OLHOGHONHAẠN AḌIGHAẠGH OLỌ ARUGHUNOTU | OOKONOM IBẠM ANMỤNY
Oghaaphạn Ibạm Anmụny Ilọ Eegharạ Osikị Ghan Awe Enhọn Ekpisi
K’eghorogọr, obumọny phọ anạ katue ni amiịn mọ abuniin awe rotuạn ghan rikpisi abunhọn kozoọm we phọ eten dị egbatanaạn. Ika kụ idị nạ katue alhoghonhaạn ḍighaạgh obumọny phọ anạ dị ka/ḍạ eten iitughiạn phọ iphen phọ? Nạ kaḍighị ika eḍighi maạr dị awe ozoọm obumọny anạ eten phọ ephẹn phọ?
Siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn
Ilọ oghaaphạn ibạm anmụny ilọ arikpisi abunhọn awe
Idị nạ katue akaạph. Imạ araraạr olhẹm r’iḍighinhom araraạr egbaranhaạn ni siẹn oomo aḅirinhi phọ. Ogbaranhaạn phọ ophọn phọ maḍighi idị awe rozoọm ghan bunhọn ekarạph eten loor esi aḍimite obobọ eḍighinhom iyaạr abidị.
Toroboiperolbọ, oomo awe uḍuạ nyoniin okuruḅakạ kụ omite. Iduọn phọ pọ roḅẹm ghan mọ oomo ayira osian ni.
“[Enhaạn] kụ aḍighi idị oniin ogbogh odẹ bịn kụ amaraghị bọ buọ oomo areeIhe aIeenye aḅirini phọ.”—Iiḍighi 17:26.
“Yoor momiịn mọ mem dị ibạm anmụny phọ ayoor ooḍikuan r’awe inhọn arikpisi, bịn bidị r’aloor momiịn mọ torobọ oye akpẹ ni ophomhoghiạn r’olhọgh eghuan.”—Karen.
Ilọ oghaaphạn ibạm anmụny ilọ eegharạ osikị ghan awe enhọn ekpisi
Amem ketu ni dị obumoọny phọ anạ kanaghạn iinhaghạn ilọ idị rosikị obobọ rozoọm eten igbagbaar we inhọn arikpisi. Nạ kagbạ ika ipẹ remite bọ? Nạ kadaphạn siạ obumoọny phọ anạ kụ akaaphạn.
Budị Odi Iraạr Kụ Esi Oogh Asiạ. “Ibạm anmụny rolhegheri ghan ni mem dị ozoọm oye eten dị i/kpeanhaạn,” ipẹ kụ idị Dr. Allison Briscoe-Smith, aghaạph olhoghi amagazine dị oghol mọ Parents. “Kụ epẹ phọ eḍighi ni emạ eepoogh otuạn oghaaphạn abidị ilọ ekeeny ooruẹn.”
“[Enhaạn] re/Iọgh ghan oye iiseẹny. Kụ torobọ eeIhe, oye Iọ aIọgh nyodị eegu kụ raakuan, kụ odị Enaạn keIoghomạ.”—Iiḍighi 10:34,35.
Budị Ukpe Ko/muuna. Ibạm anmụny dị odi igbo 6 kụ esi 12 asiạ romoọgh ghan agey ikpukpụ olhegheri, kụ asipuru abidị eeni amem rekpạr ghan ni ophanyanhaạn. Kparaghạ ghan ni ophanyanhaạn ilọ nạ katue. Anmụny anạ r’anạ ikaaphạn ghan ni ipẹ bidị omhiịn bọ epẹ otu askul phọ, Tv ḅilhẹ r’isiphẹ intanẹt phọ, kụ asighẹ eepoogh phọ epẹ phọ aḅenhiọm bidị mọ ebeeph ni olhọgh awe iiseẹny.
“Iḅọph iloghi, emoọgh ghan igbiririph. Ipomoghiạn idiphọ anmụny-onhiin. Oniin anmạ ghan nyoniin ighirigiir, esooromi ghan loor anyina.”—1 Pita 3:8.
Budị Momuuna Ukpe. Iḍoọgh awe mosi ni esi onhaghanhạn araraạr dị ekpạr. Loor iduọn phọ, nạ katue ni asighẹ eepoogh phọ ephẹn phọ akaaphạn bidị ilọ iinhaghạn idị rozoọm we eten dị ikpeanhaạn.
“buphẹ momanạm bọ oonemạ olegheri ilọ eru igey r’ikarạph.”—Hibru 5:14.
“Yoor rokaaphạn ghan ni ibạm anmụny phọ ayoor ilọ eegharạ ophogh ghan awe inhọn arikpisi osikị loor esi dị, amem emạn mem bidị kokaran ni iphẹn phọ etigheri ekpisi phọ bidị odi bọ. Eḍighi maạr dị yoor u/kaaphạn bidị olhoghotu, pọ bidị kotuughaạny ni bunhọn awe erugh. Awe kotue ni okaaphọgh raraạr dị i/tu inẹ oḅenhị ibạm anmụny ayoor mọ etu ni inẹ.”—Tanya.
Ilọ omiteom eḍeenhaạn
Ibạm anmụny rotuughaạny ghan reḍeenhaan, esi iduọn phọ ekpẹ ni dị odẹ r’onhiin komaạr ghan ooḅeghiọn ikpo onhụ r’iḍighinhom araraạr abidị. Esi omaạm:
Nạ ramilọgh ghan ni obobọ rapogh ghan ni kasooromhi we inhọn arikpisi ḍughụm? “Ibạm anmụny phọ anạ ropogh ghan ni koḅilhẹ otuughaạny ipẹ nạ raḍighi bọ,” ipẹ kụ idị ookpomhoghan dị oghol mọ American Academy of Child and Adolescent Psychiatry oḅẹm.
Nạ rakelhọm ghan ni ooḍikuan r’awe inhọn arikpisi ḍughụm? ADoktọ dị raakonhom ghan ibạm anmụny dị oghol mọ Alanna Nzoma aḅẹm mọ: “Eḍighi maạr dị nạ rawạ mọ ibạm anmụny anạ . . . omoọgh [ogey] amasian r’awe inhọn arikpisi, pọ bidị omhiịn ni iphẹn phọ loor anạ.”
“Ilọgh eghuan oomo awe.”—1 Pita 2:17.
“Idiphọ asiạ phọ rekị bọ, eghunotu ayoor romhạgh ni we dị oḍuạ oomo apakirị aḅirinhi phọ kụ oru mọ oru aani k’ayoor. Yoor rotuughạ ghan ni ilọ ariiḍien abidị ḅilhẹ r’asuọr abidị koḅilhẹ oonmenhian iinmenhian ekpisi abidị. Mem dị yoor rokaaphạn ibạm anmụny ayoor ilọ awe, yoor ro/gbon ghan ekpisi abidị. Kụ kẹn, yoor roo/bagaam ghan iḍighinhom araraạr ekpisi ayoor.”—Katarina.
Nạ kaḍighị ika eḍighi maạr dị awe ophogh obumọny anạ osikị?
Etigheri iduọn ibadị awe rokaạph ghan bọ mọ oomo awe oolheeny ni, ophogh ghan awe osikị eḍighi ni iyaạr dị eetura. Esi iduọn phọ, otue ni ozoọm obumoọny phọ anạ eten dị i/kpeanhaạn, ekạr ekpaariọm nuụn dị odị aḍighi pakirị awe dị osighẹ mọ ogbatanhaạn. Eḍighi idiphọ pọ . . .
Wạ alhegheri riphigh phọ. Oye phọ alhegheri ni kụ aḍighi, obobọ oye phọ aḍighi ni bịn dị uu/tughiạn? (Jems 3:2) Ewạ ni mọ oteẹny oye phọ oghaaphạn ipẹ odị aḍighi bọ obobọ kotue ni opogh bịn ogunhọm?
Ewạ ni mọ ophogh raraạr eten dị eelheeny. ABaibul phọ atoma mọ: “Pamaghạn ofughughuuny anạ.” (Ecclesiastes 7:9) Osikị oye loor ekpisi abidị eḍighi ni ekarạph iyaạr, kuolọ ka/sighẹ mọ torobọ oye dị amilhọgh obobọ azoọm nyinhạ ekarạph eten alọgh ḍien ekpisi anyinha.
Okạr oghaạph, asidọl egbaranhaạn ni, esi iduọn phọ maạr ghan ni awaaghị alhegheri ipẹ ekạr bọ emite kụ agbi osopha ilọ oḍighi.
“Mem dị oye akem aphagharanhaạn kụ agbi olhegheri ariphigh phọ, remạgh ghan oye phọ uwelolhoghi keḅilhẹ ekọm roofolha.”—Proverbs 18:13.
Nạ rolhegheri riphigh phọ, kụ apuruan loor mọ:
‘Oọny phọ amhị kamooghọm ni suọ esi ootughiạn ghan ikarạph ilọ abunhọn awe ḅilhẹ r’olhoghoma ghan mọ torobọ amem dị ogilhaạm nyodị pọ utuạn ekpisi abidị ḍughụm?’
‘Oọny phọ amhị kamooghọm ni suọ eḍighi maạr lọ adaphạn oroma aBaibul phọ aḅẹm bọ mọ: “Ka/naghanhạn ghan torobọ iyaạr lọ awe kokaạph, obọ nạ kanaghạn ghan bọ idị oọny-otu anạ raronyon ghan nyinhạ”?’—Ecclesiastes 7:21.
“Itọl dọl dị oomo awe komiịn eeḅi ezọ phọ anyina.”—Filipai 4:5.
Kokaạph ika eḍighi maạr dị okạr ri olhegheri kụ ogilhaạm oye phọ? Loghonhaạn ḍighaạgh obumoọny phọ anạ olhegheri mọ eten phọ epẹ odị amhegheron bọ ketue ni enighemhị raraạr obobọ eḍighi idị keloghorị. Eeni amem buphẹ rogilhaạm ghan bọ obobọ rootuuny ghan bọ bunhọn rowạ ghan bịn omhiịn ipẹ oye phọ kaḍighi bọ. Mem dị eḍighi iduọn phọ, pọ ewạ mọ oye phọ aphogh bịn aḅoorian.
“Aniạn keḍim ni, esi lọ ipẹ i/lo.”—Proverbs 26:20.
Ḍieriphọ aḍighaạgh phọ, obumoọny phọ anạ atue ni akaaphạn oye phọ agilhaạm bọ nyodị eḍighi maạr lọ ke/kọm iiḅaghamhị. Obumoọny phọ anạ katue ni aḅẹm (eten dị emhaạr ephọ) mọ, “Ipẹ nạ aghaạph bọ (obobọ aḍighi bọ) i/ḍighi emạ eten ozoọm oye.”
Eḍighi maạr lọ ewạ, kokaạph oḅenhị anhiạn? Eḍighi maạr dị relhọgh obumoọny phọ anạ esi ooto r’osooromhinheen obobọ nạ amhiịn mọ i/kpẹ ophogh oḅoorian, pọ kiạ ateẹny buḍiemhiom askul phọ obobọ buọ iḍiil phọ aghaạph aḅenhị.