Oni Ini Wai Ka Sungudopai?

ONI rengbe ka berãpa bakio gu regbo aboro naadiaha na agarã dunduko kina ku pati sungudo apai gbua? I naru ti gene tenge bambu bagaahe yo watadu rogo agu aba i abaga banzimi rogo kini sungudi pa ngbehe. I nasungudo gupai nga i ye na riahe fuyo ho du yo ni bambu baga riahe yo. I nasungudo munganga tipa ka gbia ko, watadu gu munganga nga ga rinde ni. I nasungudo agu atarambiri natinda aboro watadu gu zungudizungudi atarambiri naora rii gene paramarã. Ii, boro nadia bakere regbo gbe rogo gani raka ku pati sungudo apai tipa si mangi. Kuti kura wisigopai sa, asaa 4,700,000,000 nagbera rogo garã sa be kina aGermani nisayo kaa sungudo pa susa agu atarambiri kisi gene be akuraha! Kura boro agidihe ki ya gere wa kina gu bagizo raka nabaha nga ga aboro 7,000.

Sungudopai rengbe ka sa gberarago ti boro gbe. Rogo agi auru re, si nawira regbo ho berani rengbe tipa manga apai dunduko te, na berã ani pa kura apai nga gu ka ani naamangaha rengbe ka sa sungudopai si duni ndikidi asada. Gu bake abuku nga Alexander Rose agumba gupai ti kura regbo nga: “Bebere gu ima nga ga raka nga sungudo apai.”

Gu ga Amerikani boro birĩ zogarago nangia Benjamin Franklin aini gupai a nga sungudopai rengbe ka duna nyanyaki genoho. Agarã susi kusayo 250, wa ko ayaa: “Regbo nga marã.” Gure nga ndu gupai ababagiahe na’asada tini ka ne gu gbarasa regbo adunga nduhe tini ya ti regbo manga sunge. Agu ahe i akusaha vuru guru regbo yo rengbe ka fu bakere mokiisa. Agu asunge i amangaha nibasa fu aboro dunduko, i na’asada ka mangaha niipo—wa gu nga ka fu riahe niipo, ipiipi sunge igo marã ku bambu igo marã yo, na ngbatunga apai wa gure—i namangaha wo bambiko i ini gupai nga sa ngbarago ti agu aboro naangbe ahe nakoda gupai nga ka guruso gu regbo nga ga sungudopai.

Guruso Gaani Raka

Gu bake wene afugo nga ga Amerika ko nadu rogo 19 kama agarã, nangia Ralph Waldo Emerson akpakanahe ti kura regbo sa ki ya: “Nga gu bakere papara ga boro raka nagbera ku pati sungudo apai!” Mbembedii kusayo, bakeapai nga Lance Morrow akpakanahe tipa gu mbugo na gberarago naye mbiko sungudopai. Ono fuo gure, ko afura tipa “gu rungosi aboro ni biriki nga ga sungudopai.” Gure nga gine? Si nga “ino gupai nga i nadĩ ga boro banyanyakipa he, nga regbo, nga bete papara gani raka, zanga ni bihe berewe.” Gure nasa gberarago tirani, ono si nga parengo. Gu regbo gbere mbiko sungudopai, si gbere nyeanye kindi.

Rengo ngaha, ka raka naadunga ni baguruhe ya, ka sungudo apai dunga ni gupai naye na bakabangirise wa gure te. Ono raka ni kina guruhe. Dungu kutu agarã susi kusayo, bake Atambuahe nga ga Baibiri ayaa: “Rago tipa gaani agarã wa agarã 70; ono ka ngia mbiko ngarã si ki du wa 80; ono gaha nyaka nga kina mbusa na irairapai; bambiko si nasusa ni ipo, ani ki ga ku sa yo.” (Atambuahe 90:10) Ka ani vura kaa raka kina wari, na ka ani vurangia kina gini ngbatunga aboro—gaani raka, nga agu arame, na asaa, na aminiti du kumbatayo fu rani ho batika yo rani ni—si ni kina guruhe. Si ki vura du wo, ani arengbanga ka ne agu apai nasa rani ngbaome ani gbarasi bete gu nyanyakipa regbo re ni sungudo ani apai watadu sungudo aboro te.

Wirika Wai ka Sungudopai

Dungu rani naima du vuru tarambiri yo na gu bakama tarambiri na’asada ti aregbo dunduko ka susa gu tarambiri du kumbatayo fuko. Dedede, pai ho ninaaida i mangihe niipo te—gu bakama tarambiri re aaringbisanga regbo na kura boro nga gu si aida i gbia tiyo ti ni niipo te. Si ki vura du wo, ko arengbanga ka hi gupai nga kura bakama tarambiri nirugu pa gako nduge te. Gako zanga zerangbaduse nayugo gupai nga ko awirikanga wai ka sungudopai te. Ka wirikaha? Ii, ino wai ka sungudopai ni gupai si aida i wirikihe awirika. Boro ho i avunga ni nani te. Fugo agude naida gupai nga i moiberã fuo yo nibasa ho gomoro amangayo ni watadu ho angbanga rago ni tiyo ya. Kina ho i asona ni i arugatiyo ni na gupai nga ti kura aregbo, si naida i sungudi agu apai asungudo i aidaha. Nirengo, wa duhe nga sungudopai nga gu papara ga aboro raka ka i anengaha ya, ino wai ka sungudo apai na zerangbaduse ho si aidaha ni nga gupai i aino nyanyaki boro ti ni.

Rengo ngaha, gu kura apai kinaho naida i mangipai tipaha niipo, nga gu ruhe aru ka duna zanga zerangbaduse rogo. Gu paranga kumbakudee naora na diako ku bambungua yo bambiko ri mbedi ka batika vovo wiriyo, ruhe aru ko zanga zerangbaduse tipa gu keesa rengbe ka duho. Agu amaraika naazina Roto ko kuru kusayo Sodomo yo aambakadanga tiyo tipa ka sungudo Roto ho ko akeesa ni te. Gbarasarago adu penepene, na unga Roto na gako aborokporo ki du ngbapai. (Bambata Pai 19:15, 16) Ono tie, rogo dungu apai, unga aboro naadunga ngbapai ho apai asayo ni ngbaome i sungudipai te. Rogo ngbatunga agu apai re, apai rengbe ka ngba gbe ka aboro dunduko wiriki wai ka duna zerangbaduse—ka si vura du nga pa sungudo ani apai niye mbiko ga boro zanga ino sunge watadu gani zanga duna nyemu mangapai vurũ. Kurii gure, si rengbe ka du taata gbe ka duna zerangbaduse ka aboro dunduko wiriki wai ka mangasunge na gu regbo i adiaha ku pati sungudopai rogo gu gene rengbe ka fu undo. Gu sanduki du ti kpewaraga 5 afunga kina bete aberã gbua tipa wai rengbe ani ka hi sungudopai te, ono si nayugo wai a rengbe ani ka gbia undo behe.

Ka bangirani gonga ti gupai nga gu toro nga ga zanga zerangbaduse rengbe ka yugopa gu sino nga ga ruko ya, nga boro naabi ti ni ya ni arẽnga ka sungudopai te mbiko pani kii kisusi. Tipa ngbatunga agu aboro dunduko duna ngbatunga gu sino berã re, agi afugo naye Baibiri yo re gu rẽarẽ i wisigihe: “Du ni irahipai rogo toro yo ngba ti du ni irakiisapatise rogo toro yo.” (Batungusipai 7:8) Kiisopatise, watadu ruko, nga kere rungbura rogo sino boro yo, sidu ga Baibiri sanza nayaa: “Agu aboro dunduko nakiisa pa tiyo nga kere gbegberẽ aboro bangiri Yekova.” (Asanza 16:5) Wirika wai ka duna zerangbaduse—wirika wai ka sungudopai—rengbe tie ka ida gupai berani nga ani wisigi tirani wenengai na gaani ngbanya dagbarani na agu aboro du pati rani.

I Afu Mosoro Afu Tipa Zerangbaduse

Dedede, ani naabi sungudopai taata ka ani inihe nirengo ya guhe ani asungudoho re gu rẽarẽ na gu keesa re na ki ini gupai nirengo nga ni yangaraha, si aye aye. Rogo gi gene re, si ni wenepai ani berẽkurii gu parengo nga ndikidi airisi Mbori dunduko nasungudo pa manga ko gako iiriwo akidohe nga gu du Baibiri yo. Ni kpiapai, i nagumba gupai fu rani rogo agu afugo Tambuahe naye be Mbori nga: “Ruru aboro adía kumbo ringara, ki nye anye kindi.” Gu mokedi nangia Yoane afugupa gi kidohe re berewe ho ko aya ni wee: “Gu ni ka amanga gu pai Mbori akpi nyemu he ni [a]nye anye kindi.” (Atambuahe 37:29; 1 Yoane 2:17) Si ziazia nga, ka ani rengbe ka raka nyeanye kindi, ka sungudopai dunga ni bakerepai te. Ono ani arakanga nyeanye kindi kina boro awere te. Ya mo ruhe aru nzunzu ani fura tipa nyenye unga?

Mbata fu karaga ani pai tipaha, ani ini gupai nga Mbori akusi bambata avungurani na gu maabangirise nga ga raka nyeanye kindi. Mbiko gupai nga i aingipai, si du i aingisi gu maabangirise tini re, nga gu nadu tipa tiyo na tipa awiriyo—kodihe na ani a. Ono tie, nibasa fuo gayo ingapai, Mbori atingidipa gako ringbisapai ka dia asangbana gayo basasangbaa kusayo. Ko akidohe tipa pa ye “tunga,” nga guko naye ka du kusa nga Yesu Kristo.—Bambata Pai 3:15, NW; ARomo 5:18.

Kangia wa du ani nibasasa ani naida ka gbia undo be pa digisa ko gako akidohe, si naida kina rani diberã ka mangaha. Ka mangaha wo aida gupai berani nga ani duna zerangbaduse. Tipa ka undo rani ani wiriki ngbatunga gi zerangbaduse re, Baibiri nangarasa rani ani berẽkurii gu kpiapai nga ga basopobino. Ni narũ gani tunga na ni du wa ka ni sungudihe na zerangbaduse—kini mangi gupai rengbe ni kaa mangaha tipa ka banda gani rũrũhe—daho regbo ke ahe ka da ni. Fuo gure, ni ki gbia mosoro tipa gani zerangbaduse, na ki bi zuzu gani sunge. (Yakoba 5:7) Gu mokedi nga Pauro nafura tipa kura kpiapai nga ga zerangbaduse. Ko natingida rani na pa gu ruru akumba na adee nadu mbata. I anangera kumbatayo tipa gu regbo ga Mbori aringbisapai nika manga tini, ono si aidi i sungudi ga Mbori ringbisiringbisi regbo. Pauro nangarasa rani ani wiriki agiyo re, nga agu aboro nadu ni “adikumbo akidohe mbiko idapase na hipai.”—AEbere 6:11, 12.

Ii, sungudopai nga gu rengopai ka aboro anengaha rogo raka ya. Ono si aidanga si duni mburu gupai nafu gberarago dedede te. Tipa agu aboro nasungudo pa digisa Mbori gako akidohe, si rengbe ka duni mburu ngbarago. I rengbe ka hiiso gu regbo i adiaha ku pati sungudopai ni sonosa yo dawedawe ngbanya dagbayo na Mbori na kini mangi agu asunge nayugopa gayo idapase. Na rogo kparakpee, wisigopai, na makiapai, i rengbe ka sonosa nyanyaki kido ya agu apai dunduko Mbori nakidohe tipaha, si amanga amanga ti gako wene regbo.

[Sanduki/kpiahe ti kpewaraga]

ONI ZERESI GU GBERARAGO NGA GA SUNGUDOPAI!

Oni sogima apai kumbatayo! Kangia oni ima ino gupai nga si aida oni sungudipai asungudo, oni ima mbakada tironi ka gedapai, ka kepai, ka tu rokoo, watadu ka manga kurapai nga gu rengbe ka fu undo.

Oni di gu regbo re ka berãkuriiapai, nga gupai duni bakpakarakpakaraha areme gbe rogo gi gaani zegino naora ni kina ipo re.

Oni duna kekepai ho beroni mbembedii na terefuni tipa gedaha kangia oni nasungudo gu boro oni aida ka fura na ni; rogo aminiti bisue watadu bawe, oni rengbe ka gedapai ki ba dungu akpewaraga.

Ho oni asungudopai ni wa badona aboro, oni di gu mamu re, ka si rengbe, ka tona fugo na kura aboro na kini saki agu aberã dagbaroni na yo rengbe ka sonosa boro.

Rogo gaoni tarambiri, oni duna wiri tooni buku tipa keka apai watadu gupai rengbe oni ka gedaha vuru gu tunguotunguo aregbo kaa ida oni sungudipai rogo.

Oni kisi bangironi, oni ongodi, watadu oni kparikpee.

DUNA DIABESE ROGO SUNGUDOPAI NABIPA WAI DU GA BORO BERÃ NA SOGIMAPAI KUMBATAYO.