Asipuru Dị Abuẹn Robạl Ghan Bọ Rinyạ Phọ Ayira Opuru

Eḍighom Otu Iiḅereghị Phọ ASolomon Iphoph Elheeny Ika?

Eḍighom otu iiḅereghị phọ kụ edị oḍuạ ghan oḍigh siphẹ otu iiḅereghị phọ. ANew World Translation of the Holy Scriptures phọ omiteom bọ kụ egbi bọ oteẹny alhạ phọ 2023 aḅẹm mọ, “eḍighom mọ emạn 20 ekulhọm aḍighaạgh ḍidoọny, arẹgh aaleeny otu phọ, kụ aḍighi 120 ekulhọm aḍighaạgh ḍiphoph.” (2 Chron. 3:4) Inhọn aBaibul dị ogbạ otenheghi ekaạph aani mọ onhu aḍibuo otu phọ amhạn “120 ekulhọm aḍighaạgh” ḍiphoph, iduọn phọ pọ emạn 53-ameter (175-ft) ḍiphoph!

Toroboiperolbọ, aNew World Translation phọ oprint bọ omiteom lhạ phọ 2023 akaạph ilọ eḍighom otu iiḅereghị phọ aSolomon mọ: “Aḍiphoph phọ emạn 20 ekulhọm aḍighaạgh,” obobọ 9 ameter (30 ft) ḍiphoph.a Ooḅeghiọn iniin ariphigh phọ otụ bọ ooḅenion iphẹn phọ.

U/kol aani ḍiphoph eḍighom mọ siphẹ 1 Kings 6:3. Siphẹ ekpịgh phọ epẹ phọ, aJeremiah aghol ḍidoọny r’aḍirẹgh eḍighom mọ, kuolọ o/gholhom ḍiphoph phọ. Rumhuoghaạph phọ edaphạn bọ, odị aagholhogh ni inhọn ariisi dị emhạn maạr siphẹ otu iiḅereghị phọ. Esi omaạm, aJeremiah aghol li bafụ dị oḍighinhom okuron, ḍioph arughuugh adool, ḅilhẹ r’iyạl arokọ acopper dị emheerạ siphẹ eḍighom otu phọ (1 Ki. 7:15-37) Esi iduọn phọ, eḍighi maạr dị aḍiphoph eḍighom otu phọ ekạr ri epel 50 ameter kụ aphoph apelheghiom oomo otu iiḅereghị phọ, uḍighi ika kụ aJeremiah o/ghaạph bọ ogholhom aani? Ghalhamọ r’amem dị arukuron asiạ meten ni, awe aJu dị rogbạ ghan iphirigba bịn ughaạph ni mọ eḍighom otu phọ i/poph ipu ipheriphọ phọ apakirị otu iiḅereghị phọ aSolomon.

Awe igbogh arinyạ okaạph mọ bidị u/gbiom mọ otu iiḅereghị phọ katue ni atool eḍighom otu dị amhạn 120 ekulhọm aḍighaạgh ḍiphoph. Mem aBaibul phọ, aruutu dị ephophogh idiphọ eḍighom otu iiḅereghị phọ olhọgh bọ epẹ Ijipt dị osighẹ sighiigh r’abrik kụ olhoghọm reḍoọny ghan kụ eḅilhẹ eteghọgh ephẹn ude phọ kụ ekololọ epẹ anyụ. Kuolọ otu iiḅereghị phọ aSolomon o/rọl idiphọ. Awe igbogh arinyạ omeeraam mọ iḅidi iikpe otu phọ i/pel odiiny ekulhọm aḍighaạgh (9 ft). Oniin oye dị ragẹ ghan ilọ aruutu iḍiodi phọ dị oghol mọ Theodor Busink aḅẹm mọ: “Odaphạn ipẹ iḅidi eḍighom otu iiḅereghị phọ erọl bọ, ke/tue edugh dị aḍiphoph eḍighom mọ kemạn 120 ekulhọm aḍighaạgh.”

Oye phọ agẹ bọ 2 Chronicles 3:4 atenheghi enhọn esi eeni apiomạn ni. Ghalhamọ r’iduọn arinyạ aBaibul iḍiodi phọ egẹ bọ siphẹ ekpịgh phọ ephẹn phọ mọ “120,” inhọn arinyạ dị okạr oḍuomolhoghi, idiphọ aCodex Alexandrinus phọ opọ okuron asiạ phọ amhunhenhiom bọ oogh phọ ḅilhẹ r’aCodex Ambrosianus phọ opọ amhunhenhiom bọ odiiny asiạ phọ ekaạph ni ekol “20 ekulhọm aḍighaạgh.” Eeghe kụ iḍighi kụ oye phọ agẹ bọ atenheghi enhọn esi eeni apiomạn bọ agẹ “120”? Onhụ aHebrew, ikpo onhụ phọ “okuron” ḅilhẹ “ekulhọm aḍighaạgh” eeghighighạn agey. Esi iduọn phọ oye phọ agẹ bọ atenheghi eeni apiọm ni bịn agẹ ekpo onhụ phọ “okuron” kparipẹ “r’ekulhọm aḍighaạgh.”

Etu ni inẹ mọ yira roḍighi ni ipẹ yira kotue bọ onhaghanhạn oomo ilọ otu iiḅereghị phọ aSolomon ḅilhẹ r’ipẹ akạr bọ arọl. Kuolọ iyaạr dị ekạr emhạn maạr esi ayira pọ iyaạr phọ otu iiḅereghị phọ ramạ ghan bọ—Ogbogh otu iiḅereghị aruwaloor phọ aZihova. Olhoghi ayira akạr kụ aḅaạl iduọn aZihova mamhạgh bọ oomo arebenhẹ phọ odị oru ooseeny odị siphẹ otu iiḅereghị phọ ophọn phọ!—Hib. 9:11-14; Ogan. 3:12; 7:9-17.