Gʼoeˬ siˬ ba la

Aˬ da aˬ ma deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ muiˬ dui dui˗eu tiˬ jeˬ naˇ, zaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ya mehˬ˗eu heu meh. (Ceuˬ. 127:3) Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ, kʼaˇ dehꞈ le˗euˬ zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ dzeuˇ˗euˬ lehˇ sawˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, nymˬ˗mˇ naˇ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ da aˬ ma deuˬ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh, zaˬ deuˬ jiˇ gaˬ caw˗eu lehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Zaˬ dehꞈ le ngeh nah neh, aˬ da aˬ ma deuˬ, zaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ gʼaˬ kʼehˇ pyeuꞈ laˇ ni caw ba nehˬ ma lehˇ aˇ pyaˇ ya daˬ taˬ˗eu meh. Heu taꞈ˗ehˇ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu jeˬ paˇ jaˆ˗a siˬ loˇ? Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ deuˬ, saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ naˇ, huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ keuˆ le ngeh ya buˬ ya law iˇ˗eu meh. (Tehˬ. 24:13) Aˬ da aˬ ma deuˬ˗oˇ, nawˇ kʼawꞈ ni zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ luꞈ˗uˇ. w18.03 14 ¶16-17

Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ neh nymˇ jiˇ˗ahˇ ya mehˬ˗eu deuˬ maˬ ehˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ ya mehˬ˗eu deuˬ maˬ ehˇ, Ka li˗ahˇ ya dzaw geuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ, Miˬyehˇ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ neh bi sheuˬ gʼeh˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Miˬyehˇ neh mehˬ nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laꞈ daˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ neh aˬ dui˗ahˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ naˇ, guiˬ lahˬ za˗awˇ, nymˇ jiˇ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ deuˬ kʼawꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ nui saˇ oꞈ˗eu meh. Yawˬ gʼaˬ na luꞈ yawˬ ha aˇ poeˬ baw˗awˇ, aˬ cawˬ deuˬ kʼawꞈ gaˬ˗eu uˬ taꞈ, guˆ˗eu jeˬ maˬ jaˆ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Heu˗aˬ, mehˬ hu paw jaˆ laˇ˗eu laꞈ kʼaˬ cehˇ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ˗euˬ aˇ baˇ ui cuiˆ na tehꞈ˗a siˬ. (Ceuˬ. 72:7) Yeˬhawˇbaˬ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ mehˬ hu paw, Aˬda Yeˬhawˇbaˬ haw piˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ mehˬ bawˬ gm˗awˇ, tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ laꞈ kʼaˬ tiˬ cehˇ jawˇ daˆ leꞈ nya ni gʼaˇ duˬ, lehˬ hmˬ nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Yaˇ. 11:9) Aˬ dui Miˬyehˇ neh mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ngeh, mehˬ˗eu tsoˆ˗eu jeˬ heu naˇ, maˇ diˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu jeˬ heu naˇ, Miˬyehˇ neh aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ mˇ mawˇ˗euˬ muiˬ dui dui˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. w18.03 25 ¶15, 17; 26 ¶19

Aˬ yawꞈ maꞈ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu heu naˇ, Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ maˬ paˇ caw teh˗euˬ miˇ neh, iˬ baˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗euˬ lehˇ mˇ mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ meh. (Tehˬ. 3:1-6) Ehˇ kʼawꞈ yawˬ poˆ yawˬ nehˬ˗ehˇ maˬ duˇ leˇ˗eu, aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ jeˬ tiˬ poˆ jaˆ˗eu meh. Teu naˇ Yoˇhaˬ Miˬyehˇ˗euˬ byah kuꞈ˗eu Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ iˇ cuꞈ ya shawˇ nehˬ˗euˬ heu poˆ meh. (Tehˬ. 3:13-17) Yeˬsuˇ tiˬ jawˇ˗iˬ iˬ baˇ maˬ mˇ haw˗euˬ miˇ neh, iˬ baˇ noeˬ poˆ˗eu maˬ loˬ˗a. (1 Beˬ. 2:22) Toˆ˗ehˇ naˇ Yeˬsuˇ aˬ jeˬ miˇ neh iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ nga? Heu naˇ, aˬ yawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ dah laˇ maˬ lehˇ bi mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ meh. (Heˬ. 10:7) Yeˬsuˇ dawˬ mehˬ mehˬ laˇ˗euˬ miˇ tsa, gʼaˬ kʼehˇ deuˬ jiˇ nui deuˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇ. 3:22; 4:1, 2) Tsawˇ haˬ teu deuˬ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ teu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ maˬ paˇ caw teh˗euˬ miˇ neh, iˬ baˇ noeˬ poˆ maˬ lehˇ mˇ mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ shiˇ˗awˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ gʼaˬ naˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ pyeuꞈ mawꞈ˗eu deuˬ naˇ, iˇ cuꞈ shawˇ˗eu teu baˬ da neh maˬ paˇ ngeuˇ˗euˬ meh. w18.03 5 ¶6-7

Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ naˇ, miˇ tsaˬ zaˬ loꞈ˗ehˇ noeˬ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ maˬ duˇ leˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ taˬ huiˬ˗awˇ Miˬyehˇ neh bi sheuˬ gʼeh˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu leh jeh dui dui˗eu meh. (Peˇ. 5:1) Aˬ yawꞈ maꞈ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga lehˇ dzaw˗awˇ, Miˬyehˇ loꞈ˗ehˇ noeˬ nya ni leh jeh˗eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ maˇ diˇ jawˇ meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. Miˇ tsaˬ zaˬ loꞈ˗ehˇ noeˬ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ maˬ duˇ ni, aˬ yawꞈ maꞈ naˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ geu paw dzeˇ maˬ kaˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ caw teh˗eu meh. (Ceuˬ. 119:33; 143:10) Aˬ yawꞈ maꞈ ‘shiˬ shaˬ jiˇ nui kʼahˇ˗ahˇ neh pyeuꞈ laˇ˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ’˗ahˇ maˬ kaꞈ gʼa˗a. “Miˬyehˇ˗euˬ yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ siˬ le˗eu aˇ siˬ deuˬ” myaˬ laˇ ni leh jeh˗eu meh. (Gaˬ. 5:22, 23, MS) Kʼoeˇ naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ bi huiˬ dzehˬ˗eu meh. w18.02 17 ¶3, 6

Daˬyeˬlaˇ maˇ diˇ miˬ yehˇ maˬ ngeuˇ˗eu hawˇ˗eu nehꞈ˗ahˇ taꞈ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ jaˆ˗eu Baˬbuˇloˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ ya jawˇ iˇ˗euˬ meh. Teu gaˇ jawˇ˗eu deuˬ, Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ˗ahˇ maˬ ya leˇ˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jiˇ naˬ gʼa˗eu meh. (Ceuˬ. 137:1, 3) Heu naˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu Daˬyeˬlaˇ˗euˬ nui ma˗ahˇ aˇ naˆ ni naˇ leˇ˗eu nga! Kʼoeˇ naˇ, “sahˬ paˬ˗euˬ hawˇ nymˇ˗ahˇ jaˆ˗eu dzaˇ hawˇ˗eu aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ” Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ˗ahˇ bahˬ˗eu miˇ neh, Daˬyeˬlaˇ maˬ dzaˬ˗eu heu kʼawꞈ gaˇ kawˆ bi doˆ laˇ nya meh. (Daˬ. 1:5-8, 14-17) Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ paˇ shaˬ˗eu nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ nya dui dui˗eu miˇ neh, sahˬ paˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ cawˬ taꞈ˗ehˇ dzehˬ˗eu gaˇ bi mˇ˗euˬ meh. (Daˬ. 1:19, 20) Ehˇ kʼawꞈ, Daˬyeˬlaˇ maˬ jahˇ gʼeh˗eu uˬ taꞈ, aˬ myah luꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ tsaˬ ma lehˇ jiˇ maˬ noeˬ˗a. Aˬ yawꞈ taˬ aw˗awˇ nahˬ yu ni gʼeh˗a siˬ. Aˬ yawꞈ neh mˇ pyeuꞈ˗euˬ jeˬ, Miˬyehˇ baˬ da neh meh lehˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ ehˇ˗eu meh. (Daˬ. 2:30) Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ shaˇ sawˇ haw sheˇ, Yeˬhawˇbaˬ Daˬyeˬlaˇ zaˬ guˬ pyeuꞈ ngeh kʼawꞈ, aˬ dui dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Noˇaˬ hawˇ˗eu Yawˇbaˆ nehˬ˗ehˇ ngehˬ keuˬ taˬ˗euˬ meh. Heu gaˇ haw ngeh Yeˬhawˇbaˬ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ nui jah taˬ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Yeˬ. 14:14) Daˬyeˬlaˇ ziˇ jiˇ ngeh keuˆ ni saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ Miˬyehˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu miˇ neh, Miˬyehˇ nui ma cawˆ˗eu jeˬ maˬ mˇ˗aˬ. w18.02 5-6 ¶11-12

Byawˬ gʼa˗eu jeˬ˗ahˇ tsaˬ ni byawˬ gʼa˗eu heu naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ Yeˬsuˇ mˇ mawˇ nehˬ yaꞈ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ “bawˬ˗iˬ” jahˇ gaˇ maˬ ehˇ, “hawˬ byawˇ lawˇ gaˇ” maˬ ehˇ iˇ˗euˬ meh. (Yoˇ. 2:1-10) Oeˇ mˇ baˇ gaˇ aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ maˬ loꞈ leˇ˗eu miˇ neh, Yeˬsuˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jahˇ˗awˇ, iˇ cuꞈ˗ahˇ˗neh aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ laˆ pyeuꞈ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ byawˬ gʼa˗eu jeˬ˗ahˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ naˬ ba tiꞈ maˬ bi pyeuꞈ˗aˬ. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jeˬ hu taˬ˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh caw ba˗eu meh. Aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ bi buˬ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ zeuˇ liˬ kʼoeˇ taˆ naˇ dui dui˗awˇ shiˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ jeˬ nah caw teh˗eu deuˬ˗ahˇ “Naw maꞈ ngaˬ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu baˬ da neh, aˬ cawˬ yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ ehˇ˗eu, kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu, maˬ ngeuˇ gaˇ keuˆ ni gʼawˬ mya jeˬ ja bu ja doeˇ˗eu, heu deuˬ˗ahˇ naw maꞈ ya daˬ ngeh, guiˬ lahˬ huiˬ˗eu meh. Laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗awˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, mˬ kʼoeˇ taˆ naw maꞈ gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ laꞈ sawˬ huiˬ dui dui meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Tehˬ. 5:11, 12) Aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗eu miˇ neh, yawˬ bahˬ jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ aˬ dui siˬ duˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ yahˇ˗eu maˬ ngeuˇ ni, Miˬyehˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu maˬ duˬ˗eu jeˬ˗ahˇ kʼawꞈ ya yahˇ˗eu meh.—Tehˬ. 22:37, 38. w18.01 25-26 ¶16-18

Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ biꞈ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu miˇ neh ma. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ ngeh, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui˗eu meh. Sahˬ paˬ Daˬbiˇ, aˬ dui kʼaˇ jaˆ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇba˗euˬ tehꞈ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ biꞈ kʼoꞈ nehˬ˗eu heu kʼawꞈ aˬ yawꞈ neh biꞈ˗euˬ kʼoeˇ gaˇ neh biꞈ˗eu tehꞈ ma lehˇ ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu ma.(1 Laˬ. 29:11-14) Aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ za˗eu paw dzeˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, nui ma keuˆ˗awˇ ya biꞈ˗eu heu naˇ, muiˬ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ, zaˬ tiˬ gʼaˬ aˬ da aˬ ma neh biꞈ˗euˬ kaˬ muˇ aˇ poeˬ laꞈ kʼoeˇ neh yuˇ doˆ˗awˇ, aˬ da aˬ ma˗ahˇ laꞈ sawˬ zeuˇ nehˬ ngeh, laꞈ sawˬ teu aˬ da aˬ ma˗euˬ nui ma˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga! Maˬ ngeuˇ naˇ, aˬ da aˬ ma˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ jawˇ˗awˇ huˬ mehˬ mehˬ˗eu zaˬ guˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ, iˇ kahˇ ngaˬ poeˬ hawˇ˗eu nymˇ jiˇ dzaˬ poeˬ dawˇ poeˬ pyuˇ ui cuiˆ na caw ba nehˬ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ da aˬ ma zaˬ toˆ˗ehˇ jahˇ nehˬ laꞈ gaˇ maˬ noeˬ tmˬ˗a, ehˇ kʼawꞈ pyuˇ teu˗ahˇ laꞈ kʼaˬ tiˬ cehˇ yuˇ taˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? zaˬ aˬ da aˬ ma neh aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ kʼoꞈ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui˗euˬ poeˬ˗eu jeˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ bi biꞈ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ siˬ nya˗eu meh. w18.01 16 ¶4, 6

Zaˬ deuˬ nui jah bi ahˇ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ muiˬ˗awˇ aˬ jeˬ maˬ muiˬ˗eu lehˇ ehˇ nehˬ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ jiˇ˗a. Zaˬ deuˬ˗ahˇ yaw jeˬ ma jeˬ, nui ma ahˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ jeˬ na˗ahˇ, Jaˇliꞈ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ bi mˇ˗eu nga lehˇ shaˇ sawˇ nya ni ya caw ba nehˬ˗eu meh. ‘Jaˇliꞈ˗euˬ zahˇ heu naˇ, yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ myah luꞈ muiˬ meh lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ jah ziꞈ nya˗eu nga?’ (Yaˇ. 48:17, 18.) Zaˬ deuˬ iˇ cuꞈ shawˇ mawꞈ naˇ, zaˬ deuˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ gʼaˬ naˇ ya mˇ˗eu gaˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ nya ni ya caw ba nehˬ˗eu meh. Maˬ shawˇ mi na˗ehˇ, gaˇ teu˗ahˇ aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga? Aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga? Aˬ geu tsahˇ shaˬ˗eu nga? Shaˬ zahˬ naˆ maˬ tseˇ muiˬ dzehˬ˗eu gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ, aˬ jeˬ miˇ neh jaˆ˗eu nga? (Kuˆ. 10:29, 30) Gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ maˬ shawˇ mi na˗ehˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Nawˬ˗euˬ zaˬ˗ahˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ naˇ aˬ jeˬ za˗eu gaˇ kawˆ hawˇ˗eu, maˬ naˇ haˬ naˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ sawˇ nya ni ya caw ba nehˬ meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, Jaˇliꞈ˗euˬ zahˇ˗ahˇ dehꞈ caw˗eu heu naˇ, aˬ myah luꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˬ ngaˇ lehˇ siˬ duˬ leˇ˗eu meh. w17.12 18-19 ¶14-15

Aˬ dui gaˬ˗eu mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ kʼaˆ dui dui˗eu naˇ gawˇ baˬ da neh shaˬ zahˬ mˇ luꞈ meh. Tiˬ gʼaˬ na tsawˇ mawˬ mawˬ iˇ˗euˬ kʼawꞈ, mawˬ iˇ taˬ˗euˬ yuiꞈ nyiˇ deuˬ˗ahˇ paˇ ya haw piˇ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na naˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ loˬ˗eu jeˬ poˆ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh dui dui luꞈ˗awˇ, shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ, tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ yaw myaˬ jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu deuˬ jiˇ jawˇ meh lehˇ aˬ dui siˬ nya ma. Yeˬhawˇbaˬ yaw dehꞈ maꞈ dehꞈ˗eu aˬ guiˇ˗ahˇ nui ma ahˇ naˇ, nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Nawˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu heu naˇ, maˬ gʼeh nya miˇ neh mˇ˗eu maˬ ngeuˇ˗a, aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh meh. (Ceuˬ. 19:1, 3, 14) Aˬ dui gaˬ˗eu Aˬda nawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ jiˇ nya meh. “Naw maꞈ˗euˬ uˬ duˬ tsehˇ kahˇ˗ahˇ keuˆ ni aˬ yawꞈ gui duˬ taˬ jiˇ˗euˬ meh” lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. (Tehˬ. 10:30) Yeˬhawˇbaˬ “tsawˇ muiˬ˗euˬ aˇ nah aˇ yamˬ˗ahˇ” siˬ nya meh lehˇ aˬ dui˗ahˇ bi siˬ nya mawꞈ meh. (Ceuˬ. 37:18) Heu gaˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nawˇ ya tahˬ puˬ˗eu shaˬ zahˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ mawˇ jiˇ˗awˇ, nawˇ shaˬ zahˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ oˇ nya ni, gʼaˬ biꞈ nehˬ nya ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. w18.01 3 ¶1; 4 ¶4

Beˬtuˆluˆ Daˬbiˇtaˆ˗ahˇ laˆ dehꞈ ngeh, “tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni Sahˬpaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ jah laˇ˗euˬ meh” Teu gaˇ jawˇ˗eu gʼaˬ kʼehˇ yaw shuiꞈ heu deuˬ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu muiˬ˗eu gaˇ kawˆ hawˇ˗eu,Yeˬhawˇbaˬ shiˇ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ nya˗eu gaˇ kawˆ heu, aˬ cawˬ˗ahˇ ja nehˬ˗euˬ meh. (Kʼehˇ. 9:36-42) Laˆ dehꞈ nehˬ˗euˬ nyaˆ taꞈ tiˬ kawˆ nga lehˇ ngeuˇ naˇ, ya mawˇ˗euˬ saˇ kiˇ gʼawˬ mya ni jawˇ˗eu meh. Tiˬ nah keuˆ laˇ ngeh, nymˬ˗mˇ iˬ nah Tuˆlaˇkiꞈ lehˇ kuˇ˗eu miˇ kʼahˬ laꞈ taˆ paw jaˆ˗eu Daˬloˇ meuˬ˗euˬ iˇ kahˇ smˬ tiˆ aˬ yawꞈ tiˆ˗ahˇ Pawˇluˆ bawˬ dzaˬ luꞈ˗euˬ meh. Pawˇluˆ uˬ ciꞈ sehˇ gʼahˇ ceh ni dawˬ mehˬ mehˬ ngeh, Uˇduˇkuˇ lehˇ myahˇ˗euˬ zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ laˇ gʼoˆ zaˬ˗ahˇ nuiˇ˗awˇ naˇ haˬ luꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ yuꞈ yoeˇ ngeuˇ laˇ˗awˇ, nymˇ kʼoeˇ nymˇ˗euˬ smˬ tiˆ tiˬ tiˆ˗ahˇ neh ga ka˗euˬ meh. Kuiˆ laꞈ Luˇkaꞈ aˬ cawˬ˗eu jeˬ hu haw iˆ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ saˬ laˬ gʼoꞈ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, zaˬ guˬ heu gʼaˬ ga naˇ˗awˇ myaˆ leˇ˗euˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗eu shiˇ ngaˇ lehˇ ehˇ˗eu meh. Pawˇluꞈ jiˇ haw iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ zaˬ guˬ teu gʼaˬ˗ahˇ ciˬ˗awˇ, aˬ cawˬ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ “Aˬ yawꞈ dehꞈ luꞈ meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Nymˇ poˆ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ heu, teu gaˇ jawˇ˗eu deuˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw leˇ˗euˬ yaw duˬ baw meh. Zaˬ guˬ heu gʼaˬ shiˇ˗awˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ gaˇ ya mawˇ ngeh, tsawˇ haˬ teu deuˬ˗ahˇ “laˬ kʼaˬ cehˇ” leˇ˗awˇ gʼaˬ ahˇ dui dui leˇ˗euˬ meh.—Kʼehˇ. 20:7-12. w17.12 6 ¶10-11

Tsawˇ haˬ zaˬ jaˆ myahˇ laꞈ˗euˬ shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ laˆ piˇ nya ngaˇ laˬ? Maˬ laˆ piˇ nya˗a. Nymˬ˗mˇ iˬ nah guiˇ deuˆ˗eu jeˬ, yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ iˬ diˬ iˬ ceh mˇ˗eu jeˬ, dehꞈ bahˬ dehꞈ moˆ˗eu jeˬ, naˇ˗eu gawˇ˗eu jeˬ, heu deuˬ myaˬ laˇ dui dui luꞈ˗eu meh. Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ aˬ dui maˬ zahˬ leˇ? Nymˬ˗mˇ iˬ nah jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu aˇ maꞈ hawˇ˗eu miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu deuˬ, yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ guiˇ deuˆ˗eu jeˬ, yaw haiˬ jeˬ, naˇ˗eu gawˇ˗eu jeˬ, iˇ shaˬ shaˬ˗eu jeˬ heu deuˬ˗ahˇ maˬ laˆ byoˆ nehˬ nya˗a. Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ tehꞈ˗ehˇ laˆ byoˆ nehˬ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ mˇ nehˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ guiˇ deuˆ˗eu jeˬ bi pyeuꞈ laˇ˗eu, yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu jeˬ, myawꞈ dzaˬ˗eu jeˬ, yawˬ ha miˇ kʼahˬ hawˇ˗eu zahˇ kʼawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ, hawˇ˗eu Saˬdaˬ˗ahˇ kʼawꞈ laˆ byoˆ meh. (Ceuˬ. 46:9) Kʼoeˇ naˇ, yaw haiˬ jeˬ˗ahˇ jiˇ laˆ byoˆ jiˇ meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah, tsawˇ haˬ yaw myaˬ lam gʼaˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗awˇ nui ma taˬ lehˇ mehˬ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ mehˬ˗eu uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ tiˬ maꞈ˗iˬ maˬ paˇ jawˇ meh. (Yaˇ. 11:9) Yeˬhawˇbaˬ naˇ˗eu gawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ byoˆ jiˇ˗awˇ, yawˬ gʼaˬ na˗ahˇ yaw muiˬ jawˇ shaˇ bi doˆ meh. (Yaˇ. 35:5, 6) Kʼoeˇ naˇ, shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ laˆ byoˆ jiˇ˗awˇ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ tiˬ cehˇ bi jawˇ˗eu meh.—Ceuˬ. 72:12, 13. w17.11 25-26 ¶14-16

Buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu meuˬ bi jaˆ˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ kawˆ naˇ, maˬ bahˬ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ sehꞈ˗eu baˬ da neh Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ˗ahˇ iˬ baˇ maˬ bi keuˆ le ni bi haw piˇ˗eu gʼaˇ duˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ dehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˬ cawˬ˗ahˇ sehꞈ˗euˬ deuˬ˗ahˇ bye˗eu meh. (Dawˬ. 6:16, 17) Aˬ yawꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ hawˇ˗eu muiˬ˗eu shawˇ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, maˬ yehꞈ maˇ yehꞈ˗ehˇ sehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ haw dzeuˇ coeˇ˗a. Zahˇ˗euˬ saˬ laˬ deuˬ hawˇ˗eu Paˬliˬsehˇ deuˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ maˬ duˇ˗a, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ cawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ aˇ poeˬ maˬ taˬ baw˗a. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ laˇ gʼoˆ˗euˬ mawˬ tawꞈ kahˬ naw maꞈ tuˆ tehˬ taˬ˗awˇ, naw maꞈ maˬ uˇ leˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ cawˬ uˇ leˇ gaˇ naw maꞈ laˆ tsoeˬ˗eu meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Luˇ. 11:52) Yeˬsuˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ nga? Aˬ yawꞈ maꞈ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ Dawˬ mehˬ˗awˇ aˬ myah luꞈ dehꞈ˗eu jeˬ za ni caw paˬ˗ehˇ gʼeh kʼawꞈ, maˬ caw ba˗eu uˬ taꞈ “dehꞈ˗eu gaˇ ma sheuˬ mehˬ˗eu Gʼaˬ” pyeuꞈ˗eu Yeˬsuˇ mehˬ nah maˬ bi caw teh ni jiˇ laˆ tsoeˬ˗eu leh jeh˗eu meh. (Kʼehˇ. 3:15) Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ tsawˇ haˬ˗ahˇ luˬ iˇ seˇ iˇ˗eu paw sheuˬ gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha˗ahˇ kʼahˬ sehˇ jehˆ˗awˇ, yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu uˬ taꞈ, zaˬ lahˇ deuˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ maˬ kʼahˬ lahˇ˗a. Heu naˇ haiˬ dui doeˇ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. w17.11 17-18 ¶9-10

Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ nehˬ˗ehˇ Jaˇliꞈ dzaw dahˬ beh ngeh, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ nehˬ ni kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui˗euˬ nui jah myaˬ laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ mawꞈ nya lehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ ya ehˇ nehˬ˗eu meh. Nawˇ Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ heu naˇ, nawˇ hawˇ˗eu nymˇ jiˇ yaw kaˬ gaˇ kawˆ doˆ laˇ nya meh. Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh laˇ ngeh, nawˇ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ bo saˆ nya˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ nga lehˇ ja sawˇ ma. Aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ ya siˬ nya˗euˬ miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui kʼawꞈ, yuiꞈ nyiˇ deuˬ naˇ aˬ dui aˬ cawˬ˗euˬ mehˇ shuiˇ˗ahˇ tawˆ leˇ˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ duˇ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ tawˬ iˇ ngaˬ lehˇ noeˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ nah lah maˬ paˇ lah˗euˬ miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬ paˇ gaˬ ngaˇ lehˇ jiˇ noeˬ˗awˇ, aˬ dui shiˇ naˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu paˬ lehˇ guˆ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ neh noeˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya gʼoˆ shaw nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh kʼahˬ lahˇ nga lehˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ maꞈ ngehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. (Dawˬ. 20:5) Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ guiˬ lahˬ dawˬ mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, “tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ”˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ dui kʼawꞈ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ naˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya mehˬ˗eu lehˇ siˬ nya laˇ meh.—1 Gawˇ. 9:19-23. w17.10 12 ¶11-12

Aˬ dui dawˬ caˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya caˇ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya˗eu miˇ neh, maˬ caˇ peuˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu miˇ neh, heu naˇ aˬ dui dawˬ caˇ caˇ nya dzehˬ laˇ ni caw ba nya˗eu tiˬ jeˬ na pyeuꞈ meh. Nawˇ saꞈ gʼawˇ jeˬ gʼawˇ kawˆ yaw muiˬ˗ehˇ dzaw˗eu heu naˇ, gʼaˬ ahˇ laˇ˗awˇ teˇ saˇ yaw kʼaˆ kʼaˆ˗ehˇ caˇ nya laˇ˗eu meh. Miˬ dzaˬ naˇ, miˬ dzaˬ bawˬ law˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ, nawˇ saꞈ gʼawˇ˗eu jeˬ kʼawꞈ dawˬ ngehˬ ngehˬ ngeh maˬ ehˇ, dawˬ caˇ caˇ ngeh maˬ ehˇ nawˬ˗euˬ teˇ saˇ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Nawˇ dawˬ caˇ caˇ ngeh, dawˬ ngehˬ˗eu teˇ saˇ loꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ naˇ, teu taꞈ˗ehˇ ui cuiˆ ya bi kʼaˆ dzehˬ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ Jaˇliꞈ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu deuˬ dawˬ caˇ caˇ˗awˇ ja ceuˬ ngeh, “laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ guˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Ceuˬ. 33:1-3) Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ dzaw. Aˬ dui˗euˬ dawˬ caˇ paˇ dmˬ laꞈ kʼoeˬ nawˇ ya leˇ˗eu bymˇ tseˇ˗awˇ teˇ saˇ yaw teuˇ teuˇ lehˇ maˬ guˆ ni gui doˆ leꞈ. Kʼoeˇ naˇ, dawˬ tsuiꞈ tiˬ cehˆ˗ahˇ tseˇ˗awˇ saꞈ tiˬ poˆ gʼawˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ teˇ saˇ yaw teuˇ teuˇ lehˇ caˇ doˆ leꞈ jiˇ. (Yaˇ. 24:14) Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ nawˇ caˇ˗eu teˇ saˇ gʼaˬ ahˇ dzehˬ laˇ meh. Heu naˇ yaw muiˬ tiˬ jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, taˬ tsawˬ guˆ, taˬ shaꞈ dawˇ. w17.11 6 ¶11-13

Baˬbuˇloˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ neh Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ gʼoꞈ keuˆ laˇ˗eu aˇ naˆ ni kaˬ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Zaˬ lahˇ deuˬ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ naˬ liˬ gʼawˬ mya laꞈ shaˇ noeˬ˗awˇ, mehˬ hu paw iˇ kahˇ gaˇ kawˆ kʼawꞈ ngehˬ keuˆ˗eu meh. Tsawˇ mawˬ deuˬ gaˇ hu Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ aˇ naˆ ni muiˬ˗eu gaˇ kawˆ ja mehˬ yaꞈ˗euˬ meh. (Eˇ. 3:12) Nawˇ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ iˇ caw˗euˬ law nmˇ˗aˬ, nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ nya, Yeˬluˇsaˬlehˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh? Nawˇ nui ma cawˆ ma loˇ meuˬ tsoeˬ pyeuꞈ iˇ˗awˇ, yaˇ moꞈ dehꞈ byah taˬ˗awˇ, meuˬ lahˇ kʼawꞈ maˇ pehꞈ gʼawˬ loe ni dahˇ˗eu uˬ taꞈ ga pyaˆ jiˇ taˬ gaˇ ya mawˇ ngeh? Nawˇ meuˬ lahˇ teu hawˇ˗eu Baˬbuˇloˬ miˇ kʼahˬ˗euˬ meuˬ lahˇ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ˗eu paˬ lawˇ? Ehˇ kʼawꞈ, Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗aˬ gʼaˬ maˬ baˬ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ gaˇ ma doˆ luꞈ ngeh Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗awˇ haw piˇ nehˬ˗euˬ miˇ neh meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ gʼoꞈ keuˆ laˇ˗euˬ tiˬ kʼehˬ naˇ, yaw beh uˬ duˬ tahˬ nymˇ jaˆ˗eu jawˇ zaˇ˗ahˇ lawˇ guiˇ tsoˆ˗awˇ, yawˬ nah na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ lawˇ˗eu shehˇ˗eu jeˬ lawˇ nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ, gaˇ mˇ˗eu lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ meh.—Eˇ. 3:1, 2. w17.10 21-22 ¶2-3

Sawˇlaˬmoˬ nui kʼaˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da˗ahˇ neh ya dzaw˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Guiˇ deuˆ nya nya˗awˇ huiˬ dui dui˗eu Gawˇliˇyaˆ˗euˬ mehˬ shi yawꞈ luꞈ ngeh, Daˬbiˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗awˇ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ caw ba˗eu miˇ neh, kʼa kʼaˬ lo lo zaˬ tiˬ siˬ neh Gawˇliˇyaˆ˗ahˇ beuˆ sehꞈ˗euˬ meh. (1 Saˬ. 17:45, 49, 50) Teu miˇ neh Daˬbiˇ Sawˇlaˬmoˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ kʼaˬ duˬ ni tsoˆ lehˇ ehˇ nehˬ ngeh, aˇ naˆ ni tsaˬ˗eu nga! Daˬbiˇ Sawˇlaˬmoˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ maˬ tsoˆ gʼaˬ˗euˬ kʼoeˇ keuˆ ni Yeˬhawˇbaˬ nawˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ meh lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Sawˇlaˬmoˬ dawˬ teu deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ gaˇ duˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ aˇ kʼoꞈ nyiˇ˗awˇ maˬ mˇ maˬ shaˇ haw˗eu baˬ da neh gaˇ teu maˬ mˇ peuˬ nya lehˇ maˬ bi laˆ tsoeˬ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba˗euˬ baˬ da neh 7 kʼoꞈ tiˬ paˆ laꞈ kʼoeˇ huiˬ dui dui˗eu uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ gʼaˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Sawˇlaˬmoˬ˗ahˇ caw ba˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ dui˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ maˬ ehˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ maˬ ehˇ, nui kʼaˬ ahˇ˗awˇ gaˇ mˇ pyeuꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Yaˇ. 41:10, 13) Aˬ dui kʼaˬ duˬ ni Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ naˇ, nymˬ˗mˇ maˬ ehˇ aˬ kaˇ mehˬ hu paw maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ laꞈ meh lehˇ jah nya meh. w17.09 27-28 ¶3-4; 32 ¶20-21

Yeˬhawˇbaˬ neh tsawˇ haˬ˗ahˇ biꞈ nehˬ˗euˬ dawˬ heu naˇ, “yaw dehꞈ dehꞈ luꞈ˗awˇ baoˬ tiˬ byah ni ahˇ” meh lehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ jah ziꞈ˗eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ˗euˬ baoˬ˗ahˇ, aˬ dui hawˇ˗eu aˬ cawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ maˬ pyeuꞈ laˇ mi na˗ehˇ, tiˬ deuˬ na smˇ kʼoeˬ kʼoeˬ˗eu, dehꞈ bahˬ dehꞈ mu˗eu, dzaˬ yehꞈ dawˇ muˆ˗eu jeˬ dzaˬ dzoˆ taˬ˗awˇ, tiˬ deuˬ na˗aˬ, tsawˇ myahˇ doˆ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ pyuˇ shuiˇ jaˆ˗eu kʼawꞈ tiˬ jeˬ paˬ loˬ gaˇ duˇ˗eu tsawˇ haˬ heu deuˬ pyeuꞈ haw˗euˬ meh. (Tsoˆ. 2:3-11) Yaw beh aˬ dui noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ˗eu deuˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, nymˬ˗mˇ naˇ aˬ dui laꞈ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ˗ehˇ sheuˬ gʼeh˗eu jeˬ hawˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ za˗euˬ ma. “Jaˇliꞈ dehꞈ ziˇ bi paˇ laˇ” lehˇ ehˇ˗eu, puˬ haw laꞈ˗euˬ jeˬ boꞈ taˬ˗euˬ Loꞈ˗eu nymˇgoˇ paˇ dmˬ˗ahˇ ya gui ngeh ya leˇ dui dui miˇ˗a. Aˬ dui Ka li za pyeuꞈ laˇ dzeˇ˗euˬ kʼawꞈ ni, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ muiˬ ni leh jeh˗eu gʼaˇ duˬ Jaˇliꞈ neh ya bi caw ba leꞈ meh. w17.09 21 ¶1

Lawˇtaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ dui dui nga lehˇ siˬ laˇ˗eu maˬ ngeuˇ nga loˇ? (Yaˇ. 63:7-9; Koˆ. 5:11; 2 Beˬ. 2:9) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ jeˬ ahˇ ni mehˬ nehˬ˗eu meh. Miˬyehˇ neh Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ biꞈ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw kaˇ˗euˇ. Tiˬ gʼaˬ na dziˇ dzoˆ shaˇ paˇ naˇ, biꞈ kʼoꞈ˗eu yaw duˬ bi baw˗eu gʼaˇ duˬ, paˇ nehˬ˗euˬ gʼaˬ, shaˇ paˇ laˇ˗euˬ gʼaˬ˗euˬ aˇ bui yuˇ taˬ nya meh. (Doˆ. 22:26, 27) Ehˇ kʼawꞈ paˇ nehˬ˗euˬ gʼaˬ nahˇ ma maˬ ga ahˇ mi na˗ehˇ, uˬ cuiꞈ paw yaw lmˇ lmˇ˗ehˇ bi yuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ bui teu ya biꞈ kʼoꞈ nehˬ meh. Gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ maˬ ahˇ deuˬ naˇ, maˬ biꞈ kʼoꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ lehˇ mehˬ˗eu meh. Zahˇ dawˬ heu aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga? Caw ba˗eu jeˬ loˬ˗eu mehˇ nmˇ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ taˬ byehˇ dzeh. Aˬ dui shaˬ zahˬ pyeuꞈ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nya naˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu ma.—Sehˇ. 3:12; Koˆ. 2:15, 16; 1 Yoˇ. 3:17. w17.09 10 ¶4-5

Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ sheꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ lehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ meh. Pawˇluˆ aˬ dui nui nahˬ nui yu hawˇ˗eu oˇ oꞈ˗eu jeˬ ahˇ nya˗eu tiˬ kawˆ ehˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. “Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ oˇ˗awˬ. Iˬ baˇ taˬ kʼaˇ za laˇ ngeh, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗awˬ. Yeˬhawˇbaˬ naw maꞈ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗awˬ” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Sehˇ. 3:13, MS) Aˬ cawˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu gʼaˇ duˇ, aˬ dui nahˬ yu ni gʼeh˗awˇ ya oˇ oꞈ meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nahˬ yu ni bi gʼeh mawꞈ˗awˇ aˬ cawˬ˗ahˇ bi oˇ oꞈ nehˬ mawꞈ˗eu meh. Aˬ dui miˇ yaw shuiꞈ˗ahˇ jawˇ mawꞈ naˇ aˇ gʼehˇ heu ya ahˇ˗eu meh. (Tehˬ. 5:5; Koˆ. 1:21) Aˬ dui nahˬ yu ni gʼeh˗awˇ oˇ oꞈ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw zeu taˬ˗awˇ, aˬ cawˬ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ ni gʼaˬ biꞈ˗eu meh.—Gaˬ. 6:1; 2 Tiˆ. 2:24, 25. w17.08 25 ¶15-17

Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ maˬ noeˬ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ neh jahˇ˗euˬ gaˇ kawˆ yaw myaˬ kawˆ ahˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Heˬsaˬgiˇ Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ˗euˬ sahˬ paˬ geuꞈ luꞈ ngeh, Aˬshuˇliˆ Sahˬ paˬ Saˬneˬkaˬliˇ Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ guiˇ deuˆ laˇ˗eu lehˇ gʼeh˗awˇ, Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ laꞈ nyiˇ jaˆ˗eu meuˬ deuˬ˗ahˇ deuˆ dzaˬ˗euˬ meh. (2 Sahˬ. 18:1-3, 13) Kʼoeˇ gaˇ neh naˇ, Saˬneˬkaˬliˇ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ jiˇ deuˆ laˇ˗euˬ meh. Sahˬ paˬ Heˬsaˬgiˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? jeˬ hu hu saˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, Miˬyehˇ gʼaˇ duˬ ngehˬ dah˗eu Iˇsaˬyaˇ nehˬ˗ehˇ ja uˇ˗euˬ meh. (2 Sahˬ. 19:5, 15-20) Kʼoeˇ naˇ, Saˬneˬkaˬliˇ neh kʼaˇ shaˇ˗euˬ jeˬ biꞈ nehˬ˗eu heu neh, gaˇ kahˇ dahˇ˗eu jeˬ mˇ˗euˬ meh. (2 Sahˬ. 18:14, 15) Uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh, meuˬ˗ahˇ gʼawˬ myahˇ ni loꞈ jawˬ laˇ gaˇ laˆ piˇ˗eu gʼaˇ duˬ, yaw myaˬ jeˬ lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ meh. (2 Laˬ. 32:2-4) Gaˇ kawˆ heu aˬ joˆ˗ehˇ aˇ saˬ saˬ˗euˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tiˬ gʼaˬ neh tehꞈ˗ehˇ, uˬ ciꞈ tiˬ miˇ laꞈ kʼoeˇ, Saˬneˬkaˬliˇ˗euˬ yehˇ 185,000 gʼaˬ˗ahˇ bi sehꞈ˗euˬ meh. Heˬsaˬgiˇ kʼawꞈ ni gaˇ kawˆ heu pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ maˬ noeˬ˗aˬ.—2 Sahˬ. 19:35. w17.08 11 ¶7; 12 ¶12

Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ tiˬ byah ni mˇ˗eu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ lehˬ hmˬ taˬ leˬ? Nawˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Ka li zaˬ˗euˬ seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗euˬ loˬ meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ maˬ tsehˆ leˇ ni ya pyehˆ tseˇ˗awˇ, ya shaˇ noeˬ ya shaˇ sawˇ˗eu uˬ taꞈ, bawˬ dzaˬ duˬ˗ahˇ leh jeh˗awˇ nawˬ˗euˬ nui jah ya mˇ mawˇ˗eu meh. Sahˬ boꞈ dzaw nymˇ˗ahˇ jawˇ ngeh kʼawꞈ, guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗eu jeˬ muiˬ daˆ laˇ ni laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ nya˗awˇ, aˬ cawˬ deuˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ ngehˬ gaˇ naˇ haˬ nehˬ˗eu heu neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui ma ahˇ˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ laˆ luiˆ laˆ saˆ gaˇ kʼawꞈ caw ba ma lehˇ ehˇ nehˬ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ naˇ nui ma keuˆ˗awˇ taˬ aw˗eu deuˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ zmˬ˗awˇ bi caw ba mawꞈ˗eu meh. (Ceuˬ. 110:3; Kʼehˇ. 6:1-3) Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ kuˇ˗awˇ miˇshaˬnaˬliˬ bi geuꞈ˗euˬ heu naˇ, “Ka li zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ, Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ ja ceuˬ˗eu” miˇ neh meh.—Kʼehˇ. 16:1-5. w17.07 23 ¶7; 26 ¶14

Tsawˇ haˬ hawˇ˗eu mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ˗euˬ nui noeˬ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗aˬ, yaw tsaˬ yaw dawˇ ngaˇ lehˇ maˬ siˬ leˇ˗euˬ kʼoeˇ keuˆ ni, maˇ diˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ maˬ jaˆ laˇ nya˗a siˬ. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ huiˬ dzehˬ˗eu baoˬ˗ahˇ siˬ leˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ Miˬyehˇ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ya jawˇ˗awˇ, boeˬ boeˬ luˆ luˆ laꞈ kʼoeˇ nui saˇ oꞈ meh. (Peˇ. 1:9, 10) Miˬyehˇ dawˬ tawˆ luꞈ kʼoeˇ taˆ uˆ lahˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ siˬ leˇ˗awˇ, Saˬdaˬ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ neh uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗aˬ maˬ pyeuꞈ leˇ ni ya byoˆ iˇ jiˇ meh. Miˬyehˇ uˆ lahˇ˗eu jeˬ Meˬsiˇya Miˇkʼahˬ heu neh mˇ byah˗eu meh. Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu deuˬ˗aˬ, tsawˇ haˬ zaˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ bo saˆ nya˗awˇ, Miˬyehˇ uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ kʼawꞈ gʼaˬ biꞈ nya meh lehˇ bi mawˇ nya meh. (Yaˇ. 45:24) Aˬ dui saˇ jaˇ ziꞈ˗eu tsawˇ haˬ teu laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ mawꞈ miˇ˗a laˬ? Pyeuꞈ mawꞈ˗eu duˬ tehꞈ˗a. Toˆ˗ehˇ naˇ gaˇ kawˆ heu aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga lehˇ ya gʼoˆ shaw meh. w17.06 16 ¶4-5

Noeˬ shaˬ luꞈ˗eu deuˬ aˇ myah keuˆ ni noeˬ shaˬ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya˗a. Aˬ dui gaˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ shiˇ˗euˬ yaw shuiꞈ ngeh, cawˬ hawˇ˗eu yuiꞈ nyiˇ deuˬ gʼaˬ biꞈ laˇ kʼawꞈ, kʼoeˇ gaˇ neh tiˬ kʼehˬ naˇ maˬ paˇ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, noeˬ shaˬ luꞈ˗eu deuˬ gʼaˬ za mawꞈ˗a siˬ. Teu miˇ neh, aˬ myah luꞈ caw ba ma lehˇ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗awˬ. Noeˬ shaˬ luꞈ˗eu deuˬ maˬ gaˇ laˇ˗eu kʼoeˇ keuˆ ni aˬ dui gʼaˬ ya biꞈ daˆ leꞈ˗eu meh. (1 Teˇ. 3:7) Tsawˇ haˬ zaˬ aˬ myah luꞈ noeˬ shaˬ laˇ nya meh lehˇ noeˬ taˬ. Oeˇ mˇ baˇ˗euˬ aˇ nah, dawˬ caˇ, daˇ boˬ, yaw saꞈ, teˇ saˇ, aˇ yamˬ aˇ lawˬ heu deuˬ baˬ da neh pyeuꞈ nya meh. Nymˇ dahˬ maˬ paˇ jawˇ˗euˬ deuˬ yawˬ ha tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ tiˬ jeˬ na mˇ dahˬ beh ngeh, nui ma˗ahˇ gʼawˬ shaˇ shaˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, huiˬ˗eu mehˬ bawˬ maˬ ngeuˇ naˇ noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ ngeh noeˬ shaˬ laˇ nya meh. Noeˬ shaˬ luꞈ˗eu deuˬ muiˬ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu gʼaˬ biꞈ˗eu jeˬ loˬ˗eu meh lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. w17.07 13-14 ¶17-19

Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ yaw muiˬ jeˬ mˇ nehˬ gaˇ kaꞈ gʼa ngeh, yawˬ ha˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ngehˇ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, dahˬ dzaˬ iˇ˗euˬ hawˇ˗eu maˬ dahˬ dzaˬ iˇ˗euˬ mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ, Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ iˇ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gaˇ mˇ luꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ nui ma tsaˬ˗eu jeˬ mˇ luꞈ ma lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ tsaꞈ gaˬ˗eu jeˬ heu neh aˬ cawˬ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ mˇ mawˇ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ muiˬ˗eu jeˬ mˇ nehˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. Heu˗aˬ, kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ neh mˇ yaꞈ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ “aˬ ma tiˬ gʼaˬ zaˬ nahˬ˗ahˇ bo saˆ˗eu loꞈ˗ehˇ nahˬ yu ni mˇ˗euˬ” meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ yawꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ “aˬ da tiˬ gʼaˬ yawˬ ha˗euˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ hehˇ tehˇ˗eu loꞈ˗ehˇ” gʼaˬ biꞈ˗awˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. (1 Teˇ. 2:7, 11, 12) Maˇ diˇ Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu zaˬ deuˬ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ gʼaˬ biꞈ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha˗euˬ aˬ da aˬ ma˗ahˇ yaw zeu baw˗awˇ, pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ paw caw ba nya˗eu uˬ taꞈ, nui jah paw jiˇ ngehˬ gʼeh nya˗eu meh. w17.06 6-7 ¶13-14; 8 ¶17

Tiˬ gʼaˬ na maˬ shiˇ tiˬ ziˇ zmˬ loꞈ˗eu pyuˇ ahˇ kʼawꞈ, gʼawˬ mya heˇ lam gʼaˬ iˇ shaˬ shaˬ dui dui luꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ tehꞈ˗ehˇ miˇ tsaˬ˗euˬ jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ paˇ nya meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ “jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ”, miˇ tsaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu deuˬ, zahˇ deuˬ, Saˬdaˬ˗euˬ miˇ tsaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Pah. 18:3) Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ miˇ tsaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu zahˇ kʼawꞈ laꞈ kʼoeˇ neh doˆ tsehˆ tsehˆ laˇ nya˗euˬ kʼawꞈ, Saˬdaˬ˗euˬ miˇ tsaˬ˗ahˇ taꞈ˗eu jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh maˬ doˆ tsehˆ laˇ nya˗a. Aˬ dui Ka li zaˬ deuˬ, jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ noeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya pyehˆ tseˇ duˬ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu gʼaˇ duˬ, yawˬ haˇ yawˬ ha heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ nya meh. ‘Ngaˇ ngaˬ˗euˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga? Ngaˇ miˇ tsaˬ˗euˬ jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ, teu naˆ naˆ˗ehˇ maˬ keuˬ iˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga? Nymˬ˗mˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ Miˬyehˇ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ nui ma taˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ puˬ haw˗euˬ jeˬ aˬ jeˬ jeˇ jaˆ˗eu nga?’ w17.07 3-4 ¶1-3

Yeˬsuˇ neh Beˬtuˆluˆ˗ahˇ ehˇ nehˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Aˬ dui Ka li˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ maˬ bi coꞈ iˇ ni ya yahˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ˗eu deuˬ noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ yaˬ tahˬ puˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Yeˬsuˇ neh siˬ yoeˬ sehˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ sheu cehˆ˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ na “Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ” mehˬ gaˇ ha geuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ,“shiˬ shaˬ jiˇ gaˇ kawˆ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu, pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nui ma neh bi uˆ tehˬ”˗euˬ miˇ neh, Miˬyehˇ gaˇ laꞈ kʼoeˇ laꞈ kʼaˬ maˬ paˇ cehˇ ni pyeuꞈ iˇ tehꞈ˗a lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Tehˬ. 13:19-22; Kuˆ. 4:19) Aˬ dui maˬ yahˇ naˇ, tiˬ nah tiˬ nah kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ heu, aˬ dui Miˬyehˇ gaˇ mˇ gaˇ laˆ bahˬ laˇ nya˗eu meh. Aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ jeˬ hu ya taˬ˗eu meh. Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ mˇ daˆ leꞈ ma lehˇ aˬ je miˇ ehˇ nya˗eu nga? Aˬ dui yawˬ haˇ yawˬ ha heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ nya meh. ‘Ngaˇ aˬ jeˬ˗ahˇ maˇ diˇ ya leˇ nya? Ngaˬ˗euˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ Miˬyehˇ gaˇ mˇ gaˇ neh oe˗euˬ nga laˬ maˬ ngeuˇ naˇ, nui gaˇ neh oe˗euˬ nga laˬ?’ w17.05 22 ¶3-4

“Boeˇ miˬ siˬ kʼaˬ” deuˬ yawˬ ha˗euˬ dawˬ ngehˬ˗eu aˇ muˇ nehˬ˗ehˇ kaˬ iˇ naˇ, nymˬ˗mˇ jawˇ luꞈ gaˇ jaˆ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ ya iˇ˗eu meh. (Ceuˬ. 146:9) Ehˇ kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ dawˬ ngehˬ˗eu aˇ muˇ dawˬ peh maˬ jaˆ naˇ, nymˇ sahˇ aˬ da gʼaˬ aˬ geu jeˬ˗euˬ dawˬ ngehˬ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ iˇ˗eu lehˇ ya noeˬ tsehˆ˗eu meh. Noeˬ tsehˆ˗eu lehˇ gʼeh ngeh, yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ, zaˬ deuˬ hawˇ˗eu miˬ zaˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗awˇ, gaˇ kawˆ heu˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ ya shaˇ˗eu meh. (1 Gawˇ. 11:3) Aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya shaˇ sawˇ˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ noeˬ tsehˆ ngeh caw ba nehˬ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ aˬ geu nga? Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ maˇ diˇ loˬ˗eu aˬ geu jeˬ nga lehˇ ya shaˇ sawˇ˗eu meh. Zaˬ deuˬ maˇ diˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ gʼoˆ shaw nya˗eu gʼaˇ duˬ, yawˬ jaw na luꞈ aˇ muˇ˗ahˇ mehˬ˗eu teu gaˇ naˇ haˬ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ maꞈ gʼoˆ shaw nya˗eu mehˬ bawˬ jaˆ ngeh, zaˬ teu gaˇ nuiˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ jawˇ˗eu kʼawꞈ, aˬ daˬ aˬ ma neh noeˬ tmˬ˗eu naˆ maˬ tseˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ za nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, zaˬ tiˬ gʼaˬ na dawˬ maˬ gʼoˆ nya naˇ, teu loꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗a.—1 Gawˇ. 14:11. w17.05 11 ¶10-11

Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. ‘Ngaˇ ngaˬ˗euˬ pyuˇ shuiˇ mawˬ gahˬ zmˬ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ luꞈ nya laˬ? Ngaˇ pyuˇ gʼawˬ mya poˆ˗awˇ dehꞈ ziˇ bi muiˬ daˆ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, yawˬ gaˇ yawˬ˗ahˇ jawˇ pawˇ iˇ˗eu lehˇ noeˬ luꞈ nya laˬ? Toˆ˗ehˇ naˇ, gaˇ kawˆ heu ngaˬ˗euˬ nymˇ jiˇ hawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˬ leˇ nga lehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ luꞈ nya laˬ?’ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nya˗eu heu neh, aˬ dui˗ahˇ yaw zeu taˬ˗eu meh. Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ neh, Saˬdaˬ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ paw bi jawˇ mawꞈ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ bi muiˇ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui maꞈ Yeˬhawˇbaˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ ngeh, aˬ suˇ gʼaˬ paw pyawˬ˗eu lehˇ Saˬdaˬ˗ahˇ siˬ leˇ˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ nui jah hawˇ˗eu saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ mawꞈ ni laˆ noeˬ neh˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu meh. (Dawˬ. 23:15, 16) Miˬyehˇ aˬ dui neh saˇ jaˇ ziꞈ laꞈ kʼoeˇ gʼaˬ biꞈ˗awˇ, ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu heu neh, Saˬdaˬ˗euˬ ja bu dawˬ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ nya meh. (Dawˬ. 27:11) Aˬ dui neh biꞈ nehˬ nya˗eu ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu meh. w17.04 31-32 ¶15-16

Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ laꞈ kʼoeˇ, tiˬ gʼaˬ na Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ “saˇ jaˇ dzaˬ naˇ, saˇ jaˇ maˬ peuˬ ni yawˬ ha neh kʼaˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ ya mˇ byah meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Tsahˬ. 30:2) Kʼoeˇ naˇ, Miˬyehˇ sheuˬ gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ Sawˇlaˬmoˬ iˬ nah˗euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗euˬ meh. Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˆ dzaˬ˗eu jeˬ heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu meh lehˇ Yeˬsuˇ mehˬ˗eu meh. “Nawˇ maˬ mˇ nya˗eu jeˬ taˬ kamˬ. Nawˬ neh mˇ ma lehˇ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ kamˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ, kamˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ byah˗awˬ lehˇ, aˇ hu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ehˇ nehˬ taˬ˗euˬ dawˬ” jaˆ meh lehˇ Yeˬsuˇ ehˇ˗eu meh. (Tehˬ. 5:33) Aˬ dui neh Miˬyehˇ˗ahˇ ehˇ tsehˆ nehˬ˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ aˇ yeˇ huiˬ˗eu ngaˬ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ˗eu heu naˇ, Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ taꞈ˗eu meh. Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ bi siˬ duˬ˗eu gʼaˇ duˬ, Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ “gawˬ jawˬ˗ahˇ, ya daˆ leˇ˗eu aˬ suˇ jawˇ˗awˇ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu jawˇ duˬ laꞈ kʼoeˇ, ya yawꞈ leˇ˗eu aˬ suˇ jawˇ ta?” lehˇ naˇ haˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ ha geuꞈ˗eu tsawˇ haˇ “maˬ tsaˬ˗eu saˇ kiˇ maˬ kamˬ”˗a lehˇ ehˇ˗eu meh.—Ceuˬ. 24:3, 4. w17.04 4 ¶3-4

Aˬ dui aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya puˬ ngeh, gaˇ kawˆ teu maˬ ja bu ni ya yahˇ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ, aˬ dui aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ nya˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ huiˬ dui dui˗eu iˬ baˇ mˇ ngeh, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ nya˗eu meh. (Tahˬ. 5:1) Ehˇ kʼawꞈ, huiˬ˗eu iˬ baˇ maˬ ngeuˇ naˇ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ ehˇ maˬ ja nehˬ ni, mehˇ nmˇ yaw kʼaˬ tehꞈ˗ehˇ ja tsaˬ nya meh. (Tehˬ. 5:23, 24; 18:15) Heu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ la ngeh, saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ Jaˇliꞈ zahˇ zmˬ˗awˬ. Tiˬ poˆ na, aˬ dui gʼoˆ shaw bahˬ˗awˇ, maˬ tsaˬ maˬ dawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ˗euˬ maˬ ngeuˇ nga lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Teu ngeh, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ ngehˬ˗eu heu neh, gaˇ kawˆ maˬ bi huiˬ iˇ˗eu miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ meh. Aˬ dui tsaˬ˗eu maˬ ehˇ bahˬ˗eu maˬ ehˇ, nui ma˗ahˇ bi naˇ leˇ˗eu dawˬ ngehˬ˗awˇ neh muiˬ laˇ˗eu tiˬ jeˬ maˬ jaˆ˗a lehˇ noeˬ taˬ˗awˬ. Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu heu naˇ, aˬ dui yaw lehˬ jeˬ maˬ bi mˇ ni yahˇ nya˗eu meh. w17.04 19 ¶14