Capítulo 6
Guiranu naquiiñeʼ gusihuínninu napa Dios derechu guni mandar
1, 2. 1) Xi bicaa Binidxabaʼ binni guinabadiidxaʼ pur ni guca ndaaniʼ jardín ni guyuu Edén que. 2) Xi guníʼ Binidxabaʼ para bicaabe binni guiníʼ ique zacá.
LII naquiiñeʼ gusihuínniluʼ napa Dios derechu guni mandar, purtiʼ pa gúniluʼ ni zusihuínniluʼ racaláʼdxiluʼ guibániluʼ sin qué chuʼ dxi gátiluʼ. Ndaaniʼ jardín ni guyuu Edén que nga bizulú binni gunabadiidxaʼ pa napa Dios derechu guni mandar. Raqué gunabadiidxaʼ Binidxabaʼ Eva: «Ñee dxandíʼ guníʼ Dios cadi naquiiñeʼ goto de guiráʼ ca cuananaxhi stiʼ ca yaga ni nuu ndaaniʼ jardín riʼ la?». Eva gudxi laabe xi biʼniʼ mandar Dios laacabe cadi gúnicabe ne ti yaga: «Cadi naquiiñeʼ goto cuananaxhi stini [...] ti cadi gátitu». Óraque na Binidxabaʼ cusiguii Jiobá, purtiʼ guniʼbe zanda guibani Adán ne Eva sin guzuubacaʼ stiidxaʼ Dios ni bizáʼ laacaʼ. Binidxabaʼ na cucueeza Dios binni de guni xiixa ni galán: quíxhecabe xi ley chinándacabe lu xquendanabánicabe. Nabe: «Dios nanna dxi goto cuananaxhi stini la? zaxeleʼ lutu ne zácatu casi laabe, ne zunibiaʼtu xii nga jneza ne ni cadi jneza» (Génesis 3:1-5).
2 Binidxabaʼ na jma galán zabani binni pa laasicaʼ quíxhecaʼ xi gúnicaʼ que chinándacaʼ ley stiʼ Dios. Zacá nga bicaabe binni guiníʼ ique pa jneza runi mandar Dios, pur nga rinabadiidxaʼ binni pa napa Dios derechu guni mandar laanu casi Dios ni jma nandxóʼ. Nga runi zanda guinabadiidxanu: «Xii ndiʼ ni jma galán para binni: guni mandar Jiobá laa la? o gaca mandar stubi». Jiobá ñándaca ñuutibe Adán ne Eva oraqueca, peru pa ñúnibe ni qué nusihuínnidibe tuu nga napa derechu guni mandar. Para gusihuínnibe xi zabeendú binni pur guixaleʼ de laabe ne de ca ley stibe la? bidiibe lugar tiidiʼ stale tiempu ne guidálecaʼ.
3. Xiruʼ guníʼ Binidxabaʼ.
3 Cadi ndaaniʼ jardín si ni guyuu Edén que nga bicaalú Binidxabaʼ derechu ni napa Jiobá de guni mandar, purtiʼ despué laaca guniʼbe qué zuzuubaʼ diʼ binni stiidxaʼ Dios. Neca risaca nga ni guniʼbe despué riʼ la? ni jma risaca nga gusihuinni binni Jiobá si nga napa derechu guni mandar. Ne ora guniʼbe qué zuzuubaʼ diʼ binni stiidxaʼ Dios la? bigaanda ni ca xiiñiʼ Adán ne Eva ne zaqueca ca ángel stiʼ Dios, dede ne baʼduʼ primé stibe, xiiñibe ni jma nadxiibe. Casi ca dxi stiʼ Job que guníʼ Binidxabaʼ qué runi diʼ binni ni na Dios purtiʼ nadxiicaʼ laabe nin pur modo runi mandarbe laacaʼ, sínuque purtiʼ racaláʼdxicaʼ gudii Dios laacaʼ xiixa. Nabe pa tiidicaʼ ra nagana zúnicaʼ guiráʼ ni racaláʼdxisicaʼ (Job 2:1-6; Apocalipsis 12:10).
Xi cusihuinni ca iza ni maʼ gudiʼdiʼ ca
4, 5. Xi huahuinni dede dxi huayacalaʼdxiʼ binni guni mandar ra guzuhuaa ñee.
4 Para guidúʼyanu pa napa Dios derechu guni mandar la? naquiiñeʼ gánnanu ndiʼ: Dios qué nuzáʼdibe binni para guibani galán sin qué guni mandarbe laacaʼ, sínuque bizaʼbe laacaʼ para chinándacaʼ ca ley stibe ti cheni laacaʼ jneza. Ndiʼ biiyaʼ Jeremías, ti ni riguixhená stiʼ Dios: «Nannaʼ dxicheʼ Jiobá, binni guidxilayú cadi lu náʼ diʼ nuu neza stiʼ. Cadi lu náʼ diʼ binni nuu guni mandar ra guzuhuaa ñee. Guluu jneza naa Jiobá» (Jeremías 10:23, 24). Nga runi, Stiidxaʼ Dios cayabi laanu gúninu sicaríʼ: «Gulaʼquiʼ guidubi ladxidoʼloʼ lu náʼ Jiobá, ne cadi gúniluʼ ni na si xpiaaniluʼ» (Proverbios 3:5). Cásica gudixhe Dios ley lu xcuérpunu ni naquiiñeʼ chinándanu ti guibáninu la? laaca gudíxhebe ca ley ni cayabi laanu modo gúninu ni jneza, ne pa chinándanu cani ziuʼnu tobi si.
5 Rihuínnica maca nanna Dios qué ziuu dxi cueendú binni ni galán pa qué nacaʼ guni mandarbe laacaʼ. Cumu maʼ bixélecabe de laabe la? nga runi lu guidubi naca Guidxilayú nuu gadxé gadxé religión, ne laaca gadxé gadxé modo runi mandárcabe ndaaniʼ ca guidxi ca, ne nuu guidxi jma napa bidxichi que xcaadxi. Pur nga rucaalúsaacaʼ, ridíndecaʼ ne ruuticaʼ. Ya, rihuinni dxíchica «binni runi mandar binni para gacanacaʼ» (Eclesiastés 8:9). Ne ngapeʼ nga ni huayaca dede dxi nuu binni lu Guidxilayú. Casi maca cá lu Stiidxaʼ Dios, ca binni ni cayúnicaʼ cosa malu ne canausiguii «ze dxi jma rusi zinitilú caʼ» (2 Timoteo 3:13). Lu ti gayuaa iza ni maʼ gudiidiʼ ca, maʼ nanna binni stale cosa de ciencia ne bíʼnicabe guiráʼ clase aparatu, peru laaca gudiʼdiʼ binni lu stale guendanagana. Zacá nga rihuinni dxandíʼ nga ni na Jeremías 10:23 que: cadi guyáʼ diʼ binni para guni mandar ra guzuhuaa ñee.
6. Ximodo ndiʼ mayaca chigunduuxeʼ Dios modo cayuni mandar ca binni ni cudxiideche laabe yaʼ.
6 Guiráʼ ni huabeendú binni casi ca guendananá ni qué ridiʼdigá ca, hualuíʼcani qué ziuu dxi guibani binni galán ra guni mandarcaʼ laca laacaʼ. Pa guni mandar si Dios laanu nga zanda chuʼ guiranu tobi si ne nayecheʼ, ziuʼnu nazaaca ne qué zátinu. Peru Biblia cayabi laanu maʼ qué zudii diʼ Jiobá stale tiempu gaca mandar binni laa si (Mateo 24:3-14; 2 Timoteo 3:1-5). Mayaca gucueezabe ni cayuni binni ti guni mandarbe lu Guidxilayú riʼ. Biblia na ndiʼ nga chigaca: «Ne dxi stiʼ ca rey que [ca gobiernu ni nuu lu Guidxilayú riʼ] la? Dios ni nuu guibáʼ zaguu ti reinu [guibáʼ] ni qué ziuu dxi guinitilú. Ne reinu riʼ qué zadíʼdini lu náʼ nin sti guidxi [maʼ qué ziuu dxi guni mandar binni lu Guidxilayú riʼ]. Zunideni ne zunduuxeni guiráʼ ca reinu riʼ [cani nuu yanna], ne laani ziaanani ne qué ziuu dxi guilúxeni» (Daniel 2:44).
Cani chiguilá ne chichuucaʼ ndaaniʼ guidxilayú cubi stiʼ Dios
7. Tu guiráʼ ndiʼ zalá ora gunduuxeʼ Reinu stiʼ Dios ca gobiernu nuu lu Guidxilayú riʼ.
7 Tu guiráʼ ndiʼ zalá dxi gunduuxeʼ Reinu stiʼ Dios ca gobiernu ni nuu lu Guidxilayú riʼ yaʼ. Sicaríʼ na Biblia: «Cani runi jneza ca [ca binni ni cusihuinni Dios si nga napa derechu guni mandar] nga zabánicaʼ lu guidxilayú riʼ, ne cani qué gapa donda nga ziaanacaʼ luni. Peru ca malu ca [cani qué na guni mandar Jiobá laacaʼ] la? zaruugucaʼ de lu guidxilayú» (Proverbios 2:21, 22). Zaqueca guníʼ hombre ni bicaa salmo riʼ: «Ne maʼ xcaadxi si tiempu cayaadxaʼ, ne binni malu maʼ qué ziuu; [...]. Cani runi jneza ca zacaacaʼ guidxilayú, ne zabánicaʼ luni guiráʼ dxi» (Salmo 37:10, 29).
8. Ximodo zusihuinni Dios laa si nga napa derechu guni mandar.
8 Guinitilú si guidxilayú stiʼ Binidxabaʼ, zaguu Dios ti guidxilayú cubi, racá maʼ qué liica ziuu guendaridinde, guendapobre, guendananá, guendahuará nin guendaguti, ne guiráʼ nga huayuniná binni maʼ raca stale mil iza. Biblia cuzeeteʼ pabiáʼ sicarú modo chiguibani binni ni guzuubaʼ stiidxaʼ Dios, nani sicaríʼ: «Zuchaa [Dios] nisa riete lú caʼ, ne ma qué ziuu ru enda guti nin enda ruuna nin enda racaná ladxidóʼ nin yuubaʼ, purti ma udiʼdi irá ni uyuu chiqué» (Apocalipsis 21:3, 4). Zaquiiñeʼ Dios Reinu stiʼ ni nuu guibáʼ ra cayuni mandar Cristu ca, para gusihuínnibe laasibe nga nápabe derechu guni mandarbe laanu (Romanos 16:20; 2 Pedro 3:10-13; Apocalipsis 20:1-6).
Ximodo bisihuínnicabe tu pur nuucabe
9. 1) Xi biʼniʼ ca xpinni Jiobá ora gúnnacabe xi nabe. 2) Ximodo bisihuinni Noé qué liica nusaanabe Jiobá, ne xi rizíʼdinu de ejemplu stibe.
9 Dede dxiqué huayuu hombre ne gunaa ni gúpacaʼ fe ne qué nusaanacaʼ Jiobá purtiʼ gúpacaʼ respetu laabe casi tobi lucha Dios ni napa derechu guni mandar. Bidiicabe cuenta zabánicabe pa gucaadiágacabe ne guzuubacabe stiidxaʼ Dios. Tobi de laacabe nga Noé. Dios gudxi laabe: «Cayuuyaʼ maʼ bidxiña dxi guniteluaʼ guiráʼ binni [...]. Biʼniʼ ti arca para lii». Ne Noé biʼniʼ guiráʼ ni gudxi Dios laa. Xcaadxi binni ni bibani dxi guyuube que, bíʼnicaʼ dxiiñaʼ ni maca rúnicaʼ casi ora gastiʼ chiguizaaca neca gudixhenabe laacaʼ. Peru laabe bizaʼbe ti arca naroʼbaʼ ne qué nusaanabe de nusiidibe binni modo na Jiobá guibánicaʼ. Biblia na: «Noé bizulú biʼniʼ guiráʼ ni biʼniʼ mandar Dios laa guni. Bíʼnibe zaqué zaquepeʼ» (Génesis 6:13-22; Hebreos 11:7; 2 Pedro 2:5).
10. 1) Ximodo bisihuinni Abrahán ne Sara Jiobá si naquiiñeʼ guni mandar. 2) Ximodo zanda gacané ejemplu stiʼ Abrahán ne Sara laanu.
10 Abrahán ne Sara laaca galán ejemplu bidiicaʼ ora bisihuínnicaʼ Jiobá si nga napa derechu guni mandar, purtiʼ bíʼnicaʼ guiráʼ ni gudxi Jiobá laacaʼ. Gulézacabe Ur xquidxi ca caldeu, ti guidxi ra nabé gupa binni bidxichi, peru ora gudxi Jiobá Abrahán cheʼ sti guidxi ni qué runibiáʼ la? «guyebe cásipeʼ modo gudxi Jiobá laabe». Sara la? sicarú modo bibánibe Ur, purtiʼ raqué gúpabe lídxibe, ne binnilídxibe, ne raqué nga guyuu xcaadxi binni ni gunnaxhiibe. Peru bizuubabe stiidxaʼ Dios ne stiidxaʼ xheelabe, ne guyebe guidxi Canaán, neca qué gánnabe ximodo chindézabe raqué (Génesis 11:31-12:4; Hechos 7:2-4).
11. 1) Ximodo bisihuinni Moisés Jiobá si nga napa derechu guni mandar. 2) Xi rusiidiʼ ejemplu stiʼ Moisés laanu.
11 Moisés laaca bisihuinni Jiobá si nga napa derechu guni mandar, ne bisihuínnibe ni neca gudíʼdibe ra jma nagana, casi dxi guyebe ra nuu Faraón rey stiʼ Egipto que. Moisés gunna qué zanda guni dxiiñaʼ que stubi, purtiʼ guniʼbe qué riníʼdibe galán. Neca zaqué bizuubabe stiidxaʼ Dios. Cumu Jiobá gucané laabe ne bíʼchibe laaca gucané laabe la? gunda guyebe ra nuu Faraón chupa chonna biaje para gúdxibe laa ni na Jiobá neca naguidxi guca ladxidóʼ. Ne dede guyuu israelita guníʼ mal de laabe. Peru Moisés biʼniʼ guiráʼ ni gudxi Jiobá laa ne laabe nga biquiiñeʼ Jiobá para guleebe Israel de Egipto (Éxodo 7:6; 12:50, 51; Hebreos 11:24-27).
12. 1) Xi rusihuinni cadi naquiiñeʼ chinándanu cani bicaa si Jiobá para guzúʼbanu stiidxaʼ. 2) Gánnanu naquiiñeʼ guzúʼbanu stiidxaʼ Jiobá casi biʼniʼ José, ximodo racaneni laanu gúninu ni na 1 Juan 2:15.
12 Cani qué nusaanacaʼ Jiobá qué niníʼ íquecaʼ pa naquiiñeʼ gúnicaʼ cani bicaasibe. Dxi gucalaʼdxiʼ xheelaʼ Potifar nucuudxi José para ñatané laabe la? qué ñuu diʼ ti ley stiʼ Dios ra niníʼ cadi gatanécabe ni cadi xheelacabe. Peru José maca nanna Jiobá nga gudixhestí guendaxheelaʼ ndaaniʼ jardín ni guyuu Edén que ne qué ziuuláʼdxibe gatané tuuxa xheelaʼ stobi. Ngue runi qué niníʼ íquebe ñuuyabe dede pabiáʼ zudii Dios lugar laabe gúnibe casi runi ca egipciu que. Qué nusaanabe de ñúnibe guiráʼ ni riuulaʼdxiʼ Jiobá purtiʼ guníʼ íquebe xi huayuniné binni, ne zaqué nga bidiibe cuenta xi riuulaʼdxiʼ (Génesis 39:7-12; Salmo 77:11, 12).
13. Ximodo bihuinni rusiguii Binidxabaʼ lu ni bizaaca 1) Job que, 2) guionnaʼ hebreu que.
13 Cani dxandíʼ ruzuubaʼ stiidxaʼ Jiobá la? qué rixeledícabe de laabe neca tiidicabe ra jma nagana. Casi Job, neca guníʼ Jiobá galán de laabe la? na Binidxabaʼ zudxiidéchebe Dios pa gunítibe guiráʼ ni nápabe o pa gaca huarabe. Peru ora gudiidibe lu guendanagana la? bisihuínnibe rusiguii Binidxabaʼ neca qué ñánnabe xiñee cadiidibe lúcani (Job 2:9, 10). Gudiidiʼ si stale iza, gucalaʼdxiʼ Binidxabaʼ nuluíʼ dxandíʼ nga ni guníʼ que, purtiʼ bicaabe rey stiʼ Babilonia guidxiichiné chonna hombrehuiiniʼ hebreu, rey riʼ gudxi laacabe záticabe ndaaniʼ ti horno cá gui pa qué guzuxíbicabe xañee bidóʼ ni bíʼnibe que ne pa qué guni adorárcabe ni. Ora bíʼyacabe naquiiñeʼ guiníʼcabe pa zuzuubacabe stiidxaʼ rey que o gúnicabe ni na ley stiʼ Dios ra na cadi guni adorárcabe bidóʼ la? laacabe bicábicabe ne guendanadxibalú ni na Jiobá nga zúnicabe ne nácabe para laacabe Dios nga tobi lucha ni runi mandar. Jma nga bisisácacabe guzuubacabe stiidxaʼ Dios que nulácabe xquendanabánicabe (Daniel 3:14-18).
14. Ximodo zanda gusihuinni ca binni gulené donda ca qué rusaanacaʼ Jiobá.
14 Pur ni bidúʼyanu lu ca ejemplu ca, ñee galán guiníʼ íquenu qué gápanu xidé gucheʼnu para cadi gusaananu Jiobá, o cani guchee guiníʼ íquecaʼ maʼ qué liica iquiiñecaʼ la? Coʼ. Biblia na bichee Moisés chupa chonna biaje. Peru cadi pur ngue diʼ nucaanáʼ Jiobá laabe neca bichiichibe laa. Ca apóstol stiʼ Jesucristu laaca guyuu ora bicheecaʼ. Cumu nanna Jiobá gulenenu donda la? riéchebe ora rúninu stipa pur cadi guchéʼnenu laabe. Pa gucheʼnu purtiʼ cadi zuhuaanu dxiichiʼ lu stiidxaʼ Dios la? naquiiñeʼ gaca arrepentirnu de guidubi ladxidoʼno ne cadi gácani xpiaʼnu. Zacá nga zuluinu dxandíʼ racaláʼdxinu gúninu ni na Jiobá ne gaca nanaláʼdxinu ca cosa ni nabe malu. Pur nápanu fe zuxiá rini bixhii Jesús ca xtóndanu nga zanda chuʼnu nayá nezalú Dios (Amós 5:15; Hechos 3:19; Hebreos 9:14).
15. 1) Lade guiráʼ binni, tuu nga gupa ti guendanabani nayá sin nuchee nezalú Dios, ne xi bisihuínnibe ra bíʼnibe ni. 2) Ximodo racané ni biʼniʼ Jesús ca laanu.
15 Yanna, ñee zanda guni binni ni na Jiobá sin guchee la? Biaʼ tapa mil iza guirutiʼ tu ñanna ni, nagaʼchiʼ guyuuni (Romanos 16:25). Neca qué ñaʼ Adán ne donda la? qué nusaanadibe ti ejemplu galán purtiʼ qué ñuni adorarbe Dios modo na. Tu laa si nga zanda guni ni yaʼ. Nánnanu nin tobi de ca xiiñibe ni gulené donda qué zanda guni ni. Tobi lucha si ni biʼniʼ ni nga Jesucristu (Hebreos 4:15). Modo bíʼnibe ca bisihuínnibe qué liica nuchee Adán pa ñacalaʼdxiʼ purtiʼ qué nidiʼdiʼ ra nagana. Cadi pur modo bizáʼ diʼ Dios laabe bicheebe. Nga runi laanu cayúninu stipa pur chinándanu ejemplu stiʼ Jesucristu, purtiʼ cadi yenándasibe ni na ca ley stiʼ Dios, sínuque laaca gunnaxhiibe Jiobá si, Dios ni runi mandar guidubi naca guibáʼ ne Guidxilayú (Deuteronomio 32:4, 5).
Tu pur nuunu yaʼ
16. Xiñee cadi naquiiñeʼ gusaananu de gatananu ti gusihuínninu Jiobá si nga napa derechu guni mandar.
16 Cada tobi de laanu naquiiñeʼ gusihuinni tuu nga napa derechu guni mandar lu guidubi naca guibáʼ ne Guidxilayú. Pa laanu gusihuínninu nuunu pur Jiobá, zazananda Binidxabaʼ laanu. Ne zúnibe intiica cosa para sanándabe laanu ne zúnirube ni dede guedandá dxi guiluxe guiráʼ cosa malu, nga runi cadi gusaananu de gatananu (1 Pedro 5:8). Guiráʼ ni rúninu rusihuinni pa Jiobá nga rábinu napa derechu guni mandar ne pa qué zusaananu laabe neca tiidinu ra nagana. Qué zusaananu Jiobá purtiʼ si cadúʼyanu stale binni cudxiideche laabe. Para cadi guchéʼnenu Jiobá la? naquiiñeʼ gúninu stipa pur cadi guireecueʼnu lu neza chaʼhuiʼ stibe lu guiráʼ ni gúninu.
17. Xiñee cadi naquiiñeʼ gusiguiinu ne cuánanu yanna ra maʼ nánnanu paraa biasastícani.
17 Casi laanu la? cadi naquiiñeʼ diʼ gúninu casi runi Binidxabaʼ, «bixhoze gola enda rusiguii» (Juan 8:44). Gastiʼ nin ti razón para gusiguiinu. Ndaaniʼ guidxilayú stiʼ Binidxabaʼ riʼ stale baʼduʼ rusiguiicaʼ jñaacaʼ ne bixhózecaʼ, peru ca xpinni Cristu qué runi diʼ zacá, ne ora cá nga rusihuínnicabe cadi dxandíʼ nga na Binidxabaʼ zuchee ca xpinni Dios ora tiidicaʼ ra nagana (Job 1:9-11; Proverbios 6:16-19). Peru nuu negocio ra zanda guluíʼ nácabe laanu casi xpinni «bixhoze gola enda rusiguii» ne cadi casi xpinni Dios ni riníʼ ni dxandíʼ, nga runi qué riúʼdinu lu cani (Miqueas 6:11, 12). Laaca qué zanda diʼ guininu gastiʼ naca cuánanu purtiʼ si caquiiñenu ni o purtiʼ si ra chindánanu ca nápacabe stale bueltu (Proverbios 6:30, 31; 1 Pedro 4:15). Neca neza ra nabézanu nabé ribaʼnaʼ binni o ni cuánanu ca qué risácapeʼ la? ley stiʼ Dios cayabi laanu cadi jneza diʼ gúninu ni (Lucas 16:10; Romanos 12:2; Efesios 4:28).
18. 1) Ra guiluxe ti mil iza de guni mandar Cristu casi rey, xi guendanagana zadiʼdiʼ guiráʼ binni. 2) Xi naquiiñeʼ guiaʼnu gúninu dédeca yanna.
18 Lu ti mil iza chiguni mandar Cristu, zadeguyoo Binidxabaʼ ne ca demonio stiʼ, nga runi qué zanda diʼ gucaacabe binni guchee. ¡Guizáʼ galán zabani binni dxi ca! Peru ra guiluxe ti mil iza ca zalaacabe caadxi dxi si. Binidxabaʼ ne ca demonio stiʼ zucaacabe ca binni ni maʼ qué gapa donda gucheenecaʼ Dios (Apocalipsis 20:7-10). Pa nabáninu dxi ca, tuu nga zusihuínninu napa derechu guni mandar guidubi naca guibáʼ ne Guidxilayú yaʼ. Cumu maʼ biree donda luguiáʼ guiráʼ binni dxi ca la? guiráʼ tu gudxiideche Jiobá zanna xi cayuni ne pur nga zanitilú. Nga runi dédeca yanna nga naquiiñeʼ guiaʼnu gúninu ni cayabi Jiobá laanu lu Stiidxaʼ o ni cayábibe xquídxibe gabi laanu. Zacá nga zusihuínninu runi adorarnu laabe casi tobi lucha Dios ni runi mandar guidubi naca guibáʼ ne Guidxilayú.
Ni guietenaláʼdxinu
• Xii nga ni naquiiñeʼ quixhe íquenu gúninu guiranu, ne xiñee.
• Xi bisihuinni caadxi hombre ne gunaa ni bibani dxiqué pur modo bizuubacaʼ stiidxaʼ Jiobá.
• Xiñee nabé naquiiñeʼ gusisácanu Jiobá guiráʼ dxi lu cani rúninu.