NÍ KASEMI 24
LA 98 Ngmami ɔ Je Mawu Mumi Mi
Nɔ́ Nɛ Wa Ma Nyɛ Maa Kase Ngɛ Nyagbe Munyu Nɛ Yakob Tu ɔ Mi—Fã 1
“Nyɛ bua nyɛ he nya nɛ ma de nyɛ níhi nɛ maa ba nyɛ nɔ hwɔɔ se.”—1 MOSE 49:1.
OTI NƐ NGƐ NÍ KASEMI Ɔ MI
Nɔ́ nɛ wa ma nyɛ maa kase ngɛ nyagbe munyu nɛ Yakob tu Reuben, Simeon, Levi, kɛ Yuda a mi.
1-2. Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ Yakob ma gbo ɔ, mɛni e pee, nɛ mɛni he je? (Hyɛ foni ɔ hulɔ.)
BENƐ Yakob bwɔ kotokoto ɔ, e kɛ e weku ɔ tsuo hia blɔ kɛ je Kanaan kɛ ho Egipt ya. E ya nɔ nɛ e sɔmɔ Yehowa ngɛ anɔkuale mi ngɛ lejɛ ɔ jeha 17. (1 Mose 47:28) Ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, Yakob kɛ e binyumu ɔmɛ tsuo ba kpe ekohu nɛ e bua jɔ wawɛɛ. E bua jɔ hu kaa e na e binyumu Yosef ekohu ejakaa e susu kaa e gbo. Se Yakob le kaa e be kɛe nɛ e ma gbo. Enɛ ɔ he ɔ, e tsɛ e binyumu ɔmɛ tsuo konɛ e de mɛ nɔ́ ko nɛ he hia wawɛɛ.—1 Mose 49:28.
2 Ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, behi fuu ɔ, ke wekuyi ko na kaa e be kɛe nɛ e ma gbo ɔ, e tsɛɔ e weku mi bimɛ ɔmɛ nɛ e kɛ blɔ tsɔɔmi haa mɛ. (Yes. 38:1) Eko ɔ, ke weku mi bimɛ ɔmɛ bua a he nya a, e deɔ mɛ nɔ nɛ maa ye e se ke e gbo.
Yakob nɛ e ngɛ e nyagbe munyu tue kɛ ngɛ e binyumuhi 12 ɔmɛ tsɔɔe (Hyɛ kuku 1-2)
3. Ngɛ 1 Mose 49:1, 2 ɔ nya a, mɛni he je nɛ munyuhi nɛ Yakob tu ɔ he hia wawɛɛ ɔ?
3 Kane 1 Mose 49:1, 2. Se he nya buami nɛ ɔ je ekpa kulaa. Yakob ji gbalɔ, nɛ ngɛ he nya buami nɛ ɔ sisi ɔ, Yehowa gu e mumi klɔuklɔu ɔ nɔ kɛ kudɔ lɛ nɛ e ha nɛ e bimɛ ɔmɛ le níhi nɛ maa ya nɔ ngɛ a si himi mi hwɔɔ se. Enɛ ɔ he ɔ, munyuhi nɛ Yakob tu e binyumu ɔmɛ ɔ ji gbami munyu.
4. Mɛni nɛ e sa nɛ e hi wa juɛmi mi ke wa ngɛ gbami munyuhi nɛ Yakob tu ɔ he susue? (Hyɛ daka nɛ ji, “Yakob Weku ɔ” hulɔ.)
4 Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa ma susu nɔ́ nɛ Yakob de e binyumu ɔmɛ a kpɛti nihi eywiɛ nɛ ji Reuben, Simeon, Levi, kɛ Yuda a he. Nɛ ngɛ ní kasemi nɛ nyɛɛ enɛ ɔ se ɔ mi ɔ, wa ma susu nɔ́ nɛ Yakob de e binyumu kpaanyɔ kpa amɛ nɛ a piɛ ɔ a he. Yakob gba níhi nɛ maa ya nɔ ngɛ e binyumu ɔmɛ kɛ a bimɛ a si himi mi hwɔɔ se ɔ kɛ fɔ si. Pee se ɔ, a weku ɔmɛ a he ma ba hiɛ, nɛ a ma ba pee Israel ma a. Ke wa susu nɔ́ nɛ ba Israelbi ɔmɛ a nɔ ɔ he ɔ, wa maa na bɔ nɛ Yakob gbami ɔmɛ ba mi ha. Jehanɛ hu ɔ, ke wa susu munyuhi nɛ Yakob tu ɔ he saminya a, e maa ye bua wɔ konɛ waa na níhi nɛ ke wa pee ɔ, e maa sa Yehowa nɛ ji wa hiɔwe Tsɛ ɔ hɛ mi.
REUBEN
5. Mɛni he blɔ nɛ eko ɔ, Reuben hyɛ blɔ kaa e tsɛ ɔ ma ha lɛ?
5 Reuben ji nɔ kekleekle nɛ Yakob kɛ lɛ tu munyu. E de lɛ ke: “Mo ji ye kekleekle bi.” (1 Mose 49:3) Akɛnɛ Reuben ji Yakob bitɛte he je ɔ, eko ɔ, e hyɛ blɔ kaa e tsɛ ɔ ma ha lɛ weto ní fuu pe e nyɛmimɛ ɔmɛ. Eko ɔ, e susu hu kaa ke a tsɛ ɔ gbo ɔ, lɛ nɛ e ma ba pee wekuyi, nɛ ke lɛ hu e gbo ɔ, nɔ ko maa je e wɛtso ɔ mi kɛ ba ye e se.
6. Mɛni he je nɛ Reuben nine sui e bitɛte blɔ nya a nɔ ɔ? (1 Mose 49:3, 4)
6 Se Reuben nine sui bitɛte blɔ nya nɛ e hyɛ blɔ ɔ nɔ. (1 Kron. 5:1) Mɛni he je? Jeha komɛ nɛ be ɔ, Reuben kɛ e tsɛ ɔ yo kpa nɛ ji Bilha ná bɔmi. Bilha ji Yakob yo Rahel nɛ e suɔ lɛ wawɛɛ nɛ e gbo ɔ mawayo. (1 Mose 35:19, 22) Reuben ji Yakob binyumu nɛ e kɛ Lea fɔ. Eko ɔ, Reuben kɛ Bilha ná bɔmi bɔ nɛ pee nɛ e tsɛ Yakob nɛ ná Bilha he ninyɛ nɛ e suɔ e mami Lea wawɛɛ. Aloo eko ɔ, Reuben pee jã akɛnɛ e ná akɔnɔ nɛ nya wa kɛ ha Bilha nɛ e nyɛ we nɛ e ye e he nɔ ɔ he je. Bɔ fɛɛ bɔ nɛ sane ɔ ji ɔ, nɔ́ nɛ e pee ɔ sɛ Yehowa hɛ mi, nɛ e sɛ e tsɛ Yakob hɛ mi hulɔ.—Kane 1 Mose 49:3, 4.
7. Mɛni ba Reuben kɛ e nina a nɔ? (Hyɛ daka nɛ ji, “Nyagbe Munyu Nɛ Yakob Tu” ɔ hulɔ.)
7 Yakob de Reuben ke: “O be manye yee.” Munyu nɛ ɔ ba mi niinɛ. Nɔ́ ko nɔ́ ko be Baiblo ɔ mi nɛ tsɔɔ kaa Reuben nina ko ba ye matsɛ loo osɔfo loo e sɔmɔ kaa gbalɔ. Se kɛ̃ ɔ, Yakob kua we Reuben kulaa. Reuben nina ba pee wɛtso ngɛ Israel. (Yosh. 12:6) Reuben je su kpakpahi kpo pee se kɛ tsɔɔ kaa e tsake, nɛ wa nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi he ko kaa e kpale ya bɔ ajuama.—1 Mose 37:20-22; 42:37.
8. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Reuben sane ɔ mi?
8 Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ mi? E sa nɛ waa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ waa ye wa he nɔ, nɛ waa yu wa he ngɛ ajuama bɔmi he kulaa. Ke e ngɛ wɔ pee kaa waa pee nɔ́ ko nɛ dɛ ɔ, e sa nɛ wa susu bɔ nɛ wa ní peepee maa sa Yehowa, wa wekuli kɛ ni kpahi a he ha a he. Jehanɛ hu ɔ, e sa nɛ wa kai kaa “nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ nɔ ko ngɛ due ɔ, lɔ ɔ nɔuu nɛ e ma kpa.” (Gal. 6:7) Se kɛ̃ ɔ, nɔ́ nɛ ba Reuben nɔ ɔ hu kaiɔ wɔ kaa Yehowa naa nɔ mɔbɔ. E ngɛ mi kaa ke wa pee yayami ɔ, wa maa na mi nɔ́ mohu lɛɛ, se ke wa tsake wa tsui nɛ wa bɔ mɔde nɛ wa pee nɔ́ nɛ da a, Yehowa maa ngɔ kɛ ke wɔ, nɛ e maa jɔɔ wɔ.
SIMEON KƐ LEVI
9. Mɛni ha nɛ Yakob bua jɔɛ Simeon kɛ Levi a ní peepee ɔ he ɔ? (1 Mose 49:5-7)
9 Kane 1 Mose 49:5-7. Jehanɛ ɔ, Yakob kɛ Simeon kɛ Levi tu munyu. Se Yakob munyu tutui tsɔɔ kaa e bua jɔɛ a ní peepee he. Jeha komɛ nɛ be ɔ, Kanaan nyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Shekem ɔ ya tua Yakob biyo Dina abonua. Sisi numi ngɛ he kaa Yakob binyumu ɔmɛ tsuo a mi mi fu ngɛ nɔ́ nɛ ba a nyɛmiyo ɔ nɔ ɔ he mohu lɛɛ, se kɛ̃ ɔ, Simeon kɛ Levi a mi mi fu kɛ be nɔ. A mlɔɔ Shekem kɛ ma mi bi ɔmɛ kaa ke a kplɛɛ nɛ a po mɛ ɔ, a kɛ mɛ maa hi si ngɛ tue mi jɔmi mi. Ni ɔmɛ kplɛɛ nɔ, nɛ a pee jã. Benɛ pa a ngɛ ni ɔmɛ yee wawɛɛ ɔ, Simeon kɛ Levi ‘ngɔ klaate nɛ a ya tua ma a, be mi nɛ a hɛ be a he nɔ, nɛ a gbe nyumu ɔmɛ tsuo.’—1 Mose 34:25-29.
10. Mɛni blɔ nɔ nɛ gbami munyu nɛ Yakob tu kɛ kɔ Simeon kɛ Levi a he ɔ ba mi? (Hyɛ daka nɛ ji, “Nyagbe Munyu Nɛ Yakob Tu” ɔ hulɔ.)
10 Yakob mi mi fu wawɛɛ kaa Simeon kɛ Levi gbe nihi babauu. E gba kɛ fɔ si kaa a weto ní maa gbɛ fĩa Israel tsuo. Niinɛ, gbami nɛ ɔ ba mi jeha 200 kɛ se benɛ Israelbi ɔmɛ ya su Si Womi Zugba a nɔ ɔ. Weto ní nɛ Simeon wɛtso ɔ nine su nɔ ɔ gbɛ fĩa Yuda kpokpa a nɔ. (Yosh. 19:1) Jã nɛ e ji ngɛ Levibi ɔmɛ hu a blɔ fa mi. A ha mɛ mahi 48 ngɛ Israel ma a he slɔɔtohi kaa a weto ní.—Yosh. 21:41.
11. Mɛni ní kpakpahi lɛ Simeon kɛ Levi wɛtso ɔ pee?
11 Simeon kɛ Levi a nina a pee we a ní kaa a nɛmɛ ɔmɛ. Levibi ɔmɛ a kpɛti nihi babauu sɔmɔ Yehowa ngɛ anɔkuale mi. Benɛ Mose ho Sinai Yoku ɔ nɔ ya konɛ e ya ngɔ Mlaa a ngɛ Yehowa ngɔ ɔ, Israelbi ɔmɛ fuu ja na bi amaga a, se Levibi ɔmɛ kua kaa a ma ja jamɛ a lakpa mawu ɔ. A ye bua Mose kɛ kpata nihi nɛ a ja amaga a hɛ mi. (2 Mose 32:26-29) Yehowa hla nyumuhi kɛ je Levi wɛtso ɔ mi konɛ a ye osɔfohi ngɛ Israel. (2 Mose 40:12-15; 4 Mose 3:11, 12) Pee se ɔ, Simeon wɛtso ɔ ye bua Yuda wɛtso ɔ nɛ a kɛ Kanaanbi ɔmɛ ya hwu ta nɛ a nine su a weto ní nɔ ngɛ Si Womi Zugba a nɔ.—Many. 1:3, 17.
12. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Simeon kɛ Levi a sane ɔ mi?
12 Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ mi? Ke wa mi mi fu po ɔ, e sa nɛ waa ye wa he nɔ. Ke nɔ ko pee mo loo o suɔlɔ ko nɔ́ yaya ko ɔ, o mi mi ma nyɛ ma fu. (La 4:4) Se e sa nɛ wa kai kaa Yehowa bua be wa he jɔe ke wa de nɔ́ ko loo wa pee nɔ́ ko kɛ ye nihi nɛ a tɔ̃ wa nɔ ɔ awi. (Yak. 1:20) Ke nihi nɛ a ngɛ asafo ɔ mi loo nihi nɛ a be asafo ɔ mi ɔ ye wɔ sane yaya a, wa suɔ nɛ waa kɛ mɛ nɛ hi si kaa bɔ nɛ Yehowa suɔ kaa waa pee ɔ. Enɛ ɔ maa ye bua wɔ konɛ wa ko de nɔ́ ko, loo waa pee nɔ́ ko nɛ maa ye mɛ awi. (Rom. 12:17, 19; 1 Pet. 3:9) Ke o fɔli ɔmɛ pee we nɔ́ nɛ Yehowa suɔ po ɔ, ko susu kaa akɛnɛ a ji o fɔli he je ɔ, e sa kaa o kase mɛ. Jehanɛ hu ɔ, koo nu he kaa o be nyɛe maa sa Yehowa hɛ mi kɔkɔɔkɔ. Yehowa maa ye bua mo konɛ o pee e suɔmi nya ní, nɛ e maa jɔɔ mo hulɔ.
YUDA
13. Mɛni he je nɛ eko ɔ, Yuda hao benɛ e su e nɔ nɛ e papaa kɛ lɛ maa tu munyu ɔ?
13 Jehanɛ hu ɔ, Yakob kɛ e binyumu Yuda tu munyu. Benɛ Yuda nu nɛ Yakob kɛ e nyɛminyumu ɔmɛ tu munyu ta a, eko ɔ, e hao, ejakaa lɛ hu e pee yayamihi nɛ hɛdɔ ngɛ a he. Benɛ Simeon kɛ Levi gbe Shekem kɛ ma mi bi ɔmɛ se ɔ, Yuda kɛ e nyɛmimɛ nyumuhi kpa amɛ ya ma a mi, nɛ a ya muɔɔ a níhi tsuo. (1 Mose 34:27) Jehanɛ hu ɔ, benɛ a jua Yosef kaa nyɔguɛ, nɛ a mlɔɔ a papaa kaa lohwe ko lɛ gbe lɛ ɔ, Yuda piɛɛ he. (1 Mose 37:31-33) Pee se benɛ Yuda binyumu ɔ gbo ɔ, e kɛ e binyumu ɔ yo nɛ a tsɛɛ lɛ ke Tamar, nɛ e susu kaa e ji tuutuu polɔ ya ná bɔmi.—1 Mose 38:15-18.
14. Mɛni ji ní kpakpa komɛ nɛ Yuda pee? (1 Mose 49:8, 9)
14 E ngɛ mi kaa Yuda pee níhi nɛ dɛ mohu lɛɛ, se Yakob je e yi, nɛ e jɔɔ lɛ. (Kane 1 Mose 49:8, 9.) Yuda ngɔ e ní peepee kɛ tsɔɔ kaa e susuɔ e tsɛ nɛ e bwɔ ɔ he wawɛɛ. Jehanɛ hu ɔ, e je mi mi jɔmi kpo kɛ tsɔɔ Benyamin, nɛ ji a nakutso ɔ.—1 Mose 44:18, 30-34.
15. Ngɛ mɛni blɔhi a nɔ nɛ gbami nɛ kɔɔ Yuda he ɔ ba mi?
15 Yakob gba kɛ fɔ si kaa Yuda maa pee e nyɛminyumu ɔmɛ a nyatsɛ. Se kɛ̃ ɔ, jeha 200 be loko gbami nɛ ɔ bɔni mi bami. Benɛ Israelbi ɔmɛ je Egipt nɛ a nyɛɛ nga kplanaa a nɔ kɛ yaa Si Womi Zugba a nɔ ɔ, Yuda wɛtso ɔ lɛ nyɛɛ hɛ mi, nɛ wɛtso kpa amɛ nyɛɛ se. (4 Mose 10:14) Jeha komɛ a se ɔ, Yehowa hla Yudabi ɔmɛ kekle kaa a ya tua Kanaanbi ɔmɛ ngɛ Si Womi Zugba a nɔ. (Many. 1:1, 2) Nɛ David nɛ e je Yuda wɛtso ɔ mi ɔ ji nɔ kekleekle nɛ e ye matsɛ ngɛ Yuda. Se gbami nɛ ɔ ba mi ngɛ blɔ kpahi a nɔ hulɔ.
16. Mɛni blɔ nɔ nɛ gbami nɛ ngɛ 1 Mose 49:10 ba mi? (Hyɛ daka nɛ ji, “Nyagbe Munyu Nɛ Yakob Tu” ɔ hulɔ.)
16 Yakob tsɔɔ kaa Nɔ Yelɔ ko maa je Yuda weku ɔ mi, nɛ e maa ye adesahi tsuo a nɔ kɛ ya neneene. (Kane 1 Mose 49:10 kɛ sisi ningma.) Jamɛ a Nɔ Yelɔ ɔ ji Yesu Kristo, nɔ nɛ Yakob tsɛ lɛ ke Shilo ɔ nɛ. Bɔfo ko de ngɛ Yesu he ke: “Yehowa Mawu maa ngɔ e tsɛ David matsɛ sɛ ɔ kɛ ha lɛ.” (Luka 1:32, 33) Jehanɛ hu ɔ, a tsɛɛ Yesu ke: “Yuda wɛtso ɔ mi Jata a.”—Kpoj. 5:5.
17. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase Yehowa ngɛ bɔ nɛ wa naa nihi ha a mi?
17 Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ mi? E ngɛ mi kaa Yuda tɔ̃ tɔmihi nɛ hɛdɔ ngɛ a he mohu lɛɛ, se kɛ̃ ɔ, Yehowa jɔɔ lɛ. Eko ɔ, e maa pee Yuda nyɛmimɛ ɔmɛ nyakpɛ kaa Yehowa jɔɔ lɛ. Bɔ fɛɛ bɔ nɛ sane ɔ ji ɔ, e ngɛ heii kaa Yehowa na nɔ́ kpakpa ko ngɛ Yuda mi, nɛ lɔ ɔ he je nɛ e jɔɔ lɛ ɔ nɛ. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase Yehowa? Ke wa nyɛmi Kristofono ko ná he blɔ klɛdɛɛ ko ngɛ asafo ɔ mi ɔ, eko ɔ, sisije ɔ, wa maa ngɔ wa juɛmi kɛ ma e gbɔjɔmihi a nɔ. Se e sa nɛ wa kai kaa Yehowa na su kpakpa ko ngɛ nɔ ɔ he, nɛ e bua jɔ e he. Yehowa ngɔɔ e juɛmi kɛ maa e sɔmɔli ɔmɛ a su kpakpahi a nɔ. Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ wɔ hu waa pee jã nɔuu.
18. Mɛni he je nɛ e he hia nɛ waa to wa tsui si ɔ?
18 Nɔ́ kpa ko hu ngɛ nɛ wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yuda sane ɔ mi. Lɔ ɔ ji tsui si tomi. Yehowa yeɔ e si womi nɔ be fɛɛ be mohu lɛɛ, se e peeɔ jã be mi nɛ wa hɛ be nɔ loo wa hyɛ we blɔ. Sisije ɔ, nihi nɛ a nyɛɛ Mawu we bi a hɛ mi ɔ ji Yuda wɛtso ɔ mi. Se Yudabi ɔmɛ ya nɔ nɛ a kɛ anɔkuale yemi fĩ nihi nɛ Yehowa hla mɛ ɔ a se. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, a kpɛti ni komɛ ji Mose nɛ e je Levi wɛtso ɔ mi, Yoshua nɛ e je Efraim wɛtso ɔ mi, kɛ Matsɛ Saul nɛ e je Benyamin wɛtso ɔ mi ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ wɔ hu wa fĩ nihi tsuo nɛ Yehowa hla kaa a nyɛɛ e we bi a hɛ mi mwɔnɛ ɔ a se.—Heb. 6:12.
19. Mɛni nɛ nyagbe munyu nɛ Yakob tu e binyumu ɔmɛ ɔ tsɔɔ wɔ ngɛ Yehowa he?
19 Kɛ ba si hiɛ ɔ, mɛni o kase ngɛ nyagbe munyu nɛ Yakob tu e binyumuhi eywiɛ ɔ mi? E ngɛ heii kaa “bɔ nɛ adesa hyɛɛ nɔ́ ha a, pi jã nɛ Mawu hyɛɛ nɔ́.” (1 Sam. 16:7) Yehowa toɔ e tsui si wawɛɛ, nɛ e kɛ tɔmi keɔ faa. E ngɛ mi kaa Yehowa kplɛɛ we je mi bami yaya nɔ mohu lɛɛ, se e hyɛ we blɔ kaa waa pee wa ní kaa nihi nɛ a ye mluku. Ke wa pee yayamihi nɛ hɛdɔ ngɛ a he kɛ be, se wa tsake wa tsui niinɛ, nɛ wa pee nɔ́ nɛ da a, e maa jɔɔ wɔ wawɛɛ. Ngɛ ní kasemi nɛ nyɛɛ se ɔ mi ɔ, wa ma susu nɔ́ nɛ Yakob de e binyumu kpaanyɔ nɛ piɛ ɔ he.
LA 124 Wa Maa Ye Anɔkuale Daa