Ya Mo Ati Aduho Nzunzu Nga Ati Edene?

YA MO oni ini gu pangbanga du tipa Adamu na Eva gbiati ati Edene? Dungu aboro auru kpotosende naima inoho wenengai. Oni gedinga ha rogo Bambata Pai 1:26–3:24. Gurusigurusi gu pangbanga re gi du re:

Yekova Mboria amangi kumba rogo nvutu sende ki yambu rimoko nga Adama, watadu Adamu, na ki moiko kurogo ati rogo gu rago nga Edene. Kina Mbori nambakadi gu ati re. Agu ahe nadu rogo gu ati re aima ida wenengai, na si aduna wene angua rogoho nga gu nadu tipa ri zuzuhe. Ngua adu bebere gu ati yo re nga “ngua ina wenepai na gbegberẽpai.” Mbori aya fu gu kumba re ka ko ringa zuzu gu ngua du bebere atiyo re ya, ka ko basasangbaa ki rihe, ko kpiakpi. Yekova Mbori aru ki di meme ngazira Adamu sa ki mbakadi dee rogoho fu Adamu. Adamu ayambu rimo diako nga Awa, watadu Eva. Mbori afu gu sunge fuyó nga ga ngerafuo gu ati re na ki vungu agude i ki zugo ki hiisi kpotosende.

Ho Eva aduni nisari, woo afura furi. Gu woo re ape ziree furi ri ri zuzu gu ngua Mbori aya ka i ringa ha ya. Gu woo re ayawee ziree du Mbori agumbaha ki ya ka i rihe, i kpiakpi, na Mbori naka aka na wene he beyo nga gu rengbe ka sayo i du wakina Mbori. Ri agisangba woo ki ri zuzu gu ngua re. Adamu abasasangba Mbori a ki rihe. Yekova asaringbanga Adamu, Eva, na woo. Fuoho, ko ado yó kusayo rogo gu bawene ati re, ki ye na amaraika i nibanda ngbadimoho.

Mbata kusayo, wene abawirikipai na abakeke kuru apangbanga aima ida kuti gu pangbanga du rogo Bambata Pai ki ya ndikidipai du namangi amanga. Ono awere, dunguyo nakapa akapa kuti ni. Ono gine du nasa aboro i naakapa akapa kuti gu pangbanga du rogo Bambata Pai tipa Adamu, Eva, na ati Edene? Ani wisigingo nduapai biama nga gu nasa aboro i naakapa gbe.

1. Ya mo ati Edene angia ndikidi ba nzunzu?

Tipagine aboro akapa ti ni kuti gipai re? Zire yugopai du dagba agu apai nasa aboro i naakapa. Tipa badungu akama agarã, abawisigipai tipa agu aida nga ga apambori aberẽ gupai nga ga Mbori ati adu kindi kina ti ni rogo kura ba. Ono agu aboro naenge gipai re nga agu abawisigipai dudunguroo tipa raka nangia Purato na Arisitote, nga aguyo nayawee he ho rengbe kadu auru kpotosende niwenehe zanga wiri gbegberẽpai ti ni te te. Kina ngbangbaturũ yo sa rengbe he ni kadu wo. Sidu, abawisigipai tipa agu apai nga ga Mbori ada kuti gupai nga, gu Paradizo aAdamu adu rogoho, si rengbe kadu kina mbembedii na ngbangbaturũ.b Aguyo ayawee ati Edene adu rii basosono bagangara yo, rogo gu ba ka kpotosende agberesanga paha rogoho ya; Aguyo ki yawee si adu digido kpotosende yo ku nodiyo watadu ku sudiyo, rogo gu bazezere rago ka boro arakanga rogoho ya. Aboro atona kaa bipa ati Edene nikungbo masaku gbua, watadu nigupai ka boro ainongo rengo tipaha nzunzu ya. Ti gi gaani regbo re, kura abawirikipai natikango ati naapa ati Edene ki yawee ba ho narengbe kadu wa gure auru kpotosende te.

Ono tie, Ziazia Kekeapai aringbisanga pa ati Edene ngba gu gene re te. Rogo Bambata Pai 2:8-14, ani naino badungu apai tipa gu rago re. Si adu rogo gu rago nga Edene, pavuruhe ku uroyo. Di aduho naatuda gu ati re; gu di re kingia rii adi biama. Agu adi biama dunduko re i naima yamba arimoho na ki fura tooni tipa wai si aduku. Badungu abawirikipai nagedi gipai re rogo Ziazia Kekeapai i ki ndu ka gbata gu rago ati Edene adu rogoho. Ono tie, i abingo gu rago re nzunzu wai ringbisiyo paha te. Ya mo gipai re nayugo gupai nga, gu pangbanga du tipa Edene, tipa gaha ati, na tipa agu adi nadu yo, kungbo ziree watadu paturẽ du?

Oni berẽkurii gipai re: Gu pangbanga du tipa ati Edene amangi agarã wa 6,000 kusayo. Moize nakehe; singia ziazia toro nayuguhe fuko watadu ko amangisunge na agu apangbanga i aima kehe mbata. Gu regbo Moize ake gu pangbanga re, agarã aima da wa 2,500 fuo manga agu apai re. Pa Edene aima du nikuru pangbanga ti gu regbo re. Ono ka da ku awere, dungu akutu agarã ima susa. Si rengbe kadu nga agu aime nadu Edene yo aima sakatihe. Agu ahe duwa agangara na aime nasakatihe asaka. Gu ba aboro nabihe nga si Edene adu rogoho, si nga gu ba abazigizo amanga amanga rogoho gbe. Bawe-na-saba rii kama nga ga gu kikindigi abazigizo namanga auru kpotosende namanga rogo gu rago re. Rago nasakatihe asaka rogo gu ngbatunga aba re. Kurigure, si rengbe kadu nga gu Ime Akangbii nadu ti rago Noa aima saka agu adi nadu rogo gu rago re gbiati agu agangara naduho.c

Ono wiri bete apai kinaho nga rengo ani nainihe, nga: Gu pangbanga du rogo Bambata Pai, si nagumbapa Edene nindikidi ba naduadu. Adi ue dagba agu adi du biama gumbayo paha, nga Ferata na Idekere, kinaho areme nafu afu, na ariihe mbedi ambeda na kuraha gbe. Gu pangbanga re nagumbapa agu arago agumba a agu adi re aafu rogoho na ki ringbisipa wai agu arago re adu. Tipa aYisaraere, nga gu bambata aboro nagedi gi pangbanga du rogo Bambata Pai re, i aima inopa agu arago i aringbisipaha re wenengai.

Ya mo apaturẽ naafura kini gumbapa arago wa gure? Oó. I naatona paturẽ gbua nga, “Kumba adu yo; dee adu yo,” zanga pepa gu rago gu boro re adu rogoho na ki gumba kura futufutuapai. Ono ho i ape pangbanga gupai ni namangi amanga nzunzu, i nagumba apai agumba ziazia na agu arukutihe, a wa gumbayo ga Edene.

2. Ya mo rengo du nzunzu nga Mbori ambakadi Adamu rogo nvutu sende, na ki mbakadi Eva rogo ngazira Adamu?

Aboro birĩ-inohe bi gupai nga, kpotoboro na badungu ahe rogoho nadunguratihe, nga agu ahe du rogo sende yo. Ono wai du agu ahe re akoditihe ka kusa unga boro?

Badungu aboro birĩ-inohe nayawee ungaahe atona nisaha ti wiri taata he gbua badungu amirioni agarã kusayo, si kini tona ka sakatihe tipa badungu amirioni agarã daho si adani nikpakarakpakara he. Ono tie, ungahe ho duni ‘taataha’ wagu tooni te, zavura gu wiri toonihe i abihe na kina maikrosikopu. Gopai ho nayugo gupai nga ungahe ho natona nimomu te. Ono agu ahe dunduko duna unga rogoho na gopai ho tipaha nga si aenge ti gu boro duna tatamana tiní ki susi gaani gbe.​—ARomo 1:20.

Ya mo oni rengbe kaa gia bawene manzigo watadu kaa bi bawene sura watadu gu bakere makana kere aboro inohe ambakadihe oni kini kaa tikango ki yawee bamangi guhe re aadunga ti ni te? Wagusa te! Ono zavura gu tatamanatatamana ahe aboro ambakadaha re, si ambedanga wagu tooni na wai Mbori ambakadi boro te. Wiri ndupai ho ani tikango ki yawee boro akuru nisani te. Kurigure, gu pangbanga du rogo Bambata Pai nagumba gupai furani nga, kina aboro sa Mbori amangiyo nikpiako. (Bambata Pai 1:26) Si du ani abi gupai ti ni nga, kina aboro sa rengbe ka berã wa Mbori ki asadi ka manga iiriwoapai wa taka manzigo, keka kpiahe, na mbakadaahe. Ka si du nga kungbo boro nambakada guhe kina iriwoho ati tirani, na Mbori tigako?

Na ginipai kpakara ti giarogo gupai yo nga Mbori ambakadi dee rogo ngazira kumba?d Mbori arengbe arengba ka mbakada dee rogo kura he, ono ko abihe nga si ngba gbe ko mbakadi dee fu kumba kina rogo ngazirako. Ko aidi kumba na dee rogotiyo ki kpamiatiyo nyanyakii kidu wa “boro sa.” (Bambata Pai 2:24) Oni berẽnga a kurii gu gene kumba na dee naazio tiyo ngbaha rogo nyemuse. Anga gipai re nayugo gupai nga bakere iratatamana kinaho duna nyemuse nakusiyo te?

Kurigure, agu aboro birĩ-inohe nawisigo wai asino boro arimo kurogo awirini yo na atitani nayawee, si nawira gupai gbe nga aboro aenge ti bangisa kumba na bangisa dee. Sidu tie, ya mo gu pangbanga du rogo Bambata Pai tipa wai Mbori akusi ahe ki kusi aboro, ziree du?

3. Ya mo ngua aduho nga ngua ino wenepai na gbegberẽpai gbiati ngua unga?

Si nirengo nga, gu pangbanga du rogo Bambata Pai apenga gupai furani nga, agu angua re nitihe aduna ome ti ni ka fu tatamana fu boro watadu ka sani ní raki nyeanye kindi te. Ono si angia agu angua Yekova arũhe si niyugupa kurapai.

Kinawo a aboro naamanga ti kura aregbo. Nikpiapai, basapungbanga rengbe ka zahe ki yawee ka boro narĩngo gu basungo du ngbangayo ya, bambiko zanga irisa du ngaha. Anga si nga zanga irisa tipa gu basungo re watadu tipa gu bapengbanga re te, ono si nga zanga irisa tipa gu mbakadapai du tipa bapengbanga. Kura abazogo naamangasunge na gayó angbondo watadu akpakpari si niyugupa gayó pagbia.

Gine tie agu angua nadu ue re aarukubaha? Badungu aberãpai aboro agumbaha tipa agu angua re. Ono guhe ngua ino weneapai na gbegberẽ apai aarukubaha nga, gu rengo du Mbori nani ka rũ ndiko tipa gupai du niwenehe na gudu nigbegberẽhe. Kina Mbori sa duna rengo beko tipa gipai re. (Yeremaya 10:23) Sidu, si adu nigbegberẽpai aAdamu na Eva ri zuzu gu ngua re! Tipa ngua unga tigaha, si aayugopa guhe kina Mbori sa narengbe ka fuhe, nga nyenye unga.​—ARomo 6:23.

4. Ya mo rengo du nga woo afura?

Si nirengo nga, gipai Ziazia Kekeapai agumbanga nga woo afura re, si rengbe arengba ka kpakara bangiri boro ka si du nga ní aberãnga kurii kura apai du rogo Ziazia Kekeapai te. Ono tie, Ziazia Kekeapai naundo rani aundo ani ini gupai namangi nzunzu.

Gine du nasa gupai nzunzu nga fugo nikuru ngba woo yo? Agu aYisaraere nadumbata aima inopai tipa gu woo re. Nikpiapai, i aima ino gupai nga, wa vura duhe nga anyaa naafuranga te, gu boro nga toro rengbe arengba ka sa nyaa si duwa u nafura. Moize ake gu pangbanga a du tipa Birama; Mbori akedi maraika ko sa ga Birama dongi u fura wa boro.​—Pa Geda Aboro 22:26-31; 2 Petero 2:15, 16.

Ya mo gu kura atoro, kodihe na aguyo nga avura Mbori, rengbe ka manga iiriwoapai? Moize aima bi agu abinza nga ga Ezipeta yo i nimangi iiriwoapai wa gu Mbori amangihe, nga ka sa ngbondo niwoo. Gu ome agu abinza re amangi gu iiriwoapai re nani aye be agu avura Mbori nga atoro.​—Gate 7:8-12.

A wa gopai ayugoho, kina Moize nake gu kitabu nga Eyobo. Gu kitabu re nagumba dungu apai tipa bangbasia vura Mbori nga Satana, nakusi ngbanga kuti padu ga Yekova amoyambu niruruyo. (Eyobo 1:6-11; 2:4, 5) Ya mo agu aYisaraere nadumbata aini gupai nga Satana du nafura rogo woo yo fu Eva ki nangi ri ri basasangba Mbori? Si nawira gupai nga i aima inoho wo.

Ya mo Satana du nzunzu nafura rogo woo yo? Ho Yesu aduni auru kpotosende, ko aya tipa Satana wee “irazire nga ko, nga baha.” (Yoane 8:44) Padu Satana ‘niba ziree’ nayugo gupai nga, ko nga gu bambata boro nagumba ziree. Gu bambata ziree ini ani paha nga gu ziree woo agumbaha fu Eva. Mbori aya fu aAdamu na Eva wee, ka i ri zuzu gu ngua ko aya ka i ringa ha ya, i kpiakpi. Ono woo ape ziree kuti gupai re ki yaa: “Oni akpí nga wa sa te.” (Bambata Pai 3:4) Yesu aima ino ya Satana du nafura rogo woo yo. Rogo gu Yugoti Yesu ayuguhe fu gu mokedi nangia Yoane, ko ayambu Satana nga ‘bakuru woo.’​—Yugoti 1:1; 12:9.

Ya mo si nipamungo boro idi kuti gupai nga maraika rengbe arengba ka sa woo u duwa u nafura? Pamungo ngaha te. Zavura aboro, wa vura duhe nga tandu tiyo gbua niwiri toonihe gbe ti ga amaraika, i rengbe arengba ka fura rogo kura he yo si kidu wa guhe re du nafura. Gu kura aboro kinaho a nafura zanga wo ti ngbayo.

Gu Bakere Gopai Duho

Ya mo oni aidanga kuti gupai nga, gu kapa du aboro nani kuti gu pangbanga du rogo Bambata Pai, ndikidi ndupai ho tipaha te te? Na kurigure, bakere gopai duho nayugo gupai nga, agu apai gumbayo paha yo, si amangi amanga nzunzu.

Nikpiapai, i nayamba Yesu nga “ndikidi dezire ni irarengo.” (Yugoti 3:14) Wa ko angia rengberengbe boro zanga ingapai, ko aapenga ziree wagu tooni te. Na ko ayawee ko aima raka ngbangbaturũ yo tipa bagbanga regbo gbe mbata fu ye ko ku sende no. Ko araki na Bako nga Yekova “mbata zegino nikadu.” (Yoane 17:5) Ko adu kina ti ni ho raka atona ni auru kpotosende. Wangia Yesu ndikidi dezire, ginipai ko agumbaha tipa aAdamu na Eva?

Yesu afura tipa yó ki ya i angia ndikidi aboro. Ko afura tipa gayó rogatise ho ko ayani wee Yekova naida boro didee kina sa, dee ki di kumba kina sa. (Matayo 19:3-6) Ka si du tie nga aboro ho nadu wa gure te na ati ho nangia Edene te, gure tie nga i anangi Yesu ananga watadu ko agumba ziree. Ono guho dagbaha yo namangi te. Yesu adu kina ngbangbaturũ yo nibi agu apai naamanga ati Edene yo. Gini kura gopai duho berewe aboro aidaha susi gure?

Nirengo, ka boro aidanga kuti gu pangbanga du tipa aAdamu na Eva ya, gani idapase kuti Yesu du nikina rurungburaha. Si rengbe ka sa boro a ka ní ruganga tiní na agu abanguapai du rogo Ziazia Kekeapai gbiati agu akidohe si afuhe ya. Ani bingo wai duhe wo.

[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]