Laatu cani napa xiiñiʼ, lagapa ca xiiñitu
«Naquiiñeʼ [gunibiáʼ chaahuiluʼ] ximodo ca dendxuʼ stiluʼ.» (PROV. 27:23)
1, 2. 1) Ximodo biʼniʼ ca pastor dxiiñaʼ dxiqué ndaaniʼ guidxi Israel. 2) Xiñee zanda guininu cásica dxiiñaʼ stiʼ ti pastor nga dxiiñaʼ stiʼ ti binni ni napa xiiñiʼ.
DXIQUÉ ndaaniʼ guidxi Israel, nabé nagana nga dxiiñaʼ stiʼ ti pastor. Rápabe ca dendxuʼ stibe neca nananda o nandáʼ ne rápabe laacame ti cadi cuanaʼ binni laacame o chuʼ tuuxa maniʼ duxhuʼ guniná laacame. Gatigá ruuyabe cada tobi de ca dendxuʼ stibe, ne rúnibe remediu cani huará o cani maʼ gucaná. Ne jma nga rápabe ca dendxuʼ ni nahuiiniʼ purtiʼ jma nadacaʼ que ca dendxuʼ naroʼbaʼ (Gén. 33:13).
2 Ca xpinni Cristu ni napa xiiñiʼ, laaca zeeda gácacaʼ casi ti pastor. Naquiiñeʼ gápacabe ca guenda ni napa ti pastor ne gusiniisicabe xiiñicabe casi na Ley stiʼ Jiobá (Efes. 6:4). Peru nagana para gúnicabe ni. Purtiʼ guiráʼ dxi runadiaga ca xiiñicabe cosa ni cadi jneza ni riníʼ ne ni runi binni ni cayuni ni na Binidxabaʼ. Ne laaca cudxiilúcabe donda ni maca gulenécabe (2 Tim. 2:22; 1 Juan 2:16). Pa nápaluʼ xiiñiluʼ, ximodo zanda gacaneluʼ laacabe yaʼ. Guidúʼyanu chonna cosa ni zanda gúniluʼ: gunibiaʼluʼ laacabe, gudiiluʼ ni caquiiñecabe ne gusiéneluʼ laacabe pa ladu naquiiñeʼ chécabe.
BINIBIÁʼ LAACABE
3. Ximodo zanda gunibiáʼ chaahuiʼ binni xiiñiʼ.
3 Ti binni ni nanna gapa ca dendxuʼ stiʼ ruuyaʼ chaahuiʼ cada tobi de laacame para guʼyaʼ pa nazaaca nuucame. Ne ngaca nga ni naquiiñeʼ gúniluʼ né ca xiiñiluʼ. Biblia na: «Naquiiñeʼ [gunibiáʼ chaahuiluʼ] ximodo ca dendxuʼ stiluʼ» (Prov. 27:23). Para gunibiáʼ chaahuiluʼ ca xiiñiluʼ, naquiiñeʼ gánnaluʼ xi rúnicabe, xi riníʼ íquecabe ne xi runi sentírcabe. Ximodo zanda gúniluʼ ni yaʼ. Cadi gusaana de guiníʼneluʼ laacabe.
4, 5. 1) Xi zanda guni binni para gacané xiiñiʼ guiníʼ ni nuu ndaaniʼ ladxidóʼ. (Biiyaʼ foto ni zeeda ra ruzulú tema riʼ.) 2) Xi huayacané lii para ganda gacaneluʼ ca xiiñiluʼ guiniʼcaʼ xi nuu ndaaniʼ ladxidoʼcaʼ.
4 Nuu binni raca nagana para laa guiniʼné ca xiiñiʼ jmaruʼ si ora maʼ ziniisicabe. Purtiʼ óraca jma riuuláʼdxicabe chúʼcabe stúbicabe ne raca nagana para laacabe guiníʼcabe xi riníʼ íquecabe ne xi runi sentírcabe. Pa zacá nuu ca xiiñiluʼ, xi zanda gúniluʼ yaʼ. Lugar de gucaaluʼ laabe guiníʼnebe lii xadxí la? jma galán guyúbiluʼ pora zanda gúniluʼ ni. Biyubi guiníʼneluʼ laabe ora maʼ caziiláʼdxitu (Deut. 6:6, 7). Para nga naquiiñeʼ gúnitu xiixa cosa juntu. Xiñee qué guireetu chigudiitu ti buelta, chichítetu ti ratu o gúnitu xiixa ndaaniʼ yoo juntu yaʼ. Ora gúnitu zacá, jma zápabe confianza gábibe lii xi cayácabe.
5 Peru pa nin zacá qué nabe guiniʼbe yaʼ. Biyubi sti modo gacaneluʼ laabe. Lugar de guinabadiidxaluʼ ti xiiñidxaapaluʼ xi bíʼnibe dxi ca, lii gudxi laabe xi bíʼniluʼ. Zándaca gábibe lii ximodo nuube. Pa nuuluʼ gánnaluʼ xi riníʼ íquebe de xiixa tema la? cadi gábiluʼ laabe ximodo ruuyabe ni, sínuque gunabadiidxaʼ laabe ximodo ruuyaʼ ca xhamígabe ni. Despué gunabadiidxaʼ laabe xi ñanda ñábibe ca xhamígabe para gacanebe laacaʼ.
6. Ximodo zanda gusihuínniluʼ nápaluʼ tiempu para ca xiiñiluʼ.
6 Pa racaláʼdxiluʼ gánnaluʼ ni nuu ndaaniʼ ladxidóʼ ca xiiñiluʼ, napa xidé gusihuínniluʼ nápaluʼ tiempu para laacabe ne racaláʼdxiluʼ gucaadiágaluʼ laacabe. Pa gusihuínniluʼ qué gápaluʼ tiempu para laacabe, qué zanácabe gábicabe lii xi cazaacacabe. Ximodo zanda gusihuínniluʼ racaláʼdxiluʼ gucaadiágaluʼ xiiñiluʼ yaʼ. Cadi naquiiñeʼ si gábiluʼ laabe: «Raríʼ nuaaʼ para gucaadiaʼgaʼ lii». Laabe caquiiñeʼ gánnabe zucaadiágaluʼ laabe ne qué zadxiichiluʼ pur ni gábibe lii. Kayla, ti dxaapahuiiniʼ de 19 iza guníʼ: «Zanda gabeʼ bixhozeʼ intiica si ni naguu xizaa naa. Qué lica ruchuugube lu stiidxaʼ, ne qué rábibe naa pa jneza o cadi jneza ni cayuneʼ; rucaadiágasibe naa. Ne despué rudiibe conseju ni racané naa».
7. 1) Ximodo zanda guiniʼné binni ti xiiñiʼ de tema casi ora guireené tuuxa. 2) Ximodo zanda guchiichi binni xiiñiʼ sin gudii cuenta.
7 Guníʼ ique caníʼneluʼ ti xiiñiluʼ hombre de xiixa tema casi ora guireenebe ti dxaapahuiiniʼ, pa gábiluʼ laabe puru si ca guendanagana ni zápabe la? zándaca guiaandaʼ lii gusiéneluʼ laabe ni jneza de tema ca. Para guiéneluʼ ni, bixuiʼlú chitoloʼ ndaaniʼ ti restaurán ne gúʼyaluʼ lu menú stiʼ cada clase guendaró ne cá xiixa ni cayabi lii zándaca gaca intoxicarluʼ pa goloʼ ni. Xi gúniluʼ yaʼ. Cadi dxandíʼ zareeluʼ de raqué ne zieluʼ sti restaurán la? Zándaca ngaca nga ni guni xiiñiluʼ pa lugar de nudiiluʼ laa ti conseju laga gábiluʼ laa xi guiráʼ guendanagana zadxaagalú (biindaʼ Colosenses 3:21). Nga runi, cadi naquiiñeʼ gábiluʼ laabe puru si cosa malu zazaacabe, peru laaca cadi naquiiñeʼ guiaanaluʼ sin qué gábiluʼ laabe xiixa. Ti dxaapahuiiniʼ ni láʼ Emily guníʼ: «Ora riniʼné jñaaʼ ne bixhozeʼ naa de ora guireeniáʼ tuuxa hombrehuiiniʼ la? qué rábicabe naa cadi jneza ni. Ni rábicabe naa nga guizáʼ galán gunibiáʼ binni tuuxa para guichaganáʼ. Nga rucaa naa gapaʼ confianza laacabe ora guinidu de tema ca. Nga runi, qué runediáʼ xiixa nagaʼchiʼ, sínuque racaladxeʼ gánnacabe tuu nga binni ni cayunebiaayaʼ».
8, 9. 1) Xiñee galán gápaluʼ paciencia ora gucaadiágaluʼ xiiñiluʼ ne cadi guchuuguluʼ lu stiidxaʼ. 2) Xi huabeenduluʼ pur huacaadiágaluʼ ca xiiñiluʼ.
8 Casi modo guníʼ Kayla, lagusihuinni nuutu listu para gucaadiágatu ca xiiñitu ne gápatu paciencia laacabe ora gábicabe laatu xiixa (biindaʼ Santiago 1:19). Katia, ti gunaa ni cusiniisi xiiñidxaapaʼ stubi, guníʼ sicaríʼ: «Dxiqué la? nagueendaca ridxiicheniáʼ laabe. Qué rudieeʼ lugar guiluxe guiniʼbe. Qué lica gapaʼ tiempu para gucaadiaʼgaʼ laabe, o qué racaladxeʼ guchiichibe naa. Yanna, cumu maʼ bichaaʼ modo naa la? xiiñeʼ laaca maʼ bichaa. Jma nápabe confianza naa yanna».
Bicaadiaga laacabe ti gunibiaʼluʼ laacabe (Biiyaʼ párrafo 3 dede 9)
9 Zacaca nga ni bizaaca Ronald né ti xiiñidxaapaʼ. Laa guníʼ: «Ora gúdxibe naa nabé riuuláʼdxibe ti hombrehuiiniʼ de ra scuela stibe, primé que guizáʼ bidxiicheʼ. Peru bietenalaʼdxeʼ pabiáʼ napa Jiobá paciencia ne riene ca xpinni ne guníʼ iqueʼ gudieeʼ lugar guiníʼ xiiñeʼ ante gudieeʼ xiixa conseju laa. Guyuuladxeʼ ni bineʼ que. Raqueruʼ nga bieneʼ xiiñeʼ. Ora biluxe guniʼbe, jma gunda gunieniáʼ laabe né diidxaʼ nadóʼ. Guizáʼ bidxagayaaʼ ora biiyaʼ yenándabe ca conseju ni bidieeʼ laabe que ne gúdxibe naa zuchaabe xpiaʼbe». Ora guiníʼneluʼ xiiñiluʼ gatigá zánnaluʼ xi riníʼ íquebe ne xi nuu ndaaniʼ ladxidoʼbe. Ne nga zacané laabe quixhe íquebe gúnibe ni jneza.a
BIDII NI CAQUIIÑECABE
10, 11. Ximodo zanda gacaneluʼ ca xiiñiluʼ para cadi guixélecaʼ de Dios.
10 Ti hombre ni nanna gapa ca dendxuhuiiniʼ stiʼ nanna ora tiica si zanda guiniti tobi de laacame. Zándaca gúʼyame ti lugar ra nuu guixi gaʼ ne cheme raqué ne gúʼyame stobi ne zaqué maʼ zixéleme de xcaadxi dendxuʼ que. Zacaca nga zanda guizaaca xiiñiluʼ, zándaca chaahuiʼ chaahuiʼ guixélebe de Jiobá, zándaca ra guidxaagabe binni ni qué runi ni jneza o gúnibe xiixa cosa malu (Prov. 13:20). Xi zanda gúniluʼ para cadi guizaaca ca xiiñiluʼ zacá yaʼ.
11 Pa gudiiluʼ cuenta nuu xiixa cosa ni cadi cayúnicabe jneza, cadi gunítiluʼ tiempu. Nagueendaca gucané laacabe. Ne gucané laacabe cadi guníticabe ca guenda ni nápacabe (2 Ped. 1:5-8). Zanda gúniluʼ ni ora guni adorarneluʼ binnilídxiluʼ Dios. Xhiiñaʼ Reinu ni Rúninu octubre 2008 bizeeteʼ: «Cayábidu guiráʼ ca bíʼchidu gúnicaʼ dxiiñaʼ ni bidii Jiobá laacaʼ ne quíxhecaʼ ti hora para gúʼndanecaʼ binnilídxicaʼ Biblia». Ñee caquiiñeluʼ gueelaʼ ca jneza para gusiidiluʼ ca xiiñiluʼ la? Gunna dxichi zusisaca ca xiiñiluʼ stipa gúniluʼ para gacaneluʼ laacaʼ chuʼcaʼ gaxha de Dios (Mat. 5:3; Filip. 1:10).
Bidii ni caquiiñecabe (Biiyaʼ párrafo 10 dede 12)
12. 1) Ora runi adorar binni Dios né binnilidxi, ximodo racané ni ca hombrehuiiniʼ ne ca dxaapahuiiniʼ. (Laaca zanda gúʼyaluʼ cuadru ni láʼ «Rudiicabe xquíxepeʼ».) 2) Ora runi adorarluʼ Dios né binnilídxiluʼ, ximodo huayacané ni lii.
12 Guidúʼyanu ximodo ruuyaʼ ti baʼdudxaapaʼ láʼ Carissa gueelaʼ runi adorar binni Dios né binnilidxi. Laa guníʼ: «Riuuladxeʼ ora cuidu guiradu para guinidu diidxaʼ. Jma riuʼduʼ tobi si ne ora guietenaláʼdxidu ni bíʼnidu que rusiécheni laadu. Qué lica huasaana bixhozeʼ de guʼndané laadu. Ora guuyaʼ nabé rusisácabe gúʼndanebe laadu, rucaa ni naa laaca gusisacaʼ cani ne cadi guiaadxaʼ cani. Laaca racané ni naa guneʼ respetar bixhozeʼ ne ruuyaʼ laa casi ti xaíque ni runi ni na Dios». Brittney, ti baʼdudxaapaʼ xpinni Cristu guníʼ: «Ora runeʼ adorar Dios né binnilidxeʼ jma gaxha riuaaʼ de jñaaʼ ne de bixhozeʼ. Rusihuínnicabe rizaaláʼdxicabe ca guendanagana stinneʼ ne riuucabe xizaa pur naa. Ruquidxi ni fe stidu ne riuʼdu tobi si». Ndiʼ rusihuinni ora gusiidiʼ binni xiiñiʼ de Dios —jmaruʼ si ora ribeecaʼ ti gueelaʼ para guni adorarcaʼ Dios né binnilídxicaʼ— nga tobi de ca modo jma jneza gusiidiʼ binni xiiñiʼ.b
BISIENE LAACABE PA LADU NAQUIIÑEʼ CHÉCABE
13. Ximodo zanda gacané binni xiiñiʼ para gúnicaʼ ni na Jiobá.
13 Ti pastor ni nanna gapa dendxuʼ riquiiñeʼ vara stiʼ para guluíʼ laacame pa ladu chécame ne gulá laacame ora gacalaʼdxiʼ tuuxa guniná laacame. Tobi de ca dxiiñaʼ jma risaca rúnibe nga guluiʼbe ca dendxuhuiiniʼ ca paraa zanda guidxélacaʼ guixi gaʼ (Ezeq. 34:13, 14). Ñee cadi ngaca nga naquiiñeʼ gúniluʼ né ca xiiñiluʼ la? Zanda gusiéneluʼ laacabe ximodo gúnicabe xhiiñaʼ Jiobá ne gacaneluʼ laacabe guni sentírcabe casi biʼniʼ sentir salmista que. Laa guníʼ: «Riecheʼ ora guneʼ ni naluʼ, Dios stinneʼ, ne nuu ca ley stiluʼ ndaaniʼ ladxiduáʼ» (Sal. 40:8). Pa guni sentir ca xiiñiluʼ zacá, ziuuláʼdxicabe gudiicabe xquendanabánicabe Jiobá ne chuʼnísacabe. Peru ante chuʼnísacabe naquiiñeʼ gaca fe stícabe naguidxi ne chuuláʼdxicabe gúnicabe ni na Jiobá.
14, 15. 1) Xi naquiiñeʼ quixhe ique ca xpinni Cristu ni napa xiiñiʼ gúnicaʼ yaʼ. 2) Xiñee riuu biaje riníʼ cani nahuiiniʼ pa dxandíʼ cani runi crecaʼ.
14 Peru xi zanda gúniluʼ pa cadi caniisi xiiñiluʼ lu stiidxaʼ Dios o dede guiníʼ ique pa dxandíʼ cani caziidiʼ yaʼ. Biʼniʼ stipa pur gannaxhiicabe Jiobá ne gudiicabe xquíxepeʼ laa pur guiráʼ ni maʼ bizáʼ (Apoc. 4:11). Ne ora maʼ nuucabe listu para gúnicabe ni na Jiobá la? maʼ zanda quixhe íquecabe gúnicabe ni nabe.
15 Yanna, xi gúniluʼ pa guzulú guiníʼ xiiñiluʼ pa dxandíʼ cani runi cré yaʼ. Ximodo zanda gacaneluʼ laabe gúʼyabe jma galán nga gúnibe ni na Jiobá lu xquendanabánibe ne ziuube nayecheʼ biaʼ dxi guibánibe yaʼ. Primé biiyaʼ xiñee riniʼbe zacá. Ñee riniʼbe zacá purtiʼ dxandipeʼ qué runi crebe ni na Biblia, o rúnibe ni purtiʼ ridxíbibe guiniʼbe de ni runi crebe nezalú ca xcompañérube la? Ñee purtiʼ riníʼ íquebe qué zanda gacané ca conseju stiʼ Jiobá laabe, o runi sentirbe nuube stúbibe ne rucaanáʼ ca xcompañérube laabe la?
Bisiene laacabe pa neza naquiiñeʼ chécabe (Biiyaʼ párrafo 13 dede 18)
16, 17. Ximodo zanda gacané binni ca xiiñiʼ para ganda gaca xhamígucaʼ Jiobá.
16 Intiica razón ni napa xiiñiluʼ para guiníʼ pa dxandíʼ ni runi cré, zanda gacaneluʼ laa. Ximodo yaʼ. Ni huayacané chupa chonna xpinni Cristu nga guinabadiidxacaʼ ca xiiñicaʼ: «Ñee riuuláʼdxiluʼ gácaluʼ xpinni Cristu la? o rácani nagana para lii. Xiñee rábiluʼ galán nga gaca tuuxa xpinni Cristu yaʼ. Xiñee rábiluʼ nagana ni yaʼ. Ximodo ruuyaluʼ ca ndaayaʼ nápanu yanna ne cani zacaanu despué yaʼ. Cadi dxandíʼ jma risácacani que intiica guendananá guidxaagalunu la?». Gunabadiidxaʼ ca xiiñiluʼ cani maʼ bizéʼtenu riʼ, peru guniʼni né stiidxaluʼ ne bíʼnini né diidxaʼ nadóʼ ne bisihuinni nadxiiluʼ laacabe. Peru cadi guinabadiidxaluʼ laabe stale cosa dede cueeluʼ gana laabe. Ora maʼ caníʼneluʼ laabe zanda gúʼndaneluʼ laabe Marcos 10:29, 30. Chupa chonna hombrehuiiniʼ o dxaapahuiiniʼ rucaacaʼ lu ti guiʼchiʼ ca razón ni nápacaʼ para gácacaʼ xpinni Cristu ne ca razón ni nápacaʼ para guiniʼcaʼ xiñee cadi naquiiñeʼ gácacaʼ xpinni Cristu. Ne ora gúʼndacabe ni zacané ni laacabe gudiicabe cuenta xiñee riníʼ íquecabe pa dxandíʼ xiixa ni runi crécabe ne guyúbicabe ni zanda gacané laacabe. Ñee maʼ biindaneluʼ ca xiiñiluʼ libru Xipeʼ ndiʼ cusiidiʼ Biblia ne libru Cadi guixélenu de Dios ni nadxii laanu la? Pa riquiiñeluʼ cani para gusiidiluʼ xcaadxi binni, ¡jmaruʼ si naquiiñeʼ gúʼndaneluʼ ni ca xiiñiluʼ!
17 Ora guiniisi ca xiiñiluʼ maʼ laacaʼ nga cuicaʼ pa zúnicaʼ ni na Jiobá. Cadi guiníʼ íqueluʼ nagueendaca zuni crécabe ni runi creluʼ. Laapecabe naquiiñeʼ gaca xhamígucabe Jiobá (Prov. 3:1, 2). Pa raca nagana para ca xiiñiluʼ gúnicaʼ zacá, xiñee qué gacaneluʼ laacabe gúʼyacabe dxandíʼ cani runi crécabe ra guinabadiidxacabe: «Xi racané naa gannaʼ nuu Dios yaʼ. Ximodo nannaʼ dxandíʼ rizaalaʼdxiʼ Dios naa yaʼ. Xiñee nannaʼ zacaaʼ stale ndaayaʼ ra guzuubaʼ stiidxaʼ Dios yaʼ». Bisihuinni nánnaluʼ gápaluʼ ca xiiñiluʼ ne bisiene laacabe né diidxaʼ nadóʼ ti gudiicabe cuenta jma galán gúnicabe ni na Jiobá lu xquendanabánicabe (Rom. 12:2).c
18. Ximodo zanda chinanda cani napa xiiñiʼ ejemplu stiʼ Jiobá, Pastor ni jma nanna gapa laanu.
18 Guiráʼ cani dxandíʼ xpinni Cristu racaláʼdxicaʼ chinándacaʼ ejemplu stiʼ Jiobá, Pastor ni jma nanna gapa laanu (Efes. 5:1; 1 Ped. 2:25). Laatu cani napa xiiñiʼ nga cani jma naquiiñeʼ gunibiáʼ chaahuitu ca xiiñitu. Naquiiñeʼ gúnitu stipa pur gacanetu laacabe guicaacabe ca ndaayaʼ ni napa Jiobá para laacabe. Nga runi, lagusiidiʼ ca xiiñitu gannaxhiicaʼ Jiobá, Bixhózecaʼ ni nuu guibáʼ.
a Para gánnaluʼ jma de tema riʼ la? biiyaʼ Torre stiʼ ni rapa 1 stiʼ octubre 2008, yaza 24 dede 26.
b Zadxélaluʼ ni cusiene jma de laani lu tema ni láʼ «Naquiiñeʼ guni adorarluʼ Dios ne binnilídxiluʼ para ganda guilatu» ni zeeda lu revista Torre stiʼ ni rapa 15 stiʼ octubre 2009, yaza 29 dede 31.
c Zadxélaluʼ jma ni cusiene de tema riʼ lu revista Torre stiʼ ni rapa 1 stiʼ febrero 2012, yaza 18 dede 21.