NÍ KASEMI 42
LA 44 Nɔ́ Nalɔ Kue Fami
Nɔ́ Nɛ O Maa Pee Konɛ O Sɔlemi Nɛ Nu Tso
“ I tsɛɔ mo kɛ ye tsui tsuo. Oo Yehowa, mo he mi nɔ.”—LA 119:145.
OTI NƐ NGƐ NÍ KASEMI Ɔ MI
Ke wa pue wa yi mi tɛ ngɛ sɔlemihi nɛ a ngma ngɛ Baiblo ɔ mi ɔmɛ a he ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa sɔlemi nɛ nu tso.
1-2. (a) Mɛni ma nyɛ ma ha nɛ e he nɛ wa kɛ ha wɔ kaa wa maa je wa tsui mi kɛ sɔle ha Yehowa? (b) Kɛ wa plɛ kɛ le kaa Yehowa buɔ wa sɔlemi tue ha kɛɛ?
ANƐ be komɛ ɔ, o yɔseɔ kaa o pɔɔ munyu kake ɔ nɔuu mi timi ke o ngɛ sɔlee, nɛ o nyɛ we nɛ o deɔ Yehowa bɔ nɛ o nuɔ he ha ngɛ o tsui mi lo? Ke jã a, lɛɛ pi mo pɛ. Akɛnɛ wa be deka kulaa ngɛ si himi ɔ mi he je ɔ, waa kɛ oya yemi sɔleɔ, nɛ lɔ ɔ haa nɛ behi fuu ɔ, wa sɔlemi nya kɛ we. Aloo eko ɔ, wa ma susu kaa wa sɛ kaa waa kɛ Yehowa tuɔ munyu. Enɛ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ e he maa wa ha wɔ kaa wa ma de lɛ bɔ nɛ wa ngɛ he nue ha tutuutu.
2 Baiblo ɔ ha nɛ wa le kaa pi bɔ nɛ wa nya mi tsɔ kɛ sɔlemi ha a ji nɔ́ nɛ he hia Yehowa, mohu ɔ, nɛ wa maa sɔle kɛ je wa tsui mi. E buɔ ‘nihi nɛ a he jɔ ɔ, a ní bimi’ tue. (La 10:17) Nɔ́ fɛɛ nɔ́ ko nɛ wa ma de lɛ ɔ, e buɔ tue saminya ejakaa e susuɔ wa he wawɛɛ.—La 139:1-3.
3. Mɛni sane bimihi nɛ wa ma susu a he ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi?
3 Wa ma nyɛ ma bi wa he ke: Mɛni he je nɛ e sɛ nɛ waa ye gbeye kaa wa maa sɔle ha Yehowa? Mɛni maa ye bua wɔ konɛ wa sɔlemi nɛ nu tso? Mɛni wa ma nyɛ maa kase kɛ je Yehowa sɔmɔli a sɔlemihi nɛ a ngma ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ mi, nɛ mɛni blɔ nɔ nɛ sɔlemi nɛ ɔmɛ maa ye bua wɔ konɛ wa sɔlemi nɛ nu tso? Ke wa hao wawɛɛ nɛ wa li nɔ́ nɛ wa ma de Yehowa ngɛ sɔlemi mi ɔ, mɛni wa ma nyɛ maa pee? Nyɛ ha nɛ wa susu hetohi kɛ ha sane bimi nɛ ɔmɛ ɔ he nɛ waa hyɛ
KOO YE GBEYE KAA O MAA SƆLE KƐ HA YEHOWA
4. Mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa ko ye gbeye kaa wa maa sɔle kɛ ha Yehowa? (La 119:145)
4 Ke wa nu sisi kaa Yehowa ji huɛ nɛ e yeɔ anɔkuale nɛ e suɔ nɛ waa ye manye ngɛ si himi mi ɔ, wa be gbeye yee kaa wa maa sɔle kɛ ha lɛ nɛ wa de lɛ wa susumihi kɛ bɔ nɛ wa ngɛ he nue ha. Nɔ nɛ ngma La 119 ɔ bɔ mɔde kaa e kɛ Yehowa ma ná huɛ bɔmi kpakpa. E kɛ nyagbahi fuu kpe ngɛ e si himi mi. Nihi tu lakpa munyuhi kɛ si lɛ. (La 119:23, 69, 78) Jehanɛ ɔ hu ɔ, be komɛ ɔ, e kɔni mi jɔ̃ ɔ akɛnɛ e yi mluku ɔ he je. (La 119:5) Se ngɛ enɛ ɔmɛ tsuo a se ɔ, e yi gbeye kaa e kɛ Yehowa maa sɛɛ ní kɛ je e tsui mi.—Kane La 119:145.
5. Mɛni he je nɛ e sɛ nɛ wa ha nɛ nɔ́ ko nɛ tsi wɔ blɔ kaa wa maa sɔle kɛ ha Yehowa a? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́.
5 Yehowa ngɛ nihi nɛ a pee yayami nɛ hɛdɔ ngɛ he ɔ po nine fɔe kaa a sɔle kɛ ha lɛ. (Yes. 55:6, 7) Enɛ ɔ he ɔ, e sɛ nɛ wa ha nɛ nɔ́ ko nɛ tsi wɔ blɔ kaa wa maa sɔle kɛ ha Yehowa. Moo ngɔ lɛ kaa nɔ ko laa ngɛ nga kplanaa ko nɔ, nɛ e na nɔ ko nɛ e ma nyɛ maa tsɔɔ lɛ blɔ. Anɛ e sa nɛ e pee lɛ zo kaa e ma kpa ngmlaa kɛ tsɛ nɔ ɔ nɛ e ba ye bua lɛ lo? Dɛbi! Jã nɔuu kɛ̃ nɛ ke wɔ hu wa pee yayami ko, aloo wa li nɔ́ nɛ wa maa pee ngɛ si fɔfɔɛ ko mi ɔ, e sɛ nɛ e pee wɔ zo kaa wa ma bi Yehowa yemi kɛ buami.—La 119:25, 176.
NƆ́ NƐ O MAA PEE KONƐ O SƆLEMI NƐ NU TSO
6-7. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ Yehowa su ɔmɛ nɛ wa ma pue wa yi mi tɛ ngɛ a he ɔ, ma ha nɛ wa sɔlemi nɛ nu tso? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́. (Hyɛ sisi ningma a hulɔ.)
6 Ke wa je wa tsui mi kɛ sɔle ha Yehowa, nɛ wa de lɛ bɔ nɛ wa ngɛ he nue ha tutuutu kɛ nɔ́ nɛ wa ngɛ susue ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa sɔlemi nɛ nu tso. Ke jã a, lɛɛ mɛni maa ye bua wɔ konɛ waa je wa tsui mi kɛ sɔle?
7 Mo pue o yi mi tɛ ngɛ Yehowa su ɔmɛ a he.a Ke wa yaa nɔ nɛ wa pueɔ wa yi mi tɛ ngɛ Yehowa su ɔmɛ a he ɔ, e maa ye bua wɔ konɛ waa kɛ lɛ nɛ sɛɛ bɔ nɛ wa nuɔ he ha a he ní faa. (La 145:8, 9, 18) Mo susu nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Kristine nɛ e papaa peeɔ yiwutso ní ɔ he nɛ o hyɛ. E de ke: “I ná we lɛ gbɔjɔɔ kaa i kɛ Yehowa maa sɛɛ ní kaa ye Tsɛ. I nu he kaa akɛnɛ i yi mluku he je ɔ, Yehowa ma kua mi.” Yehowa su ɔmɛ a kpɛti te nɛɛ lɛ ye bua Kristine? E de ke: “Suɔmi nɛ se pui nɛ Yehowa jeɔ kpo ɔ ha nɛ i nu he kaa i ngɛ slɔkee. I le kaa e kɔni be gboe ngɛ ye he kɔkɔɔkɔ. Ke i nɔ si po ɔ, e maa je suɔmi mi kɛ wo ye nɔ. Enɛ ɔ yeɔ buaa mi nɛ i nyɛɔ deɔ lɛ níhi nɛ haa mi bua jɔmi nitsɛnitsɛ kɛ níhi nɛ haa nɛ i haoɔ.”
8-9. Ke o susu níhi nɛ o suɔ nɛ o de Yehowa ngɛ sɔlemi mi ɔ he kɛ sɛ hlami loko o sɔle ɔ, kɛ o ma ná he se ha kɛɛ? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́.
8 Mo susu nɔ́ nɛ o ma de ɔ he. Loko o maa sɔle ɔ, o ma nyɛ ma bi o he sane komɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, o ma nyɛ ma bi ke: ‘Mɛni ji nyagba pɔtɛɛ komɛ nɛ i kɛ ngɛ kpee amlɔ nɛ ɔ? Anɛ nɔ ko pee mi yayami ko nɛ e ma bi nɛ ma ngɔ e he tɔmi kɛ ke lɛ lo? Anɛ i kɛ nyagba ko ngɛ kpee lingmi nɛ ɔ nɛ́ e ma bi nɛ Yehowa nɛ ye bua mi kɛ da nya lo?’ (2 Ma. 19:15-19) Sɔlemi he nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ Yesu tsɔɔ e kaseli ɔmɛ nɛ wa ma susu he ɔ hu ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa le nɔ́ nɛ wa ma de ke wa ngɛ sɔlee kɛ kɔ Yehowa biɛ ɔ, e Matsɛ Yemi ɔ, kɛ e suɔmi nya ní peemi he.—Mat. 6:9, 10.
9 Benɛ nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Aliska a ná le kaa e huno ɔ ná kansa a, e he wa ha lɛ kaa e maa sɔle. E de ke: “I hao hluu po kaa ke i je sɔlemi sisi pɛ ɔ, kɛkɛ i li nɔ́ nɛ ma de kɛ tsa nɔ hu.” Mɛni ye bua Aliska? E de ke: “Loko ma sɔle ɔ, i ngɔɔ be bɔɔ kɛ susuɔ nɔ́ nɛ i suɔ kaa ma de Yehowa a he. Enɛ ɔ ye bua mi nɛ ke i ngɛ sɔlee ɔ, i tu we ye hiami níhi kɛ ye huno ɔ hiɔ ɔ pɛ he munyu. Jã nɛ i pee ɔ ha nɛ ye tsui nɔ ye mi nɛ ke i ngɛ sɔlee ɔ, i nyɛɔ nɛ i deɔ Yehowa ní kpahi.”
10. Mɛni he je nɛ e sa nɛ waa to wa tsui si kɛ sɔle ɔ? (Hyɛ foni ɔmɛ hulɔ.)
10 Moo to o tsui si kɛ sɔle. E ngɛ mi kaa ke wa sɔle kpiti ɔ, e ma nyɛ maa nu tso mohu lɛɛ, se ke wa to wa tsui si kɛ sɔle nɛ e nya kɛ ɔ, e ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa de Yehowa nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ ngɛ wa tsui mi.b Nyɛmiyo Aliska huno Elijah de ke: “I bɔɔ mɔde kaa ma sɔle si abɔ ngɛ ligbi ɔ mi. Nɛ ke i to ye tsui si kɛ sɔle be kɛkɛɛ ɔ, e haa nɛ i nuɔ he kaa i hɛ kɛ su Yehowa he wawɛɛ. Akɛnɛ Yehowa toɔ e tsui si wawɛɛ he je ɔ, e maa mlɛ kɛ ya si be nɛ ma gbe ye sɔlemi ɔ nya.” Moo ka enɛ ɔ nɛ o hyɛ: Mo hla be nɛ sa kɛ he ko nɛ ngɛ dii nɛ maa ye bua mo nɛ o to o tsui si kɛ sɔle, nɛ o ha nɛ o munyu ɔ nɛ je kpo. Moo pɔ jã peemi be fɛɛ be.
Mo hla be nɛ sa kɛ he ko nɛ ngɛ dii nɛ maa ye bua mo nɛ o to o tsui si kɛ sɔle (Hyɛ kuku 10)
MO SUSU SƆLEMI NƐ NI KOMƐ JE A TSUI MI KƐ SƆLE NGƐ BAIBLO Ɔ MI Ɔ HE
11. Ke wa susu sɔlemi nɛ Mawu sɔmɔli komɛ sɔle nɛ a ngma ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ he ɔ, kɛ wa ma ná he se ha kɛɛ? (Hyɛ daka nɛ ji “Anɛ O Nuɔ He Kaa Bɔ Nɛ A Nu He ɔ Lo?” ɔ hulɔ)
11 Ke o susu sɔlemihi nɛ Yehowa sɔmɔli komɛ je a tsui mi kɛ sɔle, kɛ lahi nɛ a la kɛ je Yehowa yi nɛ a ngma ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ he ɔ, e maa ye bua mo wawɛɛ. Ke o ngɛ bɔ nɛ Mawu sɔmɔli komɛ je a tsui mi kɛ sɔle ha Yehowa a he susue ɔ, e maa wo mo he wami konɛ mo hu o pee jã. Jehanɛ ɔ hu ɔ, o ma nyɛ maa na munyu komɛ ngɛ a sɔlemi ɔmɛ a mi nɛ o kɛ ma nyɛ ma tsu ní ke o ngɛ sɔlee. Nɛ eko ɔ, o maa na si fɔfɔɛ komɛ nɛ a kɛ kpe nɛ a sɔle ngɛ he nɛ e kɛ o si fɔfɔɛ ɔ kɔ.
12. Mɛni sane komɛ wa ma nyɛ ma bi wa he ke wa ngɛ sɔlemi ko nɛ a ngma ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ he susue?
12 Be mi nɛ o ngɛ sɔlemi ko nɛ a ngma ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ kanee ɔ, mo bi o he ke: ‘Mɛnɔ lɛ tu munyu nɛ ɔ, nɛ ngɛ mɛni si fɔfɔɛ mi nɛ e tu jamɛ a munyu ɔ? Anɛ munyuhi nɛ e kɛ tsu ní ngɛ e sɔlemi ɔ mi ɔ ji níhi nɛ i suɔ kaa ma de ɔ lo? Mɛni ma nyɛ ma kase kɛ je sɔlemi nɛ ɔ mi?’ Loko o ma nyɛ ma ha sane bimi nɛ ɔmɛ a heto ɔ, e ma bi nɛ o hla níhi a mi. Nɛ ke o pee jã a, o ma ná he se wawɛɛ. Nyɛ ha nɛ wa susu nɔ hyɛmi ní komɛ a he nɛ waa hyɛ.
13. Mɛni nɛ Hana sɔlemi ɔ tsɔɔ wɔ ngɛ sɔlemi he? (1 Samuel 1:10, 11) (Hyɛ foni ɔ hulɔ.)
13 Kane 1 Samuel 1:10, 11. Benɛ Hana sɔle sɔlemi nɛ ɔ, e kɛ nyagba titli enyɔ komɛ ngɛ kpee. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, e ji yosa, nɛ e hunoyo ɔ hu ngɛ e tsui yee. (1 Sam. 1:4-7) Ke o kɛ nyagba ko ngɛ kpee nɛ lɔ ɔ ha nɛ si himi ɔ mi he wa ha mo ɔ, mɛni o ma nyɛ maa kase kɛ je Hana sɔlemi ɔ mi? Hana ná be kɛ sɔle ha Yehowa nɛ e de lɛ e nyagbahi tsuo. Jã nɛ e pee ɔ ha nɛ e tsui nɔ e mi. (1 Sam. 1:12, 18) Ke ‘wa ngɔ wa tlomi ɔmɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ’ nɛ wa de lɛ wa nyagba amɛ kɛ bɔ nɛ wa ngɛ he nue ha a, wa tsui maa nɔ wa mi.—La 55:22.
Benɛ Hana ba pee yosa nɛ e hunoyo ɔ hu ngɛ e tsui yee ɔ, e je e tsui mi nɛ e sɔle ha Yehowa (Hyɛ kuku 13)
14. (a) Mɛni ji nɔ́ kpa ko nɛ wa ma nyɛ maa kase kɛ je Hana nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi? (b) Ke wa pueɔ wa yi mi tɛ ngɛ Ngmami ɔmɛ a he ɔ, kɛ e maa ye bua wɔ ha kɛɛ konɛ wa sɔlemi nɛ nu tso? (Hyɛ sisi ningma.)
14 Benɛ Hana fɔ e binyumu Samuel jeha bɔɔ komɛ a se ɔ, e kɛ e bi ɔ ya ha Osɔfo Nɔkɔtɔma Eli. (1 Sam. 1:24-28) Kɛkɛ nɛ Hana je e tsui mi kɛ sɔle ha Yehowa nɛ e de Yehowa kaa e bua jɔ kaa e poɔ e sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ a he piɛ nɛ e susuɔ a he.c (1 Sam. 2:1, 8, 9) Hana ya nɔ nɛ e kɛ nyagbahi kpe mohu lɛɛ, se e susuu we e nyagba amɛ pɛ a he, mohu ɔ, e ngɔ e juɛmi kɛ ma bɔ nɛ Yehowa jɔɔ lɛ ha a nɔ. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ mi? Ke wa ngɔ wa juɛmi kɛ ma bɔ nɛ Yehowa ngɛ wɔ ye buae ha a nɔ ɔ, e maa ye bua wɔ konɛ wa fĩ si ngɛ nyagbahi nɛ waa kɛ ngɛ kpee ɔ mi.
15. Ke a yi wɔ dami sane ɔ, mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ gbalɔ Yeremia sɔlemi ɔ mi? (Yeremia 12:1)
15 Kane Yeremia 12:1. Benɛ Yeremia na kaa nihi nɛ a peeɔ ní yayamihi ngɛ manye yee ngɛ a si himi mi ɔ, e hao lɛ wawɛɛ. Jehanɛ ɔ hu ɔ, benɛ Israelbi ɔmɛ ekomɛ ngɛ e he fɛu yee ɔ, e kɔni mi jɔ̃. (Yer. 20:7, 8) Wɔ hu wa ma nyɛ maa nu he jã nɔuu ke wa na kaa nimli yayamihi ngɛ manye yee ngɛ si himi mi, aloo ke nihi ye wa he fɛu. E ngɛ mi kaa Yeremia de Yehowa bɔ nɛ e ngɛ he nue ha mohu lɛɛ, se e pia we Yehowa kaa e yi dami sane. Benɛ Yeremia na blɔ nɔ nɛ Yehowa gu kɛ gbla yayami peeli ɔmɛ a tue ɔ, lɔ ɔ ha nɛ e ná nɔ mi mami kaa Yehowa yeɔ dami sane niinɛ. (Yer. 32:19) Wɔ hu ke wa ngɛ sɔlee ɔ, wa ma nyɛ maa je wa tsui mi nɛ wa de Yehowa níhi nɛ haoɔ wɔ, nɛ wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa maa ye dami sane ha wɔ ngɛ be nɛ sa mi.
16. Ke waa kɛ si fɔfɔɛ ko kpe nɛ wa be nyɛe maa pee he nɔ́ ko ɔ, mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Levino ɔ sɔlemi ɔ mi? (La 42:1-4) (Hyɛ foni ɔmɛ hulɔ.)
16 Kane La 42:1-4. Levino ko nɛ e ná we he blɔ kaa e kɛ e nyɛmimɛ Israelbi ɔmɛ ma sɔmɔ ngɛ sɔlemi we ɔ lɛ ngma la nɛ ɔ mi munyu ɔmɛ ɔ nɛ. Munyuhi nɛ e ngma a ha nɛ wa na bɔ nɛ e nu he ha. Ke eko ɔ, hiɔ loo nɔ́ ko ha we nɛ waa je kpo aloo a wo wɔ tsu ngɛ wa hemi kɛ yemi ɔ he je ɔ, wa ma nyɛ maa nu he kaa bɔ nɛ Levino ɔ nu he ɔ. Be komɛ ɔ, níhi ma nyɛ maa ya nɔ ha wɔ saminya, nɛ be komɛ hu ɔ, wa kɔni mi ma nyɛ ma jɔ̃, se bɔ nɛ si fɔfɔɛ ɔ ma ji ha tsuo se ɔ, e sa nɛ wa nyɛ nɛ wa de Yehowa bɔ nɛ wa ngɛ he nue ha a tutuutu. Enɛ ɔ maa ye bua wɔ konɛ wa ná juɛmi nɛ da ngɛ wa si fɔfɔɛ ɔ he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Levino ɔ yɔse kaa e ma nyɛ ma ná he blɔ kpahi nɛ e kɛ je Yehowa yi. (La 42:5) Jehanɛ hu ɔ, e susu bɔ nɛ Yehowa ngɛ lɛ yee buae ha a he. (La 42:8) Ke wa je wa tsui mi nɛ wa sɔle ha Mawu ɔ, e maa ye bua wɔ konɛ waa nu bɔ nɛ wa nuɔ he ha ngɛ ní komɛ a he ɔ sisi saminya, nɛ e ma ha nɛ wa tue mi nɛ jɔ wɔ, nɛ wa ná kã kɛ fĩ si.
Levino nɛ e ngma La 42 ɔ je e tsui mi nɛ e sɔle ha Mawu. Ke wa ngɛ sɔlee, nɛ wa de Yehowa bɔ nɛ wa ngɛ he nue ha a, lɔ ɔ ma ha nɛ waa na wa si fɔfɔɛ ɔ ngɛ blɔ nɛ da nɔ (Hyɛ kuku 16)
17. (a) Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ gbalɔ Yona sɔlemi ɔ mi? (Yona 2:1, 2) (b) Ke waa kɛ kahi nɛ a mi wa ngɛ kpee ɔ, kɛ munyu komɛ nɛ ngɛ La womi ɔ mi ɔ maa ye bua wɔ ha kɛɛ? (Hyɛ sisi ningma.)
17 Kane Yona 2:1, 2. Gbalɔ Yona sɔle sɔlemi nɛ ɔ benɛ e ngɛ lo ngua ko muklii mi ɔ. E ngɛ mi kaa Yona gbo Yehowa nɔ tue mohu lɛɛ, se e ngɛ nɔ mi mami kaa ke e sɔle ɔ, Mawu maa bu lɛ tue. Benɛ Yona ngɛ sɔlee ɔ, e kɛ munyu komɛ nɛ a ngma ngɛ La womi ɔ mi ɔ fuu tsu ní.d E ma nyɛ maa ba lɛ kaa, e le La womi ɔ mi munyu ɔmɛ saminya. Lɔ ɔmɛ a he nɛ́ e susu ɔ ha nɛ e ná nɔ mi mami kaa Yehowa maa ye bua lɛ. Jã nɔuu kɛ̃ nɛ ke wa kase Baiblo ngmamihi kɛ wo wa yi mi nɛ waa kɛ si fɔfɔɛhi nɛ a mi wa ngɛ kpee ɔ, wa ma nyɛ ma kai ngmami nɛ ɔmɛ ke wa ngɛ sɔlee, nɛ lɔ ɔ ma ha nɛ wa bua maa jɔ.
YAA NƆ NƐ O HƐ MO KƐ SU YEHOWA HE KƐ GU SƆLEMI NƆ
18-19. Ngɛ Roma Bi 8:26, 27 ɔ nya a, ke be komɛ ɔ, wa li nɔ́ nɛ wa ma de ke wa ngɛ sɔlee ɔ, mɛni nɔ mi mami wa ma nyɛ ma ná? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́.
18 Kane Roma Bi 8:26, 27. Be komɛ ɔ, wa haoɔ wawɛɛ nɛ lɔ ɔ he ɔ, ke wa ngɛ sɔlee ha Yehowa po ɔ, wa li nɔ́ nɛ wa ma de. Ke e ba lɛ jã a, e sɛ nɛ waa nu he kaa wa be yemi kɛ bualɔ ko. Ngɛ behi kaa jã a mi ɔ, Mawu mumi klɔuklɔu ɔ “kpaa pɛɛ” kɛ haa wɔ. Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Yehowa gu e mumi klɔuklɔu ɔ nɔ nɛ e ha nɛ a ngma sɔlemihi fuu kɛ wo Baiblo ɔ mi. Ke wa ngɛ sɔlee nɛ wa li nɔ́ tutuutu nɛ wa ma de ɔ, Yehowa ma nyɛ maa na sɔlemihi nɛ a ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ mi munyu ɔmɛ ekomɛ kaa lɔ ɔmɛ ji nɔ́ nɛ wa suɔ kaa wa ma de, nɛ eko ɔ, e maa da nɔ kɛ tsu wa hiami ní ɔmɛ a he ní kɛ ha wɔ.
19 Nyɛmiyo ko nɛ e je Russia nɛ a tsɛɛ lɛ ke Yelena a ná enɛ ɔ mi níhi a si kpami. A wo lɛ tsu akɛnɛ e sɔleɔ nɛ e kaneɔ Baiblo ɔ he je. Yelena hao wawɛɛ nɛ e he wa ha lɛ po kaa e maa sɔle. E de ke: “Kɛkɛ nɛ i kai kaa ke i hao nɛ i li nɔ́ nɛ ma de ngɛ sɔlemi mi po ɔ, Yehowa maa na munyuhi nɛ e sɔmɔli nɛ a hi si blema a . . . kɛ tsu ní ngɛ a sɔlemihi a mi ɔ kaa lɔ ɔ nɔuu nɛ imi hu i ngɛ hlae nɛ ma de . . . . Enɛ ɔ wo ye bua wawɛɛ ngɛ si fɔfɔɛ nɛ mi wa nɛ i ya je mi ɔ mi.”
20. Ke wa ngɛ haoe ɔ, mɛni wa ma nyɛ maa pee konɛ wa nyɛ nɛ waa sɔle?
20 Ke wa hao nɛ wa ngɛ sɔlee ɔ, e he ma nyɛ maa wa ha wɔ kaa waa kɛ wa juɛmi maa ma sɔlemi ɔ nɔ. Loko wa maa sɔle ɔ, wa ma nyɛ maa bu La womi ɔ mi munyu ɔmɛ nɛ a pee mɛ audio ɔ tue. Jehanɛ ɔ hu ɔ, wa ma nyɛ maa ngma bɔ nɛ wa ngɛ he nue ha a kɛ fɔ si kaa bɔ nɛ Matsɛ David pee ɔ. (La 18, 34, 142; yiti blɔ ningma amɛ.) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, mlaa ko be nɛ tsɔɔ níhi nɛ e sa kaa waa pee loko waa sɔle. (La 141:2) Lɔ ɔ he ɔ, moo pee nɔ́ nɛ o susu kaa e maa ye bua mo.
21. Mɛni he je nɛ e sa nɛ waa je wa tsui mi tsuo kɛ sɔle ɔ?
21 Lemi nɛ wa le kaa Yehowa le bɔ nɛ wa ngɛ he nue ha loko wa tuɔ munyu ɔ, woɔ wa bua. (La 139:4) Se kɛ̃ ɔ, e suɔ nɛ wɔ nitsɛmɛ wa de lɛ bɔ nɛ wa ngɛ he nue ha a, nɛ waa tsɔɔ kaa wa ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ e mi. Lɔ ɔ mo ko gbla o nane si kaa o maa sɔle kɛ ha o Tsɛ nɛ ngɛ hiɔwe ɔ. Moo kase ní ko kɛ je sɔlemihi nɛ a ngma kɛ wo e Munyu nɛ ji Baiblo ɔ mi ɔ mi. Moo je o tsui mi tsuo kɛ sɔle. Moo de lɛ níhi nɛ haa nɛ o bua jɔɔ kɛ níhi nɛ haa nɛ o haoɔ. Nɛ akɛnɛ Yehowa ji o Huɛ kpakpa he je ɔ, e maa hi o kasa mi be fɛɛ be!
LA 45 Ye Tsui Mi Susumi
a Moo hyɛ “Su kpakpahi komɛ nɛ Yehowa ngɛ” nɛ a tu he munyu ngɛ Ngmamihi Nɛ Yeɔ Buaa Kristofohi womi ɔ mi ngɛ munyuyi nɛ ji “Yehowa” a sisi.
b Behi fuu ɔ, sɔlemi nɛ a sɔleɔ ngɛ asafo ɔ tsuo nane mi ɔ ngɛ kpiti.
c Benɛ Hana ngɛ sɔlee ɔ, e kɛ munyunguhi komɛ nɛ ngɛ kaa nɔ́ nɛ Mose ngma a tsu ní. E ngɛ heii kaa e ná be kɛ pue e yi mi tɛ ngɛ Ngmami ɔ he. (5 Mose 4:35; 8:18; 32:4, 39; 1 Sam. 2:2, 6, 7) Jehahi komɛ a se ɔ, Yesu mami Maria hu kɛ yi jemi munyuhi nɛ ngɛ kaa munyuhi nɛ Hana tu ɔ tsu ní.—Luka 1:46-55.
d Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, o maa na kaa ke o kɛ Yona 2:3-9 ɔ to munyuhi nɛ ngɛ La 69:1; 16:10; 30:3; 142:2, 3; 143:4, 5; 18:6; kɛ 3:8 ɔ he ɔ, e ngɛ kaa munyuhi nɛ Yona kɛ tsu ní ngɛ e sɔlemi mi ɔ nɔuu.