Ariisi oghị omhiịn ophanyanhaạn asipuru Aḍinyạ Ituughạ Ogboku Awiki Phọ

APRIL 2-8

ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | MATIU 26

“Eyaạl Ophẹl Otenhe r’AMemorial Phọ​—Ipẹ Eeghighighạn Bọ r’Ogbaranhaạn Phọ”

(Matiu 26:​17-20) Eḅẹl aḍio eyaạl phọ roleom ghan bọ abrẹd phọ opọ yist ro/lọgh ghan bọ, abumatuạn phọ oru oteẹny Jizọs kụ opuru mọ, “Nạ rawạ mọ yoor oseleminaan nyinạ ḍighen esi, dị kotọl ole eḍien eyaạl phọ?” ¹⁸ Kụ odị aḅenị bidị mọ, “Ikị epẹ emạ phọ. Nyina kemiịn ni opeẹr oye. Iḅenị nyodị mọ otughemiạ phọ aḅẹm mọ amem mọ onọ meteẹny, mọ onọ r’abumatuạn phọ onọ kotọl k’odị kụ ole eḍien eyaạl phọ.” ¹⁹ Kụ abumatuạn phọ otuụgh idiphọ aJizọs aḅenị bọ bidị oḍighi, kụ ookolobian ilọ eyaạl phọ. ²⁰ Mekpereghian, kụ aJizọs atọl ude ralean eḍien r’iḍioph r’iyạl abumatuạn phọ kụ aḅẹm mọ,

nwtsty ilọ omhiịn r’ilọ onhaghanhạm arurụ

Eyaạl Ophẹl Otenhe Phọ

Ikpanhạ araraạr dị osighẹ ghan oḍighinhom Eyaạl Ophẹl Otenhe phọ pọ: oyool ogạ dị ophoghị (u/bun ghan r’oniin oḅararạ) (1); abrẹd phọ opọ yist ro/lọgh ghan bọ (2); r’iikiriphạ dị rekiḍim (3). (Ex 12:​5, 8; Nu 9:11) Ighiḍim ghiḍim iikiriphạ phọ, iitughianhạm ghan buọ Izrạl phọ ḍigbagarạ adọl arebenhẹ phọ abidị epẹ Ijipt. AJizọs asighẹ abrẹd phọ opọ yist ro/lọgh ghan bọ atoomaạm loor phọ odị emhunhughan bọ. (Mat 26:26) Ḅilhẹ onyọ amatuạn phọ aPọl aḅẹm mọ aJizọs aḍighi “moọny iyool ogạ eyaạl ophẹl otene phọ.” (1Kọr 5:7) Siphẹ oḅẹl okuron asiạ phọ, umhiigh ni (4) osighẹ amiim oḍighinhom ghan Eyaạl Ophẹl Otenhe Phọ. AJizọs asighẹ miim mọ atoomaạm iḅaạl phọ odị kozu bọ opighironhọm ekiạ phọ.​—Mat 26:​27, 28.

(Matiu 26:26) Idiphọ bidị role bọ, kụ aJizọs asighẹ abrẹd, kụ rongọ Enaạn ḍisẹph, kụ apariọn, kụ angọ bumatuạn phọ, mọ, “Itiin ele. Ophọn kụ aḍizu phọ amị.”

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mat 26:26

ophọn: Onhụ aGrik okol mọ e·stinʹ kụ remạ ghan “omerenyạn; omeerạ enye.” Eḍighi bọ edị aJizọs akạr bọ ni arọl siphẹ r’aloor phọ odị emhunhughan bọ, ḅilhẹ abrẹd phọ yist ro/lọgh ghan bọ arọl aani bọ ni ghisigh abidị, abumatuạn phọ ukạr kụ onhaghanhạn ipẹ aJizọs rakaạph bọ. Esi iduọn phọ, abrẹd phọ o/ḍighi okaraghị aḍizu phọ aJizọs. Emạn ni maạr olhegheri mọ eniin phọ ekpo-onhụ aGrik phọ kụ edị ogẹ bọ siẹn Mat 12:​7, kụ ogbạ mọ “emụ iduọn phọ”.

(Matiu 26:​27, 28) Kụ asighẹ ophaạl amiim, kụ angọ Enaạn ḍisẹph, kụ angọ bidị, mọ, “Oomo phọ anyina, ipughọl. ²⁸ Muẹn kụ iḅaạl phọ amị ozuanaan bọ ḍita awe ilọ oghiran iyọ r’Enaạn, ilọ osạr ikarạph owilenaạn awe.

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mat 26:28

iḅaạl . . . ilọ oghiran iyọ r’Enaạn: Iigo esi aJizọs kụ omhiigh bọ osighẹ oḍighinhom imhoom iyọ phọ Enaạn eghiran bọ r’aKristẹn phọ abuphẹ osagharạn bọ uwaloor iigbia phọ. (Hib 8:10) Siẹn phọ aJizọs aḅạ iniin phọ ikpo-onhụ phọ aMozis aḅạ bọ mem mọ odị amheerạ bọ enye, kụ aḅilhẹ bọ aḅenhị we phọ Izrạl ilọ iyọ Olhogh phọ siphẹ Eeḅarạph phọ aSainai. (Ex 24:8; Hib 9:​19-21) Idiphọ iḅaạl asinạm mọ r’igạ phọ kụ emheremhị ghan bọ iyọ Olhogh phọ igbo Enaạn r’eelhe phọ Izrạl, iduọn kẹn kụ edị iḅaạl phọ aJizọs emheremhị imhoom iyọ phọ Enaạn eghiran bọ r’abuphẹ k’okeel bọ k’akẹ. Imhoom iyọ phọ imhiigh Pentikọs 33 C.E.​—Hib 9:​14, 15.

Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ

(Matiu 26:17) Eḅẹl aḍio eyaạl phọ roleom ghan bọ abrẹd phọ opọ yist ro/lọgh ghan bọ, abumatuạn phọ oru oteẹny Jizọs kụ opuru mọ, “Nạ rawạ mọ yoor oseleminaan nyinạ ḍighen esi, dị kotọl ole eḍien eyaạl phọ?”

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mat 26:17

Eḅẹl aḍio eyaạl phọ roleom ghan bọ abrẹd phọ opọ yist ro/lọgh ghan bọ: Eyaạl Abrẹd phọ opọ Yist Ro/lọgh ghan bọ imhiigh ghan Nisan 15, mem dị molhe Eyaạl Ophẹl Otenhe phọ omhạn (Nisan 14), kụ irọl ghan oḍual aḍughul otu. (Miịn App. B15.) Kuolọ mem mọ aJizọs, loor esi idị iyạl phọ arayaạl phọ eetumhanhan bọ, kụ iyạl ph’idị esighẹ ghan bọ ophaanyạ aḍughul otu phọ, uḅaraghị ghan bịn oghol mọ “eyaạl phọ roleom ghan bọ abrẹd phọ opọ yist ro/lọgh ghan bọ.” (Luk 22:1) Odaphạn iphẹn phọ, mem lọ oḅẹm mọ “Eḅẹl aḍio” phọ, kotue kẹn ni ogbạ mọ, ‘Kụ egbi bọ.’ (Poghom Jọn 1:​15, 30, siphẹ phọ ekpo-onhụ aGrik dị r’ogbạ ghan mọ “eḅẹl” [proʹtos] ogbạ mọ “kụ ogbi” mem dị roḅẹm mọ, “odị odi ni kụ ogbi [proʹtos] omạr aani amị.”) Kụ iḍighi kụ, okạr onhụ aGrik phọ ḅilhẹ r’eḍighinhom iyaạr awe aJu phọ kụ iḍighi bọ iyaạr phọ abumatuạn phọ opuru bọ ḍipuru phọ aḍiphẹ phọ Jizọs ḍio aNisan 13 phọ. Ootaany aNisan 13, abumatuạn phọ uukolhobian ni esi olhe Eyaạl Ophẹl Otenhe Phọ, olhe bọ mem dị “mekpereghian” Nisan 14.​—Mạk 14:​16, 17.

(Matiu 26:39) Kụ odị arelhe aghị ghisigh ephurukpu, kụ aḅololo kụ aaḅereghị mọ, “Odẹ phọ amị, mọ edugh ni, obọ nạ maạr imị egọ iminimiịn phọ ephẹn, kuolọ ka/ḍighi ipẹ iḅeraạn bọ imị, ḍighi ghụn ni ipẹ eḅeraạn bọ nyinạ.”

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mat 26:39

obọ nạ maạr imị egọ iminimiịn phọ ephẹn: Siphẹ aBaibul phọ, ugbiom ghan “egọ” phọ idiphọ ogbi Enaạn, obobọ “iyaạr dị oseenhaan” oye. (Miịn iyaạr otuughạ phọ edi bọ Mat 20:22.) Iikia i/tọl mọ aJizọs amhoọgh ni ogbolhomaam aghị esi ipẹ aḍuugh phọ odị kamugh bọ kegilaạm ḍien phọ Enaạn, iduọn oghol bọ emhụ idị odị maapụ ḍien Enaạn kụ rowạ bọ oghiigh odị, iphẹn kụ inyu bọ nyodị ooḅereghị mọ edugh ni obọ nạ maạr imị “ego” iminimiịm phọ ephẹn.

Ibạl ABaibul

(Matiu 26:​1-​19) AJizọs romadạn oomo phọ itughemị phọ iphẹn, kụ odị aḅenị bumatuạn phọ odị mọ, ² Idiphọ nyina eIegheri bọ ni, iyạI aḍughuI otu kụ isugha obọ meteẹny eyaạl ophẹI otene phọ, dị koḅọgh Moọny phọ Oye ongọ mọ okạn Ioor oreeny oghiigh.” ³ Kụ abuọ arumụ abupinyọn rikiạ phọ r’ikumor awe phọ ookpomoghan kaKayafạs uw-emụ opinyọn rikiạ phọ, ⁴ kụ bidị omite ezue iIọ osiph aJizọs esi ibooghiạn oghiigh. ⁵ Kụ bidị uḅẹm mọ ki/ḍighi mem eyaạl phọ obọ awe phọ kotuphe ghan bọ. ⁶ Kụ aJizọs arọl Betani kaSaimọn, opọ ezẹgh okụ ufe phọ eḍighi ghan bọ. ⁷ Kụ mem dị odị rale eḍien, oniin anịr aru ni reeko eIo eeḅi eḍu, dị emạn iboom ikpoki, ateẹny Jizọs, kụ asugh nyodị eIo phọ. ⁸ Kụ mem dị abumatuạn phọ omiịn bọ iphẹn phọ, iphin ni iIoghi abidị kụ oḅẹm mọ, “Amuphe phọ amuẹn phọ aḍighom ḍighen? ⁹  Elo phọ ephẹn mubool bọ ni iboom ikpoki osighẹ oḍighinom iiḅi rukulom.” ¹⁰ AJizọs ronaghạn bọ kụ abenị bidị mọ, Nyina ighol eeghe kụ reeḅaghamị bọ anịr phọ ophọn? Odị uḍighinaan ni imị ogey oḍighi. ¹¹ Nyina rarukuIom mọ edianaan ghan ni oomo amem, kụ mị ranyina ke/toIạn oomo amem. ¹² Odị uḅom imị eeko eIo phọ ephẹn ookoIobian okoriom amaḍi phọ amị. ¹³ Mị akạr riḅenị ghan inyina mọ torobọ esi siẹn aḅirini phọ, dị rokaạph ooḅi oghaạph phọ, kokaaphọm ghan ni iphẹn phọ ootughianạm anịr phọ ophọn.” ¹⁴ Iphẹn phọ reten, kụ aJudạs Iskariọt oniin siphẹ aḍioph r’iyạI abumatuạn phọ, aḍuạ ni aghị ateẹny buọ arumụ abupinyọn rikiạ phọ, ¹⁵ kụ apuru bidị mọ, Nyina kingọ imị eeghe, mị usiph Jizọs ingọ inyina?” Kụ bidị aạl siriḍioph ikpoki ongọ nyodị. ¹⁶ Kụ emiigh kamem mọ opọ odị aagonoghian ghan eepoogh aal aJizọs. ¹⁷ Eḅẹl aḍio eyaạl phọ roleom ghan bọ abrẹd phọ opọ yist ro/lọgh ghan bọ, abumatuạn phọ oru oteẹny Jizọs kụ opuru mọ, Nạ rawạ mọ yoor oseIeminaan nyinạ ḍighen esi, dị kotọl ole eḍien eyaạI phọ?” ¹⁸ Kụ odị aḅenị bidị mọ, Ikị epẹ emạ phọ. Nyina kemiịn ni opeẹr oye. lḅenị nyodị mọ otughemiạ phọ aḅẹm mọ amem mọ onọ meteẹny, mọ onọ rabumatuạn phọ onọ kotọl k’odị kụ ole eḍien eyaạI phọ.”   ¹⁹ Kụ abumatuạn phọ otuụgh idiphọ aJizọs aḅenị bọ bidị oḍighi, kụ ookolobian ilọ eyaạl phọ.

APRIL 9-15

ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | MATIU 27-28

“Ikị Eḍighi We Bumatuạn​—Utụ eeghe, Eghẹn, Ika?”

(Matiu 28:18) Kụ aJizọs aru aghaaphạn rabidị kụ aḅẹm mọ, Enaạn mingọ ni imị oomo phọ iikpọ phọ epẹ kakẹ risiẹn ade phọ.

w04 7/1 8 ¶4

‘Ikị Eḍighi We Bumatuạn’

⁴ AJizọs kụ rapogh ghan ookpomhoghan phọ, kụ emhiigh 1914 m’ongọ nyodị iikpọ odaạm Omhạr phọ Enaạn mophighi bọ. (Kolosị 1:13; Ogananami 11:15) Odị kụ Uw-emhụ aruukpaạny phọ, esi iduọn phọ, odị kụ rapogh ghan oomo aruukpaạny phọ Enaạn edi bọ k’akẹ phọ. (1 Teslonikạ 4:16; 1 Pita 3:22; Ogananami 19:​14-16) Odẹ phọ odị m’angọ nyodị iikpọ ophiemhi “oomo abulọ omoọgh iikpọ odaaghiọm aruwaloor r’awe”, kụ u/meera udaphạn siigbu phọ Enaạn. (1 Korịnt 15:​24-26; Efesọs 1:​20-23) Iikpọ phọ aJizọs i/lonhaan esi abuẹn odi bọ ropooghu bịn. Odị aḍighi kẹn ni “oogboom iiruẹn abudị odi r’abulọ momuughu” aḅilhẹ amoọgh iikpọ dị Enaạn mengọ nyodị oḅerion abulọ momhuughu. (Iiḍighi 10:42; Jọn 5:​26-28) Okạr agey, itọ Oye dị m’ongọ iikpọ dị elheeny iduọn, ekpẹ ni osighẹ omhaghamhị amaạr. Esi iḍuọn phọ, r’olhọgh eegu ni, yira ronaghanhạn ghan bọ r’oomo olhoghi ayira itọ phọ aKraist oghị ‘oḍighi awe bumatuạn.’

(Matiu 28:19) Esi iphẹn phọ, ikị oomo areeIhe aḅirini phọ ekpaariọm awe phọ oḍighi bumatuạn amị, ewurogh bidị muụm esi aḍien Odẹ phọ, r’Oọny phọ, r’Uwaloor Iigbia phọ,

nwtsty araraạr ituughạ dị edi Mat 28:19

ekpaariọm awe phọ oḍighi bumatuạn amị obobọ eḍighi we bumatuạn: Ekpo-onhụ aGrik phọ oghol bọ mọ ma·the·teuʹo kotue ni ogbạ mọ ‘tughemhị’ reten dị buphẹ nạ ratughemhị bọ koḍighi nmụny askul anạ obobọ bumatuạn. (Poghom r’ipẹ osighẹ bọ oḍighinhom siphẹ Mat 13:​52, egbạ aani bọ mọ “otughemiạ.”) Ikpo-onhụ phọ iphẹn eḍiinye “bidị muụm” ḅilhẹ “etughemị” reḍeenhaan ghan idị itọ phọ iphẹn eḅẹm bọ mọ “ekpaariọm awe phọ oḍighi bumatuạn amị ‘’ eḅaramaạm.

oomo areelhe aḅirini phọ: Odaphạn igẹ phọ, obọ kogbạ mọ “oomo areelhe phọ,” kuolọ odaphạn emhụ phọ otụ bọ ogẹ pọ reḍeenhaan ghan mọ ikpo-onhụ phọ ipẹ phọ rekaạph ghan keghol we phọ odi bọ siphẹ areelhe phọ, kụ iḍighi kụ, ekpo-onhụ aGrik phọ “bidị” edi aani bọ siẹn ikpo-onhụ phọ iphẹn eḅẹm bọ mọ eḍiinye bidị muụm eḍighi ekpo-onhụ dị rokaạph ghan kogholhom lhephiri anmụny ḅilhẹ r’awe, ro/kolhom ghan “reelhe,” esi iduọn phọ, areelhe phọ kụ k”edị rokaạph bọ, kuolọ awe phọ. Itọ phọ iphẹn phọ otọ bọ ongọ bidị mọ ikị “oomo areelhe aḅirini phọ ekpaariọm awe phọ oḍighi bumatuạn amị” iḍighi ni emhoom iyaạr esi abidị. Eeghe kụ iḍighi? Kụ egbi bọ oteẹny amem mọ aJizọs amhiigh bọ rukumuan phọ odị, igẹ iigbia phọ ighaạph ni mọ awe areelhe phọ uuḍikuan ghan r’awe Izrạl mem lọ bidị rokị ooḅereghị aJihova bịn. (1Ki 8:​41-43) Kuolọ odaphạn itọ phọ iphẹn phọ, pọ aJizọs raḅenhị ghan bumatuạn ph’odị mọ abidị ku/gbeelhom oghaạph iiḅi iinhaghạn phọ uḅenhị buọ aJu bịn, kuolọ m’oghaạph ni oḅenhị aani oomo abuọ areelhe phọ u/ḍighi aani bọ buọ aJu. Iphẹn phọ ilhọgh iiphaghamhiọm odọ idị oḍighi oḍighi awe bumatuạn phọ abụgh alheeny.​—Mat 10:​1, 5-7; Ogan 7:9; miịn iyaạr otuughạ phọ edi bọ siphẹ Mat 24:14.

(Matiu 28:20) etughemị bidị ooko oomo araraạr phọ mị atọ bọ iḅenị inyina. Kụ ilegheri mọ mị odianaan ni r’anyina, ḍio etum ḍio tutụ eteẹny eekuna aḅirini phọ.”

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mat 28:20

etughemị bidị: Ekpo-onhụ aGrik phọ ogbạ bọ mọ “otughemị” eḅaramaạm ongọ ghan iiḅakiọm, ogbạ ghan oogbunhiọn, ogbạ omiteom ariphigh phọ ipẹ nạ alhegheri bọ. (Miịn raraạr ituughạ dị edi Mat 3:1; 4:23.) Otughemhị ghan abidị ilọ ooko oomo araraạr phọ aJizọs m’atọ bọ, kekiọm ni ghisigh, ipẹ eḅaramaạm bọ otughemhị ghan abidị ipẹ odị atughemhị bọ, ilọ osighẹ oḍighinhom, ḅilhẹ r’odaphạn ghan igbaranhuọm aruwol phọ odị.​—Jọn 13:17; Efẹ 4:21; 1Pit 2:21.

Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ

(Matiu 27:51) Kụ otu-ukpe dị osophom ologhi otu iiḅereghị phọ akoghoronaạn kanyụ kude, kụ ade phọ ephiigha kụ asighiigh phọ ewunughian,

nwtsty araraạr ituughạ dị edi Mat 27:51

otu-ukpe obobọ ukpe: Imạ phọ ukpe phọ owur bọ imạ ibura phọ, alhọgh ghan okụ igbo esi phọ Ephạn phọ erọl ghan bọ, r’esi Adọl Iigbia phọ. Odaphạn iḍighinhom araraạr awe aJu phọ, omiịn mọ ukpe phọ amhạn 18 m (10 akuḅu) ḍidoọny, 9 m (5 akuḅu) ḍirẹgh, kụ oogbiim mọ, katue ni apạm oḍugh dị ramạn ni ḍibạm aḍunhụgh oye (2.9 in.). Esi okoghorọn ukpe phọ k’anyụ k’ude, aJihova aḍeenhaan ighạgh ilhoghi dị odị amhoọgh aghị esi abuẹn Oghiigh bọ Oọny ph’odị, ku eḅilhẹ kẹn ni emạ emiteom mọ eepoogh oghel k’akẹ memite.​—Hib 10:​19, 20; miịn Glossary.

otu iiḅereghị phọ: Ekpo-onhụ aGrik phọ na·osʹ siẹn phọ remạ ghan okạr otu phọ Adọl Iigbia phọ ḅilhẹ r‘Ephạn phọ edi bọ.

(Matiu 28:7) Inuụn eghị eḅenị bumatuạn phọ odị mọ,’ Odị maḅetenu esi aḍuugh phọ. Odị raḍiemi ghan epẹ GaIiIi kụ okori anyina. Epẹ kụ edị nyina kemiịn nyodị.’ Iphẹn kụ idị mị amoọgh oḅenị anyina.”

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mat 28:7

eḅenị bumatuạn phọ odị mọ,’ Odị maḅetenu esi aḍuugh phọ: Anmariịr phọ abuẹn phọ kụ ko/ginha abumatuạn dị m’onhaghạn ilọ oḅetenhu esi aḍuugh phọ aJizọs, kuolọ abidị kụ edị orom m’oghị oḅenhị buerị phọ abumatuạn phọ. (Mat 28:​2, 5, 7) Odaphạn olhogh abuọ aJu dị u/moọgh muuḅọph r’igẹ iigbia phọ, asiagbạ anmariịr u/maghamhị ghan maạr ghisigh abuugboom iiruẹn phọ. Dị egbạgh r’ipẹ phọ, ookpaạny aJihova aghuenhi ni nmariịr phọ esi orom abidị dom oḅaạl olhoghi ph’aḍiẹn phọ.

Ibạl ABaibul

(Matiu 27:​38-​54) Kụ ukạn aani ni iyạI aruḅạ Ioor inọn ireeny oḅarạm Jizọs, oniin ḍighaạgh eIiom, ophorị phọ ḍighaạgh ekeeny ³⁹ Kụ abuteneneen phọ ooḅoghomi ghan rumụ abidị, kụ oofolomi nyodị kụ oḅẹm ghan mọ, ⁴⁰ Nạ phọ aḅẹm bọ mọ nạ kalereghi otu iiḅereghị phọ kụ alọgh onọn amadạn esi iraạr aḍughuI otu, pelạ emụ anạ. Eru dị nạ aru Moọny Enaạn, ḍuạ siphẹ oreeny phọ asoor!” ⁴¹ lgina phọ kẹn abuọ arumụ abupinyọn rikiạ phọ r’abutughemiạ iilogh phọ, rikumor awe phọ, oniin aḅenị ghan nyoniin esi inmoghoghoọm mọ, ⁴² “Opẹl bunọn dị emụ odị u/tue upeIạ. Eru dị odị aru odaạm emạ phọ Izrạl, pọ aḍuạ pạ oreeny phọ asoor, pidị yira omiịn kụ omeeraam nyodị. ⁴³  Odị aḍuom ologhi Enaạn, kụ aḅẹm mọ onọ Oọny Enaạn. Ophogh nuụn mughumọ Enaạn kepẹl li nyodị! ” ⁴⁴ Kụ aruḅạ phọ oḅarạm bọ nyodị okạn uḅenị aani ni nyodị igina asikarạph phọ. ⁴⁵ Meteẹny ogbo ootaany, kụ ufiri aḍigh oomo eelhe phọ kụ arọl eteẹny iraạr asuo dulhe. ⁴⁶ Kụ iraạr asuo phọ, kụ aJizọs alọ aghiọm anyụ mọ, Eloi, Eloi, lamạ sabaktani,” iduọn phọ, pọ Enaạn amị, Enaạn amị, uḍighi ika kụ nạ mughel bọ imị?” ⁴⁷ Kụ buniin abudị omereghạ siphẹ phọ ronaghạn bọ, kụ oḅẹm mọ, Oye phọ ophọn ramạgh ghan IIaija.” ⁴⁸ Kụ oniin anyeene aghiiI, kụ aghị asighẹ iisoghom, kụ aatoghoḍiọm mukpueneẹn amiim, kụ aphararị Ioor oreeny, kụ asu aghiọm mọ odị aphughọI. ⁴⁹ Kụ abuerị phọ oḅẹm mọ, lkori omiịn mọ Ilaija katu ni osighẹ odị osoore.” ⁵⁰ Kụ aJizọs roḅilẹ rolọ roghiọm anyụ, kụ awiIẹ mọ uwaloor phọ odị aḍuạ. ⁵¹ Kụ otu-ukpe dị osophom ologhi otu iiḅereghị phọ akoghoronaạn kanyụ kude, kụ ade phọ ephiigha kụ asighiigh phọ ewunughian, ⁵² kụ ariiḍi phọ eḅomoghian, kụ ibadị abugey awe oḅerenu esi aḍuugh ⁵³kụ omiteghu siphẹ ariiḍi phọ, mem mọ opọ dị maḅetenu bọ, kụ oghị epẹ emạ iigbia phọ, kụ ibadị aweye omiịn bidị. ⁵⁴ Kụ mem dị uw-emụ abuọ eghạm mọ rabuphẹ orọl bọ rodị rogon Jizọs omiịn bọ mọ ade phọ repiigha r’ipherị phọ araraạr phọ emiteghu bọ, iḍighi ni ruugu kụ bidị oḅẹm mọ, Agey ni, oye phọ ophọn kụ Oọny phọ Enaạn ni.”

APRIL 16-22

ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | MẠK 1-2

“Mosạr Ikarạph Anạ Owilenaạn Nyinạ”

(Mạk 2:​3-5) bịn osighẹ oye dị aḍighaạgh raḍuwol emugh oruom nyodị, dị inya awe kụ orool. ⁴ Bidị u/moọgh eepoogh oḍighom oteẹny aJizọs, loor esi aḍita awe phọ, kụ bidị otuụgh pạ aJizọs arọl bọ kụ ogbonyon anyụ-otu phọ, kụ okpaaghị eminạ phọ r’oye phọ aminạ bọ oseere. ⁵ Mem dị aJizọs amiịn bọ oḍuom ologhi phọ abidị, aḅenị ni oye phọ aloor phọ i/nighẹ bọ mọ, Moọny amị, mosạr ikarạph anạ owilenaạn nyinạ.”

jy 67 ¶3-5

“Mosạr Ikarạph Anạ Owilenaạn Nyinạ”

Mem dị aJizọs odi osoph dị awe omuza ratughemhị ghan, inya awe urool oye dị aḍighaạgh r’aḍuwol emugh oruom nyodị. Abidị rowạ dị aJizọs k’aakonhom oyaghirị phọ abidị. Kuolọ, loor esi aḍita awe phọ, “bidị u/moọgh eepoogh oḍighom oteẹny aJizọs.” (Mạk 2:4) Gbiom olhoghi odọ idị bidị oḅonyonhu ozuan. Kuolọ bidị usiịny ni anyụ phọ, kụ otuụgh pạ aJizọs arọl bọ kụ ogbonyon anyụ-otu phọ, kụ okpaaghị eminạ phọ r’oye phọ aminạ bọ oseere.

Iphẹn phọ ighạgh ni olhoghi aJizọs ḍughụm? Eeye! Omheeraam mọ abidị atir ri nyodị, kụ aḅenhị oye phọ aḍighaạgh r’aḍuwol phọ emugh bọ mọ, “Mosạr ikarạph anạ owilenaạn nyinạ.” (Matiu 9:2) Kuolọ, aJizọs katue ni asạr ikarạph abilhenhaạn ḍughụm? Iphẹn phọ iphin ni olhoghi abutughemhiạ iilhogh phọ r’aFarisi phọ, kụ oḅẹm ghan mọ: “Oye phọ ophọn amakẹn rakaạph ika? Iphẹn phọ pọ oopụ Enaạn. Anhiạn kụ katue asạr ikarạph abilenaạn, emuton Enaạn bịn?”​—Mạk 2:7.

AJizọs alhegheri ni iitughiạn phọ abidị, kụ aḅenị bidị mọ: “lḍighi bọ ika kụ iitughiạn phọ iphẹn kụ edi bọ iloghi phọ anyina? Ighẹn kụ idugh epu ilọ oḅenị oye phọ aloor phọ i/nighẹ bọ mọ, Mosạr ikarạph anạ owilenaạn nyinạ, r’oḅenị mọ, Ḅetenu asighẹ eminạ phọ anạ arelhe?” (Mạk 2:​8, 9) Okạr agey, dị eego esi ekiạ phọ aJizọs kapighirọn bọ moọny amem, odị katue ni asạr ikarạph oye phọ abilhenhaạn.

(Mạk 2:​6-12) Kụ buniin abutụghemiạ iilogh phọ urọl aani ni ude pạ phọ, dị rootughiạn ghan pạ iloghi phọ abidị mọ, ⁷ Oye phọ ophọn amakẹn rakaạph ika? Iphẹn phọ pọ oopụ Enaạn. Anhiạn kụ katue asạr ikarạph abilenaạn, emuton Enaạn bịn?” ⁸ Egina amem bịn aJizọs aloghoma loor odị mọ iduọn kụ idị bidị rootughiạn, kụ apuru bidị mọ, lḍighi bọ ika kụ iitughiạn phọ iphẹn kụ edi bọ iloghi phọ anyina? ⁹  Ighẹn kụ idugh epu ilọ oḅenị oye phọ aloor phọ i/nighẹ bọ mọ, Mosạr ikarạph anạ owilenaạn nyinạ, r’oḅenị mọ, Ḅetenu asighẹ eminạ phọ anạ arelhe? ¹⁰ Obọ nyina elegheri mọ Oọny phọ Oye amoọgh ni iikpọ siẹn aḅirini phọ osạr ikarạph owilenaạn, kụ mị kaḅenị bọ oye phọ aḍighaạgh r’aḍuwol phọ emugh bọ mọ, ¹¹ Mị raḅenị ghan nyinạ mọ ḅetenu asighẹ eminạ phọ agheel kanạ.” ¹² Egina amem bịn odị aḅetenu asighẹ eminạ phọ odị, kụ oomo abidị omiịn dị odị aten rakeel. Pọ kụ amem dị eḍigh iikia esi abidị, kụ oboom Enaạn oḅẹm ghan mọ, Kekulha yira komiịn ghan odọ phọ iphẹn.”

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mạk 2:9

Ighẹn kụ idugh: Edugh ghụn ni dị oye kaḅẹm mọ m’osạr ikarạph owilenaạn nyinạ, loor esi dị i/wạ iboom araraạr oghaạph iphẹn phọ. Kuolọ oḅẹm mọ, Ḅetenu . . . arelhe, pọ imhoghi ni iiḍaạny oḍeenhaan oomo awe m’aJizọs amoọgh ni iikpọ osạr ikarạph owilenaạn. Iphẹn phọ r’ipẹ edi bọ Isa 33:24 eḍeenhaan mọ ikarạph phọ ayira ekomhọm ni r’e/moon aloor.

Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ

(Mạk 1:11) Kụ eḍọgh eḍuạ epẹ kakẹ kụ eḅẹm mọ, Nạ kụ ogina Oọny phọ amị. Eḍighinom iyaạr phọ anạ kụ iḅeraạn imị iboom.”

nwtsty araraạr ituughạ dị edi Mạk 1:11

eḍọgh eḍuạ epẹ k’akẹ: Ephẹn kụ eḅẹl, esi iraạr ariisi siphẹ Arinyạ phọ eghaạph bọ ilọ aKraist dị ogẹ mọ aJihova raloor aḅaanhaạn we.​—Miịn raraạr ituughạ dị edi Mạk 9:7; Jọn 12:28.

Nạ kụ ogina Oọny phọ amị: Idiphọ olhẹm uwaloor, aJizọs aḍighi Oọny Enaạn. (Jọn 3:16) Egbi k’amem mọ omhạr bọ nyodị idiphọ oye, aJizọs aḍighi ghan ni “Oọny Enaạn” idiphọ Adạm aḍighi bọ. (Luk 1:35; 3:38) Kuolọ, enighẹ ni olhegheri m’ikpo-onhụ phọ Enaạn siẹn phọ epelhom oghaạph odọ oye phọ aJizọs aru bọ bịn. Esi iphelhegbeel phọ eḅarạm bọ ni osagharạn uwaloor iigbia phọ, Enaạn ikạr kụ eganhanhamhi mọ oye phọ aJizọs, maḍighi moọny dị Odị kaḍighi uwaloor, dị “m’oḅilẹ omạr” kụ amhoọgh oḍuom olhoghi omhoọgh aghuḍum epẹ k’akẹ, dị kosagharạn uwaloor oḍighi Uw-emhạ ḅilhẹ r’Ogbogh Opinyọn Rikiạ siphẹ Omhạr phọ k’Enaạn.​—Poghom idị edi Jọn 3:​3-6; 6:51; Luk 1:​31-33; Hib 2:17; 5:​1, 4-10; 7:​1-3.

Eḍighinom iyaạr phọ anạ kụ iḅeraạn imị iboom: Obobọ “mị akạr amoọgh ḍiḅeraạn esi anạ.” Odọ ikpo-onhụ phọ iphẹn kụ edị oḅaạm ni siphẹ Mat 12:​18, kụ usighẹ ipẹ ogẹ bọ Isa 42:1 phọ eghaạph bọ ilọ aMesaya phọ obobọ aKraist phọ oguanhaan bọ. Osagharạn uwaloor phọ ḅilhẹ r’ogbeelhom mọ Enaạn ilọ Oọny phọ odị ikạr kụ eganhanhamhi mọ aJizọs kụ aMesaya phọ oguanhaan bọ.​—Miịn raraạr ituughạ dị edi Mat 3:17; 12:18.

(Mạk 2:​27, 28) Kụ odị aḅenị bidị mọ, U/tuạn ḍio ophooghian kụ olẹm bọ oye, utuạn oye kụ ongọ bọ ḍio ophooghian. ²⁸  Iduọn kụ iḍighi kụ Oọny phọ Oye kụ amooghọm ni ḍio ophooghian phọ.’

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mạk 2:28

amooghọm . . . ḍio ophooghian phọ: AJizọs aghaaphanhaạn iphẹn phọ loor odị (Mat 12:8; Luk 6:5), oḍeenhaan mọ onọ katue ni asopha oḍighi oḍighi phọ Odẹ k’akẹ phọ odị m’angọ bọ nyodị ghalhamọ r’aḍio Ophooghian ni. (poghom ipẹ ogẹ bọ siphẹ Jọn 5:19; 10:​37, 38.) Aḍio ophooghian phọ, kụ edị aJizọs aḍighi ghan ibadị iiḍaạny dị eḍighan elhegh, idiphọ ookonhom awe lọ u/moonhogh. (Luk 13:​10-13; Jọn 5:​5-9; 9:​1-14) Iphẹn phọ iḍighi oogho ipẹ odị kaḍighi bọ siphẹ itooghị omhạr phọ, ketọl bọ idiphọ aḍio ophooghian.​—Hib 10:1.

Ibạl ABaibul

(Mạk 1:​1-​15) Ooḅi oghaạph ilọ aJizọs Kraist Oọny phọ Enaạn: ² amiigh idiphọ oyiI Aizaya amiiịn bọ. Odị agẹ pạ aḍinyạ phọ odị idị Enaạn eḅenị Moọny phọ odị mọ: “(Pogh aani, mị ratom ni ookpaạny amị dị kaḍiemi ghan aselemi eten aseenaan nyinạ.) ³ Oye atu ralooghị epẹ edalạ phọ mọ, Omoọgh-we ratu. Iseleminaan eten phọ odị esele yogh iloghi phọ anyina’. ” ⁴ Imiịn phọ imunughan mem mọ aJọn oburogh muụm mọ amite bọ epẹ edalạ phọ kụ aghaạph ghan mọ, Ikiton esi ikarạph phọ anyina eru mị iwurogh muụm, obọ Enaạn esạr iwilenaạn inyina.”. ⁵ Kụ oomo abuọ eelhe phọ aJudia remạ phọ aJeruselem ughị ghan ni oteẹny nyodị, kụ ogbạ ikarạph phọ abidị omiteom, kụ odị awurogh ghan bidị muụm epẹ ophiịny aJodạn. ⁶ AJọn akpologhiạn ghan asuomạ asuphuuph anạm rokuughaam ozu enạm. Eḍien odị, igurubia renuụm aḍiowo. ⁷  Kụ odị aghaạph ghan mọ, Oye dị upu imị ratu ni, dị mị u/manạm ozuman ookpọ iḍigh arokoro phọ odị. ⁸ Mị asighẹ muụm kụ riwur inyina, kụ odị phọ kasighẹ Uwaloor Iigbia phọ kụ iwurom inyina.” ⁹ Iphẹn phọ eten bọ i/bia kụ aJizọs aḍuạ epẹ Nazerẹt aGalili, aru ateẹny Jọn, kụ aJọn awur nyodị muụm pạ ophiịny phọ aJodạn. ¹⁰ Kụ aJizọs rasoghoronụ pạ amuụm mọ, bịn amiịn ni okuaḍio dị rakughuronu, rUwaloor Iigbia, dị aghịgh okuru-ghozọ, dị rasoorom nyodị. ¹¹ Kụ eḍọgh eḍuạ epẹ kakẹ kụ eḅẹm mọ, Nạ kụ ogina Oọny phọ amị. Eḍighinom iyaạr phọ anạ kụ iḅeraạn imị iboom.” ¹² Kụ egina amem bịn Uwaloor Iigbia phọ aphạm Jizọs aghimọm epẹ edalạ phọ. ¹³ Kụ odị arọl epẹ edalạ phọ erubal aḍughul otu, kụ aSetan adeghọgh nyodị aphogh. Kụ epẹ phọ, ilhom inạm irọl li, kụ aruukpaạny phọ Enaạn kụ iiko ghan nyodị. ¹⁴ Mem mọ mosiph bọ Jọn olọgh ikoli phọ, kụ aJizọs aghị epẹ Galili, kụ aghaạph ghan ooḅi oghaạph phọ Enaạn mọ, ¹⁵ Amem mọ meteẹny. Omạr phọ kEnaạn masi siẹn edạ aḍighaạgh. Ikiton esi ikarạph anyina emeeraam ooḅi oghaạph phọ.”

APRIL 23-29

ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | MẠK 3-4

“Ookonhom Oye Ḍio Ophooghian Phọ”

(Mạk 3:​1, 2) Kụ aJizọs aḅilẹ kẹn aghị aḍigh oniin obughotu, kụ oniin oye dị aḍighaạgh eḅooniạn arọl aani ni pạ phọ. ² Kụ buniin awe phọ orọl bọ pạ phọ ukori ghan omiịn mọ aJizọs kaakonom ni oye phọ ḍio ophooghian phọ, obọ bidị osoorom nyodị erugh.

jy 78 ¶1-2

Eeghe Iyaạr Kụ Iḍighi Ghan Ugbini-Ugbini Ḍio Ophooghian Phọ?

Enhọn aḍio ophooghian, aJizọs aḅilẹ ni aghị aḍigh obughotu, eeni epẹ Galili. Kụ odị aazuanhaan oye dị aḍighaạgh elhiom mọ eḅooniạn. (Luk 6:6) Abutughemiạ iilogh phọ r’aFarisi phọ ukori ghan omhiịn ipẹ aJizọs kaḍighi bọ. Epẹ kụ iyaạr phọ eḍighi bọ kụ bidị opuru bọ Jizọs mọ: “Ekpẹ ni dị yira kookonom rookonoma ḍio ophooghian ḍughụm?”​—Matiu 12:10.

Abuḍiemiom aruukụ iiḅereghị aJu phọ umheeraam mọ eḍighi ni ugbini-ugbini ookonom oye ḍio ophooghian, epel lọ ekpaariọm. Esi omaaniọm, otul oḅararạ oye dị awunaan aḍighi ghan ni olhogh obobọ oghoroghị esi dị oye anmighimạ, dị i/kạr ikpaariọm. Eten dị eegholaan, Abutughemiạ iilogh phọ r’aFarisi phọ u/tuạn ogbolomaam esi iminimiịn oye phọ kụ opuru bọ Jizọs ḍipuru phọ aḍiẹn phọ. Bidị uwạ ghan egbaạm osiphom aJizọs olhogh.

(Mạk 3:​3, 4) Kụ aJizọs aḅenị oye phọ aḍighaạgh phọ eḅooniạn bọ mọ. Ḅetenu amite siẹn ogbo phọ,’ ⁴  kụ apuru we phọ mọ, lilogh phọ ayira eḅẹm mọ yira oḍighi ghan ika ḍio ophooghian phọ? Oḍighi ghan iiḅi ḍughụm, kụ oḍighi ghan ikarạph? Ekpẹ oḍume oye kụ ekpẹ oghiigh ḍughụm? Kụ bidị u/pagharanaạn.

jy 78 ¶3

Eeghe Iyaạr Kụ Iḍighi Ghan Ugbini-Ugbini Ḍio Ophooghian Phọ?

AJizọs alegheri ni ikarạph igbiighi phọ abidị. Odị alegheri ni mọ bidị moḍighi idị mepel ipẹ aḍinyạ iigbia phọ eghaạph bọ, ilọ araraạr dị i/kpẹ oḍighi ḍio ophooghian phọ. (Exodus 20:​8-10) Ephẹn kụ ke/ḅẹl amem dị awe ogbạ okpẹ oḅạm emụ odị esi imạ iiḍighi phọ odị. Kuolọ egi phọ, aJizọs akạr ri aakolobian okaran abidị kụ aḅenị oye phọ aḍighaạgh phọ eḅooniạn bọ mọ: “Ḅetenu amite siẹn ogbo phọ.”​—Mạk 3:3.

(Mạk 3:5) Kụ aJizọs, roghạgh ologhi loor iikparạ iloghi phọ abidị, kụ aphogh bidị akitonom, kụ aḅenị oye phọ mọ asele ḍighaạgh phọ oḍi. Kụ oye phọ rosele ḍighaạgh phọ bịn emoon.

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mạk 3:5

r’oghạgh ologhi: Ogina aMạk bịn kụ agẹ ipẹ aJizọs aloghoma bọ mem mọ odị amiịn bọ iikparạ arokpom abuḍiemiom aruukụ iiḅereghị phọ ilọ adọl oye e”moon phọ. (Mat 12:13; Luk 6:10) Eeni iigo esi aPita, opọ aḍighi bọ oye dị iyaạr retir ghan iboom, kụ aMạk agbạ bọ ipẹ aJizọs aloghoma bọ.​—Miịn vidio phọ “Oghaạph Oghughuronhom Aḍinyạ phọ aMạk.”

Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ

(Mạk 3:29) Kụ oye lọ aapụ Uwaloor ligbia phọ ko/sạr obilenaạn. Erugh ikarạph epum ni oye phọ opọ k’agee-pọ.”

nwtsty araraạr otuughạ dị edi Mạk 3:29

aapụ Uwaloor ligbia phọ: Oopụ phọ remạ ghan oḅoroghom, ogbạ ophuẹ, oghaạph ikarạph oghị esi Enaạn obobọ araraạr iigbia phọ odị. Idiphọ uwaloor iigbia phọ raḍuạ ghan bọ k’Enaạn kụ k’aru, olhegheri kụ osophoghom obobọ opharanhaạn iiḍighi phọ odị remạ ghan oopụ Enaạn. Idiphọ yira omhiịn bọ siphẹ Mat 12:​24, 28 r’aMạk 3:​22, abuḍiemhiom aruukụ iiḅereghị abuọ aJu phọ ukạr kụ omhiịn uwaloor iigbia phọ Enaạn dị raḍighi oḍighi loor aJizọs, esi iiḍaạny kirokirọ phọ odị aḍighi yogh bọ; kuolọ, bidị uḅẹm ghan ghụn mọ, Eru kụ igholha nyodị.

Erugh ikarạph epum ni . . .k’agee-pọ: Ekịgh mudị remạ ghan ikarạph dị okạr olegheri kụ oḍighi kụ osạr owilenaạn u/lo; ekiạ dị ketue egbuurogh esighẹ i/lo.​—Miịn iyaạr otuughạ phọ oye lọ aapụ Uwaloor ligbia phọ siẹn ekpịgh phọ ephẹn ḅilẹ r’iyaạr otuughạ phọ edi bọ Mat 12:​31, esi phọ eghaạph aani bọ igina phọ.

(Mạk 4:​26-29) Kụ aJizọs aḅẹm mọ, Omạr phọ k’Enaạn akịgh iduọn. Oniin oye aghị ozo aaduḍi iizuphạ pạ ade phọ. ²⁷ Kụ anaanị ghan asumạ, bịn amiịn dị iizuphạ phọ mesiighi repophogh, kụ odị o/legheri ipẹ eḍighi bọ. ²⁸ Ade phọ kụ iḍighi bọ idị iizuphạ phọ ephụr esi imiịgh, kụ emiteom ipoola, kụ egbi omuum arughuuny. ²⁹ Kụ iimuma phọ reḅaạl, kụ akoph elool aghị agboom, idị eḍighi bọ ibugha phọ meteẹny.”

w14 12/15 12-13 ¶6-8

Nạ “Anaghanạn ni Emhụ phọ”?

⁶ Yira otuughạ eeghe siẹn oghaạph omaaniọm mọ ophọn phọ? Eḅẹl esi phọ, ewạ dị yira kolegheri mọ yira ko/tue ooḅakị ḍiphoph abuphẹ yira rotughemị ghan bọ Baibul phọ. Olhegheri okụ ayira ilọ oghaạph phọ ophọn, keḍighi idị yira ko/kpaariọm ghan nyopọ yira rotughemị bọ oḍiiny amuụm. Yira olhọgh ghan inyaạm olhoghonhaạn abidị ḍighaạgh, kuolọ r’eten osooromi aloor yira olhegheri mọ edi esi oye phọ kụ osopha amem lọ odị kaḍiiny muụm. Oḅọgh aloor ongọ raḍuạ ghan k’ologhi ekpom kụ amite, kụ ephomhoghiạn Enaạn kụ renyu ghan. Epel iphẹn phọ, p’aJihova ka/sighẹ.​—Ps. 51:12; 54:6; 110:3.

⁷ Edị emhunhenhiom iyạl, onaghanhạn emhụ aḍidogh phọ kilhoghonaạn iyira ḍighaạgh dị yira ko/ḅonyonu ozuan mem dị eghịgh mudị yira ko/miịn imạ dị emite siphẹ iiḍighi ph’ayira. Ewạ ni okparạm okori. (Jems 5:​7, 8) Ghalamọ iizuphạ phọ ayira i/muum ni iimuma, eḍighi maạr dị yira moḍighi ni k’ikparạ kikpuru ayira olhoghonaạn aḍighaạgh opọ yira rotughemị ghan bọ, yira komoọgh ni ogbaanyạn olegheri mọ yira moḍighi ni pakirị opọ ayira. Ogina ekpom dị esooromi loor kụ edị aJihova rameera ghan mọ iizuphạ igey phọ esi. (Mat 13:23) Kụ iḍighi kụ, ku/ḅonyonu ghan uzuan mem dị eghịgh mudị igey ke/ḍuạ emite. Eten phọ epẹ awe phọ omegheron bọ oghị esi adom mọ ayira kụ k/edị aJihova rapogh ghan bọ. Kuolọ, inyaạm mọ yira rolọgh ghan bọ etigheri ipẹ eḍuạ bọ emite.​—Bạl Luk 10:​17-20; 1 Korịnt 3:8.

⁸ Omhunhenhiom iraạr, yira ro/nuụn ghan komiịn onmia lọ oye phọ m’anmia p’olhoghi phọ odị. Esi omaạm, oniin olom r’anhịr dị onyọ amisonarị atughemhị ghan ughị ni oteẹny nyodị, kụ oḅenhị m’abunọ r’owạ oḍighi aani abukaaphọm dị muụm ko/ḍiiny. Onyọ amisonarị phọ aḅenhị bidị mọ tutụ bidị kosi omananaạm, pọ ewạ mọ bidị owilẹ ophughọl asigretị. Iḍighi ni iikia esi odị, mem dị bidị oḅenhị nyodị mọ bidị m’owilẹ ophughọl asigretị runwanyụ dị meten. Eeghe kụ iḍighi? Bidị ulhọgh elhegh mọ aJihova ramiịn ni bidị, ḅilhẹ mọ aJihova alọgh ḍien oye ughelhe. Kụ ekpom mọ abidị enyu bọ bidị oḍighi iyaạr omiteom​—mughumọ ophughọl isiphẹ aghisigh onyọ amisonarị phọ obobọ ogboton owilẹ. Ephomoghiạn phọ bidị omhoọgh bọ esi aJihova kụ ilhoghonhaạn bidị ḍighaạgh osopha ogey osopha. Bidị m’ophoph eten aruwaloor, ghalamọ r’iduọn onyọ amisonarị phọ u/legheri bọ okạr ipẹ eḍighi bọ kụ bidị orue bọ onmia.

Ibạl ABaibul

(Mạk 3:​1-​19a) Kụ aJizọs aḅilẹ kẹn aghị aḍigh oniin obughotu, kụ oniin oye dị aḍighaạgh eḅooniạn arọl aani ni pạ phọ. ² Kụ buniin awe phọ orọl bọ pạ phọ ukori ghan omiịn mọ aJizọs kaakonom ni oye phọ ḍio ophooghian phọ, obọ bidị osoorom nyodị erugh. ³ Kụ aJizọs aḅenị oye phọ aḍighaạgh phọ eḅooniạn bọ mọ. Ḅetenu amite siẹn ogbo phọ,’ ⁴ kụ apuru we phọ mọ, lilogh phọ ayira eḅẹm mọ yira oḍighi ghan ika ḍio ophooghian phọ? Oḍighi ghan iiḅi ḍughụm, kụ oḍighi ghan ikarạph? Ekpẹ oḍume oye kụ ekpẹ oghiigh ḍughụm? Kụ bidị u/pagharanaạn. ⁵ Kụ aJizọs, roghạgh ologhi loor iikparạ iloghi phọ abidị, kụ aphogh bidị akitonom, kụ aḅenị oye phọ mọ asele ḍighaạgh phọ oḍi. Kụ oye phọ rosele ḍighaạgh phọ bịn emoon. ⁶ Kụ aFarisi phọ roḍuaghụ, bịn oghị oḍighan egir rabuọ aHerọd, kụ oosophoghian ilọ oghiigh odị. ⁷ Kụ aJizọs rabumatuạn phọ odị umian ni oghị epẹ oogbom ophiịny phọ, kụ aḍiboom aḍita abuọ aGalili, raJudia, ⁸ raJeruselem, rIdumia, reḅeenyọm ophiịny aJodạn, rareelhe phọ etuman bọ Taya raSaidon, onaghạn ipẹ dị raḍighi ghan bọ kụ oru omiịn aani odị. ⁹ Loor aḍita awe phọ, kụ odị aḅenị bumatuạn phọ odị mọ oselemi oghuugh oseenaan nyinọ, obọ awe koozeghị ghan bọ nyinọ. ¹⁰ lduọn odị maakonom bọ ibadị, abuerị phọ abuphẹ u/moon bọ unyuughian ghan ni ilọ oteẹny odị oḅọgh aani. ¹¹ Torobọ amem lọ aweye dị aruru eghola yogh omiịn nyodị, ukpuḍughian ghan ni pạ aruwol phọ odị, kụ olooghị mọ, Nạ kụ Oọny phọ Enaạn.” ¹² Kụ aJizọs aphụr ruru phọ rurụ mọ ki/gananami nyinọ. ¹³ Kụ aJizọs aḍuạ aghị epẹ eelhe araaḅarạph phọ, kụ amạgh buphẹ dị rawạ bọ bịn, kụ bidị odạph nyodị. ¹⁴ Kụ odị amạ ḍioph riyạl awe, dị kotolạn nyodị, orom ghan oghị oghaạph ooḅi oghaạph phọ oleenye, ¹⁵ romoọgh iikpọ ophoroghom aruru. ¹⁶ Ḍioph riyạl awe phọ dị amạ bọ, aSaimọn opọ dị atạ bọ mọ aPita, ¹⁷ raJems oọny phọ aZebidi, raJọn umor phọ aJems, buẹn dị atạ mọ aBoanajis, anmụny otirighaan, ¹⁸ rAndrụ, raFilip, raBatolomiu, raMatiu, raTomọs, raJems oọny Alfiọs, raTadiọs, raSaimọn opọ aKenan, ¹⁹ raJudas lskariọt, opọ aal bọ Jizọs.

APRIL 30–MAY 6

ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | MẠK 5-6

“AJizọs Amoọgh Ni Iikpọ Oḅerion Abuọ Ephomhoghiạn Phọ Ayira Momuughu Bo”

(Mạk 5:38) Kụ mem dị bidị oghị osi k’uw-emụ obughotu phọ, odị amiịn ḍita awe dị royụgh komoghi yogh riḅeleghu.

(Mạk 5:​39-41) Kụ aJizọs aghị aḍigh otu phọ kụ apuru bidị mọ, Eeghe kụ riḍighi inyina kụ nyina reyụgh bọ kemoghi yogh? Onyanị phọ o/mugh, ranaanị ni.’ ⁴⁰ Kụ bidị ogilaạm nyodị. Kụ odị aphorogh we phọ amiteghom erugh, kụ asighẹ odẹ ronhiin onyanị phọ, rabuphẹ r’odị oghị bọ, aḍighom pạ omuneẹn bọ onyanị phọ. ⁴¹ Kụ rophạm ḍighaạgh onyanị phọ kụ aḅenị nyodị mọ, Talita kumi!, emụ iduọn phọ, pọ Nyanị phọ, ḅetenu!”

nwtsty Iyaạr otuughạ dị edi Mạk 5:39

o/mugh, ranaanị ni: Siphẹ aBaibul phọ, osighẹ ḍuugh otoomaạm ralhạ. (Ps 13:3; Jọn 11:​11-14; Iiḍ 7:60; 1Kọr 7:39; 15:51; 1Tẹs 4:13) AJizọs aḅạ ikpo-onhụ phọ iphẹn loor esi dị odị rawạ oḅeton onyanị phọ, oḍeenhaan aḍita phọ mọ idiphọ rosumeẹny ghan bọ oye dị ranaanị ralhạ, kụ edị koḅeton aani oye dị m’amhugh. AJihova kụ angọ bọ Jizọs iikpọ oḅeton onyanị phọ, ‘opọ rangọ ghan bọ ghuḍum bulọ momuughu, kụ rakaạph ghan bọ ilọ araraạr dị edi ghisigh mudị meru ni eten.’​—Rom 4:17.

(Mạk 5:42) Egina amem bịn onyanị phọ aḅetenu arelhe yogh. (Odị amạn bọ ḍioph r’iyạl asiạ.) Kụ iphẹn phọ ingọ ni bidị iboom iikia.

jy 118 ¶6

Moḅeton Onyanị Phọ Amugh Bọ!

Ibadị amem epẹ omạn, aJizọs aḅenị ghan buphẹ odị aakonom bọ mọ oye ku/ḅenị ipẹ odị maḍighi bọ, odị aḅenị kẹn ni igina phọ odẹ r’onhiin onyanị phọ. Kuolọ, bidị u/tue uḅoronhom oghaạph oḅenhị awe “eelhe phọ” abidị, loor oḅaạl olhoghi phọ. (Matiu 9:26) Nạ katue ni aḅoronhom onhụ anạ eḍighi maạr lọ nạ amhiịn dị moḅeton oye ephomoghiạn anạ ḍughụm? Ophọn kụ omhunhenhiom iyạl awe dị aJizọs aḅeton esi aḍuugh dị ogẹ oseere.

Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ

(Mạk 5:​19, 20) Kụ aJizọs o/meera kụ aḅenị nyodị mọ, Keel kanyina aghaạph aḅenị bidị ipẹ Omoọgh-we phọ anmạ bọ nyinạ ighirigiir, riboom mọ ipẹ dị aḍighi bọ nyinạ.” ²⁰ Kụ odị agheel kụ aghaạph oomo phọ ipẹ aJizọs aḍighi bọ nyodị aleenye eelhe dị oghol mọ aDekapolịs, kụ eḍigh iikia esi oomo awe.

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mạk 5:19

aghaạph aḅenị bidị: Dị egbạgh r’ipẹ aJizọs aḅenị bọ buerị phọ awe phọ mọ ku/kaạph uḅenị oye ilọ iiḍaạny phọ odị (Mạk 1:44; 3:12; 7:36), odị aḅenhị ghụn ni oye phọ ophọn phọ mọ aghị aghaạph abenhị siya odị ipẹ emite bọ. AJizọs aghaạph iduọn phọ loor esi dị mophorogh nyodị omiteom ekpisi phọ epẹ phọ, kụ iḍighi kụ odị ka/moọgh mun eepoogh oḍighi ogbaanaạn ekpisi phọ epẹ phọ; kụ keḅilhẹ kẹn eḍighi idị awe ekpisi phọ kolegheri iyaạr phọ eḍighi bọ kụ arophoropo phọ ephe bọ.

(Mạk 6:11) Kụ emạ lọ nyina eghị esi kụ inyina i/sighẹ inaghanạn, pọ reḍuạ iikpạ iisaạr aruwol phọ anyina eseere, esighenaạn ḍiigira onhụ anyina.”

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mạk 6:11

iikpạ iisaạr aruwol phọ anyina eseere: oḍighi iduọn phọ remạ ghan keḍeenhaan mọ abutelhedom mọ mosighenhaạn ḍiigira onhụ abidị ilọ ipẹ Enaạn k’akpẹ bọ buọ e”meera phọ. Iniin phọ ikpo-onhụ phọ kẹn kụ edị oḅạ aani siphẹ Mat 10:14; Luk 9:5. AMạk r’aLuk oḅarạm ikpo-onhụ phọ iphẹn eḅẹm bọ mọ esighenaạn ḍiigira onhụ anyina. Apọl r’Banabas usighẹ ni iromoghiom mọ iphẹn oḍighinhom epẹ Pisidia Antiọk (Iiḍ 13:51), eniin amem dị aPọl aḍighi eḍighieeny dị eghighimaạm iphẹn phọ epẹ Korịnt, dị agun asuomạ odị, aghaaphọm ni mọ: “Iḅaạl anyina erọI rumụ anyina! OIoghi amị apooph ni.” (Iiḍ 18:6) Esi abutelhedom mọ, ephẹn ke/mhoom edighinhom iyaạr; loor esi dị bidị umhiịn ghan ni mem dị awe aJu phọ abuphẹ oghophora bọ mọ bunọ olegheri Enaạn, oghi ramhạ aGentile phọ kụ roḅula, dị ookpạ ghan eenịr iisaạr dị abidị ootughiạn mọ i/kpẹ ophạm oḍighom emhạ ph’abidị. Toroboiperolbọ, aJizọs amhoọgh ni ḍinhọn aḍiitughiạn mem mọ odị aḅenhị bọ butelhedom mọ odị ookpạ ghan iisaạr aruwol ph’abidị.

Ibạl ABaibul

(Mạk 6:​1-​13) Kụ aJizọs aḍuạ epẹ phọ arigheel emạ odị, kụ abumatuạn phọ odị udạph aani ni nyodị. ² Kụ reteẹny ḍio ophooghian phọ, kụ odị amiigh otughemị isiphẹ obughotu phọ, kụ aḍita abuphẹ onaghạn bọ itughemị phọ odị usinighian ni kụ oḅẹm mọ, Oye phọ ophọn aghị eghẹn kụ alegheri bọ iphẹn phọ? Ophọn ongọ bọ nyodị oghẹn odọ olegheri iyaạr? Esi ighẹn iikpọ kụ edị odị raḍighinom ghan bọ odọ phọ iiḍaạny phọ iphẹn? ³ Ophọn phọ ḍiẹn k/okaạm-amakạ phọ, oọny phọ aMeri, umor phọ aJems raJozis raJudas raSaimọn? Buẹn rayira odi bọ siẹn, k/abumarani phọ odị? Kụ bidị ughel li Jizọs. ⁴ Kụ odị aḅenị bidị mọ, Oyil o/lo ghan dị eghuan u/moọgh, omuton emạ phọ odị reghun-otu phọ odị rotọ odị.’ ⁵ Kụ odị o/kạr oḍighi iiḍaạny epẹ phọ, omuton oozuọgh iyạl ikpo abudị u/moonogh bịn oḍume. ⁶ Kụ e”moọgh omeeraam mọ abidị ingọ ni nyodị iikia. Kụ aJizọs aḍuạ arelhe yogh ramạ phọ kụ atughemị ghan. ⁷ Kụ odị amạgh ḍioph riyạl abumatuạn phọ aakpomoghi kụ alọgh iyạl yạl ekpisi, kụ angọ bidị iikpọ ophoroghom ikarạph aruwaloor. ⁸ Kụ aphụr bidị rurụ mọ, Omuton ikparạ bịn enọn iyaạr ke/pạm, meḍien, mokuru, moḍigh ikpoki​— ⁹ lloghoḍiạn rokoro, kụ iyạl arusuomạ ke/kpologhiạn.” ¹⁰ Kụ odị aḅenị bidị mọ, Otu lọ nyina eḍigh itọl li, tutụ eteẹny mem lọ nyina keḍuạ emạ phọ epẹ. ¹¹ Kụ emạ lọ nyina eghị esi kụ inyina i/sighẹ inaghanạn, pọ reḍuạ iikpạ iisaạr aruwol phọ anyina eseere, esighenaạn ḍiigira onhụ anyina.” ¹² Kụ bidị oghị oghaạph ghan mọ awe okiton esi ikarạph phọ abidị. ¹³ Kụ bidị ophorogh yogh iminighạn aruru, kụ osighẹ ghan elo ogbulogh iminighạn abudị asiloor i/moonogh oḍume yogh.