Malongi ma luzingu momo tulenda baka mu mbikudulu yi Yakobi tuamina kafua​—Tini 1

1-2. Mambu mbi Yakobi kavanga kutsuka yi luzingu luandi ayi bila mbi? (Tala phe va baba.)

MU THANGU Yakobi kayonzuka buwombo, wubotuka ku kanana ayi wuyenda na dikanda diandi dioso ku Ngipiti, kuawu katatiminina sadila Yehova mu bukuikama boso mu 17 ki mimvu. (1 Mo. 47:28) Mu thangu beni yina wuba mu zikhini ziwombo zibue dengana muan’andi wu luzolo Yosefi ayi wuyangalala bue mona diaka dikanda diandi diba mu bumosi. Vayi buabu, Yakobi wuyiza mona ti luzingu luandi lueka kutsuka. Diawu, wuyiza kutikisa dikanda diandi dioso mu lukutukunu lumosi lumfunu.​—1 Mo. 49:28.

² Mu mbandu beni yina, bapfumu zi makanda kifu baba kikutikisa batu boso ba makanda mawu mu kubavana malongi matsuka enati beka nduka fua. (Yes. 38:1) Mu lukutukunu beni, pfumu yi dikanda wuba na luve lutuba mutu nioni wukuiza ba pfumu yi dikanda kumanima ma lufua luandi.

3. Mu tadila 1 Mose 49:1, 2, bila mbi ziphova zi Yakobi zididi mfunu wombo?

³ Tanga 1 Mose 49:1, 2. Vayi lukutukunu beni lolo luba luphila nkaka. Yakobi wuba m’bikudi. Mu lukutukunu beni, Yehova wusadila pheve santu’andi mu kamba sadi kiandi mambu mamfunu momo mela salama kuidi batu ba nkun’andi. Mu diawu, ziphova zi Yakobi zieta tedolo thangu zinkaka mbikudulu va mbuk’andi yi lufua.

4. Mambu mbi tufueti tula mu mayindu meto mu thangu tulembo tadila ziphova zitsuka ziozi Yakobi kabikula mu thangu kaba va mbuk’andi yi lufua? (Tala phe ankadre “Dikanda di Yakobi.”)

⁴ Mu disolo diadi, tueka ntadila mambu momo Yakobi kakamba kuidi bana bandi baya: Lubeni, Simeoni, Levi, ayi Yuda. Mu disolo diodi dilandikini, tuela tadila ziphova zi Yakobi ziozi kakamba kuidi dinana di bana bandi bankaka ba babakala. Banga phila tukuiza bumuena, Yakobi kasi tubila ko kaka mu diambu di bana bandi, vayi phe kuidi nkuna wu dikanda diandi dioso diodi diyiza ba tsuka tsuka dikanda di Iseli dithama. Beto tadila disolo di dikanda beni bumboti mboti, matu mona bukiedika ti ziphova zi mbikudulu zi Yakobi zilungana. Ayi bo tueka ntadila ziphova beni, tueka m’baka malongi mamfunu momo malenda kutusadisa tuyangidika Dise dieto di mazulu, Yehova.

LUBENI

5. Bima mbi Lubeni kabanzila ti siandi kafueti kumvana?

⁵ Yakobi wutonina theti kuidi Lubeni mu kunkamba ti: “Ngeyo widi muan’ama wutheti.” (1 Mo. 49:3) Bo kaba muana wutheti, bulendakana Lubeni kabanzila ti maka baka mu khumbu wadi bima bi siandi. Kabanzila phe ti niandi maka ba pfumu yi dikanda kumanima ma lufua lu siandi ayi kiyeko beni makie tatamananga kaka kue banga kuidi bana bandi.

6. Bila mbi Lubeni kazimbisila luve lu ba muana wutheti? (1 Mose 49:3, 4)

⁶ Vayi, Lubeni wuzimbisa luve lu ki muana wutheti. (1 Lus. 5:1) Bila mbi? Bila mu mimvu miomi mivioka, wusangisa nitu ayi makangu ma siandi nioni wuba mu dizina di Bila. Wuba sadi ki Rasheli nioni wuba nketo wuluzolo wu Yakobi, nioni wuyiza fua. (1 Mo. 35:19, 22) Lubeni wuba muana wunketo wunkaka wu Yakobi nioni wuba mu dizina di Lea. Bulendakana Lubeni wuvukumunu kuidi ziphuila zimbimbi. Voti bulendakana wubuila Bila mu kingolo mu sangisa yandi nitu muingi kankakidila kedi ziona buangu ki nguandi mu dikuela diandi. Buba boso kuandi bobo bubela, mambu momo kavanga maniongisa buwombo Yehova ayi siandi.​—Tanga 1 Mose 49:3, 4.

7. Mambu mbi mayiza salama kuidi Lubeni ayi kuidi nkun’andi? (Tala phe ankadre “Ziphova zitsuka zi mbikudulu yi Yakobi va mbuk’andi yi lufua.”)

⁷ Yakobi wukamba Lubeni ti: “Ngeyo ko wukuiza lutila bakhomba ziaku.” Ziphova beni zilungana. Bila kadi wumosi mu nkun’andi wuyiza ba ntinu, nganga-nzambi voti m’bikudi. Ka diambu ko buawu, Yakobi kasi wangana ko muan’andi, ayi wumvana kaka kiuka. Nkuna wu Lubeni wuyiza ba wumosi mu mimvila mi Iseli. (Yos. 12:6) Lubeni wumonisa bikadulu bimboti mu mambu mankaka, ayi kadi diambu dimonisa ti wuyiza bue vanga diaka kitsuza mu mimvu miomi milandakana.​—1 Mo. 37:20-22; 42:37.

8. Malongi mbi tulenda baka mu kifuani ki Lubeni?

⁸ Dilongi mbi tulenda baka? Tufueti tula zingolo mu yonzula kadulu ki kukiyala ayi manga mambu moso momo malenda kutunata mu vanga kitsuza. Enati tueka va buangu ki vanga disumu, tufueti botula mu nsualu woso mayindu beni, ayi tufueti yindula phila yoyi diambu beni dilenda monisina Yehova phasi, dikanda dieto ayi batu bankaka. Tufueti bambuka phe moyo ti “bioso bima mutu keta kuna biawu kela vela.” (Nga. 6:7) Mu phila yinkaka, mambu momo mabuilukila Lubeni meta kutumonisa ntima kiadi wu Yehova. Ka diambu ko Yehova katutaninanga ko mu bivonza biobi bieta totuka mu bila ki zinzimbala zieto, maka sakumuna zingolo ziozi tuntula beto vanga mambu momo madi masonga.

SIMEONI AYI LEVI

9. Diambu mbi ditula ti Yakobi katuba ti Simeoni ayi Levi basi kunyangidika ko? (1 Mose 49:5-7)

⁹ Tanga 1 Mose 49:5-7. Kuntuala, Yakobi wusolula na Simeoni ayi Levi vayi ziphova ziozi kabakamba zimonisa ti basi kunyangidika ko. Mu mimvu miomi mivioka, muana ndumba wunketo wu Yakobi nioni wuba mu dizana di Dina, mutu mosi muisi Kanana mu dizina di Sekemi wusangisa yandi nitu mu kingolo. Banga kuandi phila bukadila, bana boso ba Yakobi bamona phasi mu ntima mu diambu diodi dibuilukila khomb’awu wunketo, vayi Simeoni ayi Levi bayiza ba makhemi. Bavana tsila yi luvunu yitula ndembama ayi babakala ba Sekemi enati bawu boso bakikinina zengusu zinitu. Babakala beni bakikinina vanga diambu beni. Vayi mu thangu yoyi babela na ziphuta ziozi bazengusulu zinitu, Simeoni ayi Levi, “wumosi mosi mu bawu wubonga sabala ayi bakota mu divula di Sekemi, ayi mu kondo kiadi bamana vonda babakala.”​—1 Mo. 34:25-29.

10. Bue ziphova zi mbikudulu yi Yakobi zilunginina kuidi Simeoni ayi Levi? (Tala phe ankadre “Ziphova zitsuka zi mbikudulu yi Yakobi va mbuk’andi yi lufua.”)

¹⁰ Yakobi wumona phasi ziwombo mu ntima mu mambu ma kikhesi momo mavanga bana bandi ba babuadi. Wubikula ti bela panzana ayi bela tembakana mu Iseli dioso. Ziphova zi mbikudulu beni ziyiza lungana kumanima ma 200 ki mimvu mu thangu dikanda di Iseli dikota ku tsi yitsila. Mvila wu Simeoni wubaka kiuka ki bitini bi ntoto biobi biba mu khati terituare yi mvila wu Yuda. (Yos. 19:1) Levi niandi wubaka kiuka ki 48 ki mavula momo maba matembakana mu Iseli dioso.​—Yos. 21:41.

11. Mambu mbi mamboti mvila wu Simeoni ayi wu Levi bavanga?

¹¹ Nkuna wu Simeoni ayi wu Levi wisi vutukila ko zinzimbala zi bakhaya ziawu. Mvila wu Levi wumonisa kuikama kunneni mu tsambudulu yivedila. Mu thangu Mose kayenda kubaka minsiku mi Yehova mu Mongo Sinayi, bana ba Iseli bawombo bayiza tona sambila tumba ki muana ngombi, Balevi bawu baba kundambu Mose ayi bansadisa kabotula mambu beni mana mambimbi. (2 Mo. 32:26-29) Yehova wubaka nzengolo yivengumuna dikanda di Levi va ndambu mu kudivana kiyeko kimfunu ki kinganga-nzambi. (2 Mo. 40:12-15; 4 Mo. 3:11, 12) Mu mimvu milandakana kuntuala, mu thangu beba ziona mavula ma tsi yitsila, basi Simeoni babundana va kimosi ayi Bayuda mu nuanisa mu kibakala kioso basi kanana, bobuawu bobo bubela lukanu lu Yehova.​—Mko. 1:3, 17.

12. Malongi mbi tulenda baka mu kifuani ki Simeoni ayi Levi?

¹² Dilongi mbi tulenda baka? Kadi bikilanga nganzi nzila yinata mu baka zinzengolo ayi mu vanga mambu. Enati ngeyo voti mutu nioni weta zola bavangidi mambu mambimbi, yikal’andi ko mbimbi mu tatikinina diambu beni. (Nku. 4:4) Vayi tufueti bambuka moyo ti, Yehova kayangalalanga ko ziphova ayi mambu momo meta vangununu kutsi nganzi. (Zaki 1:20) Tufueti tadila mambu ma kondo ku busonga momo malenda salimina kukhati voti kunganda yi kimvuka mu nguizani ayi zitsikudukusu zi Bibila, yawu mayi tusadisa tubika dengana mambu mambimbi momo meta salama beto kondo yadila nganzi’eto. (Loma 12:17, 19; 1 Pi. 3:9) Buba ti bambuta ziaku bakadi vanga mambu momo meta yangidika Yehova, bambuka moyo ti yisi tombana ko kaka ti wulandakana kifuani kiawu. Kadi banzilanga ti wulendi ko nunga yangidika Yehova ayi kadi banzilanga phe ti wulendi ko baka lusakumunu luandi. Yehova kela sie kambu ko kusakumuna mu zingolo ziozi wulembo tudi mu kuenda kuntuala ayi mu vanga mambu momo madi masonga.

YUDA

13. Bila mbi Yuda kakitatikisila buwombo bo thangu’andi yisoludila ayi siandi yiyiza fuana?

¹³ Yakobi wuyiza solula diaka ayi Yuda. Kumanima mawa ziphova zi Yakobi mu diambu di bakhomba ziandi ba bakulutu, bulendakana Yuda wukitatikisa buwombo. Buba buawu voti buawu ko, niandi phe wutula zinzimbala zinneni. Yimonika ti niandi phe wubuela mioko mu nuanisa divula di Sekemi. (1 Mo. 34:27) Niandi phe wuba mu dikopa di bakhomba ziandi mu diambu di tekisa Yosefi banga mvika ayi wuba phe mu ntanda wu bakhomba ziandi mu kue vuni siawu mu diambu beni. (1 Mo. 37:31-33) Kuntuala, wusangisa nitu ayi nketo muan’andi nioni wufua, bila kabanzila ti nketo beni wuba ndumba leta.​—1 Mo. 38:15-18.

14. Mambu mbi mamboti Yuda kavanga? (1 Mose 49:8, 9)

¹⁴ Vayi mu lutuadusu lu pheve santu, lusakumunu kaka Yakobi kavana kuidi Yuda ayi wunniemisa. (Tanga 1 Mose 49:8, 9.) Wukitatikisa buwombo mu phila yoyi siandi nioni wuyonzuka keba kukimuenanga. Ayi wumonisa phe ntima kiadi kuidi tsukil’awu nioni wuba mu dizina di Benyamini.​—1 Mo. 44:18, 30-34.

15. Mu ziphila mbi Yuda kabakila lusakumunu?

¹⁵ Yakobi wubikula ti Yuda niandi wela ba ntuadisi wu bakhomba ziandi. Vayi thangu yiwombo yivioka mu diambu di mbikudulu beni yilungana. Yuda wutubulu mu khumbu yitheti banga ntuadisi mu thangu batotuka ku Ngipiti kumanima ma 200 ki mimvu, mvila beni wutuadisa dikanda di Iseli tii ku Tsi yi tsila. (4 Mo. 10:14) Mimvu miwombo kuntuala, Yehova mvila wu Yuda kasobula muingi wuba wutheti mu nuanisa basi Kanana muingi baziona Tsi yi tsila. (Mko. 1:1, 2) Ayi Davidi wumosi mu batu bobo baba mu nkuna wu Yuda, niandi wuba wutheti mu ba ntinu mu ntanda wu mintinu miomi miba mu mvila beni. Vayi kuidi diaka phe na ziphila zinkaka ziozi mbikudulu mu diambu di Yuda yilunginina.

16. Bue mbikudulu yoyi yidi mu 1 Mose 49:10 yilunginina? (Tala phe ankadre “Ziphova zitsuka zi mbikudulu yi Yakobi va mbuk’andi yi lufua.”)

¹⁶ Yakobi wutuba diaka ti Ntuadisi wu mvu ka mvu wu batu boso wela ba mu nkuna wu Yuda. (Tanga 1 Mose 49:10 ayi noti kuwanda phapi.) Ntuadisi beni Yesu Kristu nioni Yakobi katedila Silo. Mbasi mosi wutuba mu diambu di Yesu ti: “Yehova Nzambi wela kumvana kundu ki kipfumu ki nkulu’andi Davidi.” (Luka 1:32, 33) Yesu wutedulu phe “khosi yi dikanda di Yuda.”​—Tso. 5:5.

17. Bue tulenda sokudila Yehova mu phila yoyi tueta tadila batu bankaka?

¹⁷ Dilongi mbi tulenda baka? Yehova wusakumuna Yuda ka diambu ko zinzimbala zinneni ziozi kavanga. Vayi bulendakana bakhomba zi Yuda bakiyuvula bila mbi Yehova kansakumunina mu phila yoyi? Buba boso kuandi bubela, Yehova wumona mambu mamboti kuidi Yuda ayi diawu kansakumunina. Bue tulenda sokudila kifuani ki Yehova? Mu thangu Mukristu mosi kabeki kiyeko ki sipesiali, tulenda teka ba mu nzomono yiluta tula mayindu meto mu zinzimbala ziandi. Vayi tufueti vanga diambu dimboti mu bambuka moyo ti bukiedika Yehova weta yangalala bikadulu biandi bimboti. Yehova weta luta tula thalu mu bikadulu bimboti bi bisadi biandi. Bika beto phe tutula ngolo mu kubutudila.

18. Bila mbi tufueti bela mvibudulu?

¹⁸ Dilongi dinkaka tulenda baka mu kifuani ki Yuda, didi mfunu wuba na mvibudulu. Yehova weta dukisa kaka zitsila ziandi, vayi kabutudilanga ko kaka mu phila yoyi voti mu thangu yoyi tuntombila kabutudila. Nkuna wu Yuda wisi fika thumbu bonga ko thuadusulu yi dikanda di Nzambi. Vayi mu bukuikama boso batatamana buela mioko kuidi batu bobo Yehova kasobula mu diambu di diatisa dikanda diandi, buba Mose muisi Levi, Yosua muisi Efrayime voti Ntinu Sawuli muisi Benyamini. Beto phe tufueti buela mioko batu bobo Yehova kasobudi batutuadisa lumbu kiaki.​—Ebe. 6:12.

19. Malongi mbi tubeki mu diambu di Yehova mu ziphova zitsuka zimbikudulu yi Yakobi va mbuk’andi yi lufua?

¹⁹ Mambu mbi tume longuka tii mu thangu yayi mu ziphova zitsuka zi Yakobi zimbikudulu va mbuk’andi yi lufua? Tume mona bumboti mboti ti “phila yoyi mutu keta tadila mambu buawu ko Yehova keta kumatadila.” (1 Sam. 16:7) Yehova mvibudulu wuwombo kakala ayi widi nkua nlemvo. Ka diambu ko kakanganga ko meso mu mambu mambimbi, katombanga ko phe ti bisadi biandi biba batu baduka. Kalenda sakumuna phe batu bobo bavanga zinzimbala zinneni mu thama bawu balula mu bukiedika boso mavanga mawu ayi bawu tatamana vanga mambu masonga. Mu disolo diodi dilandikini, matu tadila mambu momo Yakobi kakamba kuidi nana di bana bandi bankaka.