December

Ke wa kudɔɔ we wa munyu tutui saminya a, e ma nyɛ maa ngɔ nyagbahi fuu kɛ ba. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke o kɛ nɔ ko nɛ e je he nɛ a tsi wa ní tsumi ɔ nya ngɛ kpe ɔ, anɛ e peeɔ mo kaa o bi lɛ bɔ nɛ a to wa ní tsumi ɔ he blɔ nya ha ngɛ lejɛ ɔ he sane lo? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, o hɛɛ we juɛmi yaya ko. Wa suɔ wa nyɛmimɛ ɔmɛ, nɛ wa suɔ nɛ waa le si fɔfɔɛ mi nɛ a ngɛ. Jehanɛ hu ɔ, ke wa ngɛ sɔlee ha mɛ ɔ, wa suɔ nɛ wa de ní pɔtɛɛ komɛ ngɛ wa sɔlemi ɔ mi. Se be nɛ ɔ ji be nɛ e sɛ nɛ waa tu munyu. Ke wa nyɛ nɔ ko nɔ kaa e de wɔ laami sane ko ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa sume nɔ ɔ, nɛ wa sume nyɛmimɛ nɛ a sume nɛ sane ɔ nɛ je kpo ɔ hulɔ. Atsinyɛ jemi ko be he kaa wa ti nɔ ko sume nɛ e ngɔ nyagba kpa ko kɛ ba wa nyɛmimɛ nɛ a ngɛ mahi nɛ a tsi wa ní tsumi ɔ nya ngɛ mi ɔ a nɔ. Nɛ jã nɔuu kɛ̃ nɛ wa nyɛmimɛ nɛ a ngɛ ma nɛ ɔmɛ a mi ɔ hu be suɔe nɛ a de wɔ blɔ nya pɔtɛɛ nɛ a to kɛ ha fiɛɛmi ní tsumi ɔ kɛ asafo mi kpehi ngɛ lejɛ ɔ. w20.03 21 ¶11-12

Pi Mawu yi mi tomi ji kaa adesahi nɛ a gbo. Se loko Adam kɛ Hawa ma nyɛ maa hi si kɛ ya neneene ɔ, ja a ye fami nɛ e nɔ yemi wɛ nɛ Yehowa kɛ ha mɛ ɔ nɔ. Yehowa fã ke: ‘Kpakpa kɛ yayami lemi tso ɔ lɛɛ, koo ye e yiblii, ejakaa ligbi nɛ o maa ye e yiblii ɔ, o ma gbo kokooko.’ (1 Mose 2:16, 17) Kɛkɛ nɛ Satan ba, nɛ e kɛ Hawa ba tu munyu kɛ gu sinɔ ko nɔ, nɛ e tu munyu nɛ je kpo ngɛ wa mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi ɔ nɛ. Aywilɛho sane ji kaa Hawa he lakpa munyu ɔ ye, nɛ e ye tso yiblii ɔ. Pee se ɔ, e huno ɔ hu ye tso yiblii ɔ eko. (1 Mose 3:6) Nɔ́ nɛ a pee ɔ ha nɛ yayami kɛ gbenɔ sã adesahi tsuo. (Rom. 5:12) Adam kɛ Hawa gbo kaa bɔ nɛ Mawu de ɔ. Se Satan kpa we lakpa yemi ngɛ gbenɔ he. Pee se ɔ, e ngɔ lakpa munyu kpahi kɛ piɛɛ he. Lakpa munyu nɛ ɔmɛ eko ji kaa nɔ́ ko ngɛ nɔmlɔ mi nɛ e gbo we, nɛ ke nɔ ko gbo ɔ, jamɛ a nɔ́ ɔ ya tsaa si himi nɔ ngɛ mumihi a je ko mi. Satan ngɔ lakpa munyu slɔɔtoslɔɔtohi kaa kikɛ kɛ sisi nihi fuu kɛ ba si mwɔnɛ ɔ.​—1 Tim. 4:1. w19.04 14-15 ¶3-4

Jokuɛwi a juɛmi se wɛ tsɔ nɛ a ma nyɛ ma susu níhi a he saminya, nɛ́ a mwɔ a yi mi kpɔ loo a yu a he kɛ je oslaahi a he. Enɛ ɔ he ɔ, e yi kulaa kaa nihi maa sisi jokuɛwi nɛ a pee mɛ nisɛ ní. Nihi nɛ a peeɔ jokuɛwi nisɛ ní ɔ tuɔ lakpa munyu komɛ kɛ sisiɔ mɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, a deɔ jokuɛwi ɔmɛ kaa mɛ lɛ a ha nɛ e ba jã, aloo e sɛ nɛ a de nɔ ko, nɛ ke a de nɔ ko po ɔ, a be mɛ hee nɛ a ye, aloo ke nɔkɔtɔma ko kɛ jokuɛ ko ná bɔmi ɔ, e tsɔɔ kaa a suɔ a sibi. Jehahi babauu maa be loko jokuɛ ɔ ma ba le kaa munyu nɛ ɔmɛ ji lakpa. Ke jokuɛwi nɛ a pee mɛ nisɛ ní ɔ ngɛ wae ɔ, eko ɔ, a ma pia a he, nɛ a maa nu he kaa se nami be a he hu, nɛ e sɛ nɛ a je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ mɛ aloo a wo a bua. Níhi nɛ wa susu a he nɛ ɔ ha nɛ wa na kaa nihi nɛ a pee mɛ nisɛ ní ɔ kɛ nyagbahi nɛ a mi wa ma nyɛ maa kpe jehahi babauu. Mwɔnɛ ɔ, “nihi nɛ a nui nɔ́ he hí nɔ” kɛ ‘nimli yayamihi kɛ nɔ sisili ngɛ a hɛ mi yae ngɛ yayami peemi mi wawɛɛ.’ Enɛ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a mi.​—2 Tim. 3:1-5, 13. w19.05 15 ¶7-8

Mɛni blɔhi a nɔ Yesu gu kɛ tsɔɔ nihi ní? Kekleekle ɔ, e tsɔɔ nihi ní kɛ gu munyuhi nɛ e tu ɔmɛ a nɔ. He wami ngɛ e munyu ɔmɛ a mi wawɛɛ ejakaa e tsɔɔ nihi anɔkualehi nɛ kɔɔ Mawu he, nɔ́ he je nɛ wa ngɛ wami mi, kɛ nɔ́ he je nɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ pɛ lɛ ma nyɛ ma je adesahi a nyagbahi kɛ je. (Luka 24:19) Yesu ngɔ e ní peepee hu kɛ tsɔɔ nihi ní. Bɔ nɛ e ba e je mi ha a tsɔɔ e se nyɛɛli ɔmɛ bɔ nɛ e sa kaa mɛ hu a ba a je mi ha. (Yoh 13:15) Mɛni be nɛ Yesu tsɔɔ nihi ní? E tsɔɔ nihi ní kɛ je benɛ e je e sɔmɔmi ní tsumi ɔ sisi kɛ ya si benɛ a gbe lɛ. (Mat. 4:23) Jehanɛ hu ɔ, benɛ a tle lɛ si se ɔ, e tsɔɔ e kaseli ɔmɛ ní. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e je e he kpo kɛ tsɔɔ kaseli maa pee 500 kɛ se, nɛ e fã mɛ ke a ya ‘pee nihi kaseli.’ (Mat. 28:19, 20; 1 Kor. 15:6) Benɛ Yesu kpale kɛ ho hiɔwe ya a, e yaa nɔ nɛ e tsɔɔ e kaseli ɔmɛ ní kaa asafo ɔ yi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ngɛ jeha 96 mi ɔ, Kristo gu bɔfo Yohane nɔ kɛ wo Kristofohi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ he wami, nɛ e wo mɛ ga.​—Kol. 1:18; Kpoj. 1:1. w19.05 3 ¶4-5

Ligbi etɛ nɛ ɔ, nihi babauu tsuɔ ní wawɛɛ bɔ nɛ pee nɛ a ná sika kɛ hyɛ a he. Wa nyɛmimɛ babauu hu ngɔɔ ngmlɛfiahi fuu kɛ tsuɔ ní wawɛɛ konɛ a ná sika kɛ hyɛ a weku ɔmɛ. Daa ligbi ɔ, nihi babauu ngɔɔ ngmlɛfiahi abɔ kɛ hiaa blɔ kɛ ya tsuɔ ní loko a baa we mi. Ni komɛ hu tsuɔ ní tsumi nɛ he wa kɛ hyɛɔ a he. Ke nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ ke ba suɔ we mi gbɔkuɛ ɔ, kɛkɛ pɔ tɔ a he! Enɛ ɔ he ɔ, a nyɛ we ní kasemi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e sa nɛ waa to be nɛ waa kase Mawu Munyu ɔ kɛ wa Baiblo kasemi womi ɔmɛ wawɛɛ. Huɛ bɔmi kpakpa nɛ maa hi waa kɛ Yehowa wa kpɛti kɛ neneene wami nɛ wa ma ná a daa si ngɛ ní nɛ wa maa kase ɔ nɔ! (1 Tim. 4:15) Ni komɛ ngɛ nɛ daa ligbi ɔ, a teɔ si mɔtu mla nɛ a kaseɔ ní ejakaa jamɛ a be ɔ mi ɔ, we ɔ mi jɔ dii, nɛ akɛnɛ a hwɔ si kɛ jɔɔ a he he je ɔ, e yi ha mɛ kaa a maa nu nɔ́ nɛ a ngɛ kasee ɔ sisi. Ni komɛ hu ngɛ nɛ ke a yaa hwɔ si ɔ, a ngɔɔ hɛngmɛfia bɔɔ kɛ kaseɔ Baiblo ɔ, nɛ a pueɔ a yi mi tɛ ngɛ he. w19.05 26 ¶1-2

Wa be nyɛe maa pee tsakemi nɛ ɔmɛ ngɛ ligbi kake mi, nɛ tsakemi ɔmɛ hu be bae kɛkɛ. E he hia nɛ waa “bɔ mɔde wawɛɛ” jehahi babauu loko wa ma nyɛ maa pee tsakemihi. (2 Pet. 1:5) E sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ wa tsake bɔ nɛ wa ngɛ ha nitsɛnitsɛ ngɛ wa tsui mi ɔ. Sɔlemi ji kekleekle nɔ́ nɛ he hia. E sa nɛ waa sɔle kaa bɔ nɛ la polɔ ɔ sɔle ɔ. E sɔle ke: “Mawu, bɔɔ tsui nɛ he tsɔ ha mi; ngɔɔ mumi nɛ yeɔ mo anɔkuale kɛ wo ye mi.” (La 51:10) E sa nɛ waa kplɛɛ nɔ kaa e he hia nɛ wa tsake he wami nɛ kudɔɔ wa juɛmi ɔ, nɛ wa bi Yehowa konɛ e ye bua wɔ kɛ pee jã. Yi mi tɛ puemi ji nɔ́ enyɔne nɛ he hia wawɛɛ. Be fɛɛ be nɛ wa maa kane Mawu Munyu ɔ, e sa nɛ wa he be kɛ pue wa yi mi tɛ, aloo wa susu níhi nɛ wa kane ɔmɛ a he kɛ ya tsitsaa konɛ waa le níhi nɛ ngɛ wa juɛmi kɛ wa tsui mi nɛ e sa kaa wa tsake. (La 119:59; Heb. 4:12; Yak. 1:25) E sa nɛ waa hyɛ kaa alini wa hɛɛ je ɔ susumi ko lo. Ke wa na kaa wa ngɛ gbɔjɔmi ko ɔ, e sa nɛ waa kplɛɛ nɔ, nɛ́ waa bɔ mɔde nɛ wa tsu he ní. w19.06 8 ¶1; 10 ¶10; 12 ¶11-12

Ke o ngɛ yi mi kpɔ ko mwɔe ɔ, moo hla be nɛ o kɛ ma tsu o yi mi kpɔ mwɔmi ɔ he ní nɛ o ko tsake be ɔ. Ko de ke o ngɛ be kpakpa mlɛe loko o tsu he ní. Eko ɔ, jamɛ a be ɔ be bae. (Fiɛlɔ 11:4) Hyɛ saminya nɛ níhi nɛ a he hia we tsɔ ɔ nɛ ko ngɔ o be aloo o he wami nɛ o kɛ ma tsu níhi nɛ a he hia a he ní ɔ. (Filip. 1:10) Ke e maa hi ɔ, moo hla be nɛ nɔ́ ko be o juɛmi jee kɛ je nɔ́ nɛ o ngɛ tsue ɔ nɔ. Ha nɛ ni kpahi nɛ a le kaa o be suɔe nɛ a gbla o juɛmi kɛ je nɔ́ ko nɛ o ngɛ pee ɔ nɔ. E maa hi kaa o maa gbe o fon ɔ, aloo o maa kane sɛ gbi nɛ nihi maa mane mo ɔ pee se. Nɔ́ nɛ maa je yi mi kpɔ ko nɛ o mwɔ ɔ mi kɛ ba a ngɛ kaa he ko pɔtɛɛ nɛ o ngɛ blɔ hiae kɛ yaa. Ke o suɔ nɛ o ya su he nɛ o yaa a, nɛ a tsi blɔ nɛ o ngɛ nɔ nyɛɛe ɔ po ɔ, e sa nɛ o ya gu blɔ kpa nɔ konɛ o nyɛ nɛ o tsa blɔ hiami ɔ nɔ. Jã kɛ̃ nɛ ke wa ngɔ wa juɛmi kɛ ma níhi nɛ maa je yi mi kpɔ ko nɛ wa mwɔ ɔ mi kɛ ba a nɔ ɔ, wa maa ya nɔ nɛ wa tsu he ní ke waa kɛ nyagbahi ngɛ kpee po.​—Gal. 6:9. w19.11 30 ¶17-18

Mɛni nɛ e sa nɛ o da nɔ kɛ mwɔ o yi mi kpɔ kaa o ma ha nɛ a baptisi mo? Kɛ gu Baiblo ɔ nɛ o ba kase saminya a nɔ ɔ, o ba le Yehowa he ní fuu, o ba le bɔ nɛ e ngɛ ha kɛ bɔ nɛ e peeɔ e ní ha. Níhi nɛ o kase ngɛ e he ɔ ta o tsui he, nɛ lɔ ɔ ha nɛ suɔmi nɛ o ngɛ kɛ ha lɛ ɔ mi wa. E sa nɛ o da suɔmi nɛ o ngɛ kɛ ha Yehowa a nɔ kɛ mwɔ o yi mi kpɔ kaa o ma ha nɛ a baptisi mo. Nɔ́ kpa ko hu nɛ o ma nyɛ maa da nɔ kɛ ha nɛ a baptisi mo ji Baiblo ɔ mi anɔkualehi nɛ o kase nɛ o he ye ɔ. Mo susu nɔ́ nɛ Yesu de benɛ e fã kaa a pee nihi kaseli ɔ he nɛ o hyɛ. (Mat. 28:19, 20) Yesu tsɔɔ kaa e sa nɛ a baptisi nihi “ngɛ Tsɛ ɔ biɛ mi, ngɛ Bi ɔ biɛ mi, kɛ ngɛ mumi klɔuklɔu ɔ biɛ mi.” Mɛni munyu nɛ ɔ tsɔɔ? E sa nɛ o kɛ o tsui tsuo nɛ he Baiblo mi anɔkualehi nɛ kɔɔ Yehowa, e Bi Yesu, kɛ mumi klɔuklɔu ɔ he ɔ nɛ o ye. Anɔkuale nɛ ɔmɛ ngɛ he wami, nɛ a ma nyɛ maa ta o tsui he. w20.03 9 ¶8-9

Pi kɔkɔ pɛ nɛ Yehowa tsɔ bɔfohi kaa a ya bɔ Lot, se e tsɔ mɛ konɛ a ya ye bua lɛ nɛ e je hɛ mi kpatami nɛ e kɛ ma Sodom nɔ ɔ mi hulɔ. (1 Mose 19:12-14, 17) Jã kɛ̃ nɛ ke nyɛmi ko ngɛ nɔ́ ko pee, nɛ wa na kaa nɔ́ nɛ e ngɛ pee ɔ maa ngɔ haomi kɛ ba e nɔ ɔ, e sa nɛ waa bɔ lɛ kɔkɔ. Ke wa je Baiblo ɔ mi kɛ wo lɛ ga nɛ e kɛ tsu we ní nɔuu po ɔ, e sa nɛ waa to wa tsui si kɛ ha lɛ. Moo pee o ní kaa bɔfo enyɔ ɔmɛ. E sa nɛ wa hla blɔhi nɛ wa maa gu nɔ kɛ ye bua wa nyɛmi ɔ mohu pe nɛ wa ma kua lɛ. (1 Yoh. 3:18) Wa ma nyɛ maa su e he nɛ waa ye bua lɛ konɛ e kɛ ga womi kpakpa amɛ nɛ tsu ní. Jinɛ Yehowa ma nyɛ maa ngɔ e juɛmi kɛ ma Lot gbɔjɔmi ɔmɛ a nɔ, se e pee we jã. Mohu ɔ, pee se ɔ, e kɛ e mumi ɔ wo bɔfo Petro he wami nɛ e tsɛ Lot ke dalɔ. (La 130:3) Anɛ wa ma nyɛ maa kase Yehowa konɛ waa na wa nyɛmimɛ kaa bɔ nɛ e na Lot ɔ lo? Ke wa ngɔ wa juɛmi kɛ ma su kpakpahi nɛ wa nyɛmimɛ ɔmɛ ngɛ ɔ nɔ ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa maa to wa tsui si kɛ ha mɛ. Jã nɛ wa maa pee ɔ ma ha nɛ e he be wae ha mɛ kaa a maa kplɛɛ yemi kɛ buami nɛ waa kɛ ma ha mɛ ɔ nɔ. w19.06 21 ¶6-7

Ke nɔ yemi nɛ ngɛ he nɛ o ngɛ ɔ tsi wa jami ɔ nya a, eko ɔ, o ma bi o he ke, ‘Anɛ e sa nɛ ma hia kɛ ya ma kpa ko nɔ konɛ ma nyɛ nɛ ma sɔmɔ Yehowa ngɛ tue mi jɔmi mi lo?’ Nɔ ko be nyɛe maa mwɔ yi mi kpɔ ha nɔ ko ngɛ sane nɛ ɔ he. Eko ɔ, ni komɛ ma susu nɔ́ nɛ Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ pee benɛ a ngɛ mɛ yi mi wae ɔ he. Kaseli nɛ a ngɛ Yerusalem ɔ hia kɛ ho Yudea kɛ Samaria kɛ ma komɛ nɛ a ngɛ tsitsaa kaa Foinike, Kipro, kɛ Antiokia ya. (Mat. 10:23; Níts. 8:1; 11:19) Se eko ɔ, benɛ Kristofo ɔmɛ kɛ si temi kɛ womihi kpe ekohu ɔ, bɔfo Paulo mwɔ e yi mi kpɔ kaa e be hehi nɛ a te si kɛ wo fiɛɛmi ní tsumi ɔ ngɛ ɔ jee. (Níts. 14:19-23) Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Baiblo mi sane nɛ ɔmɛ a mi? Wekuyihi nɛ e sa nɛ a mwɔ a yi mi kpɔ kaa a maa hia aloo a be hiae. Loko wekuyi ko maa mwɔ e yi mi kpɔ ɔ, e sa nɛ e sɔle, nɛ́ e susu e weku ɔ si fɔfɔɛ ɔ he saminya, nɛ́ e hyɛ kaa ke a hia a, weku ɔ ma ná he se aloo e maa ye weku ɔ awi. E sɛ nɛ waa tu munyu kɛ si yi mi kpɔ nɛ nɔ ko maa mwɔ ɔ. w19.07 10 ¶8-9

Yesu de wɔ ke wa “ya pee nihi nɛ a ngɛ je ma amɛ tsuo a mi ɔ [e] kaseli.” (Mat. 28:19) Ngɛ nɔ́ nɛ Yesu tsɔɔ e kaseli ɔmɛ kaa a pee nɛ wa maa tsɔɔ wa Baiblo kaselɔ ɔ se ɔ, e sa nɛ waa ye bua lɛ konɛ e ba le bɔ nɛ e maa ba e je mi ha kaa anɔkuale Kristofo no. E sa nɛ waa to wa tsui si nɛ waa ye bua lɛ konɛ e ngɔ Baiblo sisi tomi mlaa amɛ kɛ tsu ní. Ni komɛ nyɛɔ tsakeɔ a susumi kɛ a ní peepeehi ngɛ nyɔhiɔ bɔɔ komɛ pɛ a mi. Ni kpahi hu lɛɛ, e heɔ be babauu. Ma se sane kpakpa fiɛɛlɔ ko nɛ e ngɛ Peru ɔ níhi a si kpami ha nɛ wa na kaa se nami ngɛ tsui si tomi he. E de ke: “I kɛ ye Baiblo kaselɔ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Raúl ɔ kase womihi enyɔ. Se nyagbahi nɛ e kɛ ngɛ kpee ɔ kle. E gba si himi pee basaa, e nya mi munyu hí, nɛ bɔ nɛ e ngɛ ha he je ɔ, e bimɛ hu bui lɛ. Se e baa asafo mi kpehi be fɛɛ be, lɔ ɔ he ɔ, i pɔɔ lɛ slaami konɛ ma ye bua e kɛ e weku ɔ. Benɛ i kɛ lɛ je ní kasemi sisi ɔ, jeha etɛ kɛ se loko e pee tsakemihi nɛ sa, nɛ e ha nɛ a baptisi lɛ.” w19.07 15 ¶3; 19 ¶15-17

Mo susu mɔde nɛ bɔfo Paulo ngɛ bɔe benɛ e ngma Filipi bi ɔmɛ sɛ womi ɔ he nɛ o hyɛ. A wo lɛ tsu ngɛ we mi ngɛ Roma. E nyɛ we nɛ e je kpo nɛ e ya fiɛɛ. Se kɛ̃ ɔ, e hí si gu, e yeɔ nihi nɛ a ba slaa lɛ ɔ odase, nɛ e ngmaa sɛ womihi kɛ ya haa asafohi nɛ a ngɛ tsitsaa a. Paulo le kaa e sa nɛ e bɔ mɔde wawɛɛ kɛ ya si nyagbe kaa bɔ nɛ Kristo pee ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e ngɔ Kristofohi a si himi kɛ to fo kami he. (1 Kor. 9:24-27) Ke nɔ ko ngɛ fo tue ɔ, e ngɔɔ e juɛmi kɛ maa fo ɔ nɛ e maa tu kɛ gbe nya a nɔ, nɛ e ha we nɛ nɔ́ ko nɛ je e juɛmi kɛ je fo tumi ɔ nɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, be komɛ ɔ, nihi nɛ a tuɔ fo kɛ guɔ ma nguahi a mi ɔ tuɔ fo ɔ kɛ ya guɔ hehi nɛ tsuapohi kɛ ní kpahi ngɛ nɛ ma nyɛ ma je a juɛmi ngɛ fo nɛ a ngɛ tue ɔ nɔ. Anɛ o susu kaa fo tulɔ ko maa da si konɛ e hyɛ níhi nɛ ngɛ tsuapo ɔmɛ a mi ɔ lo? Fo tulɔ nɛ e suɔ nɛ e ye kunimi ɔ be jã pee! Ngɛ wami he fo nɛ wɔ hu wa ngɛ tue ɔ mi ɔ, e sɛ nɛ wa ha nɛ nɔ́ ko nɛ je wa juɛmi kɛ je fo ɔ nɔ. Ke wa ngɔ wa juɛmi kɛ ma oti nɛ ngɛ wa hɛ mi ɔ nɔ, nɛ wa bɔ mɔde wawɛɛ nitsɛ kaa bɔ nɛ Paulo pee ɔ, wa nine maa su jlasi ɔ nɔ! w19.08 3 ¶4; 4 ¶7

Ke wa bu Mawu tue, nɛ wa pee tsakemi ngɛ níhi nɛ wa heɔ yeɔ kɛ wa si himi mi ɔ, e he ma nyɛ maa wa ha wa weku li ɔmɛ kaa a maa nu wɔ sisi. Behi fuu ɔ, nɔ́ nɛ a yɔseɔ kekle ji, waa kɛ mɛ bla we kɛ ye a gbijlɔ ɔmɛ, nɛ waa kɛ wa he wui ma kudɔmi sanehi a mi hu. Ke wa pee we ní nɛ ɔmɛ hu ɔ, sisije ɔ, wa weku li nɛ ɔmɛ ekomɛ a mi mi ma nyɛ ma fu. (Mat. 10:35, 36) Se wa kɔni nɛ ko gbo ngɛ a he. Ke wa yɛ nɔ nɛ waa tsɔɔ mɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi ɔ, e ngɛ kaa nɔ́ nɛ wa kojo mɛ momo kaa a sɛ kɛ ha neneene wami nami. Yehowa ha we wɔ he blɔ kaa waa kojo, e ngɔ jamɛ a ní tsumi ɔ kɛ wo Yesu dɛ. (Yoh. 5:22) Ke wa to wa tsui si ɔ, bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, wa weku li ɔmɛ a bua ma ba jɔ wa sɛ gbi ɔ he. Ke waa kɛ kahi ngɛ kpee po ɔ, e sa nɛ waa ngɔ wa nane kɛ ma si nɛ waa kɛ hɛ si kami hu nɛ tsu ní. (1 Kor. 4:12b) E ma he be loko wa weku li ɔmɛ maa na bɔ nɛ Yehowa sɔmɔmi he hia wɔ ha. w19.08 17 ¶10, 13; 18 ¶14

“Ke i kai nyagba nɛ i kɛ kpe ɔ, i le kaa imi nitsɛ i ko nyɛ we nya dami.” Anɛ o de nɔ́ ko kaa kikɛ hyɛ lo? Wa kpɛti nihi fuu de jã hyɛ. Eko ɔ, o de jã benɛ o kai bɔ nɛ o plɛ kɛ da hiɔ ko nɛ nya wa, aloo o suɔlɔ ko gbenɔ nya ha a. Ke o susu jamɛ a nyagba a he ɔ, o naa kaa Yehowa mumi klɔuklɔu ɔ lɛ ha mo “he wami nɛ pe adesahi a nɔ́,” nɛ o kɛ da nya. (2 Kor. 4:7-9) Jehanɛ hu ɔ, wa hia mumi klɔuklɔu ɔ konɛ wa nyɛ nɛ wa kua ní yayahi nɛ a ngɛ je yaya nɛ ɔ mi ɔ. (1 Yoh. 5:19) E sa nɛ waa hwu kɛ si “mumi mi he wami yayamihi” hulɔ. (Efe. 6:12) Mumi klɔuklɔu ɔ woɔ wɔ he wami konɛ wa nyɛ nɛ wa tsu wa blɔ nya ní tsumihi ngɛ nyagbahi nɛ waa kɛ kpeɔ ɔ tsuo se. Bɔfo Paulo kɛ nyagbahi kpe, se e tsɔɔ kaa e hɛ nɛ e kɛ fɔ “Kristo ɔ he wami ɔ” nɔ ɔ lɛ ye bua lɛ nɛ e nyɛ nɛ e ya nɔ nɛ e tsu e ní tsumi ɔ, nɛ e gbe nya.​—2 Kor. 12:9. w19.11 8 ¶1-3

Baiblo ɔ pɛ ji womi nɛ tsɔɔ níhi nɛ Yesu pee kɛ ha mo ɔ pɛpɛɛpɛ. Moo suɔ Yesu, nɛ lɔ ɔ ma ha nɛ suɔmi nɛ o ngɛ kɛ ha Yehowa a mi maa wa. Mɛni he je? Ejakaa Yesu je e Tsɛ ɔ su ɔmɛ kpo pɛpɛɛpɛ. Ke o ya nɔ nɛ o kase Yesu he ní ɔ, e ma ha nɛ o nu Yehowa sisi nɛ o bua maa jɔ níhi nɛ e pee ha mo ɔ he saminya. Mo susu bɔ nɛ Yesu mi mi sã lɛ ha ngɛ ohiatsɛmɛ, hiɔtsɛmɛ kɛ nihi nɛ a gbɔjɔ ɔ he nɛ o hyɛ. Jehanɛ hu ɔ, mo susu ga womi kpakpa nɛ Yesu kɛ ha mo kɛ bɔ nɛ o ná he se ha benɛ o kɛ tsu ní ɔ he nɛ o hyɛ. (Mat. 5:1-11; 7:24-27) Ke o susu Yesu afɔle sami ɔ nɛ́ kɛ gu lɔ ɔ nɔ ɔ, a ma nyɛ maa ngɔ wa he yayami ɔmɛ kɛ ke wɔ ɔ he saminya a, e ma ha nɛ suɔmi nɛ o ngɛ kɛ ha lɛ ɔ mi maa wa. (Mat. 20:28) Ke o ba ná le kaa Yesu je e suɔmi mi nɛ e gbo ha mo ɔ, e maa ye bua mo konɛ o kpa ní yayamihi nɛ o peeɔ ɔ, nɛ́ o kpa Yehowa pɛɛ nɛ e ngɔ o tɔmihi kɛ ke mo. (Níts. 3:19, 20; 1 Yoh. 1:9) Ke o ba suɔ Yesu kɛ Yehowa a, e ma ha nɛ o maa suɔ kaa o kɛ nihi nɛ mɛ hu a suɔ mɛ ɔ maa bɔ. w20.03 5-6 ¶10-12

Eko ɔ, Kristofo no ko ma bɔni susumi kaa lɛ nɛ e ma nyɛ ma tsu nɔ́ ko he ní saminya ngɛ asafo ɔ mi. Aloo eko ɔ, yogbayo ko nɛ e ji Kristofo no ɔ ma de ke: ‘Ye huno ɔ ma nyɛ ma tsu ní tsumi nɛ ɔ saminya pe asimasi!’ Se ke wa baa wa he si nitsɛnitsɛ ɔ, wa ma kua he nɔ womi su nɛ ɔ. Wa ma nyɛ maa kase nɔ́ ko kɛ je bɔ nɛ Mose pee e ní ha benɛ ni kpahi ná sɔmɔmi he blɔhi ɔ mi. Mose bua jɔ he blɔ nɛ e ná kaa e maa nyɛɛ Israel ma a hɛ mi ɔ he. Benɛ Yehowa ha ni komɛ he blɔ konɛ a piɛɛ Mose he kɛ tsu e ní tsumi ɔ, kɛ Mose pee e ní ha kɛɛ? E ji hunga. (4 Mose 11:24-29) E ba e he si, nɛ e ha nɛ a piɛɛ e he kɛ kojo ma a. (2 Mose 18:13-24) Enɛ ɔ ye bua Israel bi ɔmɛ wawɛɛ, ejakaa a ná nihi fuu nɛ a ye a sanehi ha mɛ. Jã nɛ Mose pee ɔ tsɔɔ kaa e susu Israel bi ɔmɛ a he wawɛɛ pe sɔmɔmi he blɔhi fuu nɛ e ma ná a. Enɛ ɔ ji nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ ha wɔ! E sa nɛ wa kai kaa Yehowa hyɛɛ bɔ nɛ wa baa wa he si ha a nɛ e kɛ wɔ tsuɔ ní, se pi wa nyɛmihi nɛ e hyɛɛ. w19.09 5-6 ¶13-14

Wa li níhi nɛ ma ha nɛ je ma amɛ nɛ a ya tua Babilon Ngua a. Eko ɔ, a ma de ke jami ɔmɛ ha we nɛ tue mi jɔmi nɛ hi je ɔ mi, nɛ a ngɔɔ a he kɛ woɔ ma kudɔmi sanehi a mi. Aloo eko ɔ, a ma de ke jami kuu nɛ ɔmɛ gu nihi a nɔ kɛ ná ní kpɔtɔɔ kɛ weto níhi fuu. (Kpoj. 18:3, 7) Se tuami nɛ ɔ tsɔɔ we doo kaa a ma kpata nihi tsuo nɛ a ngɛ jami nɛ ɔmɛ a mi ɔ a hɛ mi. Mohu ɔ, e ma nyɛ maa pee kaa jami kuu ɔmɛ a hɛ mi nɛ a ma kpata. Ke jami kuu nɛ ɔmɛ be si himi mi hu ɔ, nihi nɛ jinɛ a ngɛ kuu ɔmɛ a mi ɔ maa na kaa a hɛ mi nyɛɛli ɔmɛ sisi mɛ, nɛ eko ɔ, a ma de ke a kɛ jami ɔmɛ be nɔ́ ko peemi hu. Babilon Ngua a hɛ mi kpatami ɔ maa ya nɔ ngɛ be kpiti mi. (Kpoj. 18:10, 21) Yehowa wo si kaa ngɛ amanehlu ngua a mi ɔ, e maa “po ligbi ɔmɛ a nɔ kpiti” konɛ e kɛ baa “nihi nɛ e hla” a, kɛ anɔkuale jami yi.​—Maak. 13:19, 20. w19.10 15 ¶4-5

Ke o ji binyɛ ɔ, eko ɔ, o fɔli ɔmɛ a tsui gbaa a nya, nɛ benɛ o wɛ ɔ, a kɛ nyɛ jokuɛ ɔmɛ tuɔ munyu basabasa. Enɛ ɔ he ɔ, eko ɔ, ke o ngɛ wae ɔ, mo hu o ma susu kaa tɔmi be he kaa o ma tsɔse o bimɛ jã. Benɛ o ba kase Yehowa sisi tomi mlaa amɛ se po ɔ, eko ɔ, e maa ye ha mo kaa o maa to o tsui si ha o bimɛ, titli ɔ ke pɔ tɔ mo nɛ a ngɛ biɛɛ ngɛ we ɔ mi ɔ. (Efe. 4:31) Ngɛ behi kaa jã mi ɔ, e sa nɛ o sɔle wawɛɛ nɛ o ngɔ o hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ. (La 37:5) E yeɔ ha nyɛmɛ komɛ kaa a ma ha nɛ a bimɛ nɛ a na kaa a suɔ mɛ. Eko ɔ, a fɔli je we suɔmi kpo kɛ tsɔɔ mɛ. Ke jã nɛ a tsɔse mo po ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ we kaa e sa nɛ mo hu o tsɔse o bimɛ jã. Ke binyɛ ko ngɔ e he kɛ wo Yehowa sisi ɔ, e maa kase bɔ nɛ e sa nɛ e je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ e bimɛ ha. Eko ɔ, e maa ye ha lɛ kaa e maa pee tsakemi. Se e ma nyɛ maa pee jã, nɛ lɔ ɔ maa ye bua lɛ nitsɛ kɛ e weku ɔ. w19.09 18-19 ¶19-20

Ke nɔ ko sɔmɔɔ Yehowa, nɛ jamɛ a be ɔ mi nɔuu ɔ, e ngɔɔ be fuu kɛ e he wami kɛ diɔ ní nami se ngɛ je nɛ ɔ mi ɔ, ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, e ngɛ nyɔmtsɛmɛ enyɔ sɔmɔe. Ke e ba jã a, lɔ ɔ tsɔɔ kaa pi Yehowa pɛ nɛ e ngɛ jae. Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ maa ba nyagbe ɔ, Kristofohi fuu nɛ a ngɛ Laodikia asafo ɔ mi ɔ fĩa ke: “Niatsɛ ji mi, nɛ i ná ní, nɛ nɔ́ ko nɔ́ ko he hia we mi.” Se Yehowa kɛ Yesu na mɛ kaa nihi nɛ a ‘ní ngɛ mɔbɔ, ohiatsɛmɛ, hɛ yuyuili, kɛ nihi nɛ a hɛɛ a he gu.’ Yesu wo mɛ ga akɛnɛ suɔmi nɛ a ngɛ kɛ ha ní nami ɔ ngɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ a kɛ Yehowa a kpɛti ɔ puɛe ɔ he je, se pi ní nɛ a ná a he je. (Kpoj. 3:14-17) Ke wa yɔse kaa wa bɔni suɔmi nami kaa waa di ní nami se ɔ, e sa nɛ wa je jamɛ a susumi ɔ kɛ je wa juɛmi mi oya nɔuu. (1 Tim. 6:7, 8) Ke wa pee we jã a, wa ma ya ná suɔmi kɛ ha ní kpahi, nɛ Yehowa bua be jami nɛ wa jaa lɛ ɔ he jɔe, ejakaa “a kɛ lɛ plee we nɔ́ he.”​—5 Mose 4:24. w19.10 27 ¶5-6

Nɔ́ nɛ Hela munyungu nɛ a tsɔɔ sisi ke “kudɔ” ɔ tsɔɔ ji “tsitsɛɛ.” Luka, nɔ nɛ e ngma Baiblo womi nɛ ji Ní Tsumi ɔ kɛ Hela munyungu nɛ ngɛ kaa jã nɔuu tsu ní kɛ kale mele nɛ kɔɔhiɔ ‘ngɔ lɛ kɛ yaa.’ (Níts. 27:15) Baiblo mi ní lelɔ ko de ke, munyu nɛ bɔfo Petro kɛ tsu ní kaa mumi klɔuklɔu ɔ lɛ “tsitsɛɛ” Baiblo ngmali ɔmɛ ɔ ha nɛ nihi a juɛmi ya mele kudɔmi nɔ. Petro ngɛ tsɔɔe kaa, bɔ nɛ kɔɔhiɔ tsitsɛɛɔ mele nɛ e ya suɔ he nɛ e yaa a, jã kɛ̃ nɛ mumi klɔuklɔu ɔ tsitsɛɛ Baiblo ngmali ɔmɛ kɛ tsu a ní tsumi ɔ. Baiblo mi ní lelɔ nɛ ɔ nɔuu de ke: “E ngɛ kaa nɔ́ nɛ Baiblo ngmali ɔmɛ bli a we abalaa amɛ.” Yehowa pee e blɔ fa mi nɔ́. E ha mɛ “kɔɔhiɔ ɔ,” aloo mumi klɔuklɔu ɔ. Baiblo ngmali ɔmɛ tsu a blɔ fa mi nɔ́. A nyɛɛ mumi klɔuklɔu ɔ blɔ tsɔɔmi se. Kaa bɔ nɛ kɔɔhiɔ yeɔ bua mele ngɛ wo nɛ pee hamahama nɔ nɛ e ya suɔ he nɛ e yaa a slɔkee ɔ, jã nɔuu kɛ̃ nɛ mumi klɔuklɔu ɔ maa ye bua wɔ nɛ waa ya nɔ nɛ wa sɔmɔ Yehowa ngɛ kahi nɛ waa kɛ ngɛ kpee ɔ tsuo a mi kɛ ya si be nɛ je ehe nɛ Yehowa wo he si ɔ maa ba. w19.11 9 ¶7-9

Wa kɔni mi ma nyɛ maa wo nyu be komɛ. Se e sɛ nɛ waa hi wa nyagba amɛ a he susue be fɛɛ be. Ke wa pee jã a, wa hɛ ma nyɛ maa je ní kpakpahi tsuo nɛ Yehowa wo a he si ɔ nɔ. (Kpoj. 21:3, 4) Ke e ba jã a, wa kɔni mi ma jɔ̃ kulaa, nɛ wa ma kpa Yehowa sɔmɔmi. Mo susu nyɛmiyo ko nɛ e ngɛ United States ɔ níhi a si kpami ɔ he nɛ o hyɛ. E ngmɛɛ we e hemi kɛ yemi ɔ he benɛ e ngɛ e huno nɛ e nu hiɔ ko nɛ e nya wa a hyɛe ɔ. E de ke: “E ngɛ mi kaa wa si fɔfɔɛ ɔ nya wa, nɛ wa kɔni mi jɔ̃ɔ be komɛ mohu lɛɛ, se wa ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ mi wa. Ye bua jɔ blɔ tsɔɔmihi nɛ Yehowa kɛ haa wɔ nɛ woɔ wa hemi kɛ yemi mi he wami ɔ he wawɛɛ. E haa nɛ wa nɔ gbagba tee. Ga womi kɛ he wami womi nɛ wa hia nɛ ɔmɛ baa ngɛ a be nya. E yeɔ bua wɔ nɛ wa yaa nɔ nɛ wa sɔmɔɔ Yehowa, nɛ wa nyɛɔ fĩɔ si.” Nyɛmiyo nɛ ɔ níhi a si kpami ɔ tsɔɔ wɔ kaa wa ma nyɛ maa da níhi nɛ jɔ̃ɔ wa kɔni mi ɔ a nya! Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Moo na haomi nɛ o kɛ kpeɔ ɔ kaa a ji kahi nɛ Satan kɛ ngɛ o nɔ bae. Mo ná nɔ mi mami kaa Yehowa maa wo o bua. Nɛ o bua nɛ jɔ mumi mi niye ní nɛ Yehowa kɛ haa wɔ ɔ he. w19.11 16 ¶9-10

Asafo mi nikɔtɔmahi titli ji nihi nɛ e sa nɛ a kɛ sisi tomi mlaa nɛ ɔ nɛ tsu ní. E sɛ nɛ asafo mi nɔkɔtɔma ko nɛ e je nyɛmimɛ nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ a “laami sanehi” kpo. Ke e pee jã a, e he guɛ ma gbo, nɛ nyɛmimɛ be e mi hɛ kɛ nɔ fɔmi náe hu. Nihi nɛ a kɛ he blɔhi wo a dɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ be nyɛe maa pee “nya enyɔɔnyɔtsɛmɛ” aloo lakpatsɛmɛ. (1 Tim. 3:8; sisi ningma) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e sɛ nɛ a sisi ni kpahi, loo a ye sieku. Ke asafo mi nɔkɔtɔma ko suɔ e yo ɔ, e be lɛ níhi nɛ e sɛ nɛ e de lɛ ɔ dee nɛ lɔ ɔ ba pee tlomi ha e yo ɔ. Ke asafo mi nɔkɔtɔma ko yo nyɛ we e huno ɔ nɔ kaa e de lɛ laami sane ko ɔ, lɔ ɔ maa ye bua nɛ e huno ɔ maa hɛɛ biɛ kpakpa. Ke asafo mi nɔkɔtɔma yo ko pee jã a, lɔ ɔ tsɔɔ kaa e fĩɔ e huno ɔ se, nɛ e buɔ nihi nɛ a de e huno ɔ a laami sanehi ɔ hulɔ. Nɛ nɔ́ nɛ pe kulaa a, lɔ ɔ haa nɛ Yehowa bua jɔɔ, ejakaa jã nɛ yo ɔ maa pee ɔ maa ye bua konɛ tue mi jɔmi kɛ kake peemi nɛ hi asafo ɔ mi.​—Rom. 14:19. w20.03 22 ¶13-14

Ngɛ jeha 1512 L.F.K. ɔ mi benɛ a ma bo tsu ɔ ngɛ Sinai Yoku ɔ sisi ɔ, Mose pee kusumi kɛ wo Aaron kɛ e binyumu ɔmɛ osɔfohi. (2 Mose 40:17; 3 Mose 9:1-5) Mɛni Yehowa pee kɛ tsɔɔ kaa e kplɛɛ osɔfo ehehi nɛ a hla mɛ ɔ a nɔ? Benɛ Mose kɛ Aaron ngɛ ni ɔmɛ jɔɔe ɔ, Yehowa ha nɛ la ba sã lohwe ɔ fã nɛ piɛ ngɛ afɔle sami la tɛ ɔ nɔ ɔ. (3 Mose 9:23, 24) Mɛni nɛ la nɛ ba sã afɔle ɔ benɛ a hla osɔfo nɔkɔtɔma pe kulaa a tsɔɔ? Lɔ ɔ tsɔɔ kaa Yehowa fĩ Aaron weku ɔ mi osɔfo ɔmɛ a se. Benɛ Israel bi ɔmɛ na okadi nɛ tsɔɔ heii kaa Yehowa fĩ osɔfo ɔmɛ a se ɔ, a na kaa e sa nɛ mɛ hu a fĩ a se kpɛii. Anɛ se nami ngɛ he kɛ ha wɔ mwɔnɛ ɔ lo? Ee! Ejakaa osɔfo yemi nɛ ɔ daa si kɛ ha osɔfo yemi ko nɛ he hia wawɛɛ nɛ maa ba a, nɛ ji nihi 144,000 nɛ a maa piɛɛ Kristo he kɛ sɔmɔ ngɛ hiɔwe. (Heb. 4:14; 8:3-5; 10:1) Atsinyɛ jemi ko be he kaa mwɔnɛ ɔ, Yehowa ngɛ e blɔ nya tomi ɔ fã nɛ ngɛ zugba a nɔ ɔ blɔ tsɔɔe, nɛ e ngɛ mɛ jɔɔe wawɛɛ nitsɛ. w19.11 23 ¶13; 24 ¶14, 16

Benɛ bɔfo Paulo ngɛ Korinto ɔ, e kɛ Akuila kɛ Priskila hi we mi, nɛ e “kɛ mɛ tsu ní, ejakaa a ní tsumi ji bo tsu peemi.” Paulo tsɔɔ kaa e tsu ní “nyɔ kɛ pia” mohu lɛɛ, se lɔ ɔ tsɔɔ we kaa e jɔɔ we e he. E jɔɔ e he be komɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke e su He Jɔɔmi Ligbi ɔ, e tsu we ní. He Jɔɔmi Ligbi ɔ haa nɛ e náa he blɔ kɛ yeɔ Yuda bi ɔmɛ odase, ejakaa mɛ hu a tsu we ní jamɛ a ligbi ɔ. (Níts. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4) Paulo tsu ní kɛ hyɛ e he, se kɛ̃ ɔ, e bɔ mɔde nɛ e tsu “Mawu sane kpakpa a he ní tsumi klɔuklɔu ɔ” be fɛɛ be. (Rom. 15:16; 2 Kor. 11:23) E wo ni kpahi he wami nɛ mɛ hu a pee jã. Ngmami ɔ po tsɔɔ kaa Akuila kɛ Priskila ji Paulo ‘nyɛmimɛ nɛ e kɛ mɛ tsuɔ ní ngɛ Kristo Yesu mi.’ (Rom. 12:11; 16:3) Paulo wo nyɛmimɛ nɛ a ngɛ Korinto ɔ he wami kaa a “tsu babauu ngɛ Nyɔmtsɛ ɔ ní tsumi ɔ mi.” (1 Kor. 15:58; 2 Kor. 9:8) Yehowa kɛ e mumi ɔ wo bɔfo Paulo he wami nɛ e ngma ke: “Ke nɔ ko sume kaa e ma tsu ní ɔ, lɛɛ eko ye ní hulɔ.”​—2 Tɛs. 3:10. w19.12 5 ¶12-13

Yehowa bɔ Adam kɛ Hawa kɛ suɔmi ɔ kaa a fɔ bimɛ. Se mɛnɔ nɛ e sa nɛ e mwɔ yi mi kpɔ ke ji huno ko kɛ e yo ma fɔ? Ngɛ ma komɛ a nɔ ɔ, ke nyumu kɛ yo sɛ gba si himi mi ehe ɔ, nihi fuu hyɛɛ blɔ kaa a maa je fɔmi sisi nɔuu. Eko ɔ, a weku li kɛ ni kpahi maa bɔ mɔde kaa a maa nyɛ a nɔ kaa a fɔ. Nyɛminyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Jethro nɛ e ngɛ Asia a de ke, “Ni komɛ nɛ a ngɛ bimɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ nyɛɔ nyumu kɛ yo nɛ a sɛ gba si himi mi ehe ɔ a nɔ kaa a fɔ bimɛ.” Jeffrey nɛ lɛ hu e ngɛ Asia a de ke, “Ni komɛ deɔ nyumu kɛ yo nɛ a sɛ gba si himi mi ehe ɔ kaa ke a fɔ we, nɛ a bwɔ ɔ, a be nɔ ko nae nɛ maa hyɛ a nɔ.” Se nihi nɛ a sɛ gba si himi mi ɔ nɛ e sa nɛ a mwɔ a yi mi kpɔ kaa a ma fɔ loo a be fɔe. A blɔ nya ní tsumi ji lɔ ɔ nɛ. (Gal. 6:5, sisi ningma) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nyumu kɛ yo nɛ a sɛ gba si himi mi ɔ, a weku li kɛ a huɛmɛ suɔ nɛ a bua nɛ jɔ. Se e sa nɛ weku li kɛ huɛmɛ nɛ ɔmɛ nɛ a kai kaa nihi nɛ a sɛ gba si himi mi ɔ pɛ nɛ e sa nɛ a mwɔ a yi mi kpɔ kaa a ma fɔ loo a be fɔe.​—1 Tɛs. 4:11. w19.12 22 ¶1-3

Anɛ e he waa ha mo kaa o maa na Yehowa kaa o Tsɛ lo? Eko ɔ, ni komɛ maa nu he kaa ke a kɛ mɛ to Yehowa he ɔ, a ba si kulaa. A he we yi kaa Mawu Ope ɔ hyɛɛ a nɔ kaa ni kakaakahi. Se kɛ̃ ɔ, wa Tsɛ nɛ ngɛ suɔmi ɔ sume nɛ waa nu he jã. E ha wɔ wami, nɛ e suɔ kaa huɛ bɔmi nɛ hi waa kɛ lɛ wa kpɛti. Benɛ bɔfo Paulo ma anɔkuale sane nɛ ɔ nɔ mi ta a, e ha nɛ e tue buli nɛ ji Atene bi ɔmɛ nu sisi kaa Yehowa “kɛ wa ti nɔ fɛɛ nɔ he kɛ we.” (Níts. 17:24-29) Mawu suɔ kaa wa ti nɔ fɛɛ nɔ kɛ lɛ nɛ sɛɛ ní kaa bɔ nɛ bi kɛ e fɔli nɛ a ngɛ suɔmi ɔ sɛɛ ní ɔ. E he waa ha ni komɛ kaa a maa na Yehowa kaa a Tsɛ, ejakaa mɛ nitsɛmɛ a tsɛmɛ sume mɛ kpakpa ko, aloo a je we suɔmi kpo kɛ tsɔɔ mɛ kulaa. Nyɛmiyo ko de ke: “Ye papaa jɔɛ kulaa. Benɛ i bɔni Baiblo ɔ kasemi ɔ, i he we yi kaa ma nyɛ ma hɛ kɛ su Tsɛ ko nɛ ngɛ hiɔwe ɔ he.” Anɛ mo hu o nuɔ he jã lo? Ke jã a, lɛɛ o kɔni mi nɛ ko jɔ̃. Ngɛ be nɛ sa mi ɔ, o maa nu he kaa Yehowa ji Tsɛ nɛ se be. w20.02 3 ¶4-5

Yesu tsɔɔ wɔ kaa ní tsɔwitsɔwi nɛ wa peeɔ ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi nɛ eko ɔ, wa naa mɛ kaa se nami be a he po ɔ, Yehowa bua jɔ he. (La 92:12-15; Luka 21:2-4) Lɔ ɔ he ɔ, moo ngɔ o juɛmi kɛ ma nɔ́ nɛ o ma nyɛ maa pee ɔ nɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, o ma nyɛ ma de nihi Yehowa he níhi, o ma nyɛ maa sɔle kɛ ha o nyɛmimɛ, nɛ o ma nyɛ maa wo ni kpahi he wami konɛ a ya nɔ nɛ a ye anɔkuale. Yehowa naa mo kaa o piɛɛ e he kɛ ngɛ ní tsue. Pi nɔ́ nɛ o nyɛɔ nɛ o tsuɔ ɔ nɔ nɛ e kɛ e juɛmi maa, mohu ɔ, o tsui mi nɛ o jeɔ nɛ o buɔ lɛ tue ɔ nɛ e hyɛɔ. (1 Kor. 3:5-9) Hyɛ bɔ nɛ wa bua jɔ ha kaa wa ngɛ Yehowa, Mawu nɛ e naa e sɔmɔli kaa a he jua wa wawɛɛ ɔ sɔmɔe! E bɔ wɔ konɛ waa pee e suɔmi nya ní, nɛ ke wa ja lɛ ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa si himi peeɔ kpakpa. (Kpoj. 4:11) Ke je ɔ naa wɔ kaa se nami be wa he po ɔ, Yehowa lɛɛ e nɛ wɔ jã. (Heb. 11:16, 38) Ke hiɔ, ohia, aloo bwɔmi ha nɛ wa gbɔjɔ ɔ, nyɛ ha nɛ wa kai kaa nɔ́ ko be nyɛe ma je wɔ ngɛ wa hiɔwe Tsɛ nɛ suɔ wɔ ɔ he.​—Rom. 8:38, 39. w20.01 18 ¶16; 19 ¶18-19

Wa ma nyɛ maa hwu kɛ si hɛkɔ ke wa baa wa he si, nɛ wa bua jɔɔ níhi nɛ wa ngɛ ɔ he. Ke wa ngɛ su kpakpa nɛ ɔmɛ ɔ, hɛkɔ be nyɛe maa wa ngɛ wa tsui mi. He si bami maa ye bua wɔ, nɛ wa maa na ni kpahi kaa a nɔ kuɔ pe wɔ. Nɔ nɛ baa e he si ɔ nui he kaa e sa kaa e ná babauu pe ni kpahi. (Gal. 6:3, 4) Nɔ nɛ e bua jɔɔ níhi nɛ e ngɛ ɔ he ɔ kɛ e he tui ni kpahi a he. (1 Tim. 6:7, 8) Ke nɔ nɛ baa e he si na kaa nɔ ko nine su nɔ́ kpakpa ko nɔ ɔ, e bua jɔɔ. Wa hia Mawu mumi klɔuklɔu ɔ yemi kɛ buami konɛ wa nyɛ nɛ waa hwu kɛ si hɛkɔ, nɛ́ waa ba wa he si nɛ wa bua nɛ jɔ níhi nɛ wa ngɛ ɔ he. (Gal. 5:16; Filip. 2:3, 4) Yehowa mumi klɔuklɔu ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa kpa wa mi nɛ waa hyɛ níhi nɛ wa susuɔ he ɔ saminya, nɛ́ waa hyɛ nɔ́ he je nɛ wa peeɔ ní komɛ. Kɛ gu Mawu yemi kɛ buami nɔ ɔ, wa ma nyɛ maa ngɔ susumi kpakpahi kɛ da susumi yayamihi a nane mi.​—La 26:2. w20.02 15 ¶8-9

He nɔ jɔɔmi ji kita nɛ o kã, nɛ Yehowa hyɛɛ blɔ kaa o maa ye kita nɛ ɔ nɔ. Lɔ ɔ he ɔ, o kɛ o we asafo ɔ nɛ bɔ. O nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ ba peeɔ o weku. Ke o yaa asafo mi kpe daa a, huɛ bɔmi nɛ ngɛ o kɛ mɛ nyɛ kpɛti ɔ mi maa wa. Moo kane Mawu Munyu ɔ daa, nɛ o pue o yi mi tɛ ngɛ he. (La 1:1, 2) Mo he be bɔɔ kɛ susu nɔ́ nɛ o kane ɔ he saminya. Lɔ ɔ ma ha nɛ munyu ɔ maa ta o tsui he. “Sɔlee daa.” (Mat. 26:41) Ke o je o tsui mi kɛ sɔle ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ o hɛ kɛ su Yehowa he. Yaa nɔ nɛ o “hla Matsɛ Yemi ɔ . . . kekle.” (Mat. 6:33) O ma nyɛ maa pee jã kɛ gu fiɛɛmi ní tsumi ɔ nɛ o kɛ maa pee oti ngɛ o si himi mi ɔ nɔ. Ke o fiɛɛɔ be fɛɛ be ɔ, e ma ha nɛ o hemi kɛ yemi ɔ mi maa wa. Nyagba fɛɛ nyagba nɛ eko ɔ, o kɛ maa kpe ngɛ je yaya nɛ ɔ mi ɔ “se be kɛe nɛ e mi jiɔ we” hulɔ. (2 Kor. 4:17) Se he nɔ jɔɔmi kɛ baptisimi ma ha nɛ o ná si himi kpakpa amlɔ nɛ ɔ, kɛ “wami nitsɛnitsɛ” nɛ maa ba hwɔɔ se ɔ. Ke o pee jã a, anɛ o ma ná he se lo? Ee!​—1 Tim. 6:19. w20.03 13 ¶19-21

Ke o Baiblo kaselɔ ɔ kɛ níhi nɛ e ngɛ kasee ɔ tsu we ní ngɛ e si himi mi ɔ, kɛ yaa kɛ yaa a, e he maa hia nɛ o bi o he ke, ‘Anɛ e ma bi nɛ i kɛ lɛ nɛ kpa ní kasemi ɔ lo?’ Loko o maa mwɔ yi mi kpɔ nɛ ɔ, mo bi o he ke: “Anɛ ye Baiblo kaselɔ ɔ ngɛ hɛ mi yae bɔ nɛ sa lo? Anɛ e ‘yeɔ’ níhi nɛ e ngɛ kasee ɔ nɔ, aloo e kɛ ngɛ ní tsue lo?” (Mat. 28:20) Aywilɛho sane ji kaa Baiblo kaseli ɔmɛ ekomɛ peeɔ a ní kaa Israel bi nɛ a hi si ngɛ Ezekiel be ɔ mi ɔ. Yehowa de Ezekiel ngɛ a he ke: “A buɔ mo kaa nɔ ko nɛ laa suɔmi la kɛ gbi ngɔngɔɛ, aloo nɔ ko nɛ le saku fiami saminya. A ba buɔ o munyu ɔmɛ tue lɛɛ, se a yi nɔ.” (Eze. 33:32) Eko ɔ, e he maa wa ha wɔ kaa wa ma de ni ɔmɛ kpoo kaa waa kɛ mɛ be ní kasemi ɔ nɔ tsae hu. Se e sa nɛ wa kadi kaa “be ɔ nɛ piɛ ɔ pi hu.” E sa nɛ wa hla nihi nɛ a “ngɛ su kpakpa nɛ ma ha nɛ a ná neneene wami,” mohu pe nɛ wa ma puɛ be kɛ pee Baiblo mi ní kasemi nɛ wui yiblii.​—Níts. 13:48. w20.01 6 ¶17; 7 ¶20

Baiblo ɔ tsɔɔ kaa be maa su nɛ adesahi nɛ a buɔ Mawu tue ɔ maa hi si kɛ ya neneene ngɛ zugba a nɔ. Se sɔlemi ɔmɛ tsɔɔ we anɔkuale nɛ ɔ. (2 Kor. 4:3, 4) Mwɔnɛ ɔ, jamihi fuu tsɔɔ kaa nihi nɛ a peeɔ nɔ́ nɛ da a maa ya hiɔwe ke a gbo. Se Baiblo Kaseli a kuu nyafii ko nɛ a peeɔ Hwɔɔmi Mɔ ɔ ngɛ jeha 1800 jeha amɛ a nyagbe ɔ lɛɛ e slo susumi nɛ a hɛɛ. A kase kaa Mawu ma ha nɛ zugba a maa pee Paradeiso ekohu, nɛ adesahi ayɔhi abɔ nɛ a buɔ lɛ tue ɔ maa hi zugba a nɔ, se pi hiɔwe. Se kɛ̃ ɔ, e he be loko a ba le nihi nɛ a buɔ Mawu tue nɛ ɔmɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Baiblo Kaseli ɔmɛ ba kase hu kaa kuu ko ngɛ nɛ a ma “he mɛ kɛ je zugba a nɔ,” nɛ a ma ya piɛɛ Yesu he kɛ ye matsɛ ngɛ hiɔwe. (Kpoj. 14:3) Kuu nɛ ɔ mi bimɛ a yibɔ ji 144,000. A jɔɔ a he nɔ kɛ ha Mawu, nɛ a kɛ kã kɛ anɔkuale yemi sɔmɔ lɛ benɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ. w19.09 27 ¶4-5