. Bo Ngidoni kanunga basi Midiani, banzitisa beni. Vayi nandi wuvana nzitusu yoso kuidi Yave. (Minko. 8:22, 23) Buidi zikhomba badi biyeku balenda landikinina kifuani ki Ngidoni? Balenda vanga mawu mu kuvana nzitusu yoso kuidi Yave mu mamoso bamvanganga. (1 Koli. 4:6, 7) Dedi, boti wunkulutu wu kimvuka widi wupisuka mu kulonga ayi ba kuntonda mu mawu, nandi kalenda vana nzitusu yoso kuidi tho yi malongi beni, Kibibila ayi mvandi mu khubumunu tuntambulanga mu kimvuka ki Yave. Mvandi balenda kuyikuvusa: Yidi mu kulonga mu phila yinzitisa Yave voti yintomba to nzitusu yi batu? Tala kifuani ki yaya Timothy. Bo kayiza ba nkulutu wu kimvuka, nandi waba zolanga kuvanga dilongi di baboso. Nandi wutuba: “Minu yaba sadilanga bifuani bi kukuitukila ayi bikula. Ayi batu baba zolanga beni. Diawu bawu baba luta tsikikanga mayindu kuidi minu kubika kuandi mu Kibibila ayi mu Yave.” Buviokila thangu yaya Timothy wuyiza visa ti vaba tombulu kubalula phil’andi yi kulongila, muingi kabika tambula nzitusu kakhambu fuana kutambula. (Zinga. 27:21) Mambu mbi mayiza monika? Nandi wutuba: “Bubu zikhomba ba kukhambanga ti malongi mama ma kuba sadisanga kununga mambu maphasi, kukindama mu zithotolo ayi kufikama Yave. Bubu yidi mu mayangi, kibila yinluta zitisanga Yave kubika kuandi minu veka.”
BO DIDI DIAMBU DIPHASI KUTUMAMANA AYI KUMONISA KIBAKALA
Ngidoni wutumamana mu kudekula thalu yi masodi mandi ayi wusiala to na 300 di masodi mamonisa ti baba bakubama (Tala lutangu 9)
9. Buidi kutumamana ayi kibakala ki Ngidoni kithotolo? (Tala fikula yidi va thonono levista.)
9 Bo Ngidoni katambula kiyeku ki kuba mfundisi, kutumamana ayi kibakala kiandi kuthoto. Kibila wutambula kiyeku ki kutulula kikuma tat’andi kaba buongiminanga Bali. (Minko. 6:25, 26) Buviokila thangu, bo kakutikisa masodi mandi, khumbu wadi Yave wumvana thuadusulu muingi kadekula thalu yi masodi. (Minko. 7:2-7) Bosi bankamba kenuanisa zimbeni ziandi va builu.—Minko. 7:9-11.
10. Mambu mbi malenda thota kutumamana ku nkulutu wu kimvuka?
10 Bakulutu ba kimvuka bafueti “ba bakubama muingi kutumukina.” (Yako. 3:17) Nkulutu wu kimvuka wuntumamananga, wumfika landakananga zithuadusulu zi Kibibila ayi zio kimvuka ki Yave kimvananga. Mawu mamvananga kifuani kimboti kuidi bankaka. Vayi kheti bobo, khumbu zinkaka dilenda ba diambu diphasi kutumamana. Dedi, kalenda tambula thuadusulu ayi kumona ti didi diambu diphasi kusadila yawu. Voti kalenda mona ti yisi ko beni tsundu ayi yidi mbonosono yi kukhambu nduenga. Mvandi balenda kundinda kavanga kiyeku ayi kalenda kuyikuvusa boti na kuvanga mawu basinkuiza ntula ko mu buloku. Buidi bakulutu ba kimvuka balenda landikinina kifuani ki Ngidoni mu mambu amomo?
11. Mbi bilenda sadisa bakulutu ba kimvuka kutumamana?
11 Yuwa boboti zithuadusulu ayi sadila ziawu. Nzambi wukamba kuidi Ngidoni buidi kafueti tuludila kikuma tat’andi kaba buongiminanga Bali, kuidi kafueti tungila kikuma ki Yave ayi bibulu mbi kafueti vanina minkhailu. Ngidoni kasa fundisa ko makani ma Yave vayi wuvanga bobuawu Yave kankambila. Bubu, bakulutu ba kimvuka bantambulanga zithuadusulu zinkuizilanga mu kimvuka ki Yave mu nzila minkada, zindubu ayi zithuadusulu zinkaka zintuba matedi buidi bu kukiebila kiphevi kitu ayi buvinha buitu. Befu tunzolanga bakulutu ba kimvuka kibila banlandakananga mu lukuikumunu zithuadusulu zi kimvuka. Mu phila ayoyo, baboso mu kimvuka bambakanga ndandu.—Minku. 119:112.
12. Buidi bakulutu ba kimvuka balenda landikinina mambu madi mu Ebeleo 13:17 bo mambu mambaluka mu kimvuka?
12 Ba wukubama muingi kubalula mayindu. Khumbu mueka, Yave wukamba Ngidoni kavutula nduka masodi moso mu zinzo. (Minko. 7:8) Nandi ḿba wukiyuvusa: ‘Bukiedika ti vadi tsundu kulandakana thuadusulu ayoyo? Mawu mankuiza tusadisa?’ Vayi kheti bobo, Ngidoni wutumukina. Bubu, bakulutu ba kimvuka banlandakananga kifuani ki Ngidoni mu kulandakana zithuadusulu bo mambu mambaluka. (Tanga Ebeleo 13:17.) Dedi, mu mvu 2014 Dingumba Dintuadisi dibalula phila babe sadilanga zimbongo muingi kutungisa Zinzo zi Kintinu ayi bibuangu bimvangiminanga zikhutukunu zinneni. (2 Koli. 8:12-14) Dedi, mu mimvu mima vioka, kimvuka ki Yave kiabe vananga zimbongo kuidi bimvuka muingi kutunga zinzo zi Kintinu. Bosi bimvuka biabe vutulanga zimbongo beni. Vayi bubu, kimvuka ki Yave kinsadilanga minkhailu bimvuka bioso mu nza yimvimba bamvananga muingi kutunga zinzo zi kintinu. Mu phila ayoyo, kheti mu bibuangu bikhambulu beni mbakulu bannunganga kutunga nzo yi Kintinu. Khomba mueka bantedilanga José bo kazaba mawu, nandi wuyindula ti ‘ni nzo mueka yi Kintinu yisinkuiza tungu ko. Kibila buisi ko buawu bankaka bamvangilanga mambu.’ Mbi bisadisa ya José kubuela mioko thuadusulu ayoyo? Nandi wutuba: “Mambu madi mu Zingana 3:5, 6 mathebula moyo nkinza wu kufiatila mu Yave. Bubu tuidi mu kuluta tungisa zinzo zi Kintinu ayi tuidi mu kulonguka ziphila zinkaka zi kutungila ziawu.”
Kheti mu zitsi bakandimina kisalu kitu, mu kibakala tulenda vana kimbangi (Tala lutangu 13)
13. (a) Lufiatu mbi Ngidoni kaba? (b) Ayi buidi bakulutu ba kimvuka balenda landikinina kifuani kiandi? (Tala mvandi foto.)
13 Tumukina Yave mu kibakala. Ngidoni wutumukina Yave kheti wuba boma bu kutula luzingu luandi va kingela. (Minko. 9:17) Bo Yave katuba ti wunkuiza nkieba ayi mvandi kukieba dikabu, Ngidoni wufiatila mu mawu. Bakulutu ba kimvuka bankalanga mu zitsi bakandimina kisalu kitu, balenda landakana kifuani ki Ngidoni mu kumonisa kibakala bo bantuadisa zikhutukunu ayi kisalu ki kusamuna kheti bankana kuba tula mu buloku, kuba fundisa, kuba botula biuma badi ayi kuba vanga bubu.c Mu ziphasi zingolo, vala tombulu bakulutu ba kimvuka kumonisa kibakala muingi kulandakana zithuadusulu. Kibila mawu malenda tula luzingu luawu va kingela. Dedi, ḿba tuala tambula zithuadusulu matedi buidi bu kusamunina zithangu zi lufundusu ayi mbi tufueti vanga muingi tuvuka bo Ngongi ayi Mangongi bala tunuanisa.—Yehe. 38:18; Nzai. 16:21.
BO DIDI DIAMBU DIPHASI KUKINDAMA
14. Kibila mbi dibela diambu diphasi kuidi Ngidoni kutatamana kumonisa Kibakala?
14 Bo Ngidoni katambula kiyeku ki kuba mfundisi, nandi wuba mambu mawombo ma kuvanga. Bo basi Midiani batina va builu, Ngidoni ayi masodi mandi baba landakana tonina ku mbuinga Yizileli nati ku muila Yolidani. (Minko. 7:22) Bukiedika ti Ngidoni wusukila to ku muila Yolidani? Ndamba. Nandi ayi 300 di masodi mandi baba bavonga, vayi kheti bobo batatamana kuba landakana nati babuila basi Midiani.—Minko. 8:4-12.
15. Kibila mbi khumbu zinkaka dilenda bela phasi nkulutu wu kimvuka kukindama?
15 Khumbu zinkaka nkulutu wu kimvuka kalenda ba wuvonga mu kukieba kimvuka ayi dikanda diandi. Vayi buidi nandi kalenda landikinina kifuani ki Ngidoni mu mambu amomo?
Bakulutu ba kimvuka badi luzolo, bankindisanga bo bantomba lusalusu(Tala matangu 16-17)
16-17. Mbi bisadisa Ngidoni kukindama ayi lufiatu mbi bakulutu ba kimvuka balenda ba? (Yesaya 40:28-31) (Tala mvandi foto.)
16 Ba lufiatu ti Yave wala kukindisa. Ngidoni wuba lufiatu ti Yave wunkuiza nsadisa. Ayi mawu Yave kavanga. (Minko. 6:14, 34) Khumbu mueka, Ngidoni ayi masodi mandi baba landakana mintinu miodi mi basi Midiani baba mu zikamela vayi bawu baba diatila dimalu. (Minko. 8:12, 21) Ayi Yave wusadisa basi Isaeli muingi baba buila ayi kununga mvita. Bakulutu ba kimvuka mvandi, balenda fiatila Yave Nzambi, mutu “wukhambu vonganga.” Kibila nandi wala kuba vana mangolo mantombulu.—Tanga Yesaya 40:28-31.
17 Tala kifuani ki yaya Matthew widi wumueka mu Dingumba di Coli. Mbi binsadisanga kukindama? Yaya Matthew wutuba: “Yinyindulanga mambu madi mu Filipi 4:13. Khumbu zinkaka, bo yimbanga beni wuvonga ayi bo yimmona ti yisinkuiza nunga ko, yinsambilanga khumbu ziwombo kuidi Yave muingi kaphana mangolo ayi nsika, muingi yitatamana kusadisa zikhomba ziama. Mu thangu ayoyo yimmonanga mangolo ma Yave kusala mu minu muingi kutsadisa yinunga.” Dedi Ngidoni, bakulutu ba kimvuka bamvanganga mangolo muingi kukieba mamemi ma Nzambi kheti khumbu zinkaka dibanga ko diambu diluelu. Diawu vantombuluanga bazaba ndilu’awu kibila basinkuiza nunga ko kuvanga mambu moso bantomba. Diawu, mulenda ba lufiatu ti, Yave wala kuwa minsambu minu, wala ku musadisa ayi wala ku mukindisa muingi mutatamana kukindama.—Minku. 116:1; Fili. 2:13.
18. Mu kutadila mambu tuma longuka, buidi bakulutu ba kimvuka balenda landikinina kifuani ki Ngidoni?
18 Bukiedika, bakulutu ba kimvuka balenda longuka mambu mawombo mu kifuani ki Ngidoni. Bawu bafueti zaba ndilu’awu ayi kukikulula mu kuzaba thalu yi biyeku bafueti kikinina, bo ba kuba nyunga voti bo ba kuba fundisa. Mvandi, bafueti monisa ti bazebi ndilu’awu, bakikululanga, badi kibakala ayi bantumamananga, bulutidi bo tsukulu nza ayiyi yidi mu kuefikamanga. Bawu bafueti ba lufiatu ti bioso kua bikaku bankuiza dengana, Nzambi wala kuba kindisa. Bukiedika tunkuangalalanga beni mu kisalu minsungi amiomio bamvanganga ki ‘kutatamana kukieba mamemi.’—Filipi 2:29.
NKUNGA 120 Landakana Mamboti ma Yesu
a Ngidoni wutambula kiyeku kuidi Yave ki kutuadisa ayi kukieba dikabu di Isaeli mu thangu baba viokila mu ziphasi. Mu lukuikumunu, Ngidoni wuvanga kiyeku kiandi kuvioka 40 di mimvu. Vayi nandi wuviokila mu zithotolo ziwombo. Mu dilongi adidi, tuentubila buidi kifuani kiandi kilenda sadisa bakulutu ba kimvuka bo bamviokila mu zithotolo.
b Vadi kithuadi mu kukikulula ayi kuzaba ndilu’itu. Tummonisanga ti tuzebi ndilu’itu mu kuba mayindu mafuana matedi befu veka ayi kuzaba ndilu mu mambu tulenda nunga kuvanga. Befu kukikululanga, tunkuiza monisa ti tunkizikanga bankaka ayi tunkuiza batadila ti bawu balutidi kena befu. (Filipi 2:3) Diawu tulenda tuba ti mutu wukikululanga zebi mvandi ndilu’andi.
c Tala dilongi di Kibanga ki Nsungi, Ngonda Sambuandi mvu 2019, tsielu 10-11, lutangu 10-13 didi ntu diambu “Tatamana Kusadila Yave kheti bo Bankandimina kisalu kitu.”