Mayaca guiree guiráʼ yuubaʼ
«Laabe nga Guié, ca dxiiñaʼ stibe biaʼsi cani.» (DEUTERONOMIO 32:4.)
1, 2. 1) Xiñee nabé riuuláʼdxinu guendanabani ni qué zaluxe ni cabézanu gudii Dios laanu. 2) Xiñee raca nagana para stale binni guni cré nuu ti Dios ni cuzabiruaa gudii laanu ti guendanabani ni qué zaluxe.
ÑEE riuuláʼdxiluʼ guiníʼ íqueluʼ ximodo chiguibani binni ndaaniʼ Paraísu la? Zándaca riníʼ íqueluʼ maʼ nuuluʼ racá ne canayunibiaʼluʼ xcaadxi lugar nuu lu Guidxilayú riʼ ne guiráʼ xixé manihuiiniʼ nuu ndaaniʼ ni. O zándaca riníʼ íqueluʼ pabiáʼ galán zuni sentirluʼ ora gacaneluʼ para gaca Guidxilayú riʼ ti parque guizáʼ sicarú ne gápaluʼ ni. Ne zándaca riníʼ íqueluʼ nuuluʼ ndaaniʼ Paraísu ca cayúniluʼ xiixa ni riuuláʼdxiluʼ, casi xiixa dibuju, quíxheluʼ modo gaca ti yoo, guxhídxiluʼ saa o sti cosa ni qué ñápaluʼ tiempu ñúniluʼ pur guiráʼ dxiiñaʼ ni gúpaluʼ. Peru intiica de cani ganda gúniluʼ racá la? rusihuínniluʼ riuuláʼdxiluʼ «enda nabani ni qué zaluxe» ni rusiidiʼ Biblia chigudii Jiobá laanu (1 Timoteo 6:19).
2 Ñee cadi dxandíʼ risácapeʼ para laanu ne riéchenu guininu de guendanabani ni cabézanu gudii Dios laanu casi na Stiidxabe la? Peru stale binni qué riuulaʼdxiʼ ganna de laani, purtiʼ nacaʼ cadi dxandíʼ ni, ne ti bacaandaʼ si ni para cani qué ganna gastiʼ. Dede raca nagana para laacaʼ guni crecaʼ pa nuu ti Dios ni cuzabiruaa gudii laanu guendanabani ni qué zaluxe ndaaniʼ ti paraísu. Xiñee yaʼ. Purtiʼ riníʼ íquecaʼ pa dxandíʼ nuu ti Dios ni napa stale poder ne nadxii binni la? qué ñuu stale cosa malu nin guendananá lu Guidxilayú riʼ. Laacabe runi crécabe qué zanda chuʼ ti dios ni gudii lugar chuʼ ca cosa malu ca, ne pa nuu la? qué gapa poder ne qué rizaalaʼdxiʼ laanu. Ne nuu xcaadxi binni na biaʼsi nga ni runi crécabe ca. Rihuinni dxíchica guizáʼ nanna Binidxabaʼ ximodo gusicahui xquendabiaaniʼ binni (2 Corintios 4:4).
3. Xii nga ni jma rinabadiidxaʼ binni, ne xiñee laasinu zanda guicábinu ni rinabadiidxacabe.
3 Laanu, ca testigu stiʼ Jiobá, maʼ nuunu listu para gacanenu ca binni ni cusiguii Binidxabaʼ laacaʼ ne cani cusiguii ca binni ni na nuu xpiaaniʼ laacaʼ (1 Corintios 1:20; 3:19). Nánnanu nuu stale binni qué runi cré cani cuzabiruaa Jiobá gudii laanu purtiʼ qué runibiaʼcaʼ laabe. Zándaca qué gánnacaʼ tu labe ne xi riniʼni, ne zándaca qué gánnacaʼ gunáʼ nga ca guenda ni nápabe ne xi guiráʼ huayúnibe para gusihuínnibe dxandíʼ rúnibe ni riniʼbe. Peru para laanu la? ti ndaayaʼ nga gánnanu cani. Nga runi, galanpeʼ nga guidúʼyanu ximodo gacanenu ca binni ni «nacahui xquenda biaani» ti gánnacaʼ xiñee cudii Dios lugar nuu cosa malu ne guendananá, ne nga nga tobi de ca cosa ni jma rinabadiidxaʼ binni (Efesios 4:18). Primé la? chiguizíʼdinu xi naquiiñeʼ gúninu ante guicábinu binni de cani bizéʼtenu ca, de racá zadúʼyanu ximodo rihuinni ca guenda stiʼ Jiobá lu cani cayúnibe para cueebe ca cosa malu nuu yanna.
Ni jma jneza gúninu ante guicábinu ni guinabadiidxaʼ binni laanu
4, 5. Bisiene xi naquiiñeʼ gúninu primeru ora guinabadiidxaʼ tuuxa laanu xiñee cudii Dios lugar nuu guendananá.
4 Xi ricábinu ora chuʼ tu guinabadiidxaʼ laanu xiñee rudii Dios lugar nuu guendananá. Zándaca primeca ni ridiʼdiʼ ndaaniʼ íquenu nga gusiénenu laabe ximódopeʼ beeda chuʼ cani ne guzéʼtenu de ni guca ndaaniʼ jardín ni guyuu Edén que. Ziuu tiru zanda guzéʼtenu cani, peru naquiiñeʼ guidúʼyanu primeru xi naquiiñeʼ gúninu ante guicábinu binni ni guinabadiidxaʼ laanu (Proverbios 25:11; Colosenses 4:6). Guidúʼyanu chonna cosa ni zanda gusiénenu binni ante guicábinu laa.
5 Primeru, pa binni ca nuu xizaa pur ca cosa malu nuu yanna riʼ la? zándaca nuube zacá purtiʼ laabe o ca binnilídxibe bizaacacabe xiixa. Nga runi, galán guininu laaca runinácani laanu. Apóstol Pablu bidii conseju riʼ ca xpinni Cristu: «Laguuna né cani cayuunaʼ» (Romanos 12:15). Pa gúninu zacá la? zanda gucaa nga laabe chuuláʼdxibe ni cusíʼdinu (1 Pedro 3:8). Pa gúʼyabe cazaaláʼdxinu laabe la? jma nagueenda zucaadiágabe laanu.
6, 7. Xiñee naquiiñeʼ gábinu binni galanpeʼ nga gunabadiidxaʼ laanu xiixa de ni zeeda lu Biblia ni naguu laa xizaa.
6 Guiropa, ora guinabadiidxaʼ tuuxa laanu xiñee cudii Dios lugar nuu guendananá la? naquiiñeʼ guininu galanpeʼ nga gunabadiidxabe ni laanu. Nuu tu riníʼ ique qué gapa fe o qué gapa respetu Dios pur cani rinabadiidxaʼ ca. Ne zándaca xaíque stiʼ xiixa yuʼduʼ maʼ gudxi laabe xiixa zacá. Peru cadi purtiʼ guinabadiidxaʼ binni zacá rusihuinni qué gapa fe Dios, purtiʼ dede ca xpinni Dios de dxiqué laaca gunabadiidxacaʼ zacagá. Casi David, laa guníʼ lu salmo riʼ: «Jiobá, xiñee zuhuaaluʼ zitu pue. Xiñee rucaachiluluʼ ora nuu guendananá pue» (Salmo 10:1). Zaqueca bicaa Habacuc, hombre ni riguixhená que: «Dede padxí nga gucaa ridxi lii Jiobá para gacaneluʼ naa, ne sin gunadiágaluʼ naa yaʼ. Dede padxí nga gucaa ridxi lii para gulaluʼ naa lade ca guendaridinde riʼ pue. Xiñee rucaaluʼ naa guʼyaʼ ni cadi jneza, ne qué gúniluʼ gastiʼ neca cayuuyaluʼ pue. Ne xiñee nabé ribáʼnacabe ne ridíndecabe nezaluaʼ, ne xiñee ridindediidxacabe ne runinásaacabe laacabe pue» (Habacuc 1:2, 3).
7 Ca hombre chaʼhuiʼ bizéʼtenu ca nabé gúpacaʼ respetu Dios. Ñee gudindené Jiobá laacabe pur cani gunabadiidxacabe la? Coʼ. Laabe bidiibe lugar guicá cani gunabadiidxacaʼ lu Stiidxabe. Binni ni dxandíʼ nuu xizaa pur ca cosa malu nuu yanna riʼ, zándaca caquiiñeʼ guiziidiʼ xipeʼ nga cusiene Biblia de ni rinabadiidxaʼ. Guietenaláʼdxinu guníʼ Jesús nayecheʼ nga riuu cani nanna caquiiñeʼ guiziidiʼ stiidxaʼ Dios (Mateo 5:3). Nabé risaca nga gacanenu ca binni riʼ chuʼcaʼ nayecheʼ casi maca guníʼ Jesús ziuucaʼ ora guiziidicaʼ de Dios.
8. Xi rusiidicabe stale binni ni rucaa laacaʼ guiníʼ íquecaʼ Dios napa donda pur guiráʼ ca guendananá ni nuu yanna. Ximodo zanda gacanenu ca binni riʼ yaʼ.
8 Guionna la? zándaca naquiiñeʼ gábinu binni cadi Dios diʼ nga napa donda pur guiráʼ cosa malu nuu yanna riʼ. Stale binni rusiidicabe laacaʼ Dios nga cayuni mandar Guidxilayú riʼ, ne dede dxiqué maca gudíxhebe xii nga chiguizaacanu ne rusiidicabe napa Dios stale razón para gutiidiʼ laanu lu guendananá. ¡Nin tobi de laacani cadi dxandíʼ! Cani rusiidicabe riʼ qué rusisácacani Dios ne rucaacani binni guiníʼ ique laabe nápabe donda pur guiráʼ cosa malu nuu yanna ne pur ca guendananá ca. Nga runi zándaca galán nga iquiiñenu Stiidxaʼ Dios para gusiénenu xipeʼ nga laani (2 Timoteo 3:16). Cadi Jiobá diʼ nga runi mandar ca binni malu ni nuu lu Guidxilayú riʼ, sínuque Binidxabaʼ (1 Juan 5:19). Qué riguixhe diʼ Jiobá ximodo guibani binni, sínuque rudiibe lugar laacaʼ cuicaʼ xi gúnicaʼ, ne maʼ laacaʼ gúʼyacaʼ pa jneza ni cuicaʼ o pa coʼ (Deuteronomio 30:19). Laaca cadi Jiobá diʼ nga gulaquistí cosa malu; laabe nanaláʼdxibe guiráʼ cosa malu cayaca yanna riʼ, ne riuube xizaa pur binni ni cayacaná sin gapa donda (Job 34:10; Proverbios 6:16-19; 1 Pedro 5:7).
9. Xi cudii «mozo ni nuu xpiaaniʼ ne runi jneza» laanu para gusiénenu binni xiñee cudii Jiobá Dios lugar nuu guendananá.
9 Ora maʼ gúdxinu binni guionna cosa ni maʼ bizéʼtenu riʼ la? zándaca óraca maʼ gusiénenu laabe xiñee cudiiruʼ Dios lugar nuu guendananá. «Mozo ni nuu xpiaaniʼ ne runi jneza» maʼ bidii laanu stale libru ne xcaadxi guiʼchiʼ para gacané laanu gúninu ni (Mateo 24:45-47). Lu ca guendaridagulisaa de chonna gubidxa ni biree lá «Guzúʼbanu Stiidxaʼ Dios» iza 2005 ne 2006 que la? biree ti tratadu ni láʼ Mayaca guiree guiráʼ yuubaʼ. Xiñee qué guidúʼndanu ni para gánnanu xidé caniʼni. Libru Xipeʼ ndiʼ cusiidiʼ Biblia, ni biree lu 157 diidxaʼ la? napa ti capítulo ni cusiene xiñee rudii Dios lugar nuu ca guendananá ca. Galán gúninu iquiiñenu cani dede biaʼ gándatiʼ, purtiʼ cusiénecani napa Dios derechu para guni mandar guibáʼ ne Guidxilayú, ne xi bíʼnibe ora bichee Adán ne Eva ndaaniʼ jardín ni guyuu Edén que. Laaca cusiénecani xiñee cayuni chaahuiʼ Jiobá cani modo riuulaʼdxiʼ dede dxiqué hasta nagasi. Naquiiñeʼ gánnanu cayacanenu binni gunibiáʼ chaahuiʼ Jiobá ne gánnacaʼ gunáʼ nga ca guenda ni nabé sicarú nápabe ora guininu de tema ca.
Jma nga naquiiñeʼ guininu de ca guenda stiʼ Jiobá
10. Xi raca nagana para stale binni guiene, ne xi zanda gacané laacabe guiénecabe ni jma jneza.
10 Ora gusiénenu xiñee cudii Dios lugar guni mandar Binidxabaʼ binni la? galán guininu de ca guenda sicarú ni napa Jiobá. Stale tu nanna napa Dios poder, dede maʼ biaacabe gunadiágacabe guiníʼ binni laabe nga Dios ni jma Nandxóʼ. Peru neca nánnacabe nga, zándaca gaca nagana para laacabe guiénecabe xiñee qué riquiiñeʼ Dios poder stiʼ para gunitilú cani qué runi ni jneza ne guiráʼ ni runiná laanu. Laaca zándaca qué guiénecabe naca Jiobá, ti Dios nayá, ti Dios ni riuulaʼdxiʼ guni ni jneza, napa stale guendabiaaniʼ ne guizáʼ nadxii binni. Ne Jiobá maca nanna pora gusihuinni cada tobi de laacani, nga runi na Biblia: «Ca dxiiñaʼ stibe biaʼsi cani» (Deuteronomio 32:4). Xi zanda guininu para gusihuínninu ximodo nga Jiobá ora guicábinu cani guinabadiidxacabe laanu de tema ni caninu riʼ yaʼ. Guidúʼyanu caadxi ejemplu.
11, 12. 1) Xiñee qué nutiidilaʼdxiʼ Dios donda stiʼ Adán ne Eva ora bicheecaʼ. 2) Xiñee qué zudii Jiobá lugar chuʼruʼ pecadu lu Guidxilayú riʼ.
11 Ñanda nutiidilaʼdxiʼ Jiobá stonda Adán ne Eva ne racá niluxe ni la? Coʼ, qué ñanda diʼ purtiʼ Jiobá bizáʼ laacabe sin donda. Ngue runi, zanda guininu laapecabe gulícabe gucaanácabe derechu ni napa Jiobá de guni mandar ne chinándacabe ni na Binidxabaʼ. Pur nga qué ñaca arrepentírcabe. Yanna, ora tuuxa guinabadiidxaʼ xiñee qué nutiidilaʼdxiʼ Jiobá stóndacabe la? ni canabadiidxabe nga xiñee qué nuchaa Jiobá modo runi juzgar ne nudii lugar nucheeruʼ cani qué nuzuubaʼ diidxaʼ ca. Para gánnanu xiñee qué nutiidilaʼdxiʼ Dios stóndacabe la? riquiiñeʼ guietenaláʼdxinu Jiobá naca ti Dios nayá (Éxodo 28:36; 39:30).
12 Stale biaje rieeteʼ lu Biblia naca Jiobá ti Dios nayá, peru huaxiéʼ si binni ni nuu lu Guidxilayú malu riʼ riene ximodo nga nayabe. Jiobá nayá, ne qué liica gapa pecadu (Isaías 6:3; 59:2). Laabe maʼ gudíxhebe ximodo guiree pecadu ca, ne qué zudiirube lugar gucaani binni guchee. Pa nudiiruʼ Jiobá lugar ñuuruʼ pecadu ca la? maʼ qué ñanda nibézanu nidxiña dxi nibáninu sin qué ñuu dxi ñátinu (Proverbios 14:12). Ora guedandá dxi gudixhe Jiobá guni chaahuiʼ Guidxilayú riʼ la? zúnibe ni ne óraca guiráʼ binni zabani nayá. Ne zacá zácani, purtiʼ nga nga ni maca gudixhe ique Dios ni jma nayá riʼ gaca.
13, 14. Xiñee qué ñuuti Jiobá cani bichee ndaaniʼ jardín ni guyuu Edén que oraqueca.
13 Ñanda ñuuti Jiobá cani bichee ndaaniʼ jardín ni guyuu Edén que ne ñúnibe xcaadxi binni la? Nanna dxíchinu nápabe poder para ñúnibe ni, ne qué zandaa zaquiiñebe ni para gunitilube guiráʼ binni malu. Nga runi nuu tu rinabadiidxaʼ: «Xiñee qué ñúnibe ni dxi nuu guionnaʼ si ni bichee que yaʼ. Ñee cadi zacá nucueezabe de nireeche pecadu ca ne guiráʼ guendananá ni cadúʼyanu lu Guidxilayú riʼ la?». Xiñee qué ñuni Jiobá nga yaʼ. Deuteronomio 32:4 na: «Guiráʼ ca neza stibe jneza cani». Guiráʼ cani runi Jiobá jnézapeʼ rúnibe cani, ne Biblia na: «Jiobá nadxii guendaruni jneza» (Salmo 37:28). Cumu riuulaʼdxiʼ Jiobá guni ni jneza la? nga runi bicueezabe laabe para cadi ñuutibe cani qué nuzuubaʼ diidxaʼ ndaaniʼ jardín ni guyuu Edén que. Xiñee yaʼ.
14 Ra bicaalú Binidxabaʼ Jiobá la? casi ora nusihuinni qué zanda guni mandar Jiobá jneza. Yanna, cumu Jiobá nga ti Dios ni runi ni jneza la? caquiiñeʼ gusihuínnibe cadi jneza diʼ ngue ni biʼniʼ Binidxabaʼ. Cani bicaalú Dios que biquiiñeʼ ñáticaʼ oraqueca, peru pa ñuuti Dios laacaʼ la? qué nihuinni diʼ pa dxandíʼ rúnibe ni jneza. Ni dxandíʼ nihuinni óraque nga guizáʼ napa Jiobá poder, peru cadi nga diʼ nga caquiiñeʼ guihuinni óraque. Dios maca gudxi Adán ne Eva xi naguixhe íquebe para laacaʼ: gápacaʼ xiiñicaʼ dede guidale binni lu Guidxilayú riʼ, ne laaca naquiiñeʼ gápacaʼ Guidxilayú riʼ ne guiráʼ ni nuu ndaaniʼ ni (Génesis 1:28). Pa nunduuxeʼ Jiobá Adán ne Eva oraqueca la? ni gudixhe íquebe para ca binni guidxilayú riʼ maʼ qué ñácani. Peru qué nizaaca nga purtiʼ Jiobá runi ni jneza ne cani guiniʼbe dxandíʼ rúnibe cani (Isaías 55:10, 11).
15, 16. Ora tuuxa gabi laanu nanna ximodo ñaca chaahuiʼ ni guca ndaaniʼ jardín que, ximodo zanda gacanenu laabe cadi guiníʼ íquebe zacá.
15 Ñee nuu tuuxa guibáʼ o lu Guidxilayú riʼ jma nuu xpiaaniʼ que Jiobá para ñuni chaahuiʼ ni guca ndaaniʼ jardín que la? Stale tu riníʼ nanna ximodo ñaca chaahuiʼ ni, peru ora guiníʼcabe zacá, ñee cadi casi ora niníʼcabe jma nánnacabe nga la? Zándaca cadi pur nga riníʼcabe ni, peru riníʼcabe zacá purtiʼ qué runibiáʼcabe Jiobá ninla qué gánnacabe pa laabe nga ni jma nánnabe. Lu carta ni bicaa Pablu ra nuu ca xpinni Cristu de Roma la? bisihuinni pabiáʼ nanna Dios. Guniʼbe xii nga cani «deru cusihuinni Dios», tobi de laacani nga modo chiguiquiiñeʼ Reinu stiʼ para cuee pecadu ne gusisaca labe. Xi guníʼ ique Pablu de Jiobá, Dios ni gudixhe gaca ca ndiʼ yaʼ. Apóstol Pablu biluxe carta stiʼ sicaríʼ: «Tobi lucha Dios nga riene chaahui irá cosa, ne qué ziuu dxi guiaana dxí de usisaca cabe laa pur Jesucristu. Amén» (Romanos 11:25; 16:25-27).
16 Pablu gunna dxichi «tobi lucha Dios nga riene chaahui irá cosa», laabe nga ni jma nanna ne ni jma nuu xpiaaniʼ guibáʼ ne lu Guidxilayú. Nin ti binni lu Guidxilayú riʼ qué zanda guiníʼ ique ximodo jma jneza gaca chaahuiʼ intiica guendanagana, ne qué zanda guiníʼ xi naquiiñeʼ gaca para guihuinni dxandíʼ jneza modo runi mandar Dios. Nga runi nápanu xidé gusíʼdinu binni gapa respetu Dios cásica nápanu ni laabe, purtiʼ laabe nga ti Dios ni jma nuu xpiaaniʼ que tutiica (Job 9:4). Ora jma maʼ ziyénenu pabiáʼ nuu xpiaaniʼ Jiobá la? jma zuni crenu jnézapeʼ nga modo runi chaahuibe guiráʼ guendanagana (Proverbios 3:5, 6).
Gusisácanu ti guenda ni jma rihuinni stiʼ Jiobá
17. Ximodo zanda gacaneluʼ ca binni ni qué ganda guiene pabiáʼ nadxii Dios laanu.
17 «De Dios nga reeda enda ranaxhii.» (1 Juan 4:8.) Ne ca diidxaʼ riʼ cusiene Biblia laanu napa Jiobá ti guenda ni jma rihuinni, riuulaʼdxiʼ binni ni ne riguixhedxini ladxidóʼ cani riuu xizaa pur guiráʼ guendanagana ni nuu yanna. Jiobá nadxii binni, ne rihuínnini lu guiráʼ ni huayúnibe para gunduuxebe guiráʼ guendananá ni rapa binni pur pecadu. Cumu nadxiibe binni la? guniʼbe zadxiña dxi guiree guiráʼ yuubaʼ ni gapa ca xiiñiʼ Adán ne Eva (Génesis 3:15). Dios gudixhe guni orar binni laa ne zacá guidxíñacabe laa. Ne laaca guniʼbe ximodo gúnicaʼ ni jneza nezalube. Cumu nadxiibe laanu la? bidiibe Xiiñibe guti para guixá stóndanu tobi si tiru ne zacá guibáninu sin qué chuʼ dxi gátinu (Juan 3:16). Ne pur laani la? cabézaruʼ Jiobá guidxiña stale binni laabe ne gucaanacaʼ Binidxabaʼ ne gápacaʼ laabe casi Dios ni jma Nandxóʼ sticaʼ (2 Pedro 3:9).
18. Xi ndaayaʼ nápanu, ne xi chiguieeteʼ lu sti tema ca.
18 Dxi bietenaláʼdxicabe ni biʼniʼ caadxi hombre ni ruuti binni para guchibi gobiernu la? ti pastor stiʼ ti yuʼduʼ gudxi ca diidxaʼ riʼ ti grupu de binni: «Qué riénedidu xiñee rudii Dios lugar chuʼruʼ guendananá ne ca cosa malu ca». ¡Guizáʼ triste nga gánnanu nuu binni riníʼ zacá njaʼ! Ñee cadi ti ndaayaʼ para laanu nga gánnanu xiñee nuu guendananá ne ca cosa malu ca la? (Deuteronomio 29:29.) Cumu Jiobá runi ni jneza, napa stale guendabiaaniʼ ne nadxii binni la? nanna dxíchinu qué zandaa zabeebe guiráʼ ni runiná laanu. Jiobá peʼ maʼ bizabiruaa guni ni (Apocalipsis 21:3, 4). Yanna, xi gácaxa ne guiráʼ ca binni ni maʼ xadxí de guti yaʼ. Ñee maʼ bisiaandaʼ Dios laacabe pur modo cayuni chaahuiʼ ni guca ndaaniʼ jardín ni guyuu Edén que la? Coʼ. Cumu laaca nadxii Dios laacabe la? nga runi zusibani cani maʼ guti. Ne de laani nga chiguieeteʼ lu sti tema ca.
Xi nicábiluʼ
• Ximodo guicábinu tuuxa ora guinabadiidxaʼ laanu xiñee rudii Dios lugar nuu guendananá.
• Pur modo cayuni chaahuiʼ Jiobá ni guca ndaaniʼ jardín ni guyuu Edén que, ximodo rihuinni nayabe ne rúnibe ni jneza.
• Xiñee naquiiñeʼ gacanenu binni ganna chaahuiʼ pabiáʼ nadxii Jiobá laanu.
[Dibuju/foto ni zeeda lu yaza 13]
Guyúbinu modo gacanenu cani nuu xizaa pur ca guendananá nuu ndaaniʼ Guidxilayú riʼ
[Ca dibuju/foto ni zeeda lu yaza 15]
David ne Habacuc, ca hombre ni bizuubacaʼ stiidxaʼ Dios, gunabadiidxacaʼ laabe stale cosa ni guluu xizaa laacaʼ