Duna Diabese Be Gu Rungbura Nga Ga Aboro
“Gu berã nga ga borose si nga kpio.”—AROMO 8:6.
1. Waigu gu kurayo abi kpoto boro, na gini sanahe rẽ arẽ na wisigoho?
“MI NAFU atambuahe foro, bambiko mo ambakadi re na iiriwo banaru pai.” (Atambuahe 139:14) Wogu gu bake Atambuahe nangia Davide abi bia ho ko aaberã ni tipa he sa dagba ga Yekova kusikusi ahe—nga kpoto aboro. Kuba gupai nga i fu gu bawene sambuahe re, kura abayugupai nga ga pambori yo nabi kpoto aboro ni gu ba nga gu ingapai aoka tihe kurogo na ni ũmanga ingapai. I naayambaha nga “gu baukadi nga ga zanga rugatinapai, mburu kereapai, agu azogbo nga ga irairaapai, gu nduru nga ga bitimo, gu raka adunga ngbarago rogo ya, gu kangba duni ungaha, gu muro i ata nani bese.” Si nirengo nga, gu mokedi nangia Pauro ayaa: “Rogo re yo nga borose ka wene he nye nga yo te.” (ARomo 7:18) Ono ya mo gere nayugo gupai nga gu kpotose nga ga ingapai ima zio rani ani ki du zanga maabangirise?
2. (a) Gu gumbapai nga, “gu berã nga ga borose” nayugopa gine? (b) Gini vura namanga dagba “borose” na “toro” rogo aguyo yo nakpinyemu ka sa ngbarago ti Mbori?
2 Ziazia Kekeapai namangasunge ti kura aregbo na gu fugo nga “borose” tipa si rukuba boro rogo gani sino zangarengba ni tita gu basamungu nangia Adamu. (AEfeso 2:3; Atambuahe 51:5; ARomo 5:12) Gu gaani ũkumbo ani adihe beko aye na ‘rungbura sa boro rani.’ (ARomo 6:19) Na Pauro azahe ki yaa: “Gu berã nga ga borose si nga kpio.” (ARomo 8:6) Pa duna ngbatunga “gu berã nga ga borose” re nayugo gupai nga, guhe moipai rii boro na kini fõngbaduniyo ni nimangi apai, si nga nyemu agu apai nga ga gu borose naima tibudungu. (1 Yoane 2:16) Sidu ka ani a’asada tirani ka sa ngbarago ti Mbori, vura gu duho apiriganga ya dagba gaani sino nga ga toro na gu sino rani nga ga ingapai nga gu nasosoda rani zanga piriga tipa ani mangi ‘gu mangaapai nga ga borose.’ (AGaratio 5:17-23; 1 Petero 2:11) Fuo ringbisa ko pa gi vura nadu rogo ko yo re, Pauro akpari ki ya: “Ako [nga gu] rungorungo boro nga mi! Da ka batasi re ti gi boro kpio re?” (ARomo 7:24) Ya mo Pauro angia gu boro naarengbanga ka sovura kuti asada ya? Baibiri nakaragapai kindi niyaa, oó!
Gu Parengo nga ga Asada na Ingapai
3. Waigu dungu aboro abi ingapai na asada, ono waigu Baibiri azahe ti ngbatunga gu berã re?
3 Tipa dungu aboro areme, ingapai ni guhe i aidanga kuti ni ya. Gu kurayo namangasunge na gu fugo nga “ingapai” ni buga tipa ka ringbisa pa gu iraira apai aboro amangaha kini bihe wa gu fugo regboho aima susa. I ainonga gupai nga “ani ka du ni yuguyugu rani dunduko barangba gu mbata sapangbanga nga ga Kristo; ya aboro ni ba sa sa i rogo [mosoro] agu apai i amangi he rogo borose yo kperekese, rengbe na gu ni amangi he, watadu wene he na gbegberẽ he” te. (2 AKorindo 5:10) Gu kura aboro rengbe ka yaa: “Mi abinga asada ni pai te.” Gu kurayo naraka dagba agu aboro du sino yo nga ida ka gbia ngbarago be apai ni kina ipo, singia riahe, kodaba, mbaro, watadu sunge. Anga kina ahe dunduko i aidaha sa te, ono i naidaha kina boro awere! (Ruka 15:12) I angeranga kugii gu ngbarago du barabangiriyo kuti gu ngbarago du kumbatayo nga ga “ndikidi unga” te. (1 Timoteo 6:19) Ono tie, Baibiri nayugo gupai fu rani nga ani berẽ wenengai na kini ngere tuturũ kumbatayo, kini banda tirani ti agu apai rengbe ka imisa rani rogo toroyo watadu ka imisa rani ngba kura gene. Gu sanza naye be ga Mbori toro nayaa: “Ngangarã boro nabi kere pai ki gbu; ono zangainahe nandu andu kindi, ki bi mbusa tipa ha.”—Asanza 27:12.
4. Gini rugute Pauro afuhe duni kekehe rogo 1 AKorindo 10:12, 13?
4 Ho Pauro ake waraga ni fu agu aKristano naaraka Korinda yo—nga gu bagbata i ainihe ti gu kere mangimangi apai nadu yo—ko afu ruru zahe tipa asada na tipa gu ome nga ga ingapai. Ko ayaa: ‘Guni naberãha ya ni ru, ni bánda ti ni, ni ka ti. Anga asada ho ka ye sa roni te, kina gu ninaamanga aboro dunduko. Ono Mbori du ni irarengo, ko aidanga i asadi roni susi gu ka oni rengbe nani te; ono rago asada ko ambakada gene kura behe a, ya oni rengbe ka hi he.’ (1 AKorindo 10:12, 13) Ani dunduko—aparanga na sosono aboro, akumba na adee—naagbia tirani ti a’asada sukuru yo, basunge yo, watadu rogo kura aba. Sidu tie, ani wisiginga afugo Pauro na ki binga gupai si ayugoho fu rani.
Ka Ani Kidonga Kuti Tirani Kisusi Ya
5. Tipagine du kido kuti tise kisusi tini ni kerepai?
5 Pauro nayaa: “Gu ni naberã ha ya ni ru, ni bánda tini, ni ka ti.” Duna kido kuti gaani ome ruru mangaapai kisusi nga kerepai. Si nayugo gupai nga ani aruganga tirani na pa ingapai na gaha ome te. Wa duhe nga aboro wa Mose, Davide, Soromo, na gu mokedi nangia Petero ati kurogo ingapai, ya mo ruhe aru ani berẽ gupai tigaani nga ka ani tinga kurogo tee? (Pa Geda Aboro 20:2-13; 2 Samuere 11:1-27; 1 Abakindo 11:1-6; Matayo 26:69-75) Asanza 14:16 nayaa: “Iratatamana namakia pa apai ki guari pati gbigbitapai, ono iramungo naba rugapai ku sa yo, ki du adu ruguzuruguzu [“na kini kido kuti ti ni,” NW ].” Kurii gure, Yesu ayaa: ‘Toro na nyemuhe, ono borose ni rurungburaha.’ (Matayo 26:41) Wa duhe nga kpakpa boro ho zanga duna nyemu manga iraira apai te, si naida ani bi ga Pauro zahe na nyanyakipaha na ki sovura kuti asada, ka si adunga wo ya, ani ngba gu kerepai nga ga tigo.—Yeremaya 17:9.
6. Ti gini regbo na waigu si aida ani mbakadi tirani tipa asada?
6 Si ni pa tatamana ka mbakadatise tipa gu fudifudipai rengbe ka kura ni tunguotunguoho. Bakindo Asa abi gupai nga regbo zereda angia wene regbo fuko ka mbakada aũvura tipa bandatise nani. (2 Pekapai 14:2, 6, 7) Ko aini gupai nga regbo adunga ho tipa mbakadatise baraho ka i zubo ko ni na vura te. Teketeke a, boro nadiaberã wenengai tipa gupai rengbe ni ka mangaha ka asada kuru sa ni ho du berãni ni zezeredii rogo gu rago duna pazereda rogo zanga fudifudiapai. (Atambuahe 63:6) Daniere na agu abakureako nangia agunde ti Mbori aima diaberã ka du niruruyo rogo manga ga Yekova andika mbata fu i sosodi yo tipa ri ga bakindo wene ariahe. Sidu, i adunga na kapa ka kakuti gupai i aima ida kuti ni ya si niruruhe na ki ri bibiriko riahe te. (Daniere 1:8) Mbata fu agu apai nakusa asada tona, ani nyakasi gaani diaberã ka nye gigirii rogo gaani mangapai yo. Fuo gure tie, ani ki rengbe ka sovura kuti ingapai.
7. Tipagine si afu wasa tini ka ino gupai nga kura aboro aima sovura kuti asada ki dibehe?
7 Nga gu wasa ani agbiaha be afugo Pauro: ‘Anga asada ho ka ye sa roni te, kina gu ninaamanga aboro dunduko.’ (1 AKorindo 10:13) Gu mokedi nangia Petero ake gupai nga: “Oni ká fu [Bakitingbanga] ki ru nyanyaki rogo idapase yo, niini he ya ngbatunga agi ahipai re namanga awirinaroni du rogo zegino.” (1 Petero 5:9) Ii, kura aboro aima gbia tiyo ti asada wa kina gure na i ki sovura kuti ni ki dibehe mbiko ga Mbori undo, sidu ani rengbe arengba a ka mangaha kinawo. Ono tie, ni gu ndikidi aKristano naraka rogo gi gbegbere zegino re, ani dunduko rengbe ka maabangirani nga ani agbia tirani agbia kumbatayo gizo ti asada. Ono, waigu tie rengbe ani ka duna kido ya ani rengbe arengba ka diabe gu rungbura nga ga aboro na ki dibe gu asada nga ga manga ingapai?
Ani Rengbe Arengba ka Sovura Kuti Asada!
8. Bangua gene tipa neka asada nga gine?
8 Gu gene rengbe ani rogo ka mbu du “ni zizi aboro fu ingapai” nga ka neka asada ho rengbe ani ni ka mangaha wo. (ARomo 6:6) Asanza 4:14, 15 nangarasa rani niyaa: “Ka mo nirími nga ngba gene gbegberẽ aboro ya, ka mo nitá nga ngba gene amangi gbegberẽpai a ya. Mo né he; ka mo nindú nga ngba ha ya; mo ária tiro ngba ha ki susi ku mbata yo.” Dedede, ani ni ima ino singia kura ngbatunga apai nawira si nika ndu sa ingapai. Sidu, gupai nzunzu si aida ani mangihe ni aKristano nga, ka ‘aria tirani kusayo,’ kini kpara tirani kusayo ti gu boro, ti guhe, watadu ti agu arago dunduko rengbe ka zingisa iraira nyemu apai ti rani na ki tigiwe ti bibiriko nyemu apai.
9. Waigu Ziazia Kekeapai anyakasapa ora boro kusayo be asada?
9 Ora kusayo be gupai naye na asada nga kura bangua pai sa diabe asada. Pauro afu rugute ki ya: “Oni né [“oni oro be,” NW ] pa bari.” (1 AKorindo 6:18) Ko ki ke gupai a nga: “Oni óro be irisa kpiahe.” (1 AKorindo 10:14) Gu mokedi re aza Timoteo a ko oro be kere nyemu aũkumuko, na “be ga paranga gbegberẽ nyemuahe.”—2 Timoteo 2:22; 1 Timoteo 6:9-11.
10. Gini kpiaapai ue duni bakiakia nayugo gupai nga si na nyanyakipaha tipa boro oro kusayo be asada?
10 Oni wisiginga gupai nadu tipa gu ga aYisaraere Bakindo nangia Davide. Wa ko aangera rii gako bambu yo, ko abi bawene dee ri nimbidi ime, sidu iraira nyemu apai ki hiisi ngbadukoyo. Gupai ka ko amangihe nga ka guari kusayo rii bambu yo ki oro be asada. Kuba gure, ko asanahe tipa gi dee re—nangia Bataseba—sangbanaha kingia gberango. (2 Samuere 11:1–12:23) Kuba gure, waigu Yosefa amangi ho dia bairako nangia boro wasiro aadarã ko ni ko pi na ri? Gu tangarapai re nayaa: “Wa ri adarã Yosefa na uru na uru, ko aida nga gari pai ka ra na ri na ka du na ri a te.” Wa gu rugute nadu rogo ga Mose Ndika avuranga du ya, nga gu i aafunga ha kindi ti gu regbo re ya, Yosefa akaragapai furi ki ya: “Waĩ tie ka mi mangi gi bakere gbigbitapai re, ki ingi pai kuti Mbori?” Rogo kura uru sa, ri azi ko ki ya: “Mo rá na mi.” Ya mo Yosefa anye na ri kini asadi ka sakapai na ri? Oó. Ko “[a]oro, ki gba ku zegi yo.” Yosefa afunga mamu fu gu asada nga ga kodaba si dibeko te. Ko aoro kusayo behe!—Bambata Pai 39:7-16.
11. Ginipai rengbe ani ka mangaha ka asada aye sa rani berewe na berewe?
11 I nabi ora be pai ti kura aregbo wa kina mungo, ono tie, guari ani kusayo dedede pati pai nga pa tatamana. Isoke si rengbe ka du nga asada gu duho naye sa rani berewe na berewe basunge yo. Wa vura duhe nga ani aregbanga kaa aria asunge te, kura agene rengbe arengba ka duho tipa ani guari kusayo pati agu apai naye na asada. Si naida ani oro be agu apai dunduko ini ani he nga si ni irairaha, na ani ki diberã kaa manga kina gupai duni ruruhe. (Amosa 5:15) Rogo kura arago, ora kusayo be asada rengbe ka ida gupai nga boro ne agu aba nga ga gu Internet nayugo kpia kundiri aboro na agu aba ambaro aboro akapa akapa kuti ni. Si rengbe ka du a nga ka ba gu magazini kusayo duna agu apai rogo angbanga ya watadu ka gbata vovo abakure—nga aguyo nakpinyemu Mbori na rengbe ka undo rani. (Asanza 13:20) Ka kina gine vura kaa asada rani ani mangi ingapai, si ni pa tatamana ani diberã ka sa giirani nani.—ARomo 12:9.
Gu Gene Rengbe Kparakpee ka Undo Rani Rogo
12. Ginihe ani naasana Mbori tipaha ho ani naakpara ni niyaa: “Ka mo ngbé nga fu rani ku mbata yo sa asada ya”?
12 Pauro nakido rani na agi afugo nangarasa rani re: “Mbori du ni irarengo, ko aida nga i asadi roni susi gu ka oni rengbe na ni te; ono rago asada ko ambakada gene kura be he a, ya oni rengbe ka hi he.” (1 AKorindo 10:13) Gu sa dagba agu agene Yekova aundo rani rogo nga ko nakaragapai sa gu gaani akparakpee ani afuhe tipa gako undo ka diabe asada. Yesu Kristo ayugupai fu rani ani kpari wa gere: “Ka mo ngbé nga fu rani ku mbata yo sa asada ya, Ono mo túka rani ti gbegberẽpai.” (Matayo 6:13) Ni karagapai sa gu kparakpee naye ngbaduseyo re, Yekova agindigonga rani fu asada te; ko abatasa rani abatasa be Satana na be gu gako mangaapai nga ga biriki. (AEfeso 6:11) Si naida ani sana Mbori ko undo rani ani ini a’asada na ki duna ome ka sovura kuti ni. Ka ani zungodi ko ya ka ko mbunga rani ani ti ho du ani ni tii asada ya, ko undo rani aundo tipa ka Satana, nga gu ‘gbegbere ko’ dinga be rani ya.
13. Ginipai si aida ani mangihe ho ani agbia tirani ni na gu asada apiriganga ya?
13 Gbe, si naida ani nikpari kakaka ho ani agbia tirani ni na gu asada apiriganga ya. Gu kura a’asada rengbe ka sa rani ani nisota nyanyakii na agu apai du rogo rani yo, kini sota na agu aberã na asino nga gu natingida rani gbe na pa wai nzunzu rungbura ani. (Atambuahe 51:5) Ni kpiapai, ginipai rengbe ani ka mangaha ka si du nga ani nifudifudi rani be gu gbegberepai ani anamangaha mbata? Na wa ka ani duni asadiasadi rani ka karaga tirani sani? Kuba gupai gbua nga ani asadi ka gbandaka agu aberã re kusayo, ani pe gupai re fu Yekova rogo kparakpee—ka si rengbe, kini gumbaha fuko dedede. (Atambuahe 55:22) Mbiko gu ome nga ga Fugo ko na ga gako ziazia toro, ko rengbe ka undo rani ani girisi berã rani be bibiriko nyemu apai.—Atambuahe 19:8, 9.
14. Tipagine du kparakpee tini na nyanyakipaha tipa ka diabe asada?
14 Ni bi ko wai gako amokedi aayukuro ati Getesemane yo, Yesu angarasi yo ki ya: “Oni ngére ki nikpari [kindi], oni ka rima ku rogo asada. Mbisimoroni [“toro roni,” NW ] nakpi nyemu he ni rengo, bororoni anyaka nga ya.” (Matayo 26:41) Gu sa dagba agu agene du tipa diabe asada nga ka duna rubangirise tipa agu angbatungaha dunduko rengbehe ka kura rogo na ki inipa gaha abirĩ. Si a na nyanyakipaha ka kparakpee tipa gu asada re zanga keesa tipa wa ka ani rengbe ka mbakada tirani rogo toroyo ka sovura kuti ni. Wa duhe nga asada naye sa rani rogo agu apai anyakanga ani rogo ya, ani arengbanga ka sovura kuti ni nisarani te. Kparakpee na nyanyakipaha mbiko gu ome Mbori afuhe rengbe ka songoda rani rogo gaani bandatise be Satana. (AFiripoio 4:6, 7) Ani rengbe ka sana agu ‘abaakumba nga ga dungurati yo’ a tipa gayo undo rogo toroyo na gayo kparakpee.—Yakoba 5:13-18.
Ani Sovura Nyanyakii Kuti Asada
15. Sovura kuti asada nakoda gini apai?
15 Ku pati gupai nga kaa neka asada ho rengbe mangaha ni wo, ani du wa ka ani sovura kuti ni nyanyakii da ho si ka susa ni watadu da ho apai ka aria tihe ni. Ho Yesu agbia asada ni be Satana, ko aasovura kindi da ho Bakitingbanga aguari ni kusayo pati ko. (Matayo 4:1-11) Gu mokedi nangia Yakoba akepai ki ya: “Oni ká fu bakitingbanga, ko ki oro be roni.” (Yakoba 4:7) Ani natona sovura kuti asada ni nyakasa ani berã rani na Fugo Mbori na ni dia ani berã nyanyakii nga ani ka kina kuti gako andika. Si naida ani nitingidipa gu bangua averesi nafura tipa gaani kparakpara rungbura, na kini berẽ kuriihe. Si adu ni pa tatamana ka ani bi gu Kristano ima nyaka—isoke nga bakumba—nga guni rengbe ani ka gumba agu apai funi nafuda rani na nga guni rengbe ani ka sana ni tipa undo ho ka asada gbia rani ni.—Asanza 22:17.
16. Waigu rengbe ani ka nye niruru rani rogo gaani mangapai?
16 Ziazia Kekeapai nangarasa rani ani ukadi vovo borose. (AEfeso 4:24) Gere nayugo gupai nga ani mbu Yekova ko me rani na ki aria rani. Ni ke ko pai fu gako badiasunge nangia Timoteo, Pauro ayaa: “Mo . . . nipeke fuo rurupai, sinombori, idapase, nyemuse, zadapase, zera. Mo só gu wene vura nga ga idapase, mo zádi nyenye unga, nga gu i ayambu ro sa ni.” (1 Timoteo 6:11, 12) Ani rengbe ka ‘peka fuo rurupai’ ni wisigo ani Fugo Mbori kakaka tipa ka duna gu ndikidi inohe du tipa sino ko na kini mangipai ringbisihe kuti gako arugute. Wene ringbisa regbo gu mangaapai nga ga aKristano, wa ngbatunga gu nga tungusa wene pangbanga na du pati adunguratise na nyanyakipaha a. Mbeda na Mbori na kini gbia undo be gu gako mbakadapai nga ga toro nika undo rani ani sono rogo toroyo na ki nye niruru rani rogo gaani mangaapai.—Yakoba 4:8.
17. Waigu ani aino gupai nga Mbori ambunga rani ti regbo asada te?
17 Pauro nakido rani na gupai nga agu a’asada dunduko ani agbia tirani nani, si asusanga gu ome Mbori afuhe fu rani tipa ani sovura nani te. Yekova ‘ambakada gene kura be he a, ya ani rengbe ka hi he.’ (1 AKorindo 10:13) Nirengo, Mbori ambunga gene fu asada si susi ome rani gbe ki da ti gupai nga ani zanga gu ome nga ga toro rengbe arengba tipa ka kakuti ruru mangapai ka ani akido kuti ko kindi te. Ko naida ani duna diabese rogo sovura nyanyakii kuti gu asada ka sa rani ani mangi gupai duni irairaha bangiriko. Kurii gure, ani rengbe ka duna idapase kuti gu gako kidohe nga: “Mi ahe nga unda ro wa sa te, mi ambú nga ro a wa sa te.”—AEbere 13:5.
18. Tipagine rengbe ani ka ruga tirani tini na gupai nga ani rengbe arengba ka duna diabese rogo vura kuti gu rungbura nga ga aboro?
18 Pauro azanganga ruga tiko na pa sangbana gako sovura kuti gu rungbura nga ga aboro te. Ko anabinga tiko ni gu rungorungo boro gu nyemu apai nga ga kpoto ni aima diabe ni te. Kuba gure, ko ayaa: “Wo mi aora tie, wa ka mi awo rogo pai te; wo mi namaa ngbondo, wa ka mi ataka yuge te. Ono mi namanga borore, ka sa ha ni kanga fere. Si ka du wa i mbu re ambu tigimi, fuo tungusa mi pai fu kura aboro.” (1 AKorindo 9:26, 27) Ani rengbe arengba a ka sovura na diabese kuti gu boro rani duni kpakpaha. Rogo gu gene nga ga Kekeapai, na agu abuku du mburuhe rii Baibiri, na adunguratise nga ga aKristano, na gu nyanyaki akuarani nga aKristano, gu Barani nga ga ngbangbaturũ ko duna nyemuse nafu atingidapai fu rani zanga piriga nga gu naundo rani ani ndu ngba ruru gene. Mbiko gako undo, ani rengbe arengba ka duna diabese be gu rungbura nga ga aboro!
Oni Natingidaha?
• Duna gu ‘berã nga ga borose’ nayugo ginipai?
• Waigu rengbe ani ka mbakada tirani tipa asada?
• Ginipai rengbe ani ka mangaha tipa ka diabe asada?
• Ginipai kparakpee amangaha rogo sovura kuti asada?
• Waigu ani aino gupai nga ani rengbe arengba ka duna diabese rogo vura kuti gu rungbura nga ga aboro?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 8]
Baibiri ayugonga gupai nga ani nga gu rungorungo aboro gu nyemu apai nga ga kpotoyo naima dia beyo te
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 10]
Ora be asada nga bangua gene kaa neka ingapai