Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Abua
  • BIBLE
  • PUBLICATIONS
  • MEETINGS
  • mwbr18 February opoḍi 1-8
  • Ariisi oghị omhiịn ophanyanhaạn asipuru Aḍinyạ Ituughạ Ogboku Awiki Phọ

No video available for this selection.

Sorry, there was an error loading the video.

  • Ariisi oghị omhiịn ophanyanhaạn asipuru Aḍinyạ Ituughạ Ogboku Awiki Phọ
  • Ariisi Oghị Omhiịn Ophanyanhaạn Asipuru Aḍinyạ Ituughạ Ogboku Awiki Phọ—2018
  • Subheadings
  • FEBRUARY 5-11
  • FEBRUARY 12-18
  • FEBRUARY 19-25
  • FEBRUARY 26–MARCH 4
Ariisi Oghị Omhiịn Ophanyanhaạn Asipuru Aḍinyạ Ituughạ Ogboku Awiki Phọ—2018
mwbr18 February opoḍi 1-8

Ariisi oghị omhiịn ophanyanhaạn asipuru Aḍinyạ Ituughạ Ogboku Awiki Phọ

FEBRUARY 5-11

ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | MATIU 12-13

“Aḍidogh Igey Ibiakpạ r’Ibiakpạ Akeledeẹny Phọ”

(Matiu 13:​24-26) Kụ aJizọs adogh ḍinọn aḍidogh aḅenị bidị mọ, Komaaniọm omạr phọ k’Enaạn idiphọ oghaạph oye dị azụph iizuphạ ozo odị. 25 Kụ mem aḍughuI dị oomo awe ronaanị yogh, epomoghiạn odị aru azụph ibiakpạ akeIedeẹny aḅophoghiọm igey ibiakpạ phọ, kụ aten aḍuạ. 26 Kụ mem dị iizuphạ phọ mephoph kụ repoola yogh, bịn oḅilẹ omiịn ibiakpạ akeledeẹny edimom ni.

w13 7/15 9-10 ¶2-3

“Ilegheri! Mọ Mị Odianaan Ni r’Anyina, Ḍio Etum Ḍio”

2 Araraạr kirokirọ phọ remiteghu bọ siphẹ esi oḅephom ozo phọ, emạ ghan remiteom ipẹ ḅilhẹ r’amem mọ aJizọs kasighẹ bọ siẹn igbo omhạr awe buẹn oḍighi bọ igey ibiakpạ phọ​—aKristẹn phọ abuphẹ osagharạn bọ uwaloor iigbia phọ kotooghị bọ r’odị siphẹ Omhạr phọ. Iḅeph phọ imhiigh siphẹ Pentikọst 33 C.E. Ookpomhoghi abuẹn phọ k’asi eekunha mem dị buphẹ osagharạn bọ uwaloor iigbia phọ odi ni eye siẹn ekureriom eghimoghọm araraạr phọ m’olhọgh elhegh kụ osighẹ ogheelhom k’akẹ. (Mat. 24:31; Oga.7:​1-4) Idiphọ mem dị oye asiịny anyụ eeḅarạph kụ aphogh ramiịn ghan bọ ni k’aghiọm eboom eghir, iduọn kẹn ni kụ edị aḍidogh phọ aḍiẹn phọ ilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh ophogh oghiọm arisigh omhiịn araraạr dị kemiteghu esi 2,000 asiạ. Odaphạn eten phọ ephẹn yira romiịn aani bọ raraạr, eeghe araraạr dị remiteghu, dị emhoọgh maạr oḍighinhom r’Omhạr phọ kụ edị yira omhiịn? Aḍidogh phọ ekaạph ilọ amem iḅeph, aḍiphoph phọ ḅilhẹ r’ibugha. Ekpịgh phọ ephẹn phọ ekạr egbon ilọ amem ibugha phọ.

EEḌIẠN OMHAẠR OPHOGH PHỌ AJIZỌS

3 Emhiighom okuron asiạ phọ opọ amhunhenhiom bọ iyạl phọ C.E., “umiịn ibiakpạ akeledeẹny” phọ mem dị u”kol aKristẹn omite siẹn ozo aḅirinhi phọ. (Mat. 13:26) Bịn tutụ reteẹny bọ okuron asiạ phọ amhunhenhiom bọ inya phọ, u”kol aKristẹn phọ m’obụgh opu Kristẹn phọ abuphẹ osagharạn bọ uwaloor iigbia phọ. Tuutughiạn mọ siphẹ aḍidogh phọ, arebenhẹ phọ upuru odẹ otu phọ abidị m’oruph ni ibiakpạ akeledeẹny phọ. (Mat. 13:28) Odẹ otu phọ amhegheron ika?

(Matiu 13:​27-29) Kụ arebenẹ oye phọ oru kụ opuru nyodị mọ, Oye phọ, tọ igey ibiakpạ kụ edị nạ azụph bọ ni. IḅiIẹ eḍighi ika kụ ibiakpạ akeledeẹny eḍighom bọ? 28 Odị mọ, ‘Epomoghiạn kụ aḍighi iduọn.’ Arebenẹ phọ opuru nyodị mọ, ‘Nạ rawạ ni mọ yoor oghị oruph ibiakpạ akeledeẹny phọ ḍughụm? 29 Kụ odị aḅẹm mọ, ‘Eeye, idiphọ nyina kekị bọ oruph ibiakpạ akeIedeẹny phọ, iini nyina keḅarạm iniin igey ibiakpạ phọ etuphom.

w13 7/15 10 ¶4

“Ilegheri! Mọ Mị Odianaan Ni r’Anyina, Ḍio Etum Ḍio”

4 R’akaạph bọ ilọ igey ibiakpạ r’ibiakpạ akeledeẹny phọ, aJizọs aḅẹm mọ: “Ibilẹ iyạl phọ idị eḅophoghạn ephoph eteẹny mem ibugha phọ.” Itọ phọ iphẹn phọ eḍeenhaan mọ emhiigh k’oḅẹl okuron asiạ phọ kụ eteẹny rodon, aKristẹn phọ abuphẹ osagharạn bọ uwaloor iigbia phọ oḍighi bọ igey ibiakpạ phọ odi ghan ni siẹn ade phọ. Yira umheeraam iphẹn phọ loor esi idị aJizọs aḅilhẹ bọ aḅenhị bumatuạn phọ odị mọ: “mị odianaan ni r’anyina, ḍio etum ḍio tutụ eteẹny eekuna aḅirini phọ.” (Mat. 28:20) Kụ iḍighi kụ aJizọs k’akoph ni Kristẹn phọ abuphẹ osagharạn bọ uwaloor phọ ḍio etum ḍio tutụ eteẹny eekuna aḅirinhi phọ. Toroboiperolbọ, tutụ eḍighi bọ idị aKristẹn phọ abuphẹ oḍighi bọ ibiakpạ akeledeẹny phọ m’osi bọ ookpereghiom bidị, yira u/kạr ulegheri ukuphom owol buphẹ oḍighi bọ ekụ igey ibiakpạ phọ siphẹ eedoọny amem m’amuphẹ phọ. Toroboiperolbọ, riisi aḍioph asiạ kụ ibugha phọ egbi bọ omhiigh phọ, umhiigh omhiịn areeghe ekụ igey ibiakpạ phọ. Ipẹ phọ imite ika?

(Matiu 13:30) Ibilẹ iyạI phọ idị eḅophoghạn ephoph eteẹny mem ibugha phọ, kụ mị aḅenị buọ ibugha phọ mọ ipụr eruph ibiakpạ akeIedeẹny phọ eekpomoghi eghoroghị rokọl esumughi ologhi aniạn, kụ egbi okụ igey ibiakpạ phọ ookpomoghi okpol isiphẹ ekpoIom mọ.’ ”

w13 7/15 12 ¶10-12

“Ilegheri! Mọ Mị Odianaan Ni r’Anyina, Ḍio Etum Ḍio”

10 Ipụr, eruph ibiakpạ akeledeẹny phọ eekpomoghi. AJizọs aḅẹm mọ: “Mem ibugha phọ, kụ mị aḅenị buọ ibugha phọ mọ ipụr eruph ibiakpạ akeledeẹny phọ eekpomoghi eghoroghị rokọl.” 1914 roten, aruukpaạny phọ umhiigh ni “oruph” aKristẹn phọ abuẹn oḍighi bọ ibiakpạ akeledeẹny phọ, esi ogbariọn abidị osighẹ igbo abuphẹ oḍighi bọ “buphẹ k’omạr phọ.”​—Mat. 13:​30, 38, 41.

11 Iduọn oḍighi oruph phọ r’akị bọ ni ghisigh, bịn ogbaranhaạn iyạl egu awe phọ amhaạr aganhanha. (Oga. 18:​1, 4) Bịn 1919, ekạr eegholhaany m’aBabilọn Ogbogh phọ m’amheel. Eeghe kụ ikạr bọ egbatạn bugey aKristẹn phọ esi u”kol aKristẹn? Oḍighi oghaạph iiḅi iinhaghạn phọ. Abuẹn phọ oḍiemhiom bọ igbo Anmụny Askul ABaibul phọ umhiigh ni oghaạph idị emhạn maạr ophinhom aani abin oḍighi oghaạph ilọ Omhạr phọ. Esi omaạm, aḍibạm aḍinyạ dị ogẹ 1919, dị oghol mọ, To Whom the Work Is Entrusted, ikpaariọm oomo aKristẹn phọ abuphẹ osagharạn bọ uwaloor iigbia phọ mọ oḍuạ ghan otu ogbạ otu. Iḅẹm iduọn mọ: “Oḍighi phọ abụgh ni iboom, kuolọ aḍighi oḍighi Uw-emhoọgh phọ, kụ esi inyaạm odị yira koḍighi ni. Nạ amoọgh eepoogh ophinhom aani abin.” Umhegheron ika? AWatch Tower 1922 aḅẹm iduọn mọ, emhiigh mem m’amuẹn phọ r’ekiọm risigh, Anmụny Askul ABaibul phọ ulhọgh ni igey inyaạm oḍighi oghaạph iiḅi iinhaghạn phọ. I/sighẹ mem bịn, oḍighi oḍuạ otu ogbạ otu oghaạph iiḅi iinhaghạn phọ eḍighi iyaạr dị olhoghọm elhegh Kristẹn phọ abuẹn okpẹ bọ oḍuomolhoghi phọ​—iduọn edi bọ ni k’arodon.

12 Omhunhenhiom iyạl, ookpomhoghi igey ibiakpạ phọ. AJizọs atọ aḅenhị ruukpaạny phọ odị mọ: “Ikụ igey ibiakpạ phọ eekpomoghi ekpol siphẹ ekpolom mọ.” (Mat. 13:30) Emhiigh 1919, m’ookpomhoghi ni buphẹ osagharạn bọ uwaloor iigbia phọ, oḅilhẹ oḅulhemhi siphẹ ookpomhoghan aKristẹn phọ. Opol abuphẹ osagharạn aani bo uwaloor iigbia phọ odi bọ siẹn eekunha eghimoghọm araraạr phọ ephẹn phọ, ookpomhoghi abidị k’eḍighi mem dị bidị m’omhoọgh iikpiạ k’akẹ phọ abidị.​—Dan. 7:​18, 22, 27.

Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ

(Matiu 12:20) Ikpu dị rebunaan odị ka/bun amuton. Niạn dị reḍim odị ka/ḍime, odị kaḍighi ni oḍighi tutụ odị amiịn mọ asiph r’akeel meekpereghiom ikarạph.

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mat 12:20

Oḍigh otozị dị raḍim: Otozị dị aatura ghan mem mọ amuphẹ phọ pọ obạm otozị dị oḍighinhom onyokị, amuụm otozị dị olhọgh ghan pọ amunhụm oliv. Oḍigh phọ kụ kamoọph muụm otozị phọ kụ agbi oomor. Ekpo-onhụ aGrik phọ ogbạ bọ mọ ‘oḍigh otozị dị raḍim’ mọ, remạ ghan oḍigh dị ramiteom mughị, loor esi ebile phọ retọl ghan bọ mem dị moḍimhe obobọ mem dị anem aniạn otozị phọ reḍim. Imiịn phọ Isaiah 42:3 ighaạph ilọ aghusạn phọ aJizọs mọ; odị ka/ḍimhe oọny oḍuomolhoghi abuphẹ osooromhi bọ loor ḅilhẹ romiinhẹ bọ.

(Matiu 13:25) Kụ mem aḍughuI dị oomo awe ronaanị yogh, epomoghiạn odị aru azụph ibiakpạ akeIedeẹny aḅophoghiọm igey ibiakpạ phọ, kụ aten aḍuạ.

w16.10 32

Nạ Alegheri Ni?

Imite ghan ni dị iḍiodi phọ oye kakị ozo onhọn oye azụph ibiakpạ akeledeẹny aḅophoghiọm igey ibiakpạ ḍughụm?

SIPHẸ MATIU 13:​24-26, eḅẹm mọ aJizọs aḅẹm mọ: “Komaaniọm omạr phọ k’Enaạn idiphọ oghaạph oye dị azụph iizuphạ ozo odị. Kụ mem aḍughuI dị oomo awe ronaanị yogh, epomoghiạn odị aru azụph ibiakpạ akeIedeẹny aḅophoghiọm igey ibiakpạ phọ, kụ aten aḍuạ. Kụ mem dị iizuphạ phọ mephoph kụ repoola yogh, bịn oḅiIẹ omiịn ibiakpạ akeledeẹny edimom ni.” Abugeeghị rinyạ kirokirọ m’oogbaghanhaạn ni mughumọ oghaạph omaaniọm m’aJizọs ophọn phọ akạr ri amite, kuolọ igẹ iilhogh aRom iḍiodi phọ emạ emiteom mọ imite ni.

“Olhegheri ghan kụ osighẹ ibiakpạ akeledeẹny oghị oodoghoḍiom ozo ibiakpạ oye, ophuenhaạn oye phọ . . . iḍighi ghan ni ogbogh olhogh eeḍiạn iilhogh aRom. Emhụ otuạn omiteom olhogh phọ ophọn, eḍeenhaan mọ eḍighinhom iyaạr phọ ephẹn phọ igbor ghan ni emite,” iphẹn kụ idị aḍinhiin aḍinyạ dị regbạ ghan Baibul eghaạph. Oye dị atuughạ ilọ iilhogh, Alastair Kerr, aḅẹm mọ lhạ phọ eḍighi bọ 533 C.E., Otooghiạ phọ aRom Justinian, agẹ ni ḍinyạ phọ odị Digest, egbaaghị bọ ilọ iilhogh aRom ḅilhẹ r’igẹ dị osighẹ siphẹ arinyạ abuẹn olhegheri bọ ilọ iilhogh phọ mem mọ olhọgh ghan bọ eegu igey (igbo 100-250 C.E.). Odaphạn igẹ phọ iphẹn (Digest, 9.2.27.14), oye iilhogh olọ aRom mọ oghol bọ mọ Ulpian, aghaạph ni aghol ḍighiton dị oye olọ aRom dị arọl siphẹ okuron asiạ phọ amhunhenhiom bọ iyạl phọ dị aalheghaan ni, dị aCelsus aphạm. M’oodoghoḍiom ibiakpạ akeledeẹny ozo onhọn oye, esi iduọn phọ iizuphạ phọ m’ephe obobọ m’eguul. Aḍinyạ phọ oghol bọ mọ Digest ighaạph ni ilọ araraạr dị erọl ghan olhoghonhaạn aḍighaạgh uw-ozo phọ obobọ opọ alhọm aani bọ esi oḅeph phọ, odaphạn olhogh phọ, dị epomoghiạn phọ aphuẹ bọ ozo phọ odị k’angọ, obọ arukumuan phọ odị k’epe ghan bọ oopho.

Eḍighi maạr dị odọ ikarạph phọ iphẹn oḍighinhom bọ roghạgh olhoghi amite ni igbo awe phọ abuẹn orọl bọ eeḍiạn itooghị phọ aRom iḍiodi phọ, pọ oghaạph phọ aJizọs atuni inẹ.

Ibạl ABaibul

(Matiu 12:​1-​21) I/bia bịn aJizọs ateIhe raten ozo ibiakpạ ḍiniin aḍio ophooghian, kụ okoọny rasiph bumatuạn phọ odị, kụ bidị omiigh okuughị ibiakpạ phọ oIe. 2 Kụ aFarisi phọ romiịn bọ iphẹn phọ, kụ oḅenị Jizọs mọ, Pogh aani iphẹn abumatuạn phọ anạ roḍighi bọ ḍio ophooghian phọ. Ugbi ni, ugbi ni” 3 Kụ odị mọ, Nyina kaạl ghan ipẹ aDevid aḍighi bọ, mem mọ okoọny phọ asiph bọ nyodị r’abuphẹ odạph bọ nyodi? 4 Idị odị aḍigh otu Enaạn phọ, kụ bidị oIe eḍien phọ oseere bọ siphẹ adọI iigbia phọ nyepẹ i/kpẹ bọ Iọ awe kole, emuton bupinyọn rikiạ phọ bịn? 5 Ḅilẹ kẹn, nyina kaạl ghan siphẹ iiIogh phọ aMozis ipẹ, torobọ aḍio ophooghian, abupinyọn rikiạ phọ okạ bọ ologh aḍio ophooghian phọ, kụ u/ḅaạm bọ bidị? 6 Kụ mị riḅenị ghan inyina mọ iyaạr dị emạn iyaạr epu otu iiḅereghị phọ edi ni siẹn. 7 Ḍiodiidi Enaạn iḅẹm ni mọ, Ophinyọn arikiạ imị i/ḅeraạn. Onmạ ghan ighirigiir kụ edị mị rawạ.’ Eḍighi iyaạr dị nyina enaghạn ni emụ iduọn phọ, nyina mi/sophonaan apum iḅạm rumụ awe dị maạr u/piọm. 8 Oọny phọ Oye kụ amooghọm ni ḍio ophooghian phọ.” 9 AJizọs aḍuạ siphẹ aghị aḍigh obughotu phọ abidị, 10 Kụ oye arọI Ii siphẹ dị aḍighaạgh eḅooniạn. Buniin awe urọI aani ni pạ dị rowạ ghan osoorom odị erugh kụ opuru mọ, Ekpẹ ni dị yira kookonom rookonoma ḍio ophooghian phọ ḍughụm. 11 Kụ odị aḅenị bidị mọ, Eru maạr dị oniin onyọ anyina amoọgh iyool ogạ kụ ameeI asuma ooni ḍio ophooghian phọ, odị kaḍighi ika? Odị kakị ni apạm apune? 12 Kụ arị oye kụ amạn maạr apu iyooI ogạ. Esi iduọn phọ oIogh phọ ameeraam ni mọ yira oḍighi ghan ni iiḅi oye ḍio ophooghian phọ” 13 Kụ odị aḅenị oye phọ mọ aseIe ḍighaạgh phọ odị. Kụ oye phọ rosele ḍighaạgh phọ, bịn kụ emoon, idiphọ aḍierị phọ 14 Pọ kụ amem dị aFarisi phọ oghị oḍighan egir kụ oosophoghian ilọ oghiigh odị 15 AJizọs ronaghạn bọ, kụ aḍuạ siphẹ phọ kụ aḍita awe otuạn nyodị, kụ odị aakonom oomo phọ abuphẹ u/moonogh bọ, 17 lphẹn imite omuneniom ikpo onhụ phọ Enaạn Aizaya, oyiI phọ odị, aḅẹm bọ mọ,: 18 “Ophọn Oọny-otu phọ amị, opọ mị asaḅạr bọ aphomoghiạn. Eḍighinom iyaạr phọ odị kụ iḅeraạn imị iboom. Mị kangọ nyodị uwaIoor phọ amị, kụ odị agbeelom asiph r’akeel aḅenị we areelhe kirokirọ phọ. 19 Odị kaa/gbaghanaạn, ka/wạ sighiton, ḅiIẹ kẹn ka/looghị epẹ aroḅodo phọ. 20 Ikpu dị rebunaan odị ka/bun amuton. Niạn dị reḍim odị ka/ḍime. Odị kaḍighi ni oḍighi phọ odị tutụ odị amiịn mọ asiph r’akeeI meekpereghiom ikarạph. 21 Kụ awe areeIhe kirokirọ phọ komoọgh ni oḍuom oIoghi esi odị.”

FEBRUARY 12-18

ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | MATIU 14-15

“Angọ Ibadị Eḍien Dị Eego Esi Iyạl Ikpo Arighaạgh”

(Matiu 14:​16, 17) Kụ aJizọs aḅenị bidị mọ: “I/kpeanaạn dị bidị kokị. Nyina kụ ingọ bidị iyaạr oIe.” 17 Kụ bidị mọ: “Iyaạr iyoor i/lo siẹn, emuton oogh iiḅoghoḍi abrẹd riyạl ina.”

w13 7/15 15 ¶2

Angọ Ibadị Eḍien Dị Eego Esi Iyạl Ikpo Arighaạgh

2 Iduọn odị amhiịn bọ ḍita phọ, aJizọs aseenyaạn ni ḍita awẹ phọ, kụ aakonhom yogh buẹn u/moonhogh bọ, aḅilhẹ atughemhị bidị ibadị araraạr ilọ Omhạr phọ k’Enaạn. Amem r’eghị, kụ abumatuạn phọ oḅenhị Jizọs mọ aḅenhị awe phọ oghelheghu, obọ bidị oghị epẹ aramhạ phọ etuman bọ ogho iyaạr olhe. Kuolọ aJizọs aḅenhị bumatuạn phọ odị mọ: “Nyina ingọ bidị iyaạr ole.” Oghaạph phọ odị aḍigh ni iikia esi abidị, loor esi dị bidị omoọgh eẹny iyaạr bịn ḍighaạgh abidị​—oogh iiḅoghoḍi abrẹd r’iyạl ibạm ina.

(Matiu 14:​18, 19) Kụ odị mọ: “Isighẹ iruom siẹn” 19 Kụ odị aḅenị we phọ mọ oroIoghụ ude siphẹ arooghọ phọ. kụ asighẹ oogh phọ iiḅoghoḍi abrẹd phọ r’iyạI phọ ina phọ, kụ aphogh anyụ akẹ, kụ angọ ḍisẹph Enaạn, kụ apariọn, kụ asighẹ angọ bumatuạn phọ odị. Kụ abumatuạn phọ odị osighẹ ongọ we phọ.

w13 7/15 15 ¶3

Angọ Ibadị Eḍien Dị Eego Esi Iyạl Ikpo Arighaạgh

3 Dị igbiririph kụ enyu, aJizọs aḍighi iiḍaạny​—oginha iiḍaạny dị inya phọ abuẹn ogẹ bọ Igẹ Iiḍighi phọ odị, ogẹ ni. (Mạk 6:​35-44; Luk 9:​10-17; Jọn 6:​1-13) AJizọs aḅenhị bumatuạn phọ odị m’oḅenhị we phọ orolhoghụ ude rugu esi 50 ḅilhẹ r’esi 100 siphẹ arooghọ phọ. R’ooḅereghị, kụ odị apariọn iiḅoghoḍi abrẹd phọ, kụ adi ina phọ. Kparipẹ dị odị raloor kasighẹ eḍien phọ adiemhi we phọ, aJizọs aphụr ghụn angọ “bumatuạn phọ, kụ abumatuạn phọ osighẹ ongooghị we phọ.” Eten iiḍaạny, eḍien phọ imuza ni dị oomo awe olhe epherọgh! Tuutughiạn iphẹn phọ: aJizọs m’angọ ibadị eḍien dị eego esi iyạl ikpo arighaạgh​—abumatuạn phọ odị.

(Matiu 14:​20, 21) Kụ oomo phọ abidị ole epherọgh. Kụ abumatuạn phọ osọn ipoḍi phọ ipẹ esugha bọ kụ emuza 12 arigiẹl. 21 Kụ buphẹ oIe bọ ughiọm ni 5,000 alephiri, ḅilẹ r’anmariịr r’ibạm anmụny.

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mat 14:21

ḅilẹ r’anmariịr r’ibạm anmụny: Oginha aMatiu bịn kụ aghaạph aghol nmariịr r’ibạm anmụny mem m’odị rakaạph bọ ilọ iiḍaạny phọ iphẹn. Eeni onhụ abạl awe phọ olhe bọ eḍien phọ ongọ bọ eten iiḍaạny phọ otue ni opel 15,000.

w13 7/15 15 ¶1

Angọ Ibadị Eḍien Dị Eego Esi Iyạl Ikpo Arighaạgh

GBIOM OLOGHI anạ ipẹ emite bọ. (Bạl Matiu 14:​14-21.) R’eteẹny olhe eyaạl ophẹl otenhe lhạ phọ 32 C.E. Aḍita awe dị romạn ni 5,000 alephiri, nmariịr r’anmụny u/lọgh, urọl r’aJizọs r’abumatuạn phọ odị eghir ekpisi dị awe u/lo ghan etuman bọ ekool phọ aBetsaida, emhạ phọ edi bọ epẹ esiinyọm ogbạl ophiịny phọ aGalili.

Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ

(Matiu 15:​7-9) Aizaya o/piomạn imiịn phọ dị amiịn bọ ilọ anyina kụ agẹ bọ mọ nyina awe iyạl asinem, kụ aḅẹm mo: 8 Enaạn eḅẹm mọ awe phọ abuẹn osighẹ iidọronụ abidị bịn kụ rughueniom ghan imị, kụ iloghi abidị ikelạn ni imị iboom. 9 I/kpeanaạn dị bidị ruuseeny ghan imị kụ kotughemị ghan iilogh phọ awe mudị ipẹ Enaạn.’ ”

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mat 15:7

awe iyạl asinem: Ekpo-onhụ aGrik phọ ogbạ bọ mọ awe iyạl asinem mọ, igbor ghan eghaạph ilọ awe aGrik (moọny amem bịn oḅarạm aani we aRom) dị ozua yogh ghan raraạr dị ebughẹ eḍọgh abidị, ogbaạm egberi. Usighẹ ghan ekpo-onhụ phọ ephẹn oḍighinhom eten otoomaạm, oghaạph ilọ oye dị aaghị ipẹ edi bọ olhoghi odị esi ogbạ okpẹ bịn ozua onhọn odọ aghisigh. AJizọs siẹn phọ aghol buḍiemiom ekụ iiḅereghị awe aJu phọ mọ “awe iyạl asinem.”

(Matiu 15:26) Kụ odị mọ: “I/kpeanaạn osighẹ ghan eḍien ibạm anmụny, ongọ asuogh.”

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mat 15:26 (nwt)

ibạm anmụny . . . anmụny asuogh: Eḍighi bọ edị asuogh eḍighi bọ inhạm dị i/ḅaạl odaphạn olhogh phọ aMozis, igẹ iigbia phọ igbor ghan esighẹ eḍighinhom ekpo-onhụ phọ ephẹn phọ eten ophogh osooromhi. (Le 11:27; Mat 7:6; Fil 3:2; Oga 22:15) Toroboiperolbọ, siphẹ igẹ phọ aMạk (7:27 nwt) r’aMatiu ilọ oghaạph phọ aJizọs, odị aghol ghụn “nmụny asuogh” obobọ “asuogh olhoghotu” kparipẹ roghol m’asuogh bịn, oḍeenhaan m’odị amhaghamhị ni maạr we phọ. Eeni oḍeenhaan mọ aJizọs phọ rakaạph ghan k’aghol olhoghoma dị aḍighi olọ ephomhoghiạn dị r’omoọgh ghan k’oghị esi inhạm olhoghotu siphẹ ilhoghi aruutu abuẹn u/ḍighi aani bọ buọ aJu phọ. Esi osighẹ buọ Izrạl otoomaạm “ibạm anmụny” kụ buphẹ u/ḍighi bọ buọ Izrạl idiphọ “anmụny asuogh,” AJizọs phọ siẹn phọ, rawạ oḍeenhaan araraạr dị ekpẹ oḍighi eḅẹl. Eghun-otu dị omhoọgh ibạm anmụny r’anmụny asuogh, pọ kopụr ongọ eḍien ibạm anmụny phọ.

Ibạl ABaibul

(Matiu 15:​1-​20) Mem mọ opọ phọ buniin aFarisi r’abutughemiạ iilogh phọ uḍuạ ni epẹ JeruseIem oru opuru Jizọs mọ: 2 “Uḍighi ika kụ abumatuạn phọ anạ ropueghị bọ eḍighinom iyaạr ạgediidi phọ? Bidị u/kuamị uutoIa raghaạgh kụ ogbi ole eḍien.” 3 Kụ odị mọ, Nyina eḅiIẹ bọ reeko ghan eḍighinom iyaạr phọ anyina, uḍighi ika kụ kekaaghiọm iilogh phọ Enaạn? 4 Enaạn eḅẹm mọ, ‘Odẹ ronhiin Iọgh eegu, mọ kẹn, ‘Oye Iọ aIomaan odẹ monhiin, oghiigh ghan ni.’ 5 Kụ nyina eḅiIẹ retughemị ghan mọ oye Iọ amoọgh iyaạr lọ kengọ suọ odẹ monhiin kụ aḅẹm mọ nyeẹn moogho oseenaan Enaạn, 6 pọ odị ku/lọgh mun eegu odẹ monhiin. Iduọn phọ, pọ nyina reḍighi ghan idị ikpo onhụ phọ Enaạn i/mạn mun iyaạr Ioor eḍighinom iyaạr phọ anyina.7 Aizaya o/piomạn imiịn phọ dị amiịn bọ ilọ anyina kụ agẹ bọ mọ nyina awe iyạl asinem, kụ aḅẹm mọ,: 8 Enaạn eḅẹm mọ awe phọ abuẹn osighẹ iidọronụ abidị bịn kụ rughueniom ghan imị, kụ iloghi abidị ikelạn ni imị iboom. 9 I/kpeanaạn dị bidị ruuseeny ghan imị kụ kotughemị ghan iilogh phọ awe mudị ipẹ Enaạn.’ ” 10 Kụ aJizọs amạgh ḍita awe phọ, kụ aḅenị mọ, Inaghạn eḅiIẹ elegheri!: 11 Iyaạr i/lo ghan dị eḍigh siphẹ aIoor phọ oye kụ kepuẹ oye phọ, kụ ipẹ eḍuạ bọ onhụ oye phọ kụ emite kụ repuẹ ghan bọ oye phọ.” 12 Kụ abumatuạn phọ odị oru opuru nyodị mọ, Nạ alegheri ni mọ iphẹn nạ aḅẹm bọ rekạgh ni iIoghi aFarisi phọ?” 13 Kụ odị adogh ḍidogh kụ aḅẹm mọ, Torobọ oreeny Iọ Odẹ phọ amị odi bọ k’akẹ phọ kụ u/zụph, kotuphuron ni. 14 IbiIenaạn we phọ abuphẹ. Bidị awe ikpom ariḍien dị oḅẹm mọ abunọ koḍiemiom bunọn. Kụ oye ikpom ariḍien aḍiemiom onọn oye ikpom ariḍien, iyạI phọ abidị komeIeghu ni osuma ooni.” 15 Pọ kụ amem dị aPita aḅenị mọ, Gbạ emụ aḍidogh phọ uḅenị aani iyoor!” 16 Kụ aJizọs aḅenị bidị mọ, Nyina phọ kẹn edi aani ni elegheri iyaạr idiphọ abuerị phọ! 17 Nyina i/naghạn mọ iyaạr lọ eḍigh onhụ reten ghan keḍigh okuruḅakạ, kụ onị oroph? 18 Kụ ikpo onhụ phọ ipẹ eḍuạ bọ siphẹ ologhi oye phọ kụ emite kụ repuẹ ghan bọ oye phọ. 19 Isiphẹ ologhi oye phọ kụ edị ikarạph iitughiạn eḍuạ ghan bọ remite. Okọ enu, ole emạ, oIe emạ aregelenyạ, imi, ikarạph asiagbạ, oopụ 20 araraạr phọ iphẹn kụ repuẹ ghan bọ oye. OIeom araghaạgh dị uu/toIa re/puẹ ghan oye.”

FEBRUARY 19-25

ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | MATIU 16-17

“Iitughiạn Anhiạn Kụ Edi Ghan Ekpom Anạ?”

(Matiu 16:​21, 22) Emiigh kamem mọ opọ phọ, aJizọs amiigh ni oḍeenaan abumatuạn phọ odị, mọ onọ kakị JeruseIem kụ amiinọm iboom iminimiịn. Mọ ikumor awe phọ rabuọ arumụ abupinyọn rikiạ phọ r’abutughemiạ iilogh phọ kokiigh ni nyinọ, kụ ḍughuI otu dị kemuneniom iraạr kụ onọ aḅetenu esi aḍuugh pho. 22 Kụ aPita asighẹ nyodị atenom ogbạI kụ aḅaạm kụ aḅẹm mọ, Omoọgh-we. Enaạn ki/meera! Iphẹn phọ nyinạ ki/mitenaan!”

w07 2/15 16 ¶17

Burulom​—Ilọgh Elhegh Dọl Eḍiemiom M’aKraist

17 Enhọn odọ amem, aJizọs amhiigh oḍeenhaan abumatuạn phọ odị mọ onọ kakị Jeruselem kụ amiinhọm iboom imhinhimiịn ḍighaạgh “ikumor awe phọ r’abuọ arumụ abupinyọn rikiạ phọ r’abutughemiạ iilogh phọ kokiigh ni nyinọ, kụ ḍughul otu dị kemuneniom iraạr kụ onọ aḅetenu esi aḍuugh phọ.” Kụ aPita asighẹ nyodị atenhom ogbạl kụ aḅaạm kụ aḅẹm mọ: “Omoọgh-we Enaạn ki/meera! Iphẹn phọ nyinạ ki/mitenaan.” Dị eegholhaan ni, olhoghoma phọ aPita amhoọgh bọ aghị esi aJizọs m’atir ḍiitughiạn phọ odị. Iwạ ni m’oolemhi nyodị. Kụ aJizọs aḅenhị Pita mọ: “Setan, ḍuạ siẹn ghisigh amị. Nạ atu ogbororian aghisigh amị, loor esi dị iitughiạn phọ anạ, iitughiạn awe, k/iitughiạn Enaạn.”​—Matiu 16:​21-23.

(Matiu 16:23) AJizọs akiton aphogh kụ aḅenị Pita mọ, Setan, ḍuạ siẹn ghisigh amị. Nạ atu ogbororian aghisigh amị, Ioor esi dị iitughiạn phọ anạ, iitughiạn awe, k/iitughiạn Enaạn.”

w15 5/15 13 ¶16-17

Igona Loor​—ASetan Rawạ Aạny Anyina!

16 ASetan katue ni aakelheghi ghalamọ rebenhẹ aJihova dị raḍighi ni agey. Esi omaạm, tuutughiạn ipẹ emite bọ mem m’aJizọs aḅenhị bọ bumatuạn phọ odị mọ k’okiigh ni nyodị. Reten dị iikia i/lọ, otelhedom m’aPita amhooghonhaạn ni igey iitughiạn Jizọs p’olhoghi ph’odị, kụ aphạm bọ nyodị atenhom ogbạl aḅẹm mọ: “Omoọgh-we Enaạn ki/meera! Iphẹn phọ nyinạ ki/mitenaan.” AJizọs angọ ni Pita ophagharanhaạn dị akasiạn mọ: “Ten omạn amị, Setan!” (Mat. 16:​22, 23) Eeghe kụ iḍighi kụ aJizọs amhạgh bọ Pita mọ “Setan” phọ? Loor esi dị aJizọs alegheri ni ipẹ rewạ bọ omite phọ. Amem mọ m’eteẹny dị odị k’amugh idiphọ ekiạ otagharạn, omạ omiteom mọ Eru phọ ogbaạm okpẹ. Amem mọ amuẹn phọ ekpạr bọ ni iboom siphẹ iphirigba phọ oye, ka/mem dị koḅenhị Jizọs mọ “iphẹn nyinạ ki/mitenaan”. Odughe adọl oomhanham m’odị kụ okạr iyaạr phọ aSetan awạ ghan bọ m’odị aḍighi.

17 Iduọn yira m’otuman bọ eekureriom eghimoghọm araraạr aḅirinhi phọ, yira kẹn odi aani mem dị ekpạr. ASetan o/wạ mọ yira ogonha loor, odị rawạ ghan ghụn “m’oseenyaạn” siloor, esi orọl ghan adọl aguḍum dị eetoọl siẹn aḅirinhi phọ ophọn, bịn owilhẹ ogon ghan. Ka/meera iphẹn phọ emitenhaan nyinhạ! Kparipẹ ghụn, “kiạ ghisigh agon ghan.” (Mat. 24:42) R’amem r’amem ka/meeraam okpẹ iikelheghian phọ aSetan mọ eekunha aḅirinhi phọ ekeẹl li​—obobọ re/tu r’oru.

(Matiu 16:24) Kụ aJizọs aḅenị bumatuạn phọ odị mọ: “Oye Iọ rawạ odạph amị asooromi Ioor ameeraam ḍuugh kụ aḅeton osuom arusu phọ odị arooI kụ udaphạm imị!

w06 4/1 23 ¶9

‘Ikị Eḍighi We Bumatuạn, Eḍiinye Bidị Muụm’

9 Otuughaạny eḍeenhaan phọ aJizọs oḍighi ogbi phọ Enaạn eḅaramaạm eeghe? AJizọs aḅenhị bumatuạn phọ odị mọ: “Oye lọ rawạ odạph amị asooromi loor ameeraam ḍuugh kụ aḅeton osuom arusu phọ odị arool kụ udaphạm imị!” (Matiu 16:24) Siẹn phọ odị akol iraạr araraạr dị yira koḍighi. Eḅẹl phọ, yira ‘komeeraam ḍuugh’. Iduọn phọ pọ roḅẹm ghan mọ, yira ko/daphạn ghan iyuughiom e”munhughan phọ ayira, rowạ ilọ aloor phọ ayira, kuolọ komeeraam odaphạn iiḅakiọm r’iromoghiom m’Enaạn. Edị emhunhenhiom iyạl, yira ‘koḅeton osuom arusu phọ ayira.’ Siḍio phọ aJizọs, osuom arusu phọ imạ ghan umugholoor r’imhinhimhiịn. Idiphọ aKristẹn, yira omeeraam aani ni omhiinhọm loor emhụ iiḅi iinaghạn phọ. (2 Timoti 1:8) Ii aḅirinhi phọ kagilaạm ni oḅilhẹ umilhọgh iyira, kuolọ idiphọ aKraist yira ‘ro/kiil ghan umugholoor,’ kparipẹ ghụn yira romoọgh ghan oḅaạl olhoghi iduọn yira olhegheri bọ mọ iiḍighi phọ ayira eḅaạl li olhoghi Enaạn. (Hibru 12:2) Dị esughanham omhạn, “odaphạm” ghan aJizọs​—Psalm 73:26; 119:44; 145:2.

Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ

(Matiu 16:18) Mị aḅiIẹ kẹn raḅenị nyinạ mọ nạ kụ aPita, emụ iduọn phọ pọ aḍighiigh. Omeeraam mọ anạ kụ kaḍighi ḍighiigh dị mị kameremiọm buọ asiosị phọ amị. GhaIamọ raḍuugh bịn ke/tue ekạ bidị.

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mat 16:18

Nạ aPita, kụ aḍighiigh phọ aḍiẹn phọ: Ekpo-onhụ aGrik phọ oḅaạm bọ siẹn phọ, peʹtros remạ ghan “eeḅoogh aḍighiigh.” Siẹn phọ okạr osighẹ oḍighinhom idiphọ aḍien (Pita), odọ aḍien aGrik phọ aJizọs angọ bọ Saimọn. (Jọn 1:42) Kuolọ peʹtra ekpo-onhụ dị eghịgh aani nyeẹn phọ ogbạ mọ “aḍighiigh,” kụ remạ ghan ḍighiigh dị edi olhạ ude, aḍidị esụl, obobọ aḍigbogh aḍighiigh. Omiịn kẹn ni ekpo-onhụ aGrik phọ ephẹn phọ siphẹ Mat 7:​24, 25; 27:60; Luk 6:48; 8:6; Rom 9:33; 1Kọr 10:4; 1Pit 2:8. Eten dị eegholhaan, aPita o/sighẹ loor odị idiphọ aḍighiigh phọ aJizọs kameremhiọm bọ ookpomhoghan phọ odị, loor iphẹn odị agẹ bọ siẹn 1 Pita 2:​4-8 mọ aJizọs kụ “ekọ ogbo” phọ Enaạn kụ esaḅạr bọ r’aloor, oghaạph bọ ni oghol k’aḍio phọ. Eniin phọ eten phọ, kụ edị aPọl aghaạph aghol Jizọs idiphọ “iphighiom” ḅilhẹ ‘aḍighiigh eten aruwaloor.’ (1Kọr 3:11; 10:4) Iduọn phọ pọ aJizọs asighẹ aḍighinhom ekpo-onhụ dị kotue ni oḅạ enhọn odọ eten, oḅẹm mọ: ‘Nạ phọ opọ mị r’amạgh ghan bọ mọ Pita (emhụ phọ pọ “Aḍighiigh”) m’alhegheri ni oye phọ aKraist phọ aru bọ, “aḍighiigh phọ aḍiẹn phọ,” opọ kaḍighi bọ ekọ Ookpomhoghan aKristẹn phọ.’

ookpomoghan: Ephẹn kụ eḅẹl esi dị ekpo-onhụ aGrik phọ ephẹn ek·kle·siʹa emite. Iḍuạ esi iyạl ikpo-onhụ aGrik, ek, remạ ghan “omite,” ḅilhẹ ka·leʹo, remạ ghan “omạgh.” R’ekaạph ghan ilọ aḍita awe dị omhạgh obobọ ookpomhoghi eniin esi oḍighi iyaạr. Siẹn oghaạph phọ ophọn phọ, aJizọs rakaạph ghan ipẹ ophighi bọ ookpomhoghan aKristẹn phọ, eḅarạm aani bọ Kristẹn phọ abuphẹ osagharạn bọ uwaloor iigbia phọ, buẹn phọ idiphọ “arokọ aghuḍum” mosighẹ bọ “ologhọm otu iiḅereghị phọ Enaạn.” (1Pit 2:​4, 5) Ekpo-onhụ aGrik phọ ephẹn phọ ugbor ghan oghol siphẹ igẹ aBaibul phọ oghol bọ mọ aSeptuagint, idiphọ eniin phọ iyaạr phọ r’ekpo-onhụ aHibru phọ oghol bọ mọ “ookpomoghan,” ibadị amem remạ ghan bọ ekpom eelhe phọ Enaạn. (De 23:3; 31:30) Siphẹ Iiḍ 7:​38, okol we phọ Izrạl omhạgh bọ omitenhom siphẹ Igipt mọ “ookpomoghan.” Eniin phọ eten phọ, aKristẹn phọ abuẹn Enaạn “emạgh bọ . . . ekụ ufiri” kụ “mesaḅạr bọ . . . esighẹ siphẹ aḅirini phọ” kụ uḍighi bọ “ookpomoghan phọ Enaạn.”​—1Pit 2:9; Jọn 15:19; 1Kọr 1:2.

(Matiu 16:19) Mị kangọ nyinạ isabị omạr phọ k’Enaạn, kụ torobọ iyaạr lọ nạ kamutonaan siẹn aḅirini phọ, momutonaan ni epẹ k’akẹ; kụ, torobọ iyaạr lọ nạ aloghomạ siẹn abirini phọ ,mologhomạ ni epẹ k’akẹ.”

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mat 16:19

isabị omạr phọ k’Enaạn: Siphẹ aBaibul phọ, awe lọ oḅọgh isabị ongọ, mughumọ ilọ romiịn obobọ ilọ omaaniọm, imạ ghan ni iboom iikpọ. (1Ch 9:​26, 27; Isa 22:​20-22) Kụ iḍighi kụ “isabị” phọ eru emạ ghan iikpọ itooghị r’oḍighi. APita asighẹ aḍighinhom “isabị”phọ iphẹn phọ oḅọgh bọ ongọ nyodị oghughuronhaan awe aJu phọ (Iiḍ 2:​22-41), r’aSamaria (Iiḍ 8:​14-17), r’abuọ aGentil phọ (Iiḍ 10:​34-38) eepoogh omhoọgh aani uwaloor phọ Enaạn r’oḍuomolhoghi oḍigh aani Omhạr phọ k’Enaạn.

Ibạl ABaibul

(Matiu 16:​1-​20) Buniin aFarisi r’aSadusi uru ni oteẹny Jizọs iIọ odẹgh odị ophogh kụ oḅenị mọ, Ḍighi eḍeenaan kakẹ uḍeenaan iyoor.” 2 AJizọs aḅenị bidị mọ, “Nyina elegheri mọ siẹn eelhe phọ ayira dulhe lọ erumuḍio remeel ighool kụ okuaḍio phọ atoghọm, pọ reḅaạl omụ kamụ ni. 3 Ḍiroọr lọ erumuḍio remite kụ aḍio phọ eghire etoghọm pọ olophiạ kanuụn ni alọph. Nyina etue ghan ni repogh okuaḍio phọ bịn keIegheri iIọ aḍio phọ ketọI, kụ nyina ke/tue epogh reḍeenaan ariiḍio phọ iphẹn bịn elegheri ilọ kemite. 4 Okarạph oghiil phọ ophọn Enaạn u/legheri bọ ropuru aani ghan eḍeenaan, kụ eḍeenaan dị kongọ bidị i/lo, emuton eḍeenaan phọ epẹ aJona oyiI phọ Enaạn.” Kụ odị awiIẹ bidị aḍuạ. 5 Mem dị abumatuạn phọ osi bọ ḍierị phọ aḍighaạgh ophiịny phọ, bidị oIoghoma ni mọ bunọ eḍien u/pạm. 6 Kụ aJizọs aḅenị bidị mọ, Igona Ioor anyina esi ayist aFarisi phọ ropọ aSadusi phọ.” 7 Kụ bidị omiigh oghaaphạn siphẹ ogbo phọ abidị mọ, Odị aḅẹm iduọn, idị eḍighi bọ yira eḍien u/pạm.” 8 Mem dị aJizọs alegheri bọ, odị apuru ni bidị mọ, Iḍighi ika nuụn kụ nyina eḅilẹ bọ rekaạph ghan idị nyina abrẹd i/moọgh? Nyina awe dị omeeraam u/manạm. 9 Nyina kelegheri k’anyiidiphọ. Nyina mewuIa mem mọ mị apariọn bọ oogh iiḅoghoḍi abrẹd phọ angọ ḍioph riyạI oonịr rapakirị awe phọ, ipoḍi phọ nyina esọn bọ emuza bọ ika arigiẹI? 10 ḄiIẹ kẹn, mem mọ mị apariọn bọ oḍuaI iiḅoghoḍi abrẹd phọ angọ ḍioph oonịr awe phọ, ipoḍi phọ nyina esọn bọ emuza bọ ika arugunum? 11 Iḍighi ika nuụn kụ nyina i/naghạn bọ mọ mị u/kaạph ilọ eḍien kụ iḅenị bọ inyina? Mị riḅenị ghan inyina mọ igona loor anyina esi ayist aFarisi phọ ropọ aSadusi phọ!” 12 Pọ kụ amem dị bidị onaghạn mọ odị o/ghaạph ilọ eḍien kụ aḅenị bọ bunọ, pọ iIọ itughemị aFarisi r’aSadusi phọ kụ edị odị aghaạph bọ. 13 AJizọs aru bọ asi eelhe phọ etuman bọ emạ aSizaria FiIipai, apuru ni bumatuạn phọ odị mọ: Awe roḅẹm ghan mọ Ọony phọ Oye anhiạn?” 14 Kụ bidị mọ, Buniin roḅẹm ghan mọ anạ aJọn oburogh muụm mọ, buniin mọ IIaija, buniin mọ aJerimayạ, mughumọ oniin oyiI phọ Enaạn.” 15 Kụ odị apuru bidị mọ, Nyina reḅẹm aani ghan mọ amị anhiạn?” 16 Kụ aSaimọn Pita mọ,: Nạ kụ aMesaya phọ, Oọny Enaạn phọ edi ghan bọ.” 17 Kụ aJizọs aḅenị nyodị mọ: Ibo k’Enaạn edianaan ni nyinạ Saimọn oọny aJona, idị eḍighi bọ awe kụ nyinạ iphẹn u/ḍeenaan, omuton Odẹ phọ amị odi bọ k’akẹ phọ. 18 Mị aḅiIẹ kẹn raḅenị nyinạ mọ: nạ kụ aPita, emụ iduọn phọ pọ aḍighiigh. Omeeraam mọ anạ kụ kaḍighi ḍighiigh dị mị kameremiọm buọ asiosị phọ amị. GhaIamọ raḍuugh bịn ke/tue ekạ bidị. 19 Mị kangọ nyinạ isabị omạr phọ k’Enaạn, kụ torobọ iyaạr lọ nạ kamutonaan siẹn aḅirini phọ, momutonaan ni epẹ k’akẹ; kụ torobọ iyaạr Iọ nạ aloghomạ siẹn aḅirini phọ, mologhomạ ni epẹ kakẹ.” 20 Kụ odị aphụr bumatuạn phọ rurụ, mọ ku/ḅenị oye mọ onọ kụ aMesaya phọ ni.

FEBRUARY 26–MARCH 4

ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | MATIU 18-19

“U/ḍighi Ghan Ḍighiigh Okpetaan Ungọ Loor Ph’anạ r’Abunhọn”

(Matiu 18:​6, 7) llọ ibạm anmụny phọ abuẹn umeeraam bọ imị oye Iọ aakeleghi oniin onyọ abuẹn phọ mọ akiton aḍuạ esi amị, mikpeanaạn ghụn nyodị dị musighẹ ilumạ kụ oghoroghiọm orum odị osumeeny ḍigher ophiịny oḍinyighi oghiigh. 7 Iminimiịn keteIonaạn ni aḅirini phọ idị eḍighi bọ araraạr emuza ni dị reḍighi ghan dị awe ropiomạn ghan, kụ araraạr phọ ipẹ ke/biIẹ ghan emiteghu, kụ pọ eeghe odọ iminimiịn dị ketolonaạn oye phọ opọ iphẹn phọ ketuạn bọ esoor.

nwtsty araraạr ituughạ dị edi Mat 18:​6, 7

ogbiọm ibiakpạ dị enhạm adool kụ eekilhemhi ghan: Obobọ “odeghedeghẹ ogbiọm ibiakpạ.” Iduọn phọ pọ, okạr “ogbiọm ibiakpạ dị enhạm adool kụ r’eekilhemhi.” Odọ phọ ogbiọm ibiakpạ phọ ophọn phọ, uḅẹm mọ amhạn 1.2-1.5 m (4-5 ft) ḍirẹgh, kụ aamọr ghan ni iboom dị ewạ mọ enhạm adool kụ eekilhemhi.

araraạr dị reḍighi ghan dị awe ropiomạn ghan: Iduọn phọ pọ “asighiigh ookpeteghaan.” Okaraghị emhụ ekpo-onhụ aGrik phọ oghol bọ mọ skanʹda·lon, ogbạ bọ mọ “aḍighiigh ookpeteghaan,” remạ ghan ḍiphil; ibadị roḅẹm ghan mọ eḍighi obẹ phọ okpoọm bọ oḍigh phọ okọm bọ iḅạl phọ. Ketue kẹn ni eḍighi torobọ iyaạr dị kekọm okpetaan obobọ emheel. Eten omaanhiọm, remạ ghan eḍighinhom iyaạr obobọ sidọl dị keḍighi iyaạr dị oye kadạph okarạph okol, obobọ ameel aḍuạ esi imạ aroozọ bịn aḍighi yogh ikarạph. Ekpo-onhụ dị eghighimaạm nyeẹn phọ pọ, skan·da·liʹzo, ogbạ bọ siphẹ Mat 18:​8, 9 mọ, “kụ rephuẹ nyinạ,” kotue kẹn ni ogbạ mọ “keḍighi iyaạr dị nạ kaḍighi ikarạph” obobọ “eḍighi ḍiphil.”

nwtsty ilọ omhiịn r’ilọ onhaghanhạm arurụ

Ogbiọm ibiakpạ

Ogbiọm ibiakpạ phọ, ugbiọm ghan ibiakpạ ḅilhẹ omhimhighiom ghan munụm oliv. Iniin iḍighi ibạm dị osighẹ ḍighaạgh kụ ogbiọm ghan, kuolọ iniin ikạr kụ eemọr dị enhạm kụ eekilhemhi ghan. Kụ eeni odọ phọ ophọn aamọr bọ kụ edị awe aFilistin phọ okpaariọm ghan bọ Samsịn ookilhemhi phọ. (Jg 16:21) Osighẹ inhạm kụ ogbiọm ibiakpạ, i/ḍighi eḍighinhom iyaạr abuọ Izrạl phọ bịn, iniin aramạ aRom uḍighinhom aani ghan ni.

Onhiin r’Oọny Ogbiọm Ibiakpạ

Ogbogh ogbiọm ibiakpạ, iduọn ophọn oḍeenhaan bọ siẹn, enhạm ologhotu, idiphọ enhạm adool kụ iikilhemhi ghan, kụ usighẹ ghan ogbiọm ibiakpạ r’omhiimhom oliv. Aḍirẹgh oọny ogbiọm ibiakpạ phọ imhạn ghan 1.5 m (5 ft) kụ uḅạm ghan loor onhiin dị abụgh igey kụ ogbẹ.

(Matiu 18:​8, 9) Mọ aḍighaạgh anạ, mọ owol anạ, kụ rephuẹ nyinạ, pọ soph amutonaan bidị loor anạ aroph, kenighẹ epu ophạm aḍiniin aḍighaạgh roniin owoI kụ oḍighom esi aghuḍum, kparipẹ romunughan araghaạgh raruwoI kụ osumeeny nyinạ esi ooni aniạn. 9 Kụ mọ ekpeḍien anạ kụ rephuẹ nyinạ, pọ poghoronaạn aroph; kenighẹ epu ophạm eniin ekpeḍien kụ oḍighom esi aghuḍum, kparipẹ romunughan ariḍien kụ osumeeny nyinạ ooni aniạn.

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mat 18:9

AGehenna: Ekpo-onhụ phọ ephẹn phọ eḍuạ esi ekpo-onhụ aHibru geh hin·nomʹ, remạ ghan “eḍiiny aHinnọm,” irọl Esoorom epẹ erumuḍio phọ r’Emeel ghan bọ epẹ Jeruselem iḍiodi phọ. (Miịn App. B12, map “Jerusalem and Surrounding Area.”) Tutụ reteẹny bọ siḍio ph’aJizọs, eḍiiny phọ ephẹn phọ meḍighi esi dị r’osuughị ghan iigbaany araraạr, kụ iḍighi kụ ekpo-onhụ phọ “Gehenna” ekạr kụ enighẹ omaạm amuphe dị amhunhughan.

nwtstg Glossary

AGehenna

Eḍighi ḍien aGrik dị oghol Eḍiiny phọ AHinnọm, esoorom epẹ erumuḍio phọ r’emeel ghan bọ, epẹ Jeruselem iḍiodi phọ. (Jer 7:31) Eten onhụ imiịn, ughaạph mọ eḍighi esi dị k’otoḅologhi ghan we lọ m’omuughu. (Jer 7:32; 19:6) Iyaạr i/lo dị eḍeenhaan mọ uroḅol ghan we r’inhạm dị k/emuughu osumughi siphẹ aGehenna dị k’omiinẹ obobọ aniạn kele. Kụ iḍighi kụ re/mạ ghan esi dị ro/miịn ghan, esi dị romiinẹ ghan we loor aniạn dị re/ḍim ghan. Kparipẹ ghụn, aGehenna phọ aḍighi esi dị aJizọs r’abumatuạn phọ odị osighẹ oḍighinhom, omaaniọm ilhioghọm k’agee-pọ, eḍighi bọ “ḍuugh phọ emuneniom bọ iyạl phọ,” iduọn phọ pọ, amuphe k’agee-pọ, oogulhemhi.​—Ogan 20:14; Mat 5:22; 10:28.

(Matiu 18:10) “Igona loor i/ḅitonaạn ghan roniin ephurukpu onyọ abuẹn phọ. Mị riḅenị ghan inyina mọ aruukpaạny phọ Enaạn engọ bọ bidị odi ghan ni ghisigh Odẹ phọ amị epẹ k’akẹ oomo amem.

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mat 18:10

odi ghan ni ghisigh Odẹ phọ amị: Obobọ “romiịn ghan ni Odẹ phọ amị.” Loor esi dị abidị rotue ghan ni koghị siphẹ okạr aghisigh phọ Enaạn, olhẹm aruwaloor bịn kụ kotue omiịn ghisigh Enaạn.​—Ex 33:20.

w10 11/1 16

Idị Olhẹm Aruwaloor r’Uzoọm Ghan Iyira

AJizọs aḍeenhaan mọ ongọ ruukpaạny oḍighi olhoghonhaạn aḍighaạgh rebenhẹ phọ Enaạn omhaạr ophạm asiya phọ abidị r’Enaạn. Esi iduọn phọ, mem mọ aJizọs aphụr bọ rurụ bumatuạn phọ mọ ku/ḍighi idị abunhọn kookpeteghaan, odị aḅẹm mọ: “Igona loor i/ḅitonaạn ghan roniin ephurukpu onyọ abuẹn phọ. Mị riḅenị ghan inyina mọ aruukpaạny phọ Enaạn engọ bọ bidị odi ghan ni ghisigh Odẹ phọ amị epẹ k’akẹ oomo amem.” (Matiu 18:10) Siẹn phọ, aJizọs ra/ḅẹm ghan mọ torobọ onyọ amatuạn phọ odị amoọgh ookpaạny dị ongọ mọ aphogh ghan nyodị. Kuolọ siẹn phọ aJizọs raḍeenhaan ghan mọ, aruukpaạny phọ abuẹn roḍighi bọ oḍighi phọ Enaạn omoọgh ni ḍigey aḍiḅeeraạn okị esi atorobọ oye, siphẹ ookpomhoghan aKristẹn phọ.

Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ

(Matiu 18:​21, 22) Kụ aPita aghị kụ apuru Jizọs mọ, Omoọgh-we, ika amem kụ edị mị kasạr ghan abiIenaạn umor amị dị ruḍighi yogh ghan imị ikarạph? Oḍual amem ḍughụm?” 22 AJizọs mọ, K/oḍuaI amem bịn. KepeI Ii inya oonịr amem

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mat 18:22

77 amem: Remạ ghan, “oḍual dị amem kụ oḅaarị r’oḍual.” Egbaạm mọ aGrik phọ ephẹn, onaghanhạn mọ remạ ghan “70 kụ oḅarạm 7” (77 amem) obobọ “70 kụ oḅaarị 7 amem” (490 amem). Iniin phọ ikpo-onhụ phọ, omiịn pạ Ge 4:24 siphẹ igẹ aBaibul phọ oghol bọ mọ Septuagint, egbạ eḅaạm aHibru ilọ “77 amem” mọ, kụ emeeraam aani ogbạ mọ “77 amem.” Etigheri ipẹ onaghanhạn bọ, oghol kụ oḅilhẹ oghol onhụ abạl phọ oḍual phọ, ekạr kụ eelenyan roḅẹm mọ “onhụ abạl dị ko/tue ogbi” obobọ “eekunha i/lo.” Esi okiton 7 amem mọ aPita oḍighi 77, pọ aJizọs raḅenhị ghan bumatuạn phọ odị mọ osạr owilhenhaạn ghan phọ abidị ku/moọgh esi dị akpọ ukpe. Idị egbạgh r’iphẹn phọ, aTalmud aBabylon (Yoma 86b) aḅẹm mọ: “Eḍighi maạr lọ oye aḍighi ikarạph mem, omhunhenhiom iyạl, r’iraạr kosạr ri obilhenhaạn, kuolọ omhunhenhiom inya, osạr owilhenhaạn o/lho mun.”

(Matiu 19:7) Kụ aFarisi phọ opuru nyodị mọ, Iḍighi bọ ika kụ aMozis alọgh bọ ni oIogh mọ oye Iọ aseere anịr odị angoọm ghan ḍinyạ ogbaranaạn?”

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mat 19:7

ḍinyạ ogbaranaạn: Obobọ “aḍinyạ oḅạm ikpoki.” Esi oḅenhị oye lọ rawạ oseere anhịr odị mọ aakolhobian ḍinyạ ogbaranhaạn, ḅilhẹ kẹn mọ aghị ateẹny ikumor awe phọ, pọ r’ongọ ghan oyẹ phọ eepoogh oḅilhẹ ooḅeghiọn osopha phọ odị. Emhụ olhogh phọ ophọn phọ pọ osophoghom idị ko/tuạn ghan eẹny iyaạr bịn oseere anhịr ḅilhẹ r’oghoph anmariịr dị eego esi olhogh phọ. (De 24:1) Kuolọ siḍio phọ aJizọs, abuḍiemiom aruukụ iiḅereghị phọ uḍighi iyaạr dị oseere anhịr adugh. Oye iphirigba phọ Josephus, arọl bọ siphẹ oḅẹl okuron asiạ phọ r’aloor odị bịn aḍighi onyọ aFarisi dị aseere anhịr odị, eḍeenhaan mọ “utuạn ghan eẹny iyaạr bịn oseere anhịr (ibadị amem alhephiri anmụny phọ kụ ukọm ghan).”

nwtsty ilọ omhiịn r’ilọ onhaghanhạm arurụ

Ḍinyạ Ogbaranaạn

Aḍinyạ ogbaranhaạn phọ aḍiẹn phọ, ogẹ bọ 71 obobọ 72 C.E., ugẹ onhụ Arab. Umhiịn epẹ esiinyọm aWadi Murabbaat, ogharaghạr ophiịny dị odi ghan epẹ Ade Okpaghạ phọ aJudia. Ogẹ siphẹ aḍinyạ phọ mọ, siphẹ alhạ phọ emhunhenhiom bọ odiiny phọ, mem mọ abuọ aJu phọ okitonhaan bọ, aJosef, oọny aNaqsan, aseere ni anhịr odị, Miriam, onyanhị aJonathan phọ opọ arugh bọ epẹ egbogh emhạ phọ Masada.

Ibạl ABaibul

(Matiu 18:​18-​35) “Mị akạr riḅenị ghan inyina mọ elọ nyina emutonaan siẹn aḅirini phọ, pọ momutonaan ni epẹ k’akẹ; kụ elọ nyina eIoghomạ siẹn ade phọ, pọ moIoghomạ ni epẹ kakẹ 19 Mị aḅiIẹ kẹn riḅenị ghan inyina mọ mem lọ iyạl anyina eḅọph onhụ siẹn aḅirini phọ kụ elọm iyaạr Odẹ phọ amị odi bọ k’akẹ phọ pọ odị kingọ ni inyina. 20 Mọ iyạI mọ iraạr kụ oghoI ḍien phọ amị kụ ookpomoghan, pọ mị odi aani ni pạ ogbo phọ abidị” 21 Kụ aPita aghị kụ apuru Jizọs mọ, Omoọgh-we, ika amem kụ edị mị kasạr ghan abiIenaạn umor amị dị ruḍighi yogh ghan imị ikarạph? Oḍual amem ḍughụm?” 22 AJizọs mọ, K/oḍuaI amem bịn. KepeI Ii oonịr amem. 23 “Esi iduọn phọ, mị kasighẹ omạr phọ kEnaạn amaaniọm oghaạph oniin odaạm emạ dị eḍigh ologhi odị ogunogh abuteIhedom odị iimụgh. 24 Odị romiigh ogbiighi phọ, kụ osighẹ oniin oteIhedom dị ale omụgh odị simuonịr anaira oruomonaan nyodị. 25 Idiphọ odị u/tue bọ ukpẹ omụgh phọ kụ odẹ-otu phọ aḅẹm mọ oḅạr nyodị r’anịr phọ r’anmụny phọ, r’oomo iIọ odị amoọgh aal, ilọ okpeọm. 26 OteIhedom mọ akpuḍian aaḅereghiạn nyodị mọ, ‘Oye phọ, moọgh okparạm mị kakpẹ ni nyinạ amadạn.’ 27 Pọ kụ amem dị odẹ-otu phọ amoọgh igbiririph esi oteIhedom mọ, kụ awiIenaạn nyodị omụgh phọ kụ aḅenị mọ aḍuạ. 28 Ogina phọ oteIhedom mọ ophọn amite aten rakị, kụ amiịn onọn oteIhedom dị ale omụgh odị dị u/bụgh, kụ aghị apọgh ooko odị, kụ aḅẹm mọ, ‘Ukpẹ omụgh amị.’ 29 Kụ oteIhedom mọ ophọn phọ akpuḍian aaḅereghiạn nyodị mọ, ‘Moọgh okparạm mị kakpẹ ni nyinạ amadạn.’ 30 Kụ odị o/meera, kụ asighẹ nyodị alọgh ikoIi, mọ tutụ odị akpẹ omụgh phọ amadạn 31 Kụ mem dị buerị phọ abutelhedom mọ omiịn bọ ipẹ dị aḍighi bọ, iiḅaghamị ni bidị iboom, kụ oghị oghaạph oomo phọ ipẹ emite bọ oḅenị odẹ-otu phọ. 32 Kụ odẹ-otu phọ amạgh nyodị aḅenị mọ, ‘Sey, nạ okarạph oteIhedom, mị uwiIenaạn ni nyinạ oomo phọ omụgh phọ opọ, idiphọ nạ uuḅereghiạn bọ imị. 33 Ikpẹ dị nạ munmạ aani ighirigiir onyoogbo phọ anạ, idiphọ mị anmạ bọ nyinạ?’ 34 R’oghạgh ologhi kụ odẹ-otu phọ aḅọgh nyodị angọ buphẹ romiinẹ ghan bọ buọ ikoli phọ, mọ tutụ odị akpẹ oomo phọ omụgh phọ odị. 35 Idiphọ kẹn kụ edị Odẹ phọ amị odi bọ kakẹ phọ kiḍighi inyina, eḍighi iyaạr dị nyina i/sạr ghan ikarạph ibiIenaạn bunọn siphẹ iloghi phọ anyina.”

    Abua Publications (2001-2025)
    Log Out
    Log In
    • Abua
    • Share
    • Preferences
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share