DƖYƐZUMANLƐ ODWOKƆ 29
NDWOMI 121 Ihyinyia Kɛɛ Yɛhyɛ Yɛ Nwʋ Zʋ
Siyeziye Wʋ Nwʋ Kɛɛ Ɔkɔbʋ Odwohilalɛ
“Bɔwɩɛnɩ́, bɔwɔ́ mpayɩ ama bɛáhɔlɩ odwohilalɛ nu.”—MT. 26:41.
BƲTAYƖ
Ɩkɛma yɛkɔnwʋ sianti mɔɔ ihyinyia kɛɛ yɛpʋ tanɩ na yekila yɛ nwʋ bʋwɔ wɔ nninyeni mɔɔ ɩkɛma yɛkɛyɛ tanɩ nɩ nwʋ.
1-2. (a) Mɩnla kɔkɔwɔlɛ yɛ Gyisɛsɩ va manlɩ yɩ adʋwavʋlɔ yɩ a? (b) Mɩnla ti mɔɔ adʋwavʋlɔ yɩ dianlɩ Gyisɛsɩ kɛnɩ a? (Kila mfonyini yi sʋ̃.)
“SUNZUMA nɩ ɩpɛ na nnwʋnlamɩ nɩ ɩyɛ mɛlɛkɛ.”a (Mt. 26:41b) Ɔzɔ odwokɔ yɩ mɔɔ Gyisɛsɩ hanlɩ nɩ kile kɛɛ ɩtɩ yɩ tʋ kɛɛ yɛtɔ sini meti yekeli mfʋmɩ. Naasʋ̃, yi odwokɔ yɩ bɔ yɛ kɔkɔ sʋ̃ kɛɛ: Yehilá bʋwɔ na yɛáde yɛ nwʋ yedi sʋ̃maa. Wɔ ɔzɔ nunuma yɩ, ansaana Gyisɛsɩ bahã ɔzɔ odwokɔ yɩ, nɩ yɩ adʋwavʋlɔ yɩ beli bɔmʋnlɩ bɔwɔ yɩ anʋhʋba kɛɛ beléyiaki yi kyɩ̃. (Mt. 26:35) Nɩ bɔwɔ adwɩnɩba. Naasʋ̃ bɛákakɛ kɛɛ sɛ beyiyia bʋwabɩlɛ mɔɔ numɔ yɛ sɩ a, bɔkɔhʋla bɛkɛyɛ mɔɔ ɩádɩnɣɛ. Eyi ti, Gyisɛsɩ wɔlɩ bɛ kɔkɔ kɛɛ: “Bɔwɩɛnɩ́, bɔwɔ́ mpayɩ ama bɛáhɔlɩ odwohilalɛ nu.”—Mt. 26:41a.
2 Alɔbɔ odwokɔ yɛ lɛ kɛɛ, adʋwavʋlɔ nɩ bɛákʋla bɔwɩɛnɩ. Mmɩlɩ mɔ bɛhyɩlɩ Gyisɛsɩ nɩ, asʋ̃ begyinanlɩ yɩ mɛda anzɛnyɩɩ bɔlɔ ti beɣiandinli? Iluwakɛɛ bɛáma bɛ anyɩ ɩda kɛnɩ nɩ ti, bɛákʋla bedi bo odwokɔ yɩ zʋ, na beɣiandinli bedianlɩ Gyisɛsɩ kɛnɩ.—Mt. 26:56.
Gyisɛsɩ hanlɩ hileli yɩ adʋwavʋlɔ yɩ kɛɛ bɔwɩɛnɩ́ na behilá bʋwɔ wɔ odwohilalɛ nwʋ, naasʋ̃ beɣiandinli bedianlɩ yɩ kɛ (Kila nkyɩkyɛmi 1-2)
3. (a) Sɛ yɛkɔhɔ zʋ yekeli Gyehova nɔhʋanlɛ a, mɩnla ti mɔɔ íni kɛɛ yede yɛ nwʋ yedi sʋ̃maa a? (b) Mɩnla yɛ yɛbazunzu nwʋmɔ a?
3 Íni kɛɛ yenyia adwɩnɩ kɛɛ yɛkɔhʋla kɛyɛ mɔɔ ɩtɩnɣɛ eɣile bela. Ɩdɩ nɔhʋanlɛ, yezi yɛ kɛnɣa kɛɛ yɛlɛ́ma dɩyɛ bela kɔhwɩ̃ yɛ wɔ Gyehova nwʋ, naasʋ̃ yɛtɔ sini, meti sa yɛkʋla yɛyɛ tanɩ. (Wul. 5:12; 7:21-23) Sa debe kʋla twe yɛ kila aɣilemvile nu ma yɛyɛ tanɩ. Sɛ yɛkɔhɔ zʋ yekeli Gyehova nɩɩ yɩ Ɣa yɩ nɔhʋanlɛ a, ihyinyia kɛɛ yɛfa Gyisɛsɩ yɩ fʋlɔdulɛ yɩ yɛyɛ egyima, na yesiyeziye yɛ nwʋ kɛɛ yɛkɔbʋ odwohilalɛ mɔɔ ɩkɛma yɛkɛyɛ tanɩ. Dɩyɛzumanlɛ eyi kɔhʋla kɔwʋwa yɛ ma yɛkɛyɛ zɔ. Mɔɔ ili bɔmʋnlɩ, yekehila bʋwabɩlɛ azʋlɔtʋ be mɔɔ ihyinyia kɛɛ yekila yɛ nwʋ bʋwɔ wɔ numɔ. Akʋ̃ sʋ̃, yekozunzu kezimɔ yekehila yɛ nwʋ bʋwɔ wɔ odwohilalɛ nwʋ. Awielɩyɛ kʋlaa nɩ, yekozunzu kezimɔ yɛkɔhɔ zʋ yekehila yɛ nwʋ bʋwɔ nɩ nwʋ.
NWƲ́ DƖKA MƆƆ ƆTƆ SINI NA KILA WƲ NWƲ BƲWƆ
4-5. Mɩnla ti mɔɔ ihyinyia kɛɛ yekila yɛ nwʋ bʋwɔ wɔ tanɩ ngyɩkɩ̃ɩ̃ ngyɩkɩ̃ɩ̃ po nwʋ a?
4 Kɛ tanɩ munwatĩĩ yɛ numɔ yɛ ɔnlʋmɔ a, naasʋ̃ mɛyɩ po kɔhʋla kɛzɩkɛ yɛ nɩɩ Gyehova avinli abusunwawɔlɛ. Akʋ̃ sʋ̃, sa ɩkʋla ɩma yɛyɛ tanɩ azʋlɔtʋ mɔɔ numɔ yɛ ɔnlʋmɔ.
5 Ye munwatĩĩ yeyiyia odwohilalɛ mɔɔ ɩkɔhʋla kɛma yɛkɛyɛ tanɩ. Naasʋ̃ abiyela wɔ dɩka mɔɔ ɩtɔ sini, meti nninyeni pɔkyɩɩ be wɔ kɛnɩ mɔɔ ɩkɔhʋla kodwe yɛ kehila ma yɛkɛyɛ tanɩ. Kɛ ndianwʋ nɩ, mmɩlɩ mɔ abiye ɩkʋ̃ʋ̃ kediyia ɛbɩlazɩkɛlɛ nwʋ odwohilalɛ nɩ, nɩ enii fʋlɔ sʋ̃ ɩkʋ̃ʋ̃ kediyia nyɛlɩyɛ evinli dɩkɛɛ bɔ nwʋ mɔɔ bɔgʋlʋ ma bɔ nwʋ ba anzɛnyɩɩ ponogɩlafihilalɛ nwʋ odwohilalɛ. Abiyemmɔ sʋ̃ bɔkʋ̃ʋ̃ betiyia enii nwʋ bɔlɔ, ahantanɩ, ɛyavalɛ ndɛndɛ anzɛnyɩɩ dɩyɛ fʋlɔ be. Gyemisi hanlɩ kɛɛ, “enii yɩzayɩ yɩ nnwʋnlamɩ akɔnɔ tanɩ tanɩ nɩ mmɔ yɛ ɩma ɩyɛ tanɩ a.”—Gye. 1:14.
6. Mɩnla yɛ ɩsɛ kɛɛ yede yetiã nu a?
6 Asʋ̃ ezi nninyeni mɔɔ itwe wʋ ikila ndɛndɛ a? Ɩyɛ ɛyɛlɛ kɛɛ yekowu yɛ anyɩ yekogua yɛ mɛlɛkɛyɛlɛ zʋ anzɛnyɩɩ yekenyia adwɩnɩ kɛɛ yegyĩ ye agyia zʋ, meti dɩyɛ bela lɔ́kʋla kɛma yɛkɛyɛ tanɩ. (1 Dwɔ. 1:8) Kakɛ kɛɛ Pɔɔlʋ hanlɩ kɛɛ, bɛzabɛ po mɔɔ “bɔ nwʋ wʋkwa wɔ sunzuma nu nɩ,” sɛ bɛákila bʋwɔ a, sa bɔkʋla bɛyɛ tanɩ. (Gal. 6:1, NWT) Íni kɛɛ yɛdahɩlɩ yɛ nwʋ, mfomi ɩsɛ kɛɛ yɛnwʋ nnɩka mɔɔ yɛtɔ sini na yede yetiã numɔ.—2 Kɔl. 13:5.
7. Mɩnla yɛ ɩsɛ kɛɛ yɛfa yɛ adwɩnɩ yɛkɔ zʋlɔ paa a? Ma ndianwʋ.
7 Sɛ yɛba yɛnwʋ nninyeni mɔɔ itwe yɛ ikila ndɛndɛ nɩ a, mɩnla yɛ ɩsɛ kɛɛ yɛyɛ a? Mɔɔ ɛyɛ a ɩkɛma ɔkɔbʋ ɔzɔ odwohilalɛ nɩ, hyɛ numɔ ɛzɩzɩbɛ! Kɛ ndianwʋ nɩ, wɔ Bayɩbʋlʋ mmɩlɩ nu nɩ, mɔɔ nɩ ɩma ɩyɛ mɛlɛkɛ ɩma adamvʋlɔ kɛ bɔkɔdʋ bɛkɛhyɛ twonwa be zʋ yɛ lɛ yɩ anyɩnkɛ, meti nɩ bɔbɔ twonwa yɩ anyɩnkɛ yɩ nwʋ banɩ bʋwɔ. Ɔzɔ la yɛ amɩyɛ sʋ̃, ɩsɛ kɛɛ yɛfa yɛ adwɩnɩ yɛkɔ nnɩka mɔɔ yezi kɛɛ yɛyɛ mɛlɛkɛ nɩ zʋ paa, na ama yɛahʋla yɛabʋ odwohilalɛ.—1 Kɔl. 9:27.
KEZIMƆ ƆKƆWƆ WƲ NWƲ BANƖ WƆ TANƖYƐLƐ NWƲ
8-9. Abɩlantɩyɛ mɔɔ Ɛɣɛlɛwulɛ yi ti 7 yɩ kã yɩ nwʋ odwokɔ nɩ, mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ ankɩ ɩkɔhʋla kɔbʋ tanɩ mɔɔ numɔ yɛ ɔnlʋmɔ a? (Ɛɣɛlɛwulɛ 7:8, 9, 13, 14, 21)
8 Kɛ ɩkɛyɛ na yɛawɔ yɛ nwʋ banɩ wɔ tanɩyɛlɛ nwʋ a? Kila mɔɔ yɛkɔhʋla yekozuma wɔ abɩlantɩyɛ mɔɔ Ɛɣɛlɛwulɛ yi ti 7 yɩ kã yɩ nwʋ odwokɔ nɩ yɩ kɛnɩ. Ɩ nɩɩ baalɛ be mɔɔ yɩ ɛbɩla zɩkɛ nɩ wɔlɩ adwomanlɩ. Nkyɩkyɛmi 22 yɩ kã kile yɛ kɛɛ, “ɛkɛnɩ la” abɩlantɩyɛ nɩ duli lili yɩ mɛda. Naasʋ̃ kɛmɔ nkyɩkyɛmi azʋlɔtʋ mɔɔ ili nkyɩkyɛmi 7 yɩ anyunu ma yɛnwʋ yɩ nɩ, ilili bɔmʋnlɩ izizili abɔkɔ azʋlɔtʋ be mɔɔ ngyɩkɩ̃ɩ̃ ngyɩkɩ̃ɩ̃ la ɩmanlɩ ɩhɔ ɩyɛlɩ tanɩ.
9 Mɩnla yɛ ɩmanlɩ ɩhɔ ɩyɛlɩ tanɩ mɔɔ ɩdɩ zɔ a? Mɔɔ ili bɔmʋnlɩ, “ɩhɔ iluwalɩ dɩka mɔɔ ibike baalɛ yɩ mɔɔ [yɩ ɛbɩla zɩkɛ] yɩ ɔhʋanɩ zʋ” mmɩlɩ mɔ nɩ awulo dwo. Akʋ̃ ɩvalɩ yɩ anyɩ ihileli baalɛ nɩ yɩ awudo. (Kɩnga Ɛɣɛlɛwulɛ 7:8, 9.) Mmɩlɩ mɔ ɩnwʋnlɩ baalɛ yɩ nɩ, ɩzʋ̃ kɛnɩ ɩáyɩ yɩ nwʋ. Mfomi, ɩmanlɩ ɔhʋanɩ yɩ ma ivoli yi munwa nwʋ na idiyeli yɩ azʋ̃nudwolɩyɛ afɔlɩ nwʋ odwokɔ mɔɔ nɩ ɩkãã nɩ. Ebiye a ɩhanlɩ afɔlɩ yɩ nwʋ odwokɔ na ama abɩlantɩyɛ yɩ iányianlɩ adwɩnɩ kɛɛ ɩdɩ enii tanɩ. (Kɩnga Ɛɣɛlɛwulɛ 7:13, 14, 21.) Sɛ abɩlantɩyɛ yɩ iásizi abɔkɔ tanɩ eyimmɔ munwala a, ankɩ iléyiyia ɔzɔ odwohilalɛ yɩ po na ɩayɛ tanɩ.
10. Nnɛ sʋ̃, mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ abiye kɔhʋla keli mfʋmɩ mɔɔ abɩlantɩyɛ yɩ lili nɩ be a?
10 Sɔlɔmɔnʋ yi odwokɔ yɩ ma yɛnwʋ mɔɔ ɩkɔhʋla kɔdʋ Gyehova yɩ sʋ̃mɩvʋlɔ bela. Ebiye a ɩkɛyɛ tanɩ mɔɔ numɔ yɛ ɔnlʋmɔ, na aɣinzi yi yɩ adwɩnɩ ɩayɛ yɩ kɛɛ dɩyɛ bela zili aɣilemvile nu. Anzɛnyɩɩ ebiye a ɩkɛhã kɛɛ, “Mɩánwʋ mɔɔ ɩyɛlɩ.” Naasʋ̃ sɛ ɩdɩdagyɩ isunzu mɔɔ izili yi nwʋ bʋwɔ a, ebiye a ɩkɔnwʋ kɛɛ iásizi abɔkɔba, na mɛyɩ yɛ ɩmanlɩ ɩhɔ ɩyɛlɩ tanɩ yɩ a. Ebiye a, ɩvalɩ ɔhɔnwʋmmɔ tanɩ, ɩvalɩ nninyeni mɔɔ ɩávata ilileli yɩ anyɩ, anzɛnyɩɩ nɩ ɩta ɩkɔ nnɩka be anzɛnyɩɩ wɛbsayɩtɩ mɔɔ íni kɛɛ Kilisinyianii kɔ zʋlɔ. Ebiye sʋ̃ a, nɩ iyiaki mpayɩwɔlɛ, Bayɩbʋlʋ ɛɣɩngalɛ, dɩyɛzumanlɛhɔlɛ, anzɛnyɩɩ dasɩlɛlilɛhɔlɛ po. Meti ekehila numɔ paa nɩ, nɩ yɩ tanɩ yɩ iási wɔ aɣilemvile nu, dɩkɛɛ abɩlantɩyɛ mɔɔ Ɛɣɛlɛwulɛ buuku yi kã yɩ nwʋ odwokɔ yɩ dɩyɛ yɩ la.
11. Sɛ yɛábɛ kɛɛ yɛyɛ tanɩ a, mɩnla yɛ ɩsɛ kɛɛ yɛtwɩ̃ yɛ nwʋ wɔ nwʋmɔ a?
11 Mɩnla yɛ yesuma wɔ nu a? Kɛ tanɩ yɩzayɩ nkʋ̃ yɛ ɩsɛ kɛɛ yɛpʋ a, mfomi dɩyɛ bela mɔɔ ɩkɔhʋla kɛma yɛkɛyɛ tanɩ nɩ. Sɔlɔmɔnʋ manlɩ odwokɔ eyi nu lalɩ kɛ petee mmɩlɩ mɔ ɩhanlɩ abɩlantɩyɛ nɩɩ baalɛ yɩ mɔɔ yɩ ɛbɩla zɩkɛ yɩ bo odwokɔ yɩ iwieli nɩ. Ɩhanlɩ ɩvalɩ baalɛ yɩ nwʋ kɛɛ: “Áma ɔkɔ oduwa yɩ ɔhʋanɩ zʋ.” (Ɛɣɛ. 7:25) Izia ɩhanlɩ ɩvalɩ baalɛ mɔɔ nɩ yɩ ɛbɩla zɩkɛ yɩ nwʋ kɛɛ: “Twɩ̃ wʋ nwʋ wɔ yɩ nwʋ kʋlaa; áma ebike yɩ awudo anyɩnkɛ yi munwa.” (Ɛɣɛ. 5:3, 8) Amba, sɛ yɛtwɩ̃ yɛ nwʋ kʋlaa wɔ nninyeni mɔɔ ɩkɛma yɛkɛyɛ tanɩ nɩ nwʋ a, nɩ yɛbɔɔ yɛ nwʋ banɩ wɔ tanɩ nwʋ.b Eyi kile kɛɛ, nninyeni mɔɔ ɩ́dɩ tanɩ kɛɛ Kilisinyianii kɛyɛ nɩ, sɛ yɛnwʋ yɩ kɛɛ yɛyɛ na ɩkɔhʋla kɛma yɛkɛyɛ tanɩ a, ɩsɛ kɛɛ yɛtwɩ̃ yɛ nwʋ wɔ nwʋmɔ.—Mt. 5:29, 30.
12. Mɩnla yɛ Dwoobu zili yɩ kɛnɣa kɛɛ ɩkɛyɛ a, na nɩ kɛ eyi kɔwʋwa yɩ keze a? (Dwoobu 31:1)
12 Sɛ yɛpɛ kɛɛ yɛtwɩ̃ yɛ nwʋ wɔ bʋwabɩlɛ azʋlɔtʋ mɔɔ ɩkɛma yɛkɛyɛ tanɩ nwʋ a, ɩsɛ kɛɛ yesi yɛ kɛnɣa kɛɛ yekehila yɛ nwʋ bʋwɔ. Ɔzɔ yɛ Dwoobu yɛlɩ a. Ɩ nɩɩ ‘yɩ anyɩ yɛlɩ nhyɩhyɛlɩyɛ’ kɛɛ ilékila mmaalɛ ikenyia bɔ nwʋ akɔnɔ tanɩ kyɩ̃. (Kɩnga Dwoobu 31:1.) Nɩ sɛ ɩyɛ mɔɔ izi yɩ kɛnɣa kɛɛ ɩkɛyɛ nɩ a, ɩlɛ́ma ɩkɛzɩkɛ agyiahʋnlɩ. Yɛzayɛ sʋ̃, sa yɛkʋla yesi yɛ kɛnɣa kɛɛ yɛkɔhwɩ̃ yɛ nwʋ wɔ dɩyɛ bela mɔɔ ɩkɔhʋla kɛma yɛkɛyɛ tanɩ nɩ nwʋ.
13. Mɩnla ti mɔɔ ɩsɛ kɛɛ yɛbɔ ye nzunzunlɩyɛ nwʋ banɩ a? (Kila mfonyini yi sʋ̃.)
13 Ɩsɛ kɛɛ yɛbɔ ye nzunzunlɩyɛ sʋ̃ nwʋ banɩ. (Ɛkɩ. 20:17) Abiyemmɔ sunzu kɛɛ mfʋmɩ bela íni nwʋmɔ kɛɛ bɔkɔdwɩnɩndwɩnɩ nninyeni mɔɔ ɩávata nwʋ mmɩlɩ tɩndɩnlɩ la mɔɔ bɛlɛ́yɛlɩ ɔzɔ dɩyɛ yɩ nɩ. Naasʋ̃ ɔzɔ adwɩnɩ yɩ ɩdɩbɛ. Sɛ abiye kɔ zʋlɔ dwɩnɩndwɩnɩ nninyeni mɔɔ ɩávata nwʋ a, ɩma akɔnɔ mɔɔ ɩwɔ kɛɛ ɩkɛyɛ ɔzɔ dɩyɛ nɩ yɛ kezi baaba. Ɩyɛ zɔ a, nɩ isuwaa yɩzayɩ yɩ nwʋ ɛhanɩ, na ɩkɛma ɩkɛyɛ sɩ kɛɛ ɩkɔhwɩ̃ yɩ nwʋ wɔ tanɩ nwʋ. Nɔhʋanlɛ, ɩyɛ bela a, nninyeni mɔɔ ɩávata kɔhʋla kɛɣa ye ti nu. Mɔɔ ɩkɔwʋwa yɛ lɛ kɛɛ, yɛkɛyɩ yɩ wɔ ye ti nu ndɛndɛ na yɛadwɩnɩndwɩnɩ nninyeni baaba nwʋ. Sɛ yɛyɛ zɔ a, ɩlɛ́ma nzunzunlɩyɛ mɔɔ ɩávata nɩ kɛlanɩ akɔnɔ tanɩ be mɔɔ ɩkɛyɛ sɩ kɛɛ yɛkɔhʋ̃ yekediyia, na eyi ɩlɛ́ma yɛkɛyɛ tanɩ mɔɔ numɔ yɛ ɔnlʋmɔ.—Fɩl. 4:8; Kol. 3:2; Gye. 1:13-15.
Ihyinyia kɛɛ yɛtwɩ̃ yɛ nwʋ wɔ dɩyɛ bela mɔɔ ɩkɔhʋla kɛma yɛkɛyɛ tanɩ nɩ nwʋ (Kila nkyɩkyɛmi 13)
14. Mɩnla dɔkʋ̃ yɛ yɛkɔhʋla kɛyɛ kɛva kɔwɔ yɛ nwʋ banɩ na yɛáyɛlɩ tanɩ a?
14 Mɩnla dɔkʋ̃ yɛ yɛkɔhʋla kɛyɛ kɛva kɔwɔ yɛ nwʋ banɩ na yɛáyɛlɩ tanɩ a? Ɩsɛ kɛɛ yenyia anwʋlazʋ kezile kɛɛ mmɩlɩ bela mɔ yɛkɛva Gyehova yɩ mmɛla yɛkɛyɛ egyima nɩ yekenyia zʋlɔ mfasʋ. Itwu mmɩlɩ be a ɩyɛ sɩ kɛɛ yɛkɛma ye nzunzunlɩyɛ nɩɩ mɔɔ yɛpɛ kɛɛ yɛyɛ nɩ, ɩ nɩɩ Gyehova yɩ apɛdɩ keyiyia, naasʋ̃ sɛ yɛbɔ mmɔdɩnɩ yɛyɛ zɔ a, yɛ anyɩ kele baaba.
15. Sɛ yenyia ɛpɛ kɛɛ yɛkɛyɛ mɔɔ ɩfata a, mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ ɩkɔwɔ yɛ nwʋ banɩ na yɛáyɛlɩ tanɩ a?
15 Ɩsɛ kɛɛ yenyia ɛpɛ kɛɛ yɛkɛyɛ mɔɔ ɩfata. Sɛ yesuma kɛɛ ‘yekehyi tanɩ na yɛalɔ baaba’ a, ɩkɛma yekezi yɛ kɛnɣa kɛɛ yɛkɛyɛ mɔɔ ɩtɩnɣɛ na yɛahwɩ̃ yɛ nwʋ wɔ bʋwabɩlɛ mɔɔ ɩkɛma yɛkɛyɛ tanɩ nwʋ. (Em. 5:15) Sɛ yenyia ɛpɛ kɛɛ yɛkɛyɛ mɔɔ ɩfata, na sɛ yeyiyia bʋwabɩlɛ mɔɔ yɛáhila yɩ ɔhʋanɩ mɔɔ ɩkɔhʋla kɛma yɛkɛyɛ tanɩ a, yɛkɛyɛ mɔɔ yɛkɔhʋla bela yekeli nɔhʋanlɛ.
16. Sɛ yɛfa yɛ nwʋ yewula sunzuma ɔfʋã nu nninyeni ɩyɛlɛ nu a, mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ ɩkɔwɔ yɛ nwʋ banɩ a? (Kila mfonyini yi sʋ̃.)
16 Kɛ ɩkɛyɛ na yɛanyia ɛpɛ kɛɛ yɛkɛyɛ mɔɔ ɩfata a? Ɩsɛ kɛɛ yɛfa yɛ nwʋ yewula sunzuma ɔfʋã nu nninyeni ɩyɛlɛ nu. Sɛ yɛwɔ dɩyɛzumalɛ tʋ anzɛnyɩɩ yeluwa dasɩlɛlilɛ nu a, ɩyɛ sɩ kɛɛ yekeyiyia tanɩ nwʋ odwohilalɛ. Mfomi, ɩma yɛhyɛ ɛpɛ mɔɔ yɛwɔ kɛɛ yɛkɛyɛ Gyehova yɩ apɛdɩ nɩ nu ɛzɩzɩbɛ. (Mt. 28:19, 20; Hib. 10:24, 25) Sɛ yɛkɩnga Nyamɩnlɩ Odwokɔ na yɛdwɩnɩndwɩnɩ nwʋmɔ a, ɩma ɛpɛ mɔɔ yɛwɔ kɛɛ yekehyi tanɩ na yɛalɔ baaba nɩ yɛ kezi. (Dwh. 1:8; Ndw. 1:2, 3; 119:97, 101) Kakɛ kɛɛ Gyisɛsɩ hã hileli yɩ adʋwavʋlɔ yɩ kɛɛ: “Bɔwɔ́ mpayɩ ama bɛáhɔlɩ odwohilalɛ nu.” (Mt. 26:41) Sɛ yede mmɩlɩ yɛbɔ yɛ sʋlɔ Ɛzɩlɛ yɩ mpayɩ a, nɩ yɛmaa ɔhʋanɩ yɩ ma ɩkɔwʋwa yɛ, na eyi hyɛ ɛpɛ mɔɔ yɛwɔ kɛɛ yɛkɛyɛ mɔɔ ɩsɔ yɩ anyɩ nɩ nu ɛzɩzɩbɛ.—Gye. 4:8.
Sɛ yɛta yɛyɛ nninyeni mɔɔ ɩkɛma yɛkɔhwɩ̃ keɣike Gyehova a, ɩkɛma yɛkɔwɔ yɛ nwʋ banɩ wɔ odwohilalɛ nwʋ (Kila nkyɩkyɛmi 16)c
KƆ ZƲ KILA WƲ NWƲ BƲWƆ
17. Mɩnla sinidɔlɛ yɛ ɩhɔlɩ zʋlɔ ilileli Pita a?
17 Yɛ mɛlɛkɛyɛlɛ be wɔ kɛnɩ a, ebiye a sa yɛkʋla yedi nwʋmɔ egyima kʋlakʋla. Naasʋ̃ ebiye sʋ̃ wɔ kɛnɩ a, ikehyinyia kɛɛ yɛkɔ zʋ yɛyɛ nwʋmɔ egyima. Yehilá sʋ̃mavʋlɔ Pita kɛɛ ndianwʋ. Iluwa enii nwʋ bɔlɔ ti, ɩbʋlɩ Gyisɛsɩ mbɔmɩ asã. (Mt. 26:69-75) Mmɩlɩ mɔ Pita zʋ̃ akɛnɣazɩzɩbɛ nu lili dasɩlɛ wɔ Sanɩhɩdɩlɩnɩ abaguamaa yɩ bɛ anyunu nɩ, nɩ ɩdɩ kɛɛ mɔɔ ili ɔzɔ bɔlɔ yɩ zʋ. (Egy. 5:27-29) Naasʋ̃ alʋbɔ be mɛda nɩ, iluwa enii nwʋ bɔlɔ ti, mmɩlɩ mɔ Pita nwʋnlɩ “dedimaa mɔɔ bɛdɩ Dwuumaa” nɩ, iyiakili kɛɛ ɩ nɩɩ dedimaa mɔɔ bɛ́dɩ Dwuumaa nɩ kɔdʋ salɛ keli alɩyɛ. (Gal. 2:11, 12) Pita yi sinidɔlɛ yɩ zialɩ yɩlɩ yi ti. Ebiye a, nɩ ilótuli yɩ tʋ kʋlakʋla.
18. Sɛ yeyiaki subanɩ tanɩ be po a, mɩnla yɛ ɩkɔhʋla kezi a?
18 Ebiye a, mɔɔ ɩdʋlɩ Pita nɩ be kɔhʋla kɔdʋ amɩyɛ sʋ̃. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ a? Ebiye a, yɛ adwɩnɩ kɛyɛ yɛ kɛɛ yeli subanɩ tanɩ be zʋ, naasʋ̃ yɛkɔnwʋ yɩ nɩ, nɩ izia ɩyɩ yi ti dɔkʋ̃. Kɛ ndianwʋ nɩ, eliyema benyia be hanlɩ kɛɛ: “Miyiakili ponogɩlafihilalɛ nɩ, alʋbɔ bunlu dualɩ numɔ mɔɔ nɩ milékilalɩ ebiye, na nɩ mide midi paa kɛɛ mili subanɩ tanɩ eyi zʋ nkunimi. Naasʋ̃ miyiyialɩ bʋwabɩlɛ azʋlɔtʋ be mɔɔ idweli mɩ ihilalɩ kɛɛ mihilá dɔkʋ̃.” Anyɩnlɩlelɛ odwokɔ yɛ lɛ kɛɛ, ɩáma yi padi kolɔ. Ɩɣa ɩnwʋnlɩ kɛɛ ihyinyia kɛɛ ɩyɛ debe eɣile ɔkʋ̃ bela ɩfa ɩkʋ̃ itiyia subanɩ tanɩ eyi, ebiye a ɩkɛyɛ zɔ wɔ yɩ nnwʋanlɩ eɣile munwala nu wɔ oyuwadɩ tanɩ eyi nu. Iluwa yɩ yɩ nɩɩ yɩ asafʋ nu mbanimbani bɔ mmʋwalɩyɛ zʋ nɩ, ɩyɛɛ nninyeni be mɔɔ ɩbʋwaa yɩ ma ɩkɔhwɩ̃ yɩ nwʋ wɔ ponogɩlafi nwʋ.
19. Sɛ yɛwɔ mɛlɛkɛyɛlɛ be mɔɔ yelétuli yɩ tʋ a, mɩnla yɛ yɛkɔhʋla kɛyɛ a?
19 Mɩnla yɛ yɛkɔhʋla kɛyɛ na ama yɛ mɛlɛkɛyɛlɛ be mɔɔ yelétuli yɩ tʋ nɩ, ɩámanlɩ yɛáyɛlɩ tanɩ a? Ɩsɛ kɛɛ yɛfa mɔɔ Gyisɛsɩ hanlɩ nɩ yɛyɛ egyima, ɩhanlɩ kɛɛ: “Bɔwɩɛnɩ,” kile kɛɛ, yehilá yɛ nwʋ bʋwɔ wɔ odwohilalɛ nwʋ. Sɛ ɛtɩ nɣanlɩ paa kɛɛ dɩyɛ bela ɩlɔ́kʋla kɛma ɛkɛyɛ tanɩ po a, kɔ zʋlɔ twɩ̃ wʋ nwʋ wɔ nninyeni mɔɔ ɩkɔhʋla kodwe wʋ kehila nɩ nwʋ. (1 Kɔl. 10:12) Kɔ zʋlɔ yɛ nninyeni mɔɔ ɩbʋwaa wʋ ma ekeli wʋ mɛlɛkɛyɛlɛ yɩ zʋ nɩ. Ɛɣɛlɛwulɛ 28:14 kã kɛɛ: “Anyɩnlɩlelɛ yɛ lɛ enii mɔɔ eɣile bela ikila yɩ nwʋ bʋwɔ nɩ.”—2 Pit. 3:14.
MFASƲ MƆƆ ƖWƆ ZƲLƆ KƐƐ YEKEHILA YƐ NWƲ BƲWƆ
20-21. (a) Sɛ yekila yɛ nwʋ bʋwɔ wɔ odwohilalɛ nwʋ a, mɩnla mfasʋ yɛ yekenyia a? (b) Sɛ yɛyɛ yɛ ɔfʋã nu dɩyɛ a, mɩnla yɛ Gyehova kɛyɛ kɛma yɛ a? (2 Kɔlɛntɩmaa 4:7)
20 Sa yɛkʋla yenyia anwʋlazʋ kɛɛ sɛ yekila yɛ nwʋ bʋwɔ wɔ odwohilalɛ nwʋ a, yekenyia zʋlɔ mfasʋ. Sɛ yɛyɛ tanɩ a, “yɛ anyɩ ikeleli tanɩ nwʋ mmɩlɩ ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ be la,” naasʋ̃ sɛ yɛfa Gyehova yɩ mmɛla yɛbɔ yɛ ɛbɩla a, yekenyia anyɩnlɩlelɛ sʋ̃maa. (Hib. 11:25; Ndw. 19:8) Iluwakɛɛ bɔwɔlɩ yɛ kɛɛ yɛvá yɩ mmɛla yɛwɔ yɛ ɛbɩla. (Gyn. 1:27) Yɛyɛ zɔ a, ɩkɛma yekenyia tiwʋwaba baaba na ɩkɔhʋla kɛma yekenyia nnwʋanlɩ mɔɔ íni awielɩyɛ eɣile be.—1 Tim. 6:12; 2 Tim. 1:3; Dwu. 20, 21.
21 Nɔhʋanlɛ, “nnwʋnlamɩ nɩ ɩyɛ mɛlɛkɛ.” Naasʋ̃ eyi iáhile kɛɛ bɛyɛ yɛ hwɩɩ a ɩáyɛ bʋwɔ. Gyehova iziyeziye yɩ nwʋ kɛɛ ɩkɛva tumi mɔɔ yehyinyia nɩ kɛma yɛ. (Kɩnga 2 Kɔlɛntɩmaa 4:7.) Naasʋ̃ yɛ yɩ ndwɩ kɛɛ, ɔzɔ tumi nɩ dɩ tumi kezile mɔɔ ɩbʋlʋ enii yɩ dɩyɛ zʋ mɔɔ ɩzʋ̃ Nyamɩnlɩ kɛ. Naasʋ̃ ɩsɛ kɛɛ yɛzayɛ yedi bɔmʋnlɩ yɛfa ye tumi anzɛnyɩɩ yɛ anwʋzɩzɩbɛ yɛkʋ̃ yetiyia odwohilalɛ eɣile bela. Sɛ yɛyɛ yɛ ɔfʋã nu dɩyɛ a, sa yɛkʋla yenyia anwʋlazʋ kɛɛ Gyehova kediye yɛ mpayɩ mɔɔ yɛbɔ kɛɛ ɩmá anwʋzɩzɩbɛ kezile yɛ mmɩlɩ mɔ yehyinyia nɩ. (1 Kɔl. 10:13) Amba, iluwa Gyehova yɩ mmʋwalɩyɛ zʋ nɩ, sa yɛkʋla yɛkʋ̃ yetiyia odwohilalɛ.
NDWOMI 47 Bɔ Gyehova Mpayɩ Eɣile Bela
a NDWOKƆ BE MƆƆ BEHILEHILE NU: Odwokɔ “sunzuma nɩ” mɔɔ Gyisɛsɩ va lili egyima wɔ Matiyu 26:41 nɩ kile ɛpɛ mɔɔ yɛwɔ kɛɛ yɛkɛyɛ mɔɔ ɩtɩnɣɛ. Mmɩlɩ mɔ ɩhanlɩ “nnwʋnlamɩ nɩ” sʋ̃ nɩ, nɩ isii zʋlɔ owudo kɛɛ, iluwakɛɛ yɛáli munli na tanɩ wɔ yɛ nwʋ nɩ ti, yɛta yenyia nzunzunlɩyɛ tanɩ na yɛyɛ mɔɔ ɩávata. Meti ɩyɛ a, sa yenyia ɛpɛ kɛɛ yɛkɛyɛ mɔɔ ɩtɩnɣɛ, naasʋ̃ yɛákila yɛ nwʋ bʋwɔ a, ye sinidɔlɛ kɔhʋla kɛma yɛkɛyɛ tanɩ.
b Abiye mɔɔ ɩyɛ tanɩ mɔɔ numɔ yɛ ɔnlʋmɔ nɩ, ɩkɔhʋla kenyia mmʋwalɩyɛ wɔ Sa Ɔkʋla Enyia Anyɩnlɩlelɛ Daabaa! buuku yi, ozumalɛdɩyɛ 57, nkyɩkyɛmi 1-3 yi nu.
c MFONYINI NWƲ ODWOKƆ: Eliyema benyia be ɩyɛɛ awulohyɩnlɩyɛ odwokɔ yɩ nwɔnɩ, ɩkɩngaa Bayɩbʋlʋ mmɩlɩ mɔ idii yi oyuwa alɩyɛ wɔ egyima nu, na ɩhɔ dapɛnɩ avinli dɩyɛzumanlɛ sʋ̃ nunuma.