December

Adesahi yi mluku, se kɛ̃ ɔ, Yesu nu mɛ sisi. Enɛ ɔ ji su ko nɛ nihi a bua jɔ he wawɛɛ ngɛ e he. Benɛ Yesu ngɛ zugba a nɔ ɔ, e kɛ ‘nihi nɛ a ngɛ nyae ɔ nya,’ nɛ e kɛ ‘nihi nɛ a ngɛ ya foe ɔ fo.’ (Rom. 12:15) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ e kaseli 70 ɔmɛ ya fiɛɛ nɛ a kpale a se kɛ ba kɛ bua jɔmi ɔ, e “bua jɔ wawɛɛ ngɛ mumi klɔuklɔu ɔ mi.” (Luka 10:17-21) Se benɛ e na kaa Lazaro gbenɔ ɔ ha nɛ nihi ngɛ aywilɛho yee ɔ, e “ye aywilɛho ngɛ e mi, nɛ e hao.” (Yoh. 11:33) E ngɛ mi kaa adesahi yi mluku mohu lɛɛ, se Yesu mi mi sã lɛ ngɛ a he nɛ e na mɛ mɔbɔ. Mɛni ha nɛ e pee jã? Kekleekle ɔ, Yesu suɔ nɔmlɔ. Yesu ‘ná nimli adesahi a he bua jɔmi.’ (Abɛ 8:31) Suɔmi nɛ e ngɛ kɛ ha mɛ ɔ ha nɛ e ba le bɔ nɛ adesahi susuɔ níhi a he ha wawɛɛ. Bɔfo Yohane de ke: “E le nɔ́ nɛ ngɛ adesa mi.”​—Yoh. 2:25. w19.03 20 ¶1-2

Satan kpata Hiob weto ní tsuo hɛ mi. E gbe e tsɔli, nɛ e puɛ biɛ kpakpa nɛ Hiob ngɛ ɔ. E je e hɛ kɛ pi Hiob weku ɔ, nɛ e gbe e bimɛ nyɔngma amɛ. Kɛkɛ nɛ e plɛ kɛ ya Hiob nitsɛ nɔ, nɛ e ngɔ hiɔ kɛ fia lɛ. E ha nɛ tslɔɔ fuu e nɔmlɔ tso ɔ tsuo, kɛ je e nane si kɛ ya si e yi mi. Aywilɛho yemi sɔuu he je ɔ, e yo ɔ de lɛ ke e kpa Mawu jami, nɛ e gbiɛ Mawu konɛ e gbo. E ngɛ mi kaa Hiob nitsɛ suɔ nɛ e gbo mohu lɛɛ, se e ngmɛɛ we dami ní peemi he. Lɔ ɔ se ɔ, Satan gu Hiob huɛmɛ etɛ komɛ a nɔ kɛ ka lɛ. Hiob huɛmɛ ɔmɛ ya slaa lɛ, nɛ a hi e ngɔ be kɛkɛɛ, se a wui e bua. Mohu ɔ, a tu munyu fuu, nɛ a kã e hɛ mi. A tsɔɔ kaa Mawu lɛ ngɔ haomi ɔmɛ kɛ ba Hiob nɔ, nɛ pi e kɔmɔ kaa Hiob ngɛ nɔ́ nae. A tsɔɔ po kaa Hiob yi mi wa, nɛ yayamihi nɛ e pee ɔ mi nɔ́ nɛ e ngɛ nae ɔ nɛ!​—Hiob 1:13-22; 2:7-11; 15:4, 5; 22:3-6; 25:4-6. w19.02 4 ¶7-8

Gbeye yemi komɛ hi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke wa yeɔ Yehowa gbeye ɔ, wa be níhi nɛ e sume pee. Kaa Adam kɛ Hawa yeɔ Yehowa gbeye ɔ, jinɛ a ko tsɔ we Yehowa hɛ mi atuã. Benɛ a gbo Yehowa tue se ɔ, a ba na heii kaa a pee yayami. Nɔ́ nɛ a si kɛ ha a bimɛ ji yayami kɛ gbenɔ. Akɛnɛ a ba na kaa a hɛɛ a he gu he je ɔ, zo bɔni mɛ peemi, nɛ a ngɔ nɔ́ kɛ ha a he. (1 Mose 3:7, 21) E he hia nɛ waa ye Yehowa gbeye, se e sɛ nɛ waa ye gbenɔ gbeye. Yehowa to blɔ nya ha wɔ konɛ wa ná neneene wami. Ke wa tɔ̃ Yehowa nɔ, nɛ wa pia wa he ngɛ wa tsui mi ɔ, Yehowa maa ngɔ yayami ɔ kɛ pa wɔ faa. E maa da hemi kɛ yemi nɛ wa ná ngɛ e Bi ɔ kpɔmi afɔle sami ɔ mi ɔ nɔ kɛ ngɔ wa yayami ɔ kɛ pa wɔ. Nɔ́ titli nɛ wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa ngɛ hemi kɛ yemi ji kaa wa maa jɔɔ wa he nɔ ha Mawu konɛ a baptisi wɔ.​—1 Pet. 3:21. w19.03 5-6 ¶12-13

Yehowa pee níhi fuu ha Israel bi ɔmɛ nɛ e sa nɛ a ko je hɛsa kpo. Benɛ Yehowa ngɔ Haomi Nyɔngma amɛ kɛ ba Egipt bi ɔmɛ a nɔ se ɔ, e kpɔ̃ Israel bi ɔmɛ kɛ je nyɔguɛ yemi mi. Lɔ ɔ se ɔ, Mawu kpata Egipt tabo ɔ hɛ mi ngɛ Wo Tsu ɔ mi nɛ e kɛ he a yi wami. Benɛ Yehowa kpɔ̃ mɛ ɔ, a kɛ bua jɔmi la kunimi yemi la kɛ je Yehowa yi kɛ tsɔɔ kaa a hɛ sa nɔ́ nɛ Yehowa pee ha mɛ ɔ. Se anɛ a pee jã daa lo? Benɛ Israel bi ɔmɛ kɛ nyagbahi bɔni kpemi ɔ, a hɛ je ní kpakpahi tsuo nɛ Yehowa pee ha mɛ ɔ nɔ, nɛ a je we hɛsa kpo. (La 106:7) Mɛni tsɔɔ jã? “Israel ma kpekpemi ɔ tsuo tu munyu huitihuiti kɛ si Mose kɛ Aaron.” Se ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yehowa nɛ a tu munyu kɛ si ɔ nɛ. (2 Mose 16:2, 8) E dɔ Yehowa wawɛɛ kaa e we bi ɔmɛ je we hɛsa kpo. Pee se ɔ, Yehowa tsɔɔ kaa jamɛ a yi nɔ bi ɔmɛ tsuo a hɛ mi ma kpata ngɛ nga a nɔ, ja Yoshua kɛ Kaleb pɛ.​—4 Mose 14:22-24. w19.02 17 ¶12-13

Yesu sume nɛ e kaseli ɔmɛ nɛ a pee nɔ́ ko kɛ̃tsɛɛ kɛ kai e gbenɔ ɔ. Mohu ɔ, e de e kaseli ɔmɛ kaa daa jeha a, a to blɔ nya kpokploo nɛ ɔ si kake kɛ kai lɛ. (Yoh. 13:15; 1 Kor. 11:23-25) Bɔ nɛ Kaimi ɔ blɔ nya tomi ɔ ngɛ kpokploo ha a tsɔɔ kaa Yesu wo we e he nɔ. E ji bua jɔmi kaa Yesu nɛ ji wa Matsɛ ɔ baa e he si. (Filip. 2:5-8) Kɛ wa maa pee kɛɛ kɛ kase Yesu konɛ wɔ hu waa ba wa he si? E sa nɛ wa susu ni kpahi a he kekle. (Filip. 2:3, 4) Anɛ o kai nɔ́ nɛ ya nɔ gbɔkuɛ nɛ e nɔ jena Yesu ma gbo ɔ lo? Yesu le kaa e be kɛe nɛ e ma gbo gbenɔ yeyee lɛɛ, se kɛ̃ ɔ, e susu e bɔfo anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ a he ejakaa e be kɛe nɛ e gbenɔ ɔ ma ha nɛ a ye aywilɛho. Enɛ ɔ he ɔ, gbɔkuɛ nɛ e nɔ jena e ma gbo ɔ, e ná be kɛ ha mɛ nɛ e tsɔɔ mɛ ní, nɛ e wo mɛ he wami. (Yoh. 14:25-31) Yesu susu ni kpahi a he pe lɛ nitsɛ e he. Nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa nɛ wa ma nyɛ maa kase ji nɛ ɔ nɛ! w19.01 21 ¶5-6

Ke o suɔ nɛ o wo o nine nɔ konɛ o ha sane heto ɔ, anɛ o mi mi sãa mo, loo o nuɔ he kaa o nine ɔ mi jiɔ lo? Ke e peeɔ mo jã a, lɛɛ koo hao tsɔ, ejakaa tsa pi mo pɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke wa ti nihi fuu ngɛ sane heto hae ɔ, wa yeɔ gbeye bɔɔ. Ke e pee ɔ mo jã a, lɛɛ lɔ ɔ tsɔɔ kaa o baa o he si nɛ o naa ni kpahi kaa a nɔ kuɔ pe mo. Yehowa suɔ nihi nɛ a ngɛ he si bami. (La 138:6; Filip. 2:3) Se kɛ̃ ɔ, Yehowa suɔ nɛ o je e yi nɛ o wo o nyɛmimɛ ɔmɛ he wami ngɛ kpehi a sisi. (1 Tɛs. 5:11) Yehowa suɔ mo, nɛ e maa wo mo he wami konɛ o ko ye gbeye. Yehowa ha nɛ a ngma he wami womi munyu komɛ ha wɔ ngɛ Baiblo ɔ mi. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa wɔ tsuo wa tɔ̃ɔ ngɛ wa munyu tumi mi. (Yak. 3:2) Yehowa hyɛ we blɔ kaa waa pee wa ní kaa hiɔwe bɔfohi, nɛ wa nyɛmimɛ ɔmɛ hu hyɛ we blɔ jã. (La 103:12-14) Wa nyɛmimɛ ɔmɛ piɛɛ Mawu weku ɔ he, nɛ a suɔ wɔ. (Maak. 10:29, 30; Yoh. 13:35) A le kaa pi be fɛɛ be nɛ wa nyɛɔ haa sanehi a heto kaa bɔ nɛ wa suɔ kaa waa pee ɔ. w19.01 8 ¶3; 10-11 ¶10-11

Jã peemi be gbɔjɔɔ ngɛ je nɛ wa ngɛ mi nɛ ɔ mi. Se kɛ̃ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ we kaa wa be nyɛe maa pee. Yehowa suɔ nɛ o si himi nɛ pee kpakpa, nɛ́ o ná bua jɔmi. Mawu ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o ye manye. Pi ngɛ o nihe loo o yihe mi pɛ, se o wami be tsuo. Mo susu mahi nɛ Israel bi ɔmɛ kpata a hɛ mi ngɛ Si Womi Zugba a nɔ ɔ he nɛ o hyɛ. Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ Israel bi ɔmɛ maa su Si Womi Zugba a nɔ ɔ, Mawu de we mɛ ke a kase ta hwumi loo a dla a he kɛ ha ta. (5 Mose 28:1, 2) Mohu ɔ, e de mɛ ke a ye e mlaa amɛ a nɔ, nɛ a ná hemi kɛ yemi ngɛ e mi. (Yosh. 1:7-9) Ngɛ adesa susumi nya a, e ngɛ kaa nɔ́ nɛ juɛmi be nɔ́ nɛ Mawu de mɛ ɔ mi! Se blɔ tsɔɔmi nɛ hi pe kulaa lɛ Mawu ha Israel bi ɔmɛ ɔ nɛ. Ejakaa Yehowa ha nɛ Israel bi ɔmɛ ye Kanaan ma amɛ a nɔ kunimi. (Yosh. 24:11-13) Niinɛ, ja wa ngɛ hemi kɛ yemi loko wa ma nyɛ maa bu Mawu tue. Ke wa ngɛ hemi kɛ yemi ɔ, wa maa ye manye be fɛɛ be. Blema kɛ mwɔnɛ ɔ tsuo ɔ, anɔkuale munyu nɛ ɔ tsakee we. w18.12 25 ¶3-4

Mwɔnɛ ɔ, ni komɛ a nane tɔ̃tɔ̃ akɛnɛ a pee tsakemi ko ngɛ bɔ nɛ wa nu ngmami ko sisi ha a he ɔ he je. Ni komɛ hu ya bu hemi kɛ yemi kuali kɛ nihi nɛ a teɔ si kɛ woɔ anɔkuale ɔ tue, nɛ lɔ ɔ ha nɛ a ngmɛɛ anɔkuale ɔ he. Enɛ ɔ he ɔ, ni komɛ je blɔ nɛ a ‘je a he’ kɛ je Yehowa kɛ asafo ɔ he. (Heb. 3:12-14) E sa nɛ a ko kase bɔfo Petro nɛ a ko ná hemi kɛ yemi ngɛ Yesu mi. Ni komɛ ngmɛɛɔ anɔkuale ɔ he bɔɔbɔɔbɔɔ nɛ eko ɔ, a yɔse we po. Nihi nɛ a ngmɛɔ anɔkuale ɔ he bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ ngɛ kaa lɛ ko nɛ ngɛ pa nya nɛ a mwɔɛ lɛ si. Bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, nyu ɔ maa ngɔ lɛ kɛ je. Baiblo ɔ bɔ wɔ kɔkɔ kaa waa hyɛ nɛ hi nɛ wa ko “gba kɛ je” anɔkuale ɔ he. (Heb. 2:1) E ngɛ mi kaa nihi nɛ a gba kɛ je anɔkuale ɔ he ɔ ji blɔ kaa a maa pee jã mohu lɛɛ, se bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, a kɛ Yehowa a kpɛti puɛɔ kulaa. w18.11 9 ¶5-6

Anɛ o suɔ nɛ a tsɔse mo konɛ o nyɛ nɛ o tsu o sɔmɔmi ní tsumi ɔ saminya lo? Ke jã a, o ma nyɛ ma ná he blɔ kɛ ya Sukuu Kɛ Ha Matsɛ Yemi Sane Kpakpa Fiɛɛli ɔ eko. A to sukuu nɛ ɔ he blɔ nya konɛ a kɛ tsɔse nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi nɛ a bua jɔ mumi mi níhi a he, nɛ́ a ngɛ be tsuo sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi ɔ konɛ Yehowa asafo ɔ nɛ ngɔ mɛ kɛ tsu ní saminya. Loko nɔ ko maa ya sukuu nɛ ɔ eko ɔ, e sa nɛ e pee klaalo kaa ke e gbe sukuu ɔ nya a, e ma ya sɔmɔ ngɛ he fɛɛ he nɛ asafo ɔ maa tsɔ lɛ. Anɛ o suɔ nɛ o ya sukuu nɛ ɔ eko konɛ o nine nɛ su sɔmɔmi he blɔhi fuu a nɔ lo? (1 Kor. 9:23) Akɛnɛ Yehowa sɔmɔli ji wɔ he je ɔ, wa suɔ nɛ waa ye bua nihi, waa pee mɛ kpakpa, nɛ́ wa je mi mi jɔmi kɛ suɔmi kpo kɛ tsɔɔ mɛ. Wa susuɔ nihi a he be fɛɛ be. Jã nɛ wa peeɔ ɔ haa nɛ wa náa bua jɔmi kɛ tue mi jɔmi. (Gal. 5:22, 23) Bɔ fɛɛ bɔ nɛ o si fɔfɔɛ ngɛ ha a, o ma nyɛ ma ná bua jɔmi. Moo ye bua nihi kaa bɔ nɛ Yehowa peeɔ ɔ, nɛ́ o piɛɛ Yehowa he kɛ tsu ní!​—Abɛ 3:9, 10. w18.08 27 ¶16-18

Eko ɔ, nɔ ko ma bi ke, ‘Anɛ Kristofo no ma nyɛ maa po gba mi konɛ e kɛ nɔ kpa nɛ ya sɛ gba si himi mi lo?’ Yesu ha sane bimi nɛ ɔ heto ke: “Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e kɛ e yo maa po gba mi nɛ e ma ya ngɔ nɔ kpa a, e puɛ gba, nɛ ke e ba mi kaa benɛ yo ko kɛ e huno po gba mi se ɔ, e ya gba nɔ kpa a, yo ɔ puɛ gba.” (Maak. 10:11, 12; Luka 16:18) Enɛ ɔ tsɔɔ heii kaa Yesu ngɛ bumi kɛ ha gba si himi, nɛ e suɔ nɛ ni kpahi hu nɛ a pee jã. Ke huno ko loo yogbayo ko ngɔ nɔ́ ko kɛkɛ kɛ je e nya, nɛ e po gba mi, be mi nɛ e yo ɔ loo e huno ɔ ji e se, nɛ e kɛ nɔ kpa ya sɛ gba si himi mi ɔ, e puɛ gba. Niinɛ, e ji gba puɛmi ejakaa ke nɔ ko po e gba mi kɛkɛ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ we kaa gba a ba nyagbe. Loloolo ɔ, Mawu naa mɛ ni enyɔ ɔmɛ tsuo kaa a ji ‘he lo kake.’ Jehanɛ hu ɔ, Yesu tsɔɔ kaa ke nyumu ko ngmɛɛ e yo he, be mi nɛ yo ɔ ji e se ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ yo ɔ ma puɛ gba. Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Ngɛ Yesu be ɔ mi ɔ, ke a ngmɛɛ yo ko he ɔ, yo ɔ yi ma nyɛ ma fĩ, nɛ e ma ya gba nyumu kpa. Ke e ba jã a, kɛkɛ e puɛ gba ji lɔ ɔ nɛ. w18.12 11 ¶8-9

Ní sɛɛmi nɛ ya nɔ ngɛ Habakuk kɛ Yehowa a kpɛti ɔ ha nɛ Habakuk tsui nɔ e mi. Enɛ ɔ he ɔ, e ma e juɛmi nya si kaa e maa mlɛ Yehowa konɛ e tsu sanehi a he ní ngɛ lɛ nitsɛ e be nya. Tsa pi si kake pɛ nɛ Habakuk pee jã, ejakaa e kpale de ke “ma mlɛ dii kɛ yaa su be nɛ [haomi be ɔ maa ba].” (Hab. 3:16) Mɛni wa ma nyɛ maa kase kɛ je yi mi kpɔ nɛ Habakuk mwɔ ɔ mi? Kekleekle ɔ, ngɛ ka saisaa nɛ waa kɛ maa kpe ɔ mi ɔ, e sɛ nɛ wa kpa sɔlemi. Nɔ́ nɛ ji enyɔ ɔ, e sa nɛ waa bu níhi nɛ Yehowa guɔ e we asafo ɔ kɛ e Munyu ɔ nɔ kɛ deɔ wɔ ɔ tue. Nɔ́ nɛ ji etɛ ɔ, e sa nɛ waa to wa tsui si kɛ mlɛ Yehowa, nɛ́ wa ná hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa e maa po wa nɔ́ nami ɔmɛ a se ngɛ be nɛ sa mi. Ke wa kpa we sɔlemi, nɛ wa bu Yehowa tue kaa bɔ nɛ Habakuk pee ɔ, wa be yeyeeye pee, nɛ wa ma nyɛ ma fĩ si. Ke wa ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ, lɔ ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa ma nyɛ maa to wa tsui si, nɛ wa bua maa jɔ ngɛ nyagbahi nɛ waa kɛ kpeɔ ɔ tsuo se. Hɛ kɛ nɔ fɔmi haa nɛ wa náa nɔ mi mami kaa wa hiɔwe Tsɛ ɔ ma tsu wa nyagba amɛ a he ní.​—Rom. 12:12. w18.11 15-16 ¶11-12

Nyɛ ha nɛ waa hyɛ Yehowa susumi ngɛ nɔ nane tɔ̃tɔ̃mi he. Yesu de ke: “Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e maa tɔ̃tɔ̃ ni nyafii nɛ ɔmɛ nɛ a ngɛ hemi kɛ yemi ɔmɛ a ti nɔ kake nane ɔ, afani nɛ a fĩ wɛ tɛ nɛ teji kɛ wɛɛɔ nɔ́ ɔ ngɔ wo e kuɛ, nɛ a ya sake lɛ ngɔ fɔ wo ɔ mi.” (Maak. 9:42) Yesu munyu ɔ tsɔɔ heii kaa sane nɛ ɔ ngɛ hɛdɔ wawɛɛ! Akɛnɛ Yesu ngɛ kaa e Tsɛ ɔ he je ɔ, wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa ke nɔ ko ní peepee ha nɛ Yesu kaseli ɔmɛ a kpɛti nɔ ko nane tɔ̃tɔ̃ ɔ, Yehowa hu bua be he jɔe. (Yoh. 14:9) Anɛ wa naa nɔ nane tɔ̃tɔ̃mi kaa bɔ nɛ Yehowa kɛ Yesu naa lɛ ɔ lo? Mɛni nɛ wa ní peepee tsɔɔ? Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, wa suɔ tade loo he dlami ko nɛ ba nɔ, se ni komɛ ngɛ asafo ɔ mi nɛ e ma nyɛ maa tɔ̃tɔ̃ a nane, aloo e ma nyɛ ma tle akɔnɔ yaya si ngɛ ni komɛ a mi. Anɛ suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha wa nyɛmimɛ ma ha nɛ waa ngmɛɛ ní komɛ nɛ wa bua jɔ a he ɔ he lo? w18.11 25 ¶9-10

Mɛni he je nɛ e sɛ kaa waa ngmɛɛ dami ní peemi he ɔ? Ejakaa Satan fia Yehowa powa, nɛ e kɔɔ wɔ hu wa he. Bɔfo atuã tsɔlɔ nɛ ɔ tsɔɔ kaa Mawu yi mi wa, e foɔ lɛ pɛ e nɔ́ mi, nɛ e ji Nɔ Yelɔ nɛ e sisiɔ nɔ. Satan gu munyu nɛ ɔmɛ a nɔ kɛ wo biɛ kpakpa nɛ Yehowa ngɛ ɔ he mu. Aywilɛho sane ji kaa, Adam kɛ Hawa hu ya piɛɛ Satan he kɛ tsɔ Yehowa hɛ mi atuã. (1 Mose 3:1-6) Jinɛ e sa nɛ si himi kpakpa nɛ Yehowa ha mɛ ngɛ Eden abɔɔ ɔ mi ɔ ko ha nɛ suɔmi nɛ a ngɛ kɛ ha lɛ ɔ mi ko wa. Se benɛ Satan fia Mawu powa a, nɔ́ nɛ Adam kɛ Hawa pee ɔ tsɔɔ kaa suɔmi nɛ a ngɛ ha Mawu ɔ tɔ fã. Pee se ɔ, nɔ́ ko ya nɔ ngɛ Hiob si himi mi, nɛ lɔ ɔ hu tle sane bimi nɛ ɔ si: Anɛ adesa ko ma nyɛ maa suɔ Yehowa Mawu, nɛ e maa ye lɛ anɔkuale kɛ ya su nyagbe lo? Aloo ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, anɛ adesa ko ma nyɛ maa hɛɛ dami ní peemi mi kɛ ya si nyagbe lo? (Hiob 1:8-11) Hiob yi mluku kaa wɔ nɔuu, nɛ e tɔ̃ɔ. Se kɛ̃ ɔ, Yehowa suɔ Hiob ejakaa e ngmɛɛ we dami ní peemi he. w19.02 3-4 ¶6-7

Wa ma nyɛ maa ngɔ bɔ nɛ wa peeɔ wa ní ha ngɛ Baiblo mi anɔkuale ɔ he ɔ kɛ to nyumu ko nɛ Yesu tu e he munyu ngɛ e nɔ́ he tomi nɔ́ ko mi ɔ he. Yesu ngɔ Mawu Matsɛ Yemi ɔ he anɔkuale nɛ e he jua wa a kɛ to jua yelɔ blɔ hialɔ ko nɛ e ngɛ adiagba kpakpahi hlae ɔ he. E ya na adiagba a eko nɛ he jua wawɛɛ kaa e ya jua níhi tsuo nɛ e ngɛ ɔ “amlɔ nɔuu,” nɛ e kɛ ya he. (Mat. 13:45, 46) Jã kɛ̃ nɛ benɛ wa na Mawu Matsɛ Yemi ɔ he anɔkuale ɔ kɛ anɔkuale kpahi tsuo nɛ wa kase ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ, amlɔ nɔuu nɛ wa ngɔ níhi kɛ sã afɔle konɛ wa nine nɛ su anɔkuale nɛ e he jua wa wawɛɛ nɛ ɔ nɔ. Akɛnɛ anɔkuale ɔ se be he je ɔ, ‘wa be juae kɔkɔɔkɔ.’ (Abɛ 23:23) Aywilɛho sane ji kaa Mawu we bi komɛ a hɛ je bɔ nɛ anɔkuale ɔ he jua wa ha a nɔ, nɛ a ngmɛɛ he. E ko ba jã ngɛ wa blɔ fɔ mi kɔkɔɔkɔ! Mohu ɔ, kaa bɔ nɛ Baiblo ɔ wo wɔ ga kaa waa pee ɔ, e sa nɛ waa ‘ya nɔ nɛ waa hi nyɛɛe ngɛ anɔkuale ɔ nya.’ Enɛ ɔ maa tsɔɔ kaa anɔkuale ɔ he jua wa kɛ ha wɔ, nɛ wa be he ngmɛe kɔkɔɔkɔ. (3 Yoh. 2-4) Ke wa ha nɛ anɔkuale ɔ pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi, nɛ wa ba wa je mi ngɛ nya a, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ nyɛɛe ngɛ anɔkuale ɔ nya. w18.11 9 ¶3

A fã Israel bi ɔmɛ ke a ko ya tua Yɛriko ma a, mohu ɔ, daa ligbi ɔ, á bɔle ma a si kake, nɛ a pee jã ligbi ekpa. Se ngɛ ligbi kpaagone ɔ nɔ ɔ, á bɔle ma a si kpaago. Eko ɔ, ta buli ɔmɛ ekomɛ susu kaa e ji be puɛmi. Se nɔ nɛ ngɛ Israel bi ɔmɛ a hɛ mi nyɛɛe nɛ a nɛ́ lɛ ɔ lɛɛ e le nɔ́ nɛ e ngɛ pee. Blɔ tsɔɔmi nɛ ɔ nɛ a kɛ tsu ní ɔ ha nɛ a hemi kɛ yemi mi ba wa, nɛ a kɛ Yɛriko ta buli nɛ a he wa a kpi hɛ mi kɛ hɛ mi. (Yosh. 6:2-5) Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ sane nɛ ɔ mi? Be komɛ ɔ, eko ɔ, wa be blɔ tsɔɔmi ehe komɛ nɛ asafo ɔ ngɔ kɛ ha a sisi nue saminya. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, be ko nɛ be ɔ, e pee wɔ kaa e sɛ nɛ waa kase ní ngɛ tablɛti nɔ, aloo wa kɛ ya fiɛɛmi kɛ asafo mi kpehi. Se amlɔ nɛ ɔ, wa na se nami nɛ ngɛ ní nɛ ɔmɛ nɛ nyɛmimɛ kɛ tsuɔ ní ɔ he. Ke wa na se nami nɛ je tsakemi nɛ ɔmɛ a mi kɛ ba a, e haa nɛ wa hemi kɛ yemi mi waa, nɛ kake peemi nɛ ngɛ wa kpɛti kaa nyɛmimɛ ɔ hu mi waa. w18.10 23 ¶8-9

E be nyakpɛ kaa susumi nɛ nihi hɛɛ ngɛ Mesia a he kaa bɔ nɛ Yesu kaseli ɔmɛ hu susu ɔ he je nɛ Galilea bi ɔmɛ ná nɛ Yesu ba pee a matsɛ ɔ nɛ. Eko ɔ, a susu kaa Yesu maa pee nɔ yelɔ kpakpa, ejakaa e le munyu tumi saminya, e ma nyɛ ma tsa hiɔtsɛmɛ, nɛ e ma nyɛ ma ha nihi nɛ hwɔ ngɛ mɛ yee ɔ niye ní. Benɛ Yesu ha nimli 5,000 niye ní se ɔ, ni ɔmɛ a ní peepee ha nɛ e na a susumi. Baiblo ɔ de ke, “Benɛ Yesu na kaa a ma nɛ a ba nu lɛ pani nya nɛ a wo lɛ matsɛ ɔ, lɛ pɛ e je kɛ ho yoku ɔ nɔ ya ekohu.” (Yoh. 6:10-15) E nɔ jena a, ni ɔmɛ nyɛ we nɛ a pee nɔ́ ko. Yesu tsɔɔ mɛ yi mi tomi he je nɛ e ba. E ha nɛ a le kaa e ba nɛ e ba tsɔɔ mɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ he ní, se pi nɛ e ba ha mɛ he lo nya níhi. Yesu de mɛ ke: “Nyɛ tsu ní, se pi ngɛ niye ní nɛ e puɛɔ nɛ nyɛ ma ná a he je, mohu ɔ, ngɛ niye ní nɛ e ngɛ daa nɛ e haa nɔ neneene wami” ɔ he je.​—Yoh. 6:25-27. w18.06 4 ¶4-5

Yesu nu nihi nɛ a ngɛ kaa gla nɛ mi dɔ aloo kane nɛ ngɛ tsoe sulii ɔ sisi. Enɛ ɔ he ɔ, e susu a he, e je mi mi jɔmi kpo kɛ tsɔɔ mɛ, nɛ e to e tsui si ha mɛ. (Maak. 10:14) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa be nyɛe maa nu níhi a sisi nɛ waa tsɔɔ ní kaa Yesu! Se wa ma nyɛ ma susu nihi nɛ wa fiɛɛɔ ha mɛ ɔ a he, nɛ e sa nɛ waa pee jã. E sa nɛ waa hyɛ bɔ nɛ waa kɛ mɛ maa tu munyu ha, be nɛ e sa kaa waa ya a ngɔ, kɛ be nɛ e sa kaa waa ye ngɛ a ngɔ. Mwɔnɛ ɔ, jua yeli, ma nɔ yeli kɛ jami hɛ mi nyɛɛli nɛ a yi mi wa “plaa” nihi ayɔhi abɔ, nɛ a “gbɛ fĩa kaa jijɔhi nɛ a be hyɛlɔ.” (Mat. 9:36) Enɛ ɔ he ɔ, nihi babauu he we nihi yi, nɛ a be hɛ nɔ kami ko. Lɔ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa kɔ wa lilɛ mi saminya nɛ waa kɛ gbi nɛ sa nɛ tu munyu kɛ tsɔɔ kaa wa mi mi jɔ, nɛ wa susuɔ nɔ he. Nihi fuu buɔ wa sɛ gbi ɔ tue ngɛ a he nɛ wa susuɔ nɛ wa nuɔ mɛ sisi ɔ he je, se pi Baiblo mi nile nɛ a le kaa wa ngɛ ɔ pɛ he je. w18.09 31-32 ¶13-14

Mɛni e sa nɛ waa pee kɛ tsɔɔ kaa mumi mi níhi a he hia wɔ? E sa nɛ waa kase Baiblo ɔ nɛ waa ye Mawu mlaa amɛ a nɔ, nɛ́ bua jɔmi Mawu ɔ nɛ wa ma ja lɛ ɔ he nɛ hia wɔ wawɛɛ. Ke wa pee ní nɛ ɔmɛ ɔ, wa ma ná bua jɔmi, nɛ hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ Mawu si womi ɔmɛ a mi ɔ mi maa wa. (Tito 2:13) Ke wa suɔ nɛ wa ná bua jɔmi nitsɛ ngɛ si himi mi ɔ, lɛɛ e sa nɛ wa ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi waa kɛ Yehowa wa kpɛti daa. Bɔfo Paulo ngma ke: “Be fɛɛ be ɔ, nyɛ nya ngɛ Nyɔmtsɛ [Yehowa] mi. Ma de ekohu ke nyɛ nya!” (Filip. 4:4) Ja wa ná nile nɛ je hiɔwe ɔ loko huɛ bɔmi kpakpa maa hi waa kɛ Yehowa wa kpɛti. (Abɛ 3:13, 18) Ke wa suɔ nɛ wa ná bua jɔmi daa a, tsa pi Baiblo ɔ pɛ nɛ e sa kaa waa kane. Mohu ɔ, e sa nɛ waa ngɔ níhi nɛ wa kase ɔ kɛ tsu ní. Benɛ Yesu ngɛ se nami nɛ ngɛ he kaa waa kɛ níhi nɛ wa kaseɔ ɔ ma tsu ní ɔ tsɔɔe ɔ, e de ke: “Ke nyɛ le ní nɛ ɔmɛ nɛ nyɛ peeɔ ɔ, nyɛ ngɛ bua jɔmi.” (Yoh. 13:17; Yak. 1:25) Ke wa suɔ nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi waa kɛ Yehowa wa kpɛti nɛ wa ná bua jɔmi ɔ, enɛ ɔ ji nɔ́ titli nɛ maa ye bua wɔ. w18.09 18 ¶4-6

Epafra le nyɛmimɛ ɔmɛ saminya. Pi kaa e susuɔ a he kɛkɛ, se e sɔleɔ kɛ haa mɛ. E ngɛ mi kaa a ‘wo e kɛ [Paulo] tsuo tsu’ mohu lɛɛ, se lɔ ɔ ha we nɛ e kpa sɔlemi ha e nyɛmimɛ ɔmɛ. (Filem. 23) Anɛ pi nɔ ko nɛ e fo we lɛ pɛ e nɔ́ mi ji nɛ ɔ lo? He wami ngɛ sɔlemi nɛ wa maa sɔle ha wa nyɛmimɛ Kristofohi ɔ mi wawɛɛ, titli ke wa wo a biɛ ta ngɛ sɔlemi mi. (2 Kor. 1:11; Yak. 5:16) Ke o hyɛ ɔ, mɛnɔmɛ nɛ o ma nyɛ maa wo a biɛ ta ngɛ o sɔlemi mi. Kaa bɔ nɛ Epafra pee ɔ, wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi fuu sɔleɔ kɛ haa nyɛmimɛ nɛ a kɛ mɛ ngɛ asafo mi kɛ wekuhi nɛ a kɛ kahi kɛ nyagbahi ngɛ kpee nɛ a ngɛ mɔde bɔe kaa a maa da nya. Jehanɛ hu ɔ, e he hia nɛ wa kai wa nyɛmimɛ nɛ a suɔli gbo, ni nɛmɛ nɛ a kɛ oslaa ko kpe aloo ta hwumi ha nɛ a si himi pee basaa, kɛ ni nɛmɛ nɛ sika sane puɛ ngɛ a ma mi ɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi babauu hia wa sɔlemi, nɛ jã nɛ wa maa pee ɔ maa ye bua mɛ wawɛɛ. w18.09 5-6 ¶12-13

Tsa pi he lo nya níhi nɛ ngɛ wa dɛ nɛ wa ma ha nihi eko ɔ pɛ he munyu nɛ Paulo ngɛ tue. Paulo ngɛ tsɔɔe hu kaa e sa nɛ waa wo nihi he wami nɛ waa je Baiblo ɔ mi kɛ wo mɛ ga. (Níts. 20:31-35) Paulo ngɔ e munyu tumi kɛ e ní peepee kɛ tsɔɔ wɔ kaa e sa nɛ waa ngɔ wa be kɛ wa he wami kɛ ye bua nihi, wa susu a he nɛ́ waa suɔ mɛ hulɔ. Níhi a mi hlali nɛ a kaseɔ adesahi a ní peepee he ní ɔ hu tsɔɔ kaa nɔ́ hami haa nɔ bua jɔmi. Womi ko tsɔɔ kaa “nihi ye odase kaa benɛ a ye bua ni kpahi se ɔ, mɛ nitsɛmɛ a bua jɔ wawɛɛ.” Níhi a mi hlali tsɔɔ kaa yemi kɛ buami nɛ waa kɛ haa nihi he hia wawɛɛ ejakaa e haa nɛ wa nuɔ he kaa “se nami ngɛ wa he.” Enɛ ɔ he ɔ, níhi a mi hlali woɔ nihi he wami kaa a ngɔ a he kɛ ha kɛ ye bua ngɛ he nɛ a ngɛ ɔ konɛ a ná bua jɔmi kɛ nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, níhi a mi hlami nɛ a pee nɛ ɔ pee we wɔ nyakpɛ ejakaa wa le kaa Yehowa de kɛ to momoomo ngɛ e Munyu ɔ mi kaa nɔ́ hami haa nɔ bua jɔmi.​—2 Tim. 3:16, 17. w18.08 22 ¶17-18

Gbami ko nɛ Yesaya gba ngɛ wa Nyɔmtsɛ Yesu Kristo he ɔ woɔ wa bua, nɛ e haa wɔ hɛ kɛ nɔ fɔmi. Yesaya gba ke, “pi nɔ́ nɛ [Yesu] hɛ ngmɛ na, loo e tue nu” ɔ nɛ e maa da nɔ kɛ kojo. Mohu ɔ, “e kɛ dami sane yemi maa kojo ohiatsɛmɛ.” (Yes. 11:3, 4) Mɛni he je nɛ munyu nɛ ɔ woɔ wa bua a? Ejakaa je nɛ wa ngɛ mi ɔ, nihi hlaa nɔ mi, nɛ a daa níhi nɛ a naa nɔ kɛ kojo ɔ nihi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wɔ tsuo wa hia Kojolɔ nɛ e ye mluku ɔ, ejakaa lɛɛ lɛɛ e be nɔ́ nɛ e hɛ ngmɛ naa a nɔ dae kɛ kojo wɔ! Daa ligbi ɔ, wa kojoɔ nihi ngɛ wa tsui mi. Se akɛnɛ wa yi mluku he je ɔ, wa be nyɛe maa kojo nihi ngɛ blɔ nɛ da nɔ kaa bɔ nɛ Yesu peeɔ ɔ, ejakaa wɔɔ lɛɛ wa daa níhi nɛ wa hɛ ngmɛ naa a nɔ kɛ kojoɔ. Se benɛ Yesu ngɛ zugba a nɔ ɔ, e fã ke wa ko da “níhi nɛ hɛ ngmɛ naa a nɔ” kɛ kojo, mohu ɔ, waa “kojo dami kojomi.” E ngɛ heii kaa Yesu suɔ nɛ waa kase lɛ konɛ wa ko da bɔ nɛ wa naa nihi ha a nɔ kɛ kojo mɛ. w18.08 8 ¶1-2

Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yehowa kɛ wɔ tui munyu tɛɛ kɛ ji hiɔwe. Mohu ɔ, e haa wɔ blɔ tsɔɔmihi kɛ guɔ e Munyu nɛ ji Baiblo ɔ nɔ. Jehanɛ hu ɔ, Yehowa mumi ɔ yeɔ bua “nɔ hyɛlɔ anɔkualetsɛ ɔ” nɛ e haa wɔ niye ní be fɛɛ be. (Luka 12:42) Womihi, videohi, munyuhi nɛ a fiaa nɛ a buɔ tue kɛ ní kpahi nɛ a pee ha wɔ ɔ haa nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi waa! Munyuhi nɛ Mawu tu nɛ a ngma ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ nɛ wo wɔ he wami konɛ wa ná nɔ mi mami kaa Yehowa ma je nyagbahi tsuo nɛ Satan kɛ je yaya nɛ ɔ kɛ ba wa nɔ ɔ kɛ je. Nyɛ ha nɛ waa fia wa pɛɛ si kaa wa maa bu Yehowa gbi tue saminya. Ke wa pee jã a, wa ma nyɛ maa da nyagbahi nɛ waa kɛ ngɛ kpee amlɔ nɛ ɔ kɛ nyagbahi nɛ waa kɛ maa kpe hwɔɔ se ɔ tsuo a nya. Baiblo ɔ de ke: “Nyɛ hia si fimi bɔ nɛ pee nɛ ke nyɛ pee Mawu suɔmi nya ní ta a, nyɛ nine nɛ su si womi ɔ mi bami ɔ nɔ.”​—Heb. 10:36. w19.03 13 ¶17-18

Mose nyɛɛ Israel bi ɔmɛ a hɛ mi jehahi babauu, se amlɔ nɛ ɔ, Yoshua ji nɔ nɛ ma bɔni a hɛ mi nyɛɛmi. Enɛ ɔ he ɔ, eko ɔ, e ma bi e he ke, ‘Anɛ Israel bi ɔmɛ maa kplɛɛ nɛ ma nyɛɛ a hɛ mi lo?’ (5 Mose 34:8, 10-12) Baiblo mi níhi a mi hlami womi ko de ngɛ Yoshua 1:1, 2 ɔ he ke: “Blema kɛ mwɔnɛ ɔ, be nɛ a kɛ tsakeɔ nɔ yemi ngɛ ma ko mi ɔ ngɛ oslaa wawɛɛ. Ejakaa jamɛ a be ɔ mi ɔ, e yi kulaa kaa basabasa peemi maa ba ma a mi.” Sisi numi ngɛ he kaa Yoshua ye gbeye, se be bɔɔ se ɔ, e pee kã. (Yosh. 1:9-11) Nile ngɛ mi kaa Yoshua ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ Mawu mi. Kaa bɔ nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ ɔ, Yehowa gu bɔfo ko nɔ kɛ tsɔɔ Yoshua kɛ Israel bi ɔmɛ blɔ. E ma nyɛ maa ba kaa bɔfo nɛ ɔ ji Munyu ɔ, nɛ ji Mawu Bi tɛte ɔ. (2 Mose 23:20-23; Yoh. 1:1) Yehowa ye bua Israel bi ɔmɛ nɛ a nyɛ da tsakemihi nɛ ba benɛ Yoshua bɔni ma a hɛ mi nyɛɛe ɔ nya. w18.10 22-23 ¶1-4

Yehowa le nihi tsuo nɛ a jeɔ a tsui mi kɛ sɔmɔɔ lɛ ɔ, nɛ e ngma a biɛ ngɛ e “kaimi womi” ɔ mi. Ke wa suɔ nɛ wa biɛ nɛ tlɔ Yehowa “kaimi womi” ɔ mi ɔ, ní komɛ ngɛ nɛ e sa nɛ waa pee. Mo kadi kaa Malaki de ke e sa nɛ waa ‘ye Yehowa gbeye nɛ wa pue wa yi mi tɛ ngɛ e biɛ ɔ he.’ Ke wa ja nɔ kpa ko aloo nɔ́ kpa ko ɔ, Yehowa ma je wa biɛ kɛ je e womi ɔ mi. (2 Mose 32:33; La 69:28) Se Yehowa si nɛ wa maa wo kaa wa maa pee e suɔmi nya ní kɛ baptisimi nɛ a maa baptisi wɔ ɔ pɛ pi. He nɔ jɔɔmi kɛ baptisimi ngɔɛ be fuu. Se Yehowa se nɛ wa ma fĩ kaa e we bi ɔ lɛɛ, e sa nɛ waa pee jã be fɛɛ be. Be abɔ nɛ wa ngɛ wami mi ɔ, e sa nɛ wa ní peepee nɛ tsɔɔ kaa wa buɔ Yehowa tue.​—1 Pet. 4:1, 2. w18.07 23-24 ¶7-9

Hɛ mi yami nɛ ɔ bɛ gu. E sa nɛ waa bɔ wa he mɔde loko wa ma nyɛ maa ya wa hɛ mi. Ja wa kase ní, nɛ wa níhi a sisi numi ya hɛ mi loko wa ma nyɛ maa wa ngɛ mumi mi. Enɛ ɔ he je nɛ a woɔ wɔ he wami kaa daa ligbi ɔ, waa kane Baiblo ɔ fã ko ɔ nɛ. (La 1:1-3) Anɛ o kɛ pee oti kaa o maa pee jã lo? Ke o kane Baiblo ɔ daa ligbi ɔ, e maa ye bua mo nɛ o maa nu Yehowa sisi tomi mlaa amɛ kɛ e mlaa amɛ a sisi saminya. Mlaa nɛ he hia nɛ e sa kaa Kristofohi nɛ a ye nɔ ji mlaa nɛ kɔɔ suɔmi he ɔ. Yesu de e kaseli ɔmɛ ke: “Ke suɔmi ngɛ nyɛ kpɛti ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ nihi tsuo maa le kaa nyɛ ji ye kaseli.” (Yoh. 13:35) Yesu nyɛminyumu Yakobo tsɛ suɔmi ke “odehe mlaa.” (Yak. 2:8) Paulo de ke: “Suɔmi ji mlaa a nɔ yemi.” (Rom. 13:10) E pee we wɔ nyakpɛ kaa a tu suɔmi he munyu kikɛ, ejakaa Baiblo ɔ tsɔɔ kaa “Mawu ji suɔmi.”​—1 Yoh. 4:8. w18.06 19 ¶14-15

Yehowa mi mi la nɛ Israel bi ɔmɛ wo, se Mose mohu nɛ e mi mi fu. Akɛnɛ e nyɛ we nɛ e ye e he nɔ he je ɔ, e tu munyu basabasa, nɛ e susuu we nɔ́ nɛ maa je e ní peepee ɔ mi kɛ ba a he. Mose ha nɛ ni kpahi a ní peepee je e hɛ ngmɛ kɛ je Yehowa nɔ. Mose tsu kekleekle si fɔfɔɛ ɔ he ní ngɛ blɔ nɛ da nɔ. (2 Mose 7:6) Se eko ɔ, Israel bi atuã tsɔli nɛ e kɛ mɛ nyɛɛ jeha babauu ɔ a ní peepee ba gbe e nya. E ma nyɛ maa ba kaa Mose ngɛ bɔ nɛ Israel bi ɔmɛ a ní peepee ha nɛ e hao ha a he susue, nɛ lɔ ɔ he je ɔ, e susuu we Yehowa hɛ mi nyami nɛ e sa nɛ e wo ɔ he. Ke nihi a ní peepee je anɔkualetsɛ Mose hɛ ngmɛ kɛ je Yehowa nɔ nɛ e tɔ̃ ɔ, lɛɛ e ma nyɛ maa ba jã ngɛ wɔ hu wa blɔ fa mi. Wa si fɔfɔɛ ngɛ kaa Mose nɔ́ ɔ, ejakaa e piɛ bɔɔ nɛ wɔ hu wa maa sɛ je ehe nɛ Yehowa wo si ɔ mi. (2 Pet. 3:13) Wa ti nɔ ko nɔ ko be suɔe nɛ jɔɔmi nɛ ɔ nɛ bɔ lɛ. Se loko wa nine ma nyɛ maa su jɔɔmi nɛ ɔ nɔ ɔ, ja wa hyɛ Yehowa nɛ wa pee e suɔmi nya ní be fɛɛ be.​—1 Yoh. 2:17. w18.07 15 ¶14-16

Satan be nyɛe maa nyɛ wa nɔ nɛ waa pee níhi nɛ wa sume. (Yak. 1:14) Nihi fuu peeɔ Satan suɔmi nya ní nɛ a li. Se ke nɔ ko ba kase anɔkuale ɔ, e sa nɛ e hla nɔ nɛ e ma sɔmɔ. (Níts. 3:17; 17:30) Ke wa fia wa pɛɛ si kaa wa maa pee Mawu suɔmi nya ní ɔ, nɔ́ ko nɔ́ ko be nɛ Satan ma nyɛ maa pee nɛ lɔ ɔ ma ha nɛ wa kpa Mawu anɔkuale yemi. (Hiob 2:3; 27:5) Ní kpa komɛ hu ngɛ nɛ Satan kɛ daimonio ɔmɛ be nyɛe maa pee. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Ngmami ɔ de we ngɛ he ko he ko kaa a ma nyɛ maa le nɔ́ nɛ wa ngɛ susue aloo nɔ́ nɛ ngɛ wa tsui mi. Yehowa kɛ Yesu pɛ nɛ a le nɔ́ nɛ ngɛ wa tsui mi. (1 Sam. 16:7; Maak. 2:8) Ke wa bɔ mɔde nɛ wa ha nɛ wa munyu tumi kɛ wa ní peepee kɛ Mawu suɔmi nya ní kɔ ɔ, wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa be Abosiami blɔ ngmɛe nɛ e ye wɔ awi pe bɔ nɛ wa ma nyɛ maa da nya. (La 34:7) E he hia nɛ waa le wa he nyɛlɔ ɔ saminya, se e sɛ nɛ wa ha nɛ e wo wa he gbeye. E ngɛ mi kaa wa yi mluku mohu lɛɛ, se ngɛ Yehowa yemi kɛ buami nya a, wa ma nyɛ maa ye Satan nɔ kunimi. Ke wa te si kɛ wo lɛ ɔ, e maa tu wa nya fo.​—Yak. 4:7; 1 Pet. 5:9. w18.05 26 ¶15-17

Ngɔɔ lɛ kaa o suɔ nɛ o hia blɔ kɛ ya tsitsaa he ko konɛ o ya tsu nɔ́ ko nɛ he hia he ní. Loko o maa su lejɛ ɔ, e he maa hia nɛ o sɛ lɔle mi kɛ hia blɔ gagaa. Benɛ o su lɔle tesia a, o na kaa lɔlehi fuu ngɛ lejɛ ɔ. E sa nɛ o sɛ lɔle nɛ yaa ma tutuutu nɛ o yaa nɔ ɔ mi! Ke o ya sɛ lɔle saisaa ko mi ɔ, a maa ngɔ mo kɛ ho he kpa ya. Mwɔnɛ ɔ, e ngɛ kaa nɔ́ nɛ nihewi kɛ yihewi ngɛ blɔ gagaa ko hiae ngɛ a si himi mi. Be komɛ ɔ, nihewi kɛ yihewi peeɔ basaa ngɛ nɔ́ nɛ a maa pee ngɛ si himi mi ɔ he. Se nihewi kɛ yihewi, ke nyɛ le nɔ́ tutuutu nɛ nyɛ maa pee ngɛ nyɛ si himi mi hwɔɔ se ɔ, e be yee ha nyɛ kaa nyɛ maa mwɔ yi mi kpɔ nɛ da. Anɛ o maa ngɔ Yehowa suɔmi nya ní peemi kɛ pee oti ngɛ o si himi mi lo? Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ a ngɔ Yehowa blɔ tsɔɔmi kɛ tsu ní ngɛ sukuu yami, ní tsumi, weku blɔ nya ní tsumi, kɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ mi. Enɛ ɔ ma bi nɛ nɔ ɔ nɛ ngɔ Mawu jami mi otihi kɛ ma e hɛ mi. Nihewi kɛ yihewi nɛ a kɛ Yehowa sɔmɔmi ma a hɛ mi ɔ ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa maa jɔɔ mɛ. w18.04 25 ¶1-3

Yefta ye si nɛ e wo ɔ nɔ nɛ e ngɔ e biyo nɛ e li nyumu ɔ kɛ ho Shilo ya konɛ e ya sɔmɔ ngɛ sɔlemi we ɔ e wami be tsuo. (Many. 11:30-35) E ngɛ mi kaa nɔ́ nɛ ɔ gba Yefta nya mohu lɛɛ, se e ma gba e biyo ɔ nya pe e tsɛ ɔ po. Se kɛ̃ ɔ, Yefta biyo ɔ je e tsui mi nɛ e kplɛɛ nɔ kaa e maa pee kaa bɔ nɛ e tsɛ ɔ wo Yehowa si ɔ. (Many. 11:36, 37) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e be gba si himi mi sɛe, nɛ e be fɔe. Jehanɛ hu ɔ, a weku ɔ biɛ maa laa, nɛ a weto níhi maa je a dɛ. Atsinyɛ jemi ko be he kaa Yefta biyo ɔ maa hia bua womi kɛ he wami womi wawɛɛ nitsɛ. Baiblo ɔ de ke: ‘Daa jeha a, Israel yihewi ɔmɛ yaa nɛ a ya jeɔ Yefta, Gilead no ɔ biyo ɔ yi ligbi eywiɛ ngɛ jeha a mi.’ (Many. 11:39, 40) Jã kɛ̃ nɛ mwɔnɛ ɔ, Kristofohi nɛ a sɛ we gba si himi mi nɛ a peeɔ babauu ngɛ “Nyɔmtsɛ ɔ níhi” a mi ɔ hu sa yi jemi, nɛ a hia he wami womi.​—1 Kor. 7:32-35. w18.04 17 ¶10-11

Bɔfohi babauu ya piɛɛ Satan he kɛ tsɔ atuã. Loko Nyu Kpekpemi ɔ maa ba a, Satan sisi hiɔwe bɔfo komɛ, nɛ a kɛ yihi ba ná bɔmi ngɛ zugba a nɔ. Baiblo ɔ ngɔ nɔ́ he tomi nɔ́ ko kɛ tsɔɔ anɔkuale munyu nɛ ɔ mi. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa benɛ a sake drako ɔ kɛ je hiɔwe kɛ ba zugba a nɔ ɔ, e gbla hiɔwe dodoe ɔmɛ a mi dlami etɛ mi kake kɛ piɛɛ e he. (1 Mose 6:1-4; Kpoj. 12:3, 4) Benɛ bɔfo nɛ ɔmɛ je Mawu weku ɔ mi ɔ, a ya je Satan he wami sisi. Tsa pi basabasa kɛkɛ nɛ atua tsɔli nɛ ɔmɛ peeɔ. Satan hyɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ nɔ kɛ to lɛ hu e matsɛ yemi sisi, nɛ e wo e he matsɛ. Ngɛ mumihi a je ɔ, Satan to daimonio ɔmɛ kɛ wo nɔ yemihi a mi, nɛ e ha mɛ he wami, nɛ e pee mɛ je ɔ nɔ yeli. (Efe. 6:12) Satan guɔ e daimonio ɔmɛ a nɔ kɛ kudɔɔ adesahi a nɔ yemi ɔmɛ ngɛ e blɔ nya tomi ɔ sisi. w18.05 23 ¶5-6

Suɔmi nɛ Mawu ngɛ kɛ ha wɔ he je ɔ, ke wa pee nɔ́ ko nɛ dɛ ɔ, e tsɔseɔ wɔ. Be ko nɛ Mawu wo David ga a, David kplɛɛ ga womi ɔ nɔ. E pue e yi mi tɛ ngɛ ga womi nɛ Mawu kɛ ha lɛ ɔ he, e kplɛɛ nɔ, nɛ e kɛ tsu ní. Ke mo hu o pee jã a, suɔmi nɛ o ngɛ kɛ ha Mawu ɔ mi maa wa, nɛ o maa suɔ kaa o maa bu lɛ tue. Jehanɛ hu ɔ, o nane maa pi si wawɛɛ ngɛ anɔkuale ɔ mi. Nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Christin de ke, “Ke i hla níhi a mi, nɛ i pue ye yi mi tɛ ngɛ he ɔ, i nuɔ he kaa imi lɛ Yehowa kɛ ngɛ munyu tue ɔ nɛ!” Wa ma nyɛ ma de kɛ nɔ mi mami kaa mumi mi níhi a he nɛ wa ma susu ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa maa le ní saminya, nɛ wa ma kɔ nɔ́ se. Jehanɛ hu ɔ, wa ma nyɛ maa nu bɔ nɛ je ɔ si fɔfɔɛ ngɛ ha amlɔ nɛ ɔ kɛ bɔ nɛ e maa hi ha hwɔɔ se ɔ sisi. Mɛni he je nɛ Mawu ha mo nile, nɛ e yeɔ bua mo konɛ o nyɛ nɛ o kɔ nɔ́ se ɔ? E suɔ nɛ o ngɔ otihi nɛ sa kɛ ma o hɛ mi, o mwɔ yi mi kpɔhi nɛ da, nɛ o ná hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa hwɔɔ se ɔ, níhi maa hi!​—Yes. 26:3. w18.12 26 ¶9-10