DƖYƐZUMANLƐ ODWOKƆ 27
NDWOMI 79 Bʋwa Ma Begyiná Pindinyii
Bʋwa Wʋ Bayɩbʋlʋ Dɩyɛzumanlɛmaa Ma Bezí Pɔkɔ Kɛɛ Bɔkɔzʋ̃mɩ Gyehova
‘Begyiná pindinyii wɔ dedi nɩ nu, na bɛmá bɔ nwʋ ɩyɛ ɛzɩzɩbɛ.’—1 KƆL. 16:13.
BƲTAYƖ
Kezimɔ yɛkɔwʋwa yɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛmaa ma bekenyia dedi nɩɩ akɛnɣazɩzɩbɛ mɔɔ bɛkɛva kezi pɔkɔ kɛɛ bɔkɔzʋ̃mɩ Gyehova.
1-2. (a) Mɩnla ti mɔɔ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛmaa be twɩnhwɩ̃ bɛ agyia azɩ kɛɛ bekezi pɔkɔ kɛɛ bɔkɔzʋ̃mɩ Gyehova a? (b) Mɩnla yɛ yɛbazunzu nwʋmɔ wɔ dɩyɛzumanlɛ eyi nu a?
ASƲ̃ nɩ nninyeni be ma ɩyɛ sɩ ɩma wʋ kɛɛ ekezi pɔkɔ kɛɛ ɛkɛɣa kɛyɛ Gyehova Dasɩvʋlɔ a? Ebiye a nɩ wu kunlu tu kɛɛ wʋ sukuulumaa, wʋ ɔhɔnwʋmmɔ, anzɛnyɩɩ wu mmusunwamaa kodwodwu kediyia wʋ. Anzɛnyɩɩ ebiye a ɛdɩlɩ nɣanlɩ kɛɛ ɔlɔ́kʋla kɛva Nyamɩnlɩ yɩ mmɛla kɔwɔ wʋ ɛbɩla kyɩ̃. Sɛ ɔzɔ a, mɛyɩ nɩ ɛkɛdɩ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛmaa mɔɔ bɔtwɩnhwɩ̃ bɛ agyia azɩ kɛɛ bekezi pɔkɔ kɛɛ bɔkɔzʋ̃mɩ Gyehova nɩ tʋ.
2 Gyisɛsɩ nwʋnlɩ kɛɛ sɛ abiye wɔ bɔlɔ mɔɔ ɩdɩ zɔ a, ɩkɔhʋla kezi yi sunzuma ɔfʋã nu anyunumihɔlɛ nwʋ ɔhʋanɩ. (Mt. 13:20-22) Naasʋ̃ ɩáma yi padi kolɔ wɔ bɛzabɛ mɔɔ nɩ bɔtwɩnhwɩ̃ bɛ agyia azɩ kɛɛ bekeli yɩ mɛda nɩ nwʋ. Mfomi ihileli yɩ adʋwavʋlɔ yɩ kezimɔ bɔkɔwʋwa ɔzɔ mmenii yi ma (1) bɔkɔnwʋ nninyeni mɔɔ ɩkɔhʋla kezi bɛ anyunumihɔlɛ nwʋ ɔhʋanɩ, (2) bɛkɛhyɛ ɔlɔlɛ mɔɔ bɔwɔ bɛma Gyehova yi nu ɛzɩzɩbɛ, (3) bɛkɛva Gyehova bekeli bɔmʋnlɩ wɔ bɛ ɛbɩlawɔlɛ nu, nɩɩ (4) kezimɔ bekeli bo ndwokɔzɩzɩbɛ zʋ. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ yɛkɔhʋla kɛva mɔɔ Gyisɛsɩ hanlɩ hileli yɩ adʋwavʋlɔ yɩ nɩ yɛkɛyɛ egyima mmɩlɩ mɔ yɛlɛ Sa Ɔkʋla Enyia Anyɩnlɩlelɛ Daabaa! buuku yi yɛbʋwaa yɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛmaa ma bekezi pɔkɔ kɛɛ bɔkɔzʋ̃mɩ Gyehova nɩ a?
BƲWA WƲ BAYƖBƲLƲ DƖYƐZUMANLƐVƲLƆ MA ƖNWƲ NNINYENI MƆƆ ƖKƆHƲLA KEZI YƖ ANYUNUMIHƆLƐ NWƲ ƆHƲANƖ
3. Mɩnla ti mɔɔ nɩ ɩyɛ sɩ ɩma Nikodemɔsʋ kɛɛ ɩkɛɣa kɛyɛ Gyisɛsɩ yɩ tʋwavʋlɔ a?
3 Nɩ Nikodemɔsʋ dɩ abiye mɔɔ ɩlɛ dibilɛ titili wɔ Dwuumaa yɩ bo nu. Naasʋ̃ iluwa sianti be ti nɩ ɩyɛ sɩ ɩma yɩ kɛɛ ɩkɛɣa kɛyɛ Gyisɛsɩ yɩ tʋwavʋlɔ. Gyisɛsɩ wɔlɩ yɩ ɔzʋ̃mɩnlɛ egyima yɩ tʋ kɛyɛ aziyianɩ ahyiã mɛda nɩ yɛ Nikodemɔsʋ ɣa nwʋnlɩ kɛɛ Gyisɛsɩ yɛ lɛ Mɛzaya nɩ a. (Dwɔ. 3:1, 2) Naasʋ̃, Nikodemɔsʋ hɔ yiyialɩ Gyisɛsɩ wɔ ɛɣɩntanlɛ nu ɩ nɩɩ yɩ dɩndɛlɩ iluwakɛɛ nɩ ‘yi kunlu ituli Dwuumaa mbanimbani nɩ mmɔ bɔ nwʋ.’ (Dwɔ. 7:13; 12:42) Ɩkɛyɛ kɛɛ inyianlɩ adwɩnɩ kɛɛ sɛ ɩtʋwa Gyisɛsɩ a, yi dibilɛ nɩɩ yɩ anwʋnyia kevi yɩ sa.a
4. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ Gyisɛsɩ wʋwalɩ Nikodemɔsʋ ma ɩnwʋnlɩ mɔɔ Nyamɩnlɩ pɛ kɛɛ ɩyɛ a?
4 Nɩ Nikodemɔsʋ zi Mosisi Mmɛla yɩ, naasʋ̃ nɩ ihyinyia mmʋwalɩyɛ na ɩanwʋ mɔɔ Gyehova ɩpɩbɛ yɩ wɔ yɩ kɛnɩ. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ Gyisɛsɩ wʋwalɩ yɩ a? Nɩ Gyisɛsɩ wɔ ɛpɛ kɛɛ ɩkɛva yɩ mmɩlɩ kɔwɔ afɔlɩ na ɩ nɩɩ Nikodemɔsʋ ɩadɩndɛ wɔ ohunluma po. Akʋ̃ Gyisɛsɩ hanlɩ mɔɔ nɩ ɩsɛ kɛɛ Nikodemɔsʋ yɛ na ama ɩahʋla ɩaɣa ɩayɛ yɩ tʋwavʋlɔ nɩ ihileli yi petee, mɛyɩ yɛ lɛ kɛɛ ikonlu yɩ nwʋ wɔ yɩ tanɩ nwʋ, ikonluma wɔ nzulo nu, na ianyia Nyamɩnlɩ Ɣalɛ yɩ nu dedi.—Dwɔ. 3:5, 14-21.
5. Kɛ ɩkɛyɛ na yɛawʋwa Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ be ma ɩanwʋ mɔɔ isii yɩ anyunumihɔlɛ nwʋ ɔhʋanɩ a?
5 Sɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ be zi Bayɩbʋlʋ nu ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ po a, ikehyinyia kɛɛ yɛbʋwa yɩ ma ɩnwʋ mɔɔ isii yɩ ɔhʋanɩ kɛɛ ɩkɔzʋ̃mɩ Gyehova. Ebiye a ɩlɛ́balɩ lɛ́yɛlɩ Gyehova Dasɩvʋlɔ iluwakɛɛ yi egyima de yɩ mmɩlɩ sʋ̃maa anzɛnyɩɩ yi mmusunwamaa twodwu tiyia yɩ. Meti nyia mmɩlɩ ma wʋ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ nɩ. Ebiye a sa ɔkʋla tʋ salɛ fʋlɔ yɩ ma bɔbɔ nu bedi alɩyɛ anzɛnyɩɩ bɔkɔ bɔbʋwa dɩka be. Eyi kɔhʋla kowuko ɔhʋanɩ ma ɩkɛhã ndwokɔzɩzɩbɛ mɔɔ iyiyiaa nɩ kehile wʋ. Hyɛ yɩ ɛzɩzɩbɛ ma ɩyɛ́ nzɩnzanlɩyɛ bela mɔɔ ihyinyia nɩ, na bʋwa yɩ ma ɩnwʋ kɛɛ ɩyɛɛ zɔ kɛva kehile kɛɛ ɩdɔ Gyehova, na kɛ ebiye a ɩlɛ ɩsɔ wʋ anyɩ a.
6. Kɛ kɛyɛ na wʋawʋwa Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ be ma ɩava mɔɔ isumaa nɩ ɩayɛ egyima a? (1 Kɔlɛntɩmaa 16:13)
6 Sɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ be nyia anwʋlazʋ kɛɛ Gyehova kɔwʋwa yɩ ma ɩkɛva Bayɩbʋlʋ nu mmɛla ɩkɔwɔ yɩ ɛbɩla a, ɩma inyia akɛnɣazɩzɩbɛ ɩfa mɔɔ isumaa nɩ ɩyɛ egyima. (Kɩnga 1 Kɔlɛntɩmaa 16:13.) Ɔhʋanɩ be zʋ nɩ, sɛ ɛdɩ Bayɩbʋlʋ kilehilevʋlɔ a, wu egyima dɩkɛɛ tikyianii la. Mmɩlɩ mɔ nɩ ɔkɔɔ sukuulu nɩ, ɛhɩnla tikyia dɩyɛ yɛ nɩ wʋ anyɩ deli yɩ nwʋ paa a? Ebiye a ɩdɩ tikyianii mɔɔ ɩwʋwalɩ wʋ ma ɔnwʋnlɩ mɔɔ ɔkɔhʋla kɛyɛ nɩ. Ɔzɔ la sʋ̃ yɛ Bayɩbʋlʋ kilehilevʋlɔ baaba bela iáhilehile yɩ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ nninyeni mɔɔ Nyamɩnlɩ ɩpɩbɛɛ wɔ yɩ kɛnɩ kɛkɛ, mfomi ɩhyɛ yɩ ɛzɩzɩbɛ ma ɩnwʋ kɛɛ Gyehova kɔwʋwa yɩ na ama ɩayɛ nzɩnzanlɩyɛ bela mɔɔ nwʋmɔ hyinyia wɔ yɩ ɛbɩlawɔlɛ nu nɩ. Kɛ ɩkɛyɛ na wʋahʋla wʋayɛ zɔ a?
BƲWA WƲ BAYƖBƲLƲ DƖYƐZUMANLƐVƲLƆ MA ƖHYƐ́ ƆLƆLƐ MƆƆ ƖWƆ ƖMA GYEHOVA YI NU ƐZƖZƖBƐ
7. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ Gyisɛsɩ wʋwalɩ bɛzabɛ mɔɔ nɩ betiyee yi nɩ ma bɛhyɛlɩ ɔlɔlɛ mɔɔ bɔwɔ bɛma Gyehova yi nu ɛzɩzɩbɛ a?
7 Nɩ Gyisɛsɩ zi kɛɛ ɔlɔlɛ mɔɔ yɩ adʋwavʋlɔ yɩ wɔ ma Nyamɩnlɩ nɩ kɛhyɛ bɛ ɛzɩzɩbɛ ma bɛkɛva mɔɔ bozuma nɩ bɛkɛyɛ egyima. Mbɔmɩ sʋ̃maa nɩ, nɩ ikilehile yɩ adʋwavʋlɔ yɩ nninyeni mɔɔ ɩkɔwʋwa bɛ ma bɛkɛhyɛ ɔlɔlɛ mɔɔ bɔwɔ bɛma bɛ sʋlɔ Ɛzɩlɛ yɩ nu ɛzɩzɩbɛ. Kɛ ndianwʋ nɩ, ɩvalɩ Gyehova idindianlɩ ɛzɩlɛ be mɔɔ ɩfa nninyeniba ɩma yi nnwuakula nɩ nwʋ. (Mt. 7:9-11) Gyisɛsɩ yi ediyelɛmaa yɩ be wɔ kɛnɩ a, ebiye a bɛányia ɛzɩlɛ mɔɔ ɩdɔ bɛ zɔ. Mɔwʋ kila kezimɔ ɩkɛyɛ kɛɛ bɛdɩlɩ nɣanlɩ mmɩlɩ mɔ Gyisɛsɩ manlɩ ndianwʋ be mɔɔ ɩfalɩ ɛzɩlɛ be mɔɔ ɩwɔ kunlumiyɩbalɛ mɔɔ izia ɩvalɩ anyɩnlɩlelɛ ileli yɩ ɣa benyia be mɔɔ ɩhɔ ɩyɛlɩ nninyeni tanɩ sʋ̃maa nɩ. Gyisɛsɩ wʋwalɩ bɛ ma bɔnwʋnlɩ kɛɛ Gyehova dɔ bɛ na ɩpɛ kɛɛ ɩbʋwa bɛ.—Lk. 15:20-24.
8. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ ɔkɔhʋla kɔwʋwa Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ be ma ɩkɛhyɛ ɔlɔlɛ mɔɔ ɩwɔ ɩma Gyehova nɩ nu ɛzɩzɩbɛ a?
8 Wʋzawʋ sʋ̃ ɔkɔhʋla kɔwʋwa wʋ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ ma ɩkɛhyɛ ɔlɔlɛ mɔɔ ɩwɔ ɩma Gyehova nɩ nu ɛzɩzɩbɛ iluwa Nyamɩnlɩ yi subanɩ ngɩnlɩma mɔɔ ekezi zʋlɔ wudo mmɩlɩ mɔ ekilehilee yɩ nɩ. Mmɩlɩ bela mɔ bokozuma dɩyɛ nɩ, bʋwa yɩ ma ɩnwʋ kezimɔ mɔɔ bosumaa nɩ da yɩ ali kɛɛ Gyehova dɔ yɛ. Sɛ bosunzuu elelɛdɩyɛ yɩ nwʋ a, bʋwa yɩ ma ɩnwʋ kezimɔ elelɛdɩyɛ yɩ da yɩ ali kɛɛ Gyehova dɔ yɩ. (Wul. 5:8; 1 Dwɔ. 4:10) Sɛ wʋ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ nɩ ba tɩ kezimɔ Gyehova dɔ yɩzayɩ munli yi nɩ tʋ a, ɩkɔwʋwa yɩ ma yɩzayɩ sʋ̃ ikenyia ɔlɔlɛ kezile kɛma Gyehova.—Gal. 2:20.
9. Mɩnla yɛ ɩwʋwalɩ benyia be mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Michael ma ɩwɔlɩ yɩ tʋ kɛɛ ɩsʋ̃mɩɩ Gyehova a?
9 Yehilá Michael mɔɔ ɩzʋ̃ Indonesia yi ozumanlɛnwʋnlɛ yɩ. Bɛdɩdɩlɩ yɩ wɔ nɔhʋanlɛ yɩ nu naasʋ̃ iánuma. Ilili alʋbɔ 18 nɩ, iduli ɔhʋanɩ ɩhɔlɩ manlɩ fʋlɔ zʋ ɩhɔ ɩyɛlɩ egyima, nɩ itwi kaalɩ nɣezile yi be. Aɣinzi yi ɩɣalɩ awudo ɩɣa igyialɩ, naasʋ̃ idianlɩ yɩ abusunwa yɩ kɛnɩ izia ɩhɔ ɩdʋwalɩ yi egyima yɩ zʋ. Ɔzɔ mmɩlɩ yɩ, yɩ yɩ nɩɩ yɩ ɣa baalɛ wɔlɩ yɩ tʋ kɛɛ bosumaa Bayɩbʋlʋ yɩ na bɛlɛ mɔɔ bosumaa nɩ bɛyɛɛ egyima. Mmɩlɩ mɔ Michael yɩ maamɩ wuli nɩ, izili pɔkɔ kɛɛ ikezia kɛɣa awudo na ɩaɣa iahila yɩ papa, na ileli idianlɩ numɔ kɛɛ bɛ nɩɩ yɩ zumá Bayɩbʋlʋ yɩ. Mmɩlɩ mɔ bosunzuu “Sumá Sʋ̃maa” ɔfʋã mɔɔ ɩwɔ Sa Ɔkʋla Enyia Anyɩnlɩlelɛ Daabaa! buuku yi ozumalɛdɩyɛ 27 yɩ nwʋ nɩ, ɩhanlɩ Michael yɩ ahʋnlɩnɩ baaba. Mmɩlɩ mɔ Michael ɩdwɩnɩndwɩnɩɩ ɛyɛkɛ mɔɔ ɩkɛyɛ kɛɛ Gyehova lili mmɩlɩ mɔ ɩnwʋnlɩ kɛɛ yɩ Ɣa yɩ ɩnwʋʋ amanɩyɛ yɩ nwʋ nɩ, ɩhanlɩ yɩ ma izunli. Inyianlɩ anyɩnlɩzɔlɛ kezile wɔ mɔɔ Gyehova nɩɩ Gyisɛsɩ bɛyɛ bɛva behile kɛɛ bɔdɔ yɩ nɩ nwʋ, na eyi hanlɩ yɩ ma ɩyɛlɩ nzɩnzanlɩyɛ wɔ yɩ ɛbɩlawɔlɛ nu na inlumanlɩ.
BƲWA WƲ BAYƖBƲLƲ DƖYƐZUMANLƐVƲLƆ MA ƖVÁ GYEHOVA ILI BƆMƲNLƖ WƆ YƖ ƐBƖLAWƆLƐ NU
10. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ Gyisɛsɩ wʋwalɩ yɩ adʋwavʋlɔ yɩ ma bɛvalɩ Gyehova ɔzʋ̃mɩnlɛ belili bɔmʋnlɩ wɔ bɛ ɛbɩlawɔlɛ nu a? (Luuku 5:5-11) (Kila mfonyini yi sʋ̃.)
10 Ɩákyɛ yɛ adʋwavʋlɔ yɩ nwʋnlɩ kɛɛ Gyisɛsɩ yɛ lɛ Mɛzaya mɔɔ bɔwɔlɩ yɩ nwʋ anʋhʋba nɩ a, naasʋ̃ nɩ behyinyia mmʋwalɩyɛ na ama bɛava dasɩlɛlilɛ egyima yɩ bɛali bɔmʋnlɩ wɔ bɛ ɛbɩlawɔlɛ nu. Ansaana Gyisɛsɩ ɩbadʋ salɛ kɔvʋlɔ Pita nɩɩ Andulusu kɛɛ bɛvá bɛ mmɩlɩ munwala beli yɩ mɛda nɩ, ɩkɛyɛ kɛɛ nɩ bɛva mmɩlɩ ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ bɔdʋwa yɩ daada. (Mt. 4:18, 19) Nɩ bɛ nɩɩ Gyemisi nɩɩ Dwɔɔnʋ munwala bɛyɛ egyenihyɩlɛ egyima, na nɩ be egyima yɩ kɔlɩ zʋlɔ paa. (Mk. 1:16-20) Mmɩlɩ mɔ Pita nɩɩ Andulusu “bedianlɩ bɛ asawu nɩ ɛkɛnɩ” nɩ, ɩkɛyɛ kɛɛ bɛyɛlɩ nhyɩhyɛlɩyɛ mɔɔ ɩkɛma bɛ abusunwa yɩ bɛ sa kɔhɔ bo munwa mmɩlɩ mɔ bɔdʋwa Gyisɛsɩ nɩ. Mɩnla yɛ ɩhanlɩ bɛ ma bɛvalɩ dasɩlɛlilɛ egyima yɩ bɛyɛlɩ be egyima titili wɔ bɛ ɛbɩlawɔlɛ nu a? Luuku buuku yi kã kile yɛ kɛɛ Gyisɛsɩ yɛlɩ nnwʋánlɩdɩyɛ be mɔɔ ɩmanlɩ benyianlɩ anwʋlazʋ kezile wɔ Gyehova nu kɛɛ ɩkɔhʋla kɛma bɛ sa kɛhã bɛ ahyinyiadɩ mmɩlɩ munwala.—Kɩnga Luuku 5:5-11.
Mɩnla yɛ yesuma wɔ kezimɔ Gyisɛsɩ wʋwalɩ yɩ adʋwavʋlɔ yɩ ma bɛvalɩ Gyehova ɔzʋ̃mɩnlɛ belili bɔmʋnlɩ wɔ bɛ ɛbɩlawɔlɛ nu nɩ nu a? (Kila nkyɩkyɛmi 10)b
11. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ yɛkɔhʋla kɛva yɛzayɛ yɛ ozumanlɛnwʋnlɛ yɛkɛhyɛ yɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ yi dedi ɛzɩzɩbɛ a?
11 Ɩwɔ numɔ kɛɛ yɛlɔ́kʋla kɛyɛ nnwʋánlɩ nninyeni kɛmɔ Gyisɛsɩ yɛlɩ nɩ dɩyɛ, naasʋ̃ sa yɛkʋla yɛkã ozumanlɛnwʋnlɛ mɔɔ ɩfalɩ kezimɔ Gyehova bʋwa bɛzabɛ mɔɔ bɛfa yɩ ɔzʋ̃mɩnlɛ bedi bɔmʋnlɩ wɔ bɛ ɛbɩlawɔlɛ nu nɩ yekile yɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ yɩ yɛfa yɛhyɛ yi dedi ɛzɩzɩbɛ. Kɛ ndianwʋ nɩ, asʋ̃ ɛkakɛ kezimɔ Gyehova wʋwalɩ wʋ mmɩlɩ mɔ ɔwɔlɩ yɩ tʋ kɛɛ ɔkɔɔ dɩyɛzumanlɛ nɩ a? Ebiye a nɩ ɩsɛ kɛɛ ɔkɔ yiyia wu egyima nu ebani na ekilehile sianti mɔɔ sɛ ɩdɩ wʋ dɩyɛzumanlɛ eɣile a ɔlɔ́kʋla kɛyɛ overtime nɩ nu ekile yi. Mmɩlɩ mɔ ɛkãã wʋ ozumanlɛnwʋnlɛ kehile wʋ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ yɩ nɩ, ma ɩnwʋ kezimɔ wʋ dedi nu yɛlɩ sɩ mmɩlɩ mɔ ɔnwʋnlɩ kɛɛ Gyehova ɩbʋwaa wɔ pɔkɔ mɔɔ ezili kɛɛ ɛkɛva yɩ ɔzʋ̃mɩnlɛ keli bɔmʋnlɩ wɔ wʋ ɛbɩlawɔlɛ nu nɩ.
12. (a) Mɩnla ti mɔɔ ɩsɛ kɛɛ yɛsɩnza mmeliyema mɔɔ yɛ nɩɩ bɛ kɔ yɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ yɩ kɛnɩ nɩ nu a? (b) Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ ɔkɔhʋla kɛva vidiyo kehilehile wʋ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ ma ɩkɛhã yɩ ahʋnlɩnɩ a? Ma nwʋmɔ ndianwʋ.
12 Sɛ wʋ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ yɩ tɩ kezimɔ mmeliyema mvʋlɔ bɛyɛ nzɩnzanlɩyɛ wɔ bɛ ɛbɩlawɔlɛ nu na ama bɛava Gyehova bɛali bɔmʋnlɩ nɩ a, ikenyia zʋlɔ mfasʋ kezile. Meti sɛ ɛkɛyɛɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛ a, ma mmeliyema mvʋlɔ mɔɔ ɔsʋnɩ bɔ bʋwabɩlɛ bɛhɩnla wʋ nwʋ. Sa ɔkʋla esiã bɛ kɛɛ ɩyɛ a bɛhã kezimɔ bɔnwʋnlɩ nɔhʋanlɛ yɩ nɩɩ nzɩnzanlɩyɛ mɔɔ bɛyɛlɩ na ama bɛahʋla bɛava Gyehova bɛali bɔmʋnlɩ nɩ behilé wʋ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ yɩ. Akʋ̃ sʋ̃, de mmɩlɩ na ɛ nɩɩ wʋ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ nɩ behilá vidiyo azʋlɔtʋ mɔɔ ɩwɔ “Sumá Sʋ̃maa” anzɛnyɩɩ “Pɩbɛ́ Sʋ̃maa” ɔfʋã mɔɔ ɩwɔ Sa Ɔkʋla Enyia Anyɩnlɩlelɛ Daabaa! buuku yi nu nɩ. Kɛ ndianwʋ nɩ, sɛ bosumaa ozumalɛdɩyɛ 37 yɩ a, sa ɔkʋla twɩ̃ adwɩnɩ siye egyinalɛzʋ-ndwokɔ mɔɔ ɩwɔ vidiyo mɔɔ ise Gyehova Ɩkɛva Mɔɔ Yehyinyia Nɩ Ɩkɛma Yɛ nɩ zʋ.
BƲWA WƲ BAYƖBƲLƲ DƖYƐZUMANLƐVƲLƆ MA ILÍ NDWOKƆZƖZƖBƐ ZƲ
13. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ Gyisɛsɩ ziyeziyeli yɩ adʋwavʋlɔ yɩ manlɩ odwodwudiyialɛ a?
13 Gyisɛsɩ hanlɩ hileli yɩ adʋwavʋlɔ yɩ mbɔmɩ sʋ̃maa kɛɛ mmenii kodwodwu kediyia bɛ, mɔɔ bo mmusunwamaa po kɩnla nwʋ. (Mt. 5:11; 10:22, 36) Ɩka ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ ma Gyisɛsɩ wie yɩ ɔzʋ̃mɩnlɛ egyima yɩ nɩ, ɩwɔlɩ yɩ adʋwavʋlɔ yɩ kɔkɔ kɛɛ sa bokũ bo nu be po. (Mt. 24:9; Dwɔ. 15:20; 16:2) Ɩhyɛlɩ bɛ ɛzɩzɩbɛ kɛɛ bɛmá bɛ anyɩ ɩla kɛnɩ wɔ dasɩlɛlilɛ egyima yɩ nu. Iduli bɔ fʋlɔ kɛɛ máma bɛ nɩɩ bɛzabɛ mɔɔ botwodwu betiyia bɛ nɩ pʋmɩ zʋlɔ, mfomi bɛmá bɛ anyɩ ɩla kɛnɩ wɔ mɔɔ bɛkɛhã nɩɩ mɔɔ bɛkɛyɛ nwʋ na ama bɛahʋla bɛadʋwa zʋlɔ bɛayɛ odwokɔbahanlɛ egyima yɩ.
14. Kɛ kɛyɛ na yɛahʋla yɛawʋwa Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ be ma iaziyeziye yɩ nwʋ ɩama odwodwudiyialɛ a? (2 Timoti 3:12)
14 Sa yɛkʋla yɛbʋwa yɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ ma isiyeziye yɩ nwʋ ɩma odwodwudiyialɛ iluwa ndwokɔ mɔɔ yi egyima nu maa, yɩ ɔhɔnwʋmmɔ, nɩɩ yi mmusunwamaa kɔhʋla kɛhã kehile yi mɔɔ yekeli bɔmʋnlɩ yɛ nɩɩ yɩ kozunzu nwʋmɔ nɩ. (Kɩnga 2 Timoti 3:12.) Yi egyima nu maa be kɔhʋla kɔwɔ yɩ tʋ kɛɛ bedii yɩ nwʋ nwɔwɩ iluwakɛɛ bɔnwʋ kɛɛ ɩlɛ mɔɔ isumaa wɔ Bayɩbʋlʋ nu ɩbɔɔ yɩ ɛbɩla. Mmenii mvʋlɔ nɩɩ yɩzayɩ yi mmusunwamaa po bɛ nɩɩ yɩ lɛ́yɛ adwɩnɩ wɔ mɔɔ isumaa wɔ Bayɩbʋlʋ nu nɩ nwʋ. Sɛ yɛbɔ yɩ tʋ ndɛ yesiyeziye yɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛmaa bɛ adwɩnɩ wɔ kezimɔ bekegyina odwodwudiyialɛ munwa a, ɩkɔwʋwa bɛ ma sɛ odwodwudiyialɛ yɩ ba a bɔkɔnwʋ kezimɔ bekeli nwʋmɔ egyima bʋwɔ.
15. Sɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ be yi mmusunwamaa twodwu tiyia yɩ a, mɩnla yɛ ɩkɔhʋla kɔwʋwa yɩ ma ikegyina yi munwa a?
15 Sɛ wʋ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ be yi mmusunwamaa botwodwuu betiyia yɩ a, bʋwa yɩ ma izunzu sianti mɔɔ bɛyɛɛ zɔ nɩ nwʋ. Ebiye a nɩ bɛ adwɩnɩ yɛ bɛ kɛɛ ɩma ɔhʋanɩ ma bɛlahɩlɩlahɩlɩ yɩ, anzɛnyɩɩ ɩkʋla ɩba yɩ kɛɛ bɛábɛ Gyehova Dasɩvʋlɔmaa bo odwokɔ kɛkɛ. Gyisɛsɩ po, nɩ yi mmusunwamaa yɩ be bɛ anyɩ iáleli mɔɔ ɩyɛɛ yɩ nwʋ. (Mk. 3:21; Dwɔ. 7:5) Kilehile wʋ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ yɩ ma inyia mmenii mvʋlɔ nɩɩ yi mmusunwamaa nwʋ abʋtalɩ, na ɩ nɩɩ bɛ dɩndɛ́ wɔ annidi nu.
16. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ yɛkɔhʋla kɔwʋwa yɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ ma ikoluwa anyɩnlɩdɩlɛ ɔhʋanɩ zʋ ɩkɛhã yi dedi nwʋ odwokɔ a?
16 Sɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ be yi mmusunwamaa kile odwokɔba yɩ nwʋ anyɩnlɩlelɛ po a, ɩkɛyɛ baaba kɛɛ ɩlɛ́fa eɣile ɔkʋ̃ kehilehile dɩyɛ bela nu ikehile bɛ. Sɛ kɛ zɔ a, yi mmusunwamaa yɩ bɛ adwɩnɩ kodu kɔvʋla, na ɩkɛma bɔkɔhwɩnhwɩ̃ bɛ agyia azɩ kɛɛ bɛ nɩɩ yɩ kɔwɔ nkɔmmɔ mmɩlɩ fʋlɔ. Meti hyɛ wʋ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ yɩ ɛzɩzɩbɛ ma ɩhã yi dedi nwʋ odwokɔ wɔ ɔhʋanɩ be zʋ mɔɔ ikowuko nwʋmɔ ɔhʋanɩ ma bekezia bɔkɔwɔ nkɔmmɔ mmɩlɩ fʋlɔ. (Kol. 4:6) Ebiye a sa ɩkʋla ɩkã ikile bɛ kɛɛ bɔhɔ́ jw.org wɛbsayɩtɩ yɩ zʋ. Eyi kɛma ɔhʋanɩ ma bokozuma Gyehova Dasɩvʋlɔmaa bɔ nwʋ dɩyɛ mmɩlɩ bela mɔɔ bɛzabɛ bɛpɛ.
17. Kɛ ɩkɛyɛ na wʋawʋwa wʋ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ ma ɩanwʋ kezimɔ ɩkɛyɩ ndwokɔ mɔɔ mmenii bizia falɩ Gyehova Dasɩvʋlɔmaa nwʋ nɩ munwa a? (Kila mfonyini yi sʋ̃.)
17 Ebiye a sa ɔkʋla ɛfa ndwokɔ mɔɔ ɩba ɩtʋwadʋwa zʋlɔ wɔ jw.org zʋ mɔɔ ise “Ndwokɔ Mɔɔ Bɛta Bebizia” nɩ ɔbʋwa yɩ ma isiyeziye munwalɩyɛ mɔɔ ɩáyɛ sɩ mɔɔ ɩkɛva kɛma yi mmusunwamaa nɩɩ yi egyima nu maa. (2 Tim. 2:24, 25) Sɛ bosuma ozumalɛdɩyɛ ɔkʋ̃ bela wɔ Sa Ɔkʋla Enyia Anyɩnlɩlelɛ Daabaa! buuku yi nu bowie a, bozunzú ɔfʋã mɔɔ ise “Abiyemmɔ Bɛkã Kɛɛ” nɩ nwʋ. Hyɛ yɩ ɛzɩzɩbɛ ma ɩvá yɩzayɩ yi ndwokɔ ɩwʋwɔ munwalɩyɛ mɔɔ ɩkɛva kehilehile yi ndwokɔ nu nɩ zʋ. Sɛ nwʋmɔ ba hyinyia a, bʋwa yɩ ma ɩnwʋ ɔhʋanɩba mɔɔ ɩkɔhʋla koluwa zʋ kehilehile yi dedi nu. Sɛ ide mmɩlɩ isiyeziye yɩ nwʋ wɔ ɔzɔ ɔhʋanɩ yɩ zʋ a, ɩkɔwʋwa yɩ ma ɩkɛva anwʋlazʋ kehilehile yi dedi nu bʋwɔ.
Bʋwa wʋ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ ma ɩnwʋ́ ɔhʋanɩ mɔɔ ikoluwa zʋ ikeli dasɩlɛ (Kila nkyɩkyɛmi 17)c
18. Kɛ ɩkɛyɛ na yɛawʋwa yɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ ma ɩaɣa ɩayɛ ɛlawulowɔlɛvʋlɔ mɔɔ ilónumanlɩ a? (Matiyu 10:27)
18 Gyisɛsɩ hyɛlɩ yɩ adʋwavʋlɔ yɩ ɛzɩzɩbɛ kɛɛ bɛhã odwokɔba yɩ wɔ bagua nu. (Kɩnga Matiyu 10:27.) Sɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ be bɔ yɩ tʋ ɩ nɩɩ asafʋ yɩ bɔ numɔ kɔ dasɩlɛlilɛ a, Gyehova kɔwʋwa yɩ na ɩkɛma anwʋlazʋ mɔɔ ɩwɔ wɔ Gyehova nu nɩ kɛyɛ kezi. Kɛ ɩkɛyɛ na yɛawʋwa yɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ be ma iadwu ɔzɔ bʋtayɩ yɩ nwʋ a? Sɛ bɛfa betiã kua wɔ asafʋ yi nu kɛɛ bɛbayɛ ɛlawulowɔlɛ egyima titili be a, bʋwa wʋ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ yɩ ma ɩnwʋ mɔɔ ihyinyia kɛɛ ɩyɛ na ama ɩavata kɛɛ ɛlawulowɔlɛvʋlɔ. Ma ɩnwʋ́ yɩ kɛɛ sɛ bɛyɛɛ ɛlawulowɔlɛ egyima titili mɔɔ ɩdɩ zɔ a, ɩyɛ mɛlɛkɛ kɛɛ ɩkɛyɛ dasɩlɛlilɛ egyima yɩ be. Sa ɩkʋla ɩfa ɩyɛ yɩ bʋtayɩ sʋ̃ kɛɛ ɩkɛma ndɛnɩ wɔ dapɛnɩ avinli dɩyɛzumanlɛ tʋ. Mmɩlɩ mɔ ɩbɔɔ mmɔdɩnɩ kɛɛ ɩkɔnwʋ kezimɔ bɛma ndɛnɩ bʋwɔ nɩ, ɩkɔwʋwa yɩ ma ɩkɛva anwʋlazʋ ikehilehile yi dedi nu.
DA YƖ ALI KƐƐ ƆWƆ WƲ BAYƖBƲLƲ DƖYƐZUMANLƐVƲLƆ YƖ NU ANWƲLAZƲ
19. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ Gyisɛsɩ lalɩ yɩ ali kɛɛ ɩwɔ yɩ adʋwavʋlɔ yɩ nu anwʋlazʋ a, na kɛ ɩkɛyɛ na yɛazumazuma yɩ a?
19 Ansaana Gyisɛsɩ kɔhɔ sʋlɔ nɩ, ɩhã ihileli yɩ adʋwavʋlɔ yɩ kɛɛ eɣile ɔkʋ̃ sa isia ɩ nɩɩ bɛ yiyia numɔ dɔkʋ̃. Bɛátɩ yɩ tʋ kɛɛ nɩ Gyisɛsɩ ɩkãã bɔ sʋlɔhɔlɛ nwʋ odwokɔ. Naasʋ̃, ɩvalɩ yɩ adwɩnɩ iziyeli bɔ nɔhʋanlɛlilɛ zʋ, na nɩ ɩtɩ yɩ tʋ kɛɛ kɛ dɩyɛ bela yɛ nɩ bɛkɛdɩ yɩ tʋ wɔ ɔzɔ mmɩlɩ yɩ a. (Dwɔ. 14:1-5, 8) Nɩ izi kɛɛ bekehyinyia mmɩlɩ na ama bɛadɩ nninyeni be tʋ, dɩkɛɛ sʋlɔhɔlɛ nwʋ odwokɔ yɩ. (Dwɔ. 16:12) Amɩyɛ sʋ̃ sa yɛkʋla yɛda yɩ ali kɛɛ yɛwɔ yɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ yi nu anwʋlazʋ kɛɛ ɩkɛyɛ mɔɔ ɩsɔ Gyehova anyɩ.
Sɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ be bɔ yɩ tʋ ɩ nɩɩ asafʋ yɩ bɔ numɔ kɔ dasɩlɛlilɛ a, Gyehova kɔwʋwa yɩ na ɩkɛma anwʋlazʋ mɔɔ ɩwɔ wɔ yi nu nɩ kɛyɛ kezi
20. Mɩnla yɛ eliyema baalɛ be mɔɔ ɩwɔ Malawi nɩ yɛlɩ va lalɩ yɩ ali kɛɛ ɩwɔ yɩ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ yɩ nu anwʋlazʋ a?
20 Nyia anwʋlazʋ kɛɛ wʋ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ yɩ pɛ kɛɛ ɩyɛ mɔɔ ɩtɩnɣɛ. Bɛmá yehila eliyema baalɛ be mɔɔ ɩwɔ Malawi mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Chifundo yi ozumanlɛnwʋnlɛ yɩ. Ɩ nɩɩ baalɛ be mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Alinafe mɔɔ ɩdɩ Katɩlɩkɩnii wɔlɩ yɩ tʋ kɛɛ bosumaa Sa Ɔkʋla Enyia Anyɩnlɩlelɛ Daabaa! buuku yi. Mmɩlɩ mɔ bozumanlɩ ozumalɛdɩyɛ 14 bowieli nɩ, Chifundo ɣizialɩ yɩ adwɩnɩ wɔ mmoduwaba mɔɔ bɛfa bedi egyima wɔ ɔzʋ̃mɩnlɛ nu nɩ nwʋ. Alinafe valɩ ɛya yɩlɩ yi munwa kɛɛ, “Eyi mɛyɩ ɩdɩ mɩzamɩ mʋ pɔkɔzilɛ!” Eyi zili nɩ, nɩ Chifundo sunzu kɛɛ ɩlɛ́ma bɔkɔdʋwa dɩyɛzumanlɛ yɩ zʋ. Naasʋ̃ ɩzʋ̃ abʋtalɩ nu ɩ nɩɩ Alinafe dʋwalɩ dɩyɛzumanlɛ yɩ zʋ, na inyianlɩ anwʋlazʋ kɛɛ mmɩlɩ kɔlɩ zʋlɔ nɩ ɩkɛdɩ nninyeni tʋ. Aziyianɩ ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ be mɛda nɩ, Chifundo ɣizialɩ Alinafe odwokɔɣizialɛ mɔɔ ɩwɔ ozumalɛdɩyɛ 34 yɩ nu mɔɔ ise: “Bayɩbʋlʋ nɩɩ nɔhʋanlɛ Nyamɩnlɩ Gyehova nwʋ dɩyɛ mɔɔ ozuma nɩ, mɩnla mfasʋ yɛ enyia wɔ zʋ a?” Chifundo kã kɛɛ, “Alinafe hanlɩ ndwokɔ sʋ̃maa mɔɔ ɩhyɛ ɛzɩzɩbɛ, mɔɔ numɔ ɔkʋ̃ yɛ lɛ kɛɛ Dasɩvʋlɔmaa yɩ bɛáva bɔ nwʋ bowula nyɛlɩyɛ bela mɔɔ Bayɩbʋlʋ tɩndɛ tiyia nɩ nu.” Ɩákyɛ bela, Alinafe yiakili mmoduwaba mɔɔ ɩfa idi egyima wɔ yɩ ɔzʋ̃mɩnlɛ nu nɩ na inlumanlɩ.
21. Kɛ kɛyɛ na wʋawʋwa wʋ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ ma iazi pɔkɔ kɛɛ ɩkɔzʋ̃mɩ Gyehova a?
21 Ɩwɔ numɔ kɛɛ Gyehova yɛ “ɩma inyi a,” naasʋ̃ ɩsɛ kɛɛ yɛbʋwa yɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ ma inyia anyunumihɔlɛ. (1 Kɔl. 3:7) Kɛ Nyamɩnlɩ Odwokɔ yɩ nkʋ̃ la yɛ ɩsɛ kɛɛ yekilehile yi a, mfomi ɩsɛ kɛɛ yɛbʋwa yɩ sʋ̃ ma inyia ɔlɔlɛ kezile ɩma Gyehova. Ɩsɛ kɛɛ yɛhyɛ yɩ ɛzɩzɩbɛ sʋ̃ ma ɩfa Gyehova idi bɔmʋnlɩ wɔ yɩ ɛbɩlawɔlɛ nu ɩfa ikile kɛɛ ɩdɔ yɩ. Na yekilehile kezimɔ ɩkɛva yɩ nwʋ kediã Gyehova zʋ mmɩlɩ mɔ iyiyiaa ndwokɔzɩzɩbɛ nɩ. Sɛ yenyia yi nu anwʋlazʋ a, nɩ yɛhyɛɛ yɩ ɛzɩzɩbɛ kɛɛ yɩzayɩ sʋ̃ ɩkɔhʋla kɛyɛ mɔɔ ɩsɔ Gyehova anyɩ na iazi pɔkɔ kɛɛ ɩkɔzʋ̃mɩ yɩ.
NDWOMI 55 Máma Bo Kunlu Tuli Bɔ Nwʋ!
a Mmɩlɩ mɔ Nikodemɔsʋ nɩɩ Gyisɛsɩ wɔlɩ nkɔmmɔ yɩ mɛda kɛyɛ alʋbɔ anwɩ̃ nɩɩ ɔfʋã nɩ, nɩ ɩlanwʋ la ɩdɩ Dwuumaa mbanimbani yi bo nu ɔkʋ̃. (Dwɔ. 7:45-52) Mmenii be sunzu kɛɛ Gyisɛsɩ wuli ansaana Nikodemɔsʋ ɩbayɛ yɩ tʋwavʋlɔ.—Dwɔ. 19:38-40.
b MFONYINI NWƲ ODWOKƆ: Pita nɩɩ mmenii mvʋlɔ beyiakili bɛ egyenihyɩlɛ egyima yɩ hɔ dʋwalɩ Gyisɛsɩ.
c MFONYINI NWƲ ODWOKƆ: Eliyema baalɛ be ɩbʋwaa yɩ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ be ma ɩkɔnwʋ kezimɔ ikeli dasɩlɛ.