¿Máax Jéeoba?

TU BIN u jolch’aktik u beel ichil u ts’u’ k’áaxil Kamboyae’, Henri Mouhot, juntúul j-kaxan ba’alo’ob síij Fransia kuxlaj te’ siiglo 19, k’uch tak tu yiknal jump’éel kóoch yéetel taamtam sanja ba’pachmai jump’éel templo u k’aaba’ Angkor Vat, le maas nojoch úuchben naj réelijioso yaan way Lu’ume’. Chéen úuchik u yilik le naj ba’kuuxunchaja’ano’, Mouhote’ tu ts’áaj kuenta yanji máax beete. Leti’e’ tu ts’íibtaj: “Beeta’an tumen juntúul úuchben Miguel Ángel, maas nojoch ti’ je’el máakalmáak najo’ob p’ata’anto’on tumen Greesia wa Roomae’.” Kex tumen ts’o’ok u máan ya’ab ja’abo’ob xúump’atta’ak yéetel tu’ubsa’ak le jach nojoch naja’, le máaka’ k’uch u na’ate’ yanchaj juntúul áarkiteekto tukult bix kun beetbil.

Jump’éel úuchben liibro ku ts’áaik ya’ab ojéelale’ ku ya’alik xan jump’éel t’aan óoli’ beyo’: “Tumen tuláakal [naje’] yaan máax beetmail, ba’ale’ máax beetmail tuláakal ba’alo’obe’, Jajal Dioos” (Hebreos 3:4, Le Tumben Nupt’an). ¿Máax túun le Dioos beet tuláakal le ba’alo’obo’?

¿Máax le Dioosa’?

Le k’áatchi’a’ ku núuka’al te’ úuchben liibro ku ts’áaik ya’ab ojéelal yáax t-a’alaje’: le Biibliao’. Jach tu káajbal le liibroa’ ti’ ku núuka’al le k’áatchi’a’ yéetel t’aano’ob jach mix jump’íit talmil u na’ata’al: “Tu yáax chuune’ [Dioose’] tu beetaj ka’ano’ob yéetel lu’um” (Génesis 1:1).

Ba’ale’, Máax beet tuláakal ba’alo’obo’ ku ye’esik ba’ax jela’ankúuntik ti’ le ku ya’alikuba’ob diooso’obo’ ken u chíikbesuba yéetel jump’éel k’aaba’ chéen u tia’al: “Teen Yahveh [wa Jéeoba] lela’ leti’ in k’aaba’”. “Le [...] máax beet yóok’ol kaab yéetel tuláakal le ba’alo’ob yano’obo’, [...] u yuumil ka’an yéetel lu’um” (Isaías 42:8; Hechos 17:24). U k’aaba’ le Dioos beet tuláakal ba’alo’ob yéetel tu ts’áaj xiibo’ob yéetel ko’olelo’ob way Lu’ume’, Jéeoba (wa Yahveh)a. Ba’ale’ ¿máax Jéeoba? ¿Bix leti’? ¿Ba’axten unaj a ch’enxikintik?

Ba’ax u k’áat u ya’al u k’aaba’

Yáaxe’, ¿ba’ax u k’áat u ya’al u k’aaba’ Máax beetmail tuláakal ba’al, Jéeoba? Ich ebreoe’, u k’aaba’ Dioose’ ku ts’íibta’al yéetel kamp’éel leetra’ob (יהוה), yéetel ku chíikpajal óoli’ sieete miil juntéenel te’ tu yáax jaatsil le Biiblia ts’íibta’an ich ebreoo’. Ku ya’ala’ale’ le k’aaba’a’ jump’éel bix yanik le beerbo ebreo ha·wáh (“beet u yantal”), yéetel u k’áat ya’ale’ “Leti’ Beetik u Yantal”. Lela’ u k’áat ya’ale’, Jéeobae’, yo’olal jach yaan u na’ate’, ku sutkuba le ba’ax k’a’abéet utia’al u béeykuntik ba’axo’ob u tukulmaj. Ku sutkuba Leti’ beetik u yantal ba’ax k’a’abéet, Juees, Sáalbador, le Máax ts’áaik ba’ax k’a’abéet utia’al le kuxtalo’ yéetel ku sutkuba je’el ba’alake’ utia’al u béeykuntik ba’axo’ob u ya’almaj u beetik. Le bix xan yanik le beerbo ebreoo’ ku ye’esik jump’éel ba’al táan u bin u yúuchul, lelo’ u k’áat ya’ale’ Jéeobae’ táan u beetik ba’ax k’a’abéet utia’al u béeykuntik ba’axo’ob u ya’almaj. Beyo’, leti’e’ juntúul Dioos kuxa’an.

U nuuktakil u moodos Jéeoba

Le Biibliao’ ku ye’esike’, le Máax beetmail tuláakal ba’al yéetel ku béeykuntik ba’ax ku ya’alike’, jach jats’uts u moodos. Jéeobae’ tu ya’alaj máakalmáak u moodos e’esik bix leti’: “¡Yuumtsil! ¡[Dioos] muun u puksi’ik’al ku ch’a’a óotsilil, chúuka’an yóol, nojoch u yaakunaj bey xan u jaajil! Ti’ miil ch’i’ibalo’obe’ ma’ [tu] k’exik u yaakunaj, ku [sa’asik] le loobilo’, le k’o’ox óolalo’ bey le k’ebano’” (Éxodo 34:6, 7). Te’ela’ ku ya’alike’ Jéeobae’ juntúul Dioos nojoch u yaakunaj. Le t’aan “nojoch u yaakunaj” ku chíikpajal te’ teekstoa’ je’el u páajtal u su’utul xan “chúuka’an yaabilaje’”. Je’ex u bin u béeykuntik ba’ax u yáax ya’almaj utia’al wíiniko’obe’, Jéeobae’ táan u ye’esik u chúuka’an yaabilaj ti’ to’on. ¿Ma’ wa nojoch ba’al a tia’al le yaabilaja’a’?

Jéeoba xane’ xaan u p’u’ujul yéetel séeb u sa’asik k-si’ipilo’ob. Ku líi’sik k-óol antal naats’ ti’ máax ma’ táan u kaxan si’ipilo’obi’, ba’axe’ u k’áat u sa’ase. Ba’ale’, lela’ ma’ u k’áat ya’ale’ Jéeobae’ chéen ku yilik u beeta’al k’aas. Leti’e’ tia’alaj: “Tumen Yuumtsile’ u yaabilmaj ti’ibil bejil [wa ba’ax toj], u p’ektmaj u yúuchul ookol yéetel [...] u kíimsa’al wíinik” (Isaías 61:8). Tumen leti’ u Dioosil justiisiae’, ma’ ken u cha’a u p’áatal mantats’ le máako’ob jach ma’ saajko’ob u beeto’ob ba’ax k’aaso’. Bey túuno’, je’el u páajtal k-oksaj óoltike’, ken k’uchuk u k’iinile’, Jéeobae’ yaan u yutskíintik le k’aas ku beeta’al way yóok’ol kaabe’.

K’a’abéet na’atil utia’al u jach ma’alob ts’a’abal u p’iis ichil buka’aj yaabilaj yéetel justiisia k’a’abéet u ye’esa’al. Jéeobae’, ken u bisuba t-éetele’, jach u yojel buka’aj u p’iis k’a’abéet u ts’áaik ichil le ka’ap’éel moodosa’ (Romanos 11:33-36). Chéen ba’ale’, u na’ate’ ku yila’al tuláakal tu’ux. Le ba’alo’ob ku beetik u ja’ak’al k-óolo’, je’el bix le k’áa’náabo’ yéetel le nukuch witso’obo’, le jaajkúuntik (Salmo 104:24; Proverbios 3:19).

Ba’ale’, ma’ chéen k’a’abéet na’atili’. Utia’al u béeykuntik tuláakal ba’ax u tukulmaje’, le Máax beet tuláakal ba’alo’ k’a’abéet yaan chúuka’an páajtalil ti’. Le Biibliao’ ku ya’alike’ leti’e’ juntúul Dioos je’ex le ts’o’ok k-a’alika’: “[Líi’se’ex] a wiche’ex [ka’an] utia’al ka paakatnake’ex: ¿Máax beet tuláakal le ba’alo’obo’? Le máax [t’oxláanto’ob] tu jujuntúulil[o’obo’] [...]. Sen nojoch u páajtalil, [...] ma’ tu tu’ubul mix juntúul ti’” (Isaías 40:26). Beyo’, Jéeobae’ “sen nojoch u páajtalil” utia’al u béeykuntik ba’ax u k’áat. ¿Ma’ wa tu taaktal a nats’kaba ti’ Jéeoba yo’olal u jats’uts moodosa’?

Utsilo’ob ku k’a’amal ikil u k’aj óolta’al Jéeoba

Jéeobae’ ma’ chéen tu beetaj le Lu’uma’a’, tu beetaj “utia’al ka yanak u kajnáalilo’ob” ka u ma’alob bisuba’ob yéetel leti’ (Isaías 45:18; Génesis 1:28). Dioose’ u k’áat u yutsil wíiniko’ob. Tu ts’áaj wíinik ti’ jump’éel jáardin wa páaraiso tu’ux tuláakal jach ma’alob utia’al u kajtalo’ob. Ba’ale’, wíiniko’obe’ táan u k’askúuntko’ob le Lu’uma’, táan u sen beetko’ob ba’ax ma’ u k’áat Jéeobai’. Ba’ale’, je’ex u k’áat u ya’al u k’aaba’e’, leti’e’ yaan u ts’o’okbesik ba’ax u yáax tukulmaj utia’al wíiniko’ob yéetel utia’al le Lu’uma’ (Salmo 115:16; Apocalipsis [Revelación] 11:18). Yaan u ka’a sutik le Lu’uma’ jump’éel Páaraiso utia’al máaxo’ob u k’áato’ob u yu’ubo’ob u t’aan bey u paalalo’obe’ (Proverbios 8:17; Mateo 5:5).

U ts’ook liibro ti’ le Biibliao’ ku ye’esik bix le kuxtal je’el u páajtal a ki’iki’ óoltik te’ Páaraisoo’: “[Dioos] kun cho’ik tuláakal u ja’il u yicho’ob, ma’ tu yantal kíimil, mix ok’ol, mix yaj óolal, mix k’i’inamil, tumen tuláakal ba’ax yaan ka’ache’ ts’o’ok u máan” (Revelación 21:3, 4). Bey le kuxtal u k’áat Jéeoba ka yanak to’ona’. ¡Jach túun táaj uts le taatatsila’! ¿A k’áat wa kan u maasil ti’ leti’ yéetel ti’ ba’ax ku k’áatik ti’ teech utia’al u páajtal a kuxtal te’ Páaraisoo’?

[Tsolajil]

Wa ma’ tu ya’ala’al yaanal ba’ale’ le teekstoso’ ch’a’aba’an ti’ Quili’ich Biblia (túumben ts’íib).