Tseˇ nyiꞈ siˬ ba la

Yeˬsuˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ muiˬ dui dui˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ tiˬ jeˬ naˇ, maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ ya tahˬ puˬ˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ nya˗eu heu meh. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh, “laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ laˬ kʼaˬ caw cehˇ˗awˇ, ngoeˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ caw ngoeˇ”˗eu meh. (Maˆ. 12:15) Yaw jeˬ ma jeˬ, gʼaˬ kʼehˇ 70 gʼaˬ tsaꞈ gaˬ iˇ˗awˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ gʼoꞈ laˇ ngeh, Yeˬsuˇ jiˇ “laˬ kʼaˬ cehˇ” dui dui˗eu meh. (Luˇ. 10:17-21) Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ Laˬzaˬluˇ shiˇ˗euˬ miˇ neh tsawˇ haˬ deuˬ ngoeˇ luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh˗aˬ, “aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw dui dui leˇ˗euˬ meh.” (Yoˇ. 11:33) Yeˬsuˇ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ noeˬ keuˆ˗awˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ jeˬ miˇ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh meh. Yeˬsuˇ “tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ” dui dui˗eu meh. (Dawˬ. 8:31) Aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh, tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ maˇ diˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nga lehˇ gʼoˆ shaw˗eu meh. Gʼaˬ kʼehˇ Yoˇhaˬ Yeˬsuˇ ‘tsawˇ haˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ siˬ nya˗eu meh’ lehˇ ehˇ˗eu meh.—Yoˇ. 2:25. w19.03 20 ¶1-2

Saˬdaˬ Yawˇbaˆ˗euˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ maˬ ehˇ, zaˬ kʼaˆ maˬ ehˇ, tsawˇ myahˇ maˬ ehˇ, nymˇ jiˇ maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ gaˬ˗eu zaˬ 10 gʼaˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, laˆ cawˆ jiˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yawˇbaˆ˗ahˇ jiˇ ni gʼawˇ mawˇ mawˇ lah ni shaˬ ciˬ bi ciˬ leˇ˗euˬ meh. Yawˇbaˆ˗euˬ miˬ zaˬ kʼawꞈ uˬ duˬ kawꞈ dui dui˗eu miˇ neh, Yawˇbaˆ˗ahˇ Miˬyehˇ˗ahˇ ya kʼehˇ yaˬ˗awˇ shiˇ˗awˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Yawˇbaˆ jiˇ shiˇ mawꞈ kʼawꞈ, aˬ myah luꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ luꞈ˗a siˬ. Teu miˇ neh Saˬdaˬ Yawˇbaˆ˗euˬ cawˬ 3 gʼaˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ paˇ bi lawˬ haw˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ gʼawˬ mya nah jawˇ kʼawꞈ Yawˇbaˆ˗ahˇ gʼaˬ maˬ biꞈ˗eu uˬ taꞈ, gʼawˬ shaˬ maˬ gaˬ ni dawˬ doeˇ ngehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yawˇbaˆ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, Miˬyehˇ baˬ da neh meh lehˇ ehˇ˗awˇ, Yawˇbaˆ saˇ jaˇ ziꞈ gaˇ Miˬyehˇ maˬ haw cawˬ˗a lehˇ ehˇ˗eu uˬ taꞈ, Yawˇbaˆ yaw doeˇ mˇ˗euˬ miˇ neh heu loꞈ˗ehˇ ya shaˬ nga lehˇ jiˇ ehˇ˗eu meh.—Baˆ. 1:13-22; 2:7-11; 15:4, 5; 22:3-6; 25:4-6. w19.02 4 ¶7-8

Tiˬ jeˬ na˗ahˇ guˆ˗eu teu jiˇ ni yaw muiˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui ma laˆ cawˆ gaˇ guˆ˗eu. Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ teu loꞈ˗ehˇ guˆ˗eu jeˬ teu ahˇ law nmˇ˗aˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ puiˬ˗eu paˬ. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ puiˬ˗euˬ miˇ neh, maˬ ngeuˇ˗eu paw˗ehˇ noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya laˇ˗awˇ, iˬ baˇ zaˬ pyeuꞈ˗iˇ miˬ˗aˇ lehˇ noeˬ siˬ leˇ˗euˬ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ nyaꞈ yawˬ ha˗euˬ oeˬ paˬ oeˬ ma deuˬ˗ahˇ iˬ baˇ hawˇ˗eu shiˇ˗eu jeˬ ya biꞈ nehˬ yaꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya laˇ˗euˬ miˇ neh, yawˬ ha moeˬ tsoeˬ maˬ dm luꞈ˗eu gaˇ kawˆ haw mawˇ˗awˇ shaꞈ dawˇ˗eu miˇ neh, tiˬ jeˬ paˬ neh dehˬ kaˬ˗euˬ meh. (Beh. 3:7, 21) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui ma laˆ cawˆ gaˇ guˆ paˬ˗ehˇ gʼeh kʼawꞈ, aˬ dui shiˇ gaˇ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni maˬ ya guˆ˗a. Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za ni caw ba nehˬ nya˗eu meh. Aˬ dui mˇ bahˬ˗euˬ kʼawꞈ iˬ baˇ noeˬ poˆ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ neh lawˇ nehˬ le˗euˬ jeˬ˗ahˇ jah ngeh tiˬ jawˇ, Miˬyehˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu meh. Aˬ dui jah˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu heu meh.—1 Beˬ. 3:21. w19.03 5-6 ¶12-13

Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ guiˬ lahˬ huiˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu yaw muiˬ gʼawˬ mya ni za˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ, Shaˬ zahˬ guˆ gaˆ Tseˇ jeˬ bi keuˆ le˗awˇ, zaˬ kʼaˆ geuꞈ luꞈ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ ka doˆ nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ Iˬ ma laˆ shaˆ yaw neˇ˗ahˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ sehꞈ˗eu lehˇ teh luꞈ˗eu guiˇ maꞈ deuˬ˗euˬ laꞈ˗ahˇ neh jiˇ ka doˆ nehˬ˗euˬ meh. Teu ngeh Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ gʼaˬ leˇ˗euˬ dawˬ caˇ caˇ caˇ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ja ceuˬ dui dui˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ guiˬ lahˬ huiˬ ngaˇ laˬ? Aˬ yawꞈ maꞈ nyaˆ taꞈ shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ˗ahˇ paˇ ya tahˬ puˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ngehˇ˗euˬ uˬ taꞈ, aˇ poeˬ maˬ taˬ baw ni gʼeh˗eu meh. (Ceuˬ. 106:7) Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga? Jaˇliꞈ˗ahˇ “Aˬ yawꞈ maꞈ nui ma cawˆ laˇ˗awˇ, Moˇseˬ hawˇ˗eu Aˬloˬ˗ahˇ iˬ baˇ taˬ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗euˬ meh. Maˇ diˇ naˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ iˬ baˇ taˬ˗eu teu, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ taˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Doˆ. 16:2, 8) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ maˬ taˬ baw˗eu miˇ neh, nui ma cawˆ dui dui˗awˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ heu shehˆ laꞈ kʼoeˇ, Yawˇshuˆ hawˇ˗eu Gaˬlehˆ maˬ ngeuˇ naˇ, dawˬ tawˆ luꞈ bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ˗ahˇ bi shiˇ jiˇ ma lehˇ ehˇ˗eu meh.—Tsahˬ. 14:22-24. w19.02 17 ¶12-13

Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ shiˇ˗euˬ gaˇ noeˬ mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ, bawˬ˗iˬ gʼawˬ loe ni jahˇ gaˇ maˬ noeˬ tmˬ˗a. Aˬ yawꞈ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ tiˬ kʼoꞈ˗ahˇ tiˬ poˆ yaw awˬ awˬ lehˇ gʼeh˗eu mehˬ bawˬ jahˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇ. 13:15; 1 Gawˇ. 11:23-25) Yaw awˬ kʼawꞈ yaw tsaˬ tsaˬ˗ehˇ gʼeh˗eu mehˬ bawˬ heu naˇ, Yeˬsuˇ kʼahˬ sehˇ jehˆ˗eu tsawˇ haˬ maˬ ngeuˇ nga lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ mˬ taˆ Sahˬpaˬ taˬ aw˗eu miˇ neh, aˬ dui˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ miˇ˗a. (Piˆ. 2:5-8) Aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ taˬ aw˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ naˆ maˬ tseˇ aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ shaˇ noeˬ nehˬ˗eu heu meh. (Piˆ. 2:3, 4) Shaˇ noeˬ haw sheˇ, Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ dehꞈ saˬ saˬ ngeh miˇ, aˬ yawꞈ gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ ya naˇ dui dui˗awˇ ya shiˇ meh lehˇ siˬ nya kʼawꞈ, gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ aˬ yawꞈ baˬ da neh nui ma ya cawˆ˗eu saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ aˇ saˬ saˬ ngeh miˇ, gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ mehˬ˗awˇ gʼaˬ biꞈ˗euˬ uˬ taꞈ, kamˬ˗eu dawˬ ngehˬ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇ. 14:25-31) Yeˬsuˇ taˬ aw˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ naˆ maˬ tseˇ aˬ cawˬ˗euˬˬ gʼaˇ duˬ noeˬ keuˆ nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ naˇ aˬ dui dzaw geuꞈ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. w19.01 21 ¶5-6

Nawˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ laꞈ baꞈ diˇ˗eu tehꞈ kʼawꞈ yaw dzuˬ dzuˬ miˇ˗a loˇ? Heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nawˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a. Maˇ diˇ naˇ aˬ dui myaˬ tiˬ paˆ dawˬ kʼoꞈ biꞈ ngeh toˆ˗ehˇ gʼeh meh. Tiˬ poˆ na teu loꞈ˗ehˇ guˆ˗eu kʼawꞈ yaw muiˬ meh. Teu naˇ, nawˇ taˬ aw˗awˇ aˬ cawˬ deuˬ yawˬ ha naˆ maˬ tseˇ muiˬ meh lehˇ haw˗eu miˇ neh, toˆ˗ehˇ gʼeh gaˇ Yeˬhawˇbaˬ kʼawꞈ ya leˇ˗eu meh. (Ceuˬ. 138:6; Piˆ. 2:3) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ bi ja ceuˬ mawꞈ˗awˇ, bawˬ dzaˬ gaˇ jawˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ gʼaˬ bi biꞈ mawꞈ˗eu meh. (1 Teˇ. 5:11) Aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ loˬ˗eu nui kʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ saˇ tiˇ dawˬ tiˬ hmˬ na˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Jaˇliꞈ˗ahˇ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ ngehˬ˗eu dawˬ hawˇ˗eu ngehˬ jeˬ ngehˬ kawˆ neh mˇ lehˬ nya meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Koˆ. 3:2) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui byah kuꞈ gaˇ maˬ noeˬ tmˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ aˬ dui˗ahˇ toˆ˗ehˇ maˬ noeˬ tmˬ˗a. (Ceuˬ. 103:12-14) Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui˗euˬ nymˇ jiˇ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu meh. (Kuˆ. 10:29, 30; Yoˇ. 13:35) Tiˬ poˆ na aˬ dui neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ ngeuˇ leˇ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ gʼoˆ shaw nehˬ laꞈ˗eu meh. w19.01 8 ¶3; 10-11 ¶10-11

Heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ kʼawꞈ, Miˬyehˇ nawˬ˗ahˇ caw ba˗eu miˇ neh pyeuꞈ leˇ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ nawˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ bi mˇ byah mawꞈ˗awˇ, laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ bi dehꞈ mawꞈ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ nawˇ aˇ kʼoꞈ yaw nyiˇ ngeh maˬ ehˇ, aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ ngeh maˬ ehˇ nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ mˇ byah nya meh. Aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ leˇ nya˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ gʼoˆ shaw nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Miˬyehˇ neh Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ Miˇ kʼahˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ahˇ leˇ˗euˬ nga lehˇ haw ma. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Miˬyehˇ neh Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ Miˇ kʼahˬ˗ahˇ le ahˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ ehˇ nehˬ˗euˬ nga? Guiˇ deuˆ nya dzehˬ laˇ ni dzaw lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ nga laˬ? Maˬ ngeuˇ˗a. (Mehˬ. 28:1, 2) Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ naˇ haˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma taˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Shuˆ. 1:7-9) Dawˬ heu naˇ, tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ ngeuˇ leˇ gaˇ duˇ kʼawꞈ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ muiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Shuˆ. 24:11-13) Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ nya ni nui jah ya ahˇ˗awˇ, nui jah heu naˇ aˬ myah luꞈ bi mˇ byah˗eu meh. Gaˇ kawˆ heu gaˇ hu maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah kʼawꞈ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ meh. w18.12 22 ¶3-4

Nymˬ˗mˇ iˬ nah tiˬ gʼaˬ na Jaˇliꞈ˗ahˇ gʼoˆ shaw˗eu jeˬ laˆ paˇ ngeh, maˬ ha geuꞈ coeˇ miˇ neh maˬ ehˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ, maˬ ngeuˇ naˇ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ngeuˇ jeˬ˗ehˇ ja˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ jah˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ byehˇ dzeh˗awˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ neh doˆ iˇ˗eu meh. (Heˬ. 3:12-14) Aˬ yawꞈ maꞈ Beˬtuˆluˆ neh Yeˬsuˇ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ law nmˇ˗aˬ aˇ naˆ ni muiˬ˗eu nga. Tiˬ gʼaˬ na yawˬ haˇ yawˬ ha maˬ siˬ leˇ ni, daˇ bahˇ˗ahˇ neh a lawˆ lawˆ˗ehˇ kaˬ iˇ luꞈ˗eu lawˬ loꞈ˗ehˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ gaˇ ma˗ahˇ neh tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ iˇ doˆ˗eu meh. Jaˇliꞈ aˬ dui˗ahˇ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ “yawˬ paw yawˬ maˬ bi tsahˇ jiˆ gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ” yahˇ lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh. (Heˬ. 2:1) Aˬ myah myah naˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ laꞈ kʼoeˇ neh doˆ iˇ˗eu deuˬ diˇ daˬ˗ehˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu lehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ maˬ ziꞈ ni pyeuꞈ laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ maˬ paˇ gʼoeˇ ni pyeuꞈ˗iˇ˗euˬ meh. w18.11 10-11 ¶5-6

Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ teu naˆ maˬ tseˇ mˇ nya laˇ˗eu gʼaˇ duˬ bi mehˬ mawꞈ miˇ˗a loˇ? Nawˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ˗eu Dzaw nymˇ˗ahˇ jaˇ laˇ dawˆ nya meh. Dzaw nymˇ heu hmˬ naˇ, Miˬyehˇ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ noeˬ dahˇ doeˬ˗awˇ, nui jah gʼaˬ kʼaˆ˗eu deuˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ teu naˆ maˬ tseˇ zmˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, dzawˬ nehˬ˗eu dzaw nymˇ pyeuꞈ meh. Dzaw nymˇ heu hmˬ˗ahˇ neh dzaw gʼaˬ˗euˬ deuˬ, kʼaˇ bi iˇ gaˇ ya jawˇ iˇ meh. Nawˇ heu paw dzeˇ dzaˬ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ mawꞈ miˇ˗a loˇ? (1 Gawˇ. 9:23) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗awˇ, nui ma muiˬ˗awˇ yawˬ muiˬ jeˬ mˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ cawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu ma. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ kʼahˇ kʼoꞈ˗awˇ yawˬ nah na luꞈ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu miˇ neh, heu naˇ aˬ dui˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu meh. (Gaˬ. 5:22, 23) Nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ, muiˬ˗eu gaˇ mˇ cawˬ pyeuꞈ daˆ leꞈ naˇ laˬ kʼaˬ cehˇ nya˗eu meh.—Dawˬ. 3:9, 10. w18.08 26 ¶16-18

Tiˬ gʼaˬ na, ‘Ka li zaˬ deuˬ gʼawˬ˗awˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ paˇ˗iˇ nya meh laˬ’ lehˇ naˇ haˬ˗eu meh. Yeˬsuˇ “Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ yawˬ ha˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ kʼoꞈ˗awˇ yawˬ gʼaˬ yawˬ sheuˬ paˇ naˇ, yawˬ ha˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ bahˬ˗eu jeˬ mˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ duˇ ni, zaˬ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ yawˬ ha˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ kʼoꞈ˗awˇ, yawˬ gʼaˬ yawˬ˗ahˇ dahˬ dzaˬ paˇ˗iˇ naˇ, yawˬ ha˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ bahˬ˗eu jeˬ mˇ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ gaˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. (Kuˆ. 10:11, 12; Luˇ. 16:18) Aˬ yawꞈ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ bi gʼeh mawꞈ˗eu meh. Kʼaˬ dzeˇ zaˬ maˬ ehˇ miˬ zaˬ maˬ ehˇ yawˬ ha˗euˬ aˬ gu maˬ mˇ bahˬ˗euˬ gaˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ paˇ naˇ, mˇ bahˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Teu loꞈ˗ehˇ gʼawˬ˗eu teu naˇ, sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ jiˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ shi “tiˬ shiˬ tiˬ shaˬ tehꞈ”˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu siˬ miˇ neh meh. Kʼoeˇ naˇ miˬ zaˬ maˬ mˇ bahˬ˗euˬ gaˇ gʼawˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ bi mˇ bahˬ iˇ ni lawˬ haw gaˇ duˇ˗eu meh lehˇ Yeˬsuˇ paˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ kʼaˬ dzeˇ zaˬ nehˬ˗ehˇ gʼawˬ˗euˬ deuˬ, pyuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ baˬ da neh ya sheuˬ dahˬ dzaˬ paˇ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ teu loꞈ˗ehˇ noeˬ˗awˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ paˇ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ cawˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ bahˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. w18.12 11 ¶8-9

Haˬbaˬkuˆ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ ya ngehˬ cawˬ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma bi shaˇ laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ mˇ nehˬ le gaˇ dawˬ ma lehˇ bi noeˬ laˇ˗euˬ meh. Haˬbaˬkuˆ aˬ yawꞈ neh mˇ ma lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ jeˬ tiˬ poˆ paˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Miˬyehˇ kʼehˬ nehˬ˗eu aˇ nah˗ahˇ, ciˬ cuˇ ni ngaˇ dawˬ luꞈ˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Haˬ. 3:16) Aˬ dui Haˬbaˬkuˆ neh noeˬ tsoˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Tiꞈ, aˬ dui aˬ geu jeˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ, maˬ tsehˆ leˇ ni Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ. Nyiꞈ, Yeˬhawˇbaˬ neh Jaˇliꞈ˗ahˇ neh maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ neh maˬ ehˇ, ehˇ nehˬ laꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ. Smˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh, shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ laˆ byoˆ jiˇ meh lehˇ nui ma taˬ˗awˇ, oˇ oꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ dawˬ tawˬ. Aˬ dui Haˬbaˬkuˆ˗ahˇ dzaw geuꞈ naˇ, nui ma saˇ˗awˇ oˇ oꞈ nya meh. Koeˇ naˇ aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jiˇ, aˬ dui shaˬ zahˬ aˬ geu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ oˇ oꞈ nya˗awˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ mˬ taˆ Aˬda, sahˬ zahˬ˗ahˇ laˆ byoˆ le meh lehˇ aˬ dui jah˗eu ma.—Maˆ. 12:12. w18.11 18 ¶11-12

Aˬ cawˬ˗ahˇ sahˬ tiꞈ tiꞈ ni jahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ haw˗eu nga? Yeˬsuˇ “Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ na, heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu ngaˬ˗ahˇ jah˗eu zaˬ yaw nyiˇ tiˬ gʼaˬ iˬ baˇ mˇ ni sheuˬ bahˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ kawˬ lahˇ˗ahˇ lo lehˬ lehˬ ma paꞈ tawꞈ˗awˇ, iˬ ma laˆ shaˆ˗ahˇ bi biˬ ahˇ˗eu˗aˬ, aˬ yawꞈ gʼaˇ duˬ muiˬ dzehˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Kuˆ. 9:42) Dawˬ heu naˇ shaˇ noeˬ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda˗ahˇ duˇ meh lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu ma. Teu miˇ neh, Yeˬsuˇ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ sahˬ tiꞈ tiꞈ ni jahˇ gaˇ, Yeˬhawˇbaˬ bye dui dui nga lehˇ aˬ dui˗ahˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Yoˇ. 14:9) Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ sahˬ tiꞈ bi tiꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ haw˗eu loꞈ˗ehˇ haw ma laˬ? Aˬ dui neh mˇ˗euˬ jeˬ aˬ jeˬ mawˇ laˇ˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui moeˬ tsoeˬ tiˬ jeˬ na dm gaˇ ya leˇ kʼawꞈ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui ma maˬ saˇ˗eu, maˬ ngeuˇ jeˬ˗ehˇ noeˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh naˇ, aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ le? Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ yawˬ ha˗euˬ nui kʼahˇ maˬ geuꞈ ni laˆ noeˬ nehˬ miˇ˗a loˇ? w18.11 29 ¶9-10

Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˬ jeˬ miˇ neh yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ ya dehꞈ nga? Saˬdaˬ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu nawˬ˗ahˇ lawˬ haw˗eu miˇ neh meh. Gaˇ hu Eˬdeˬ yaˇ kmˇ˗ahˇ puiˬ˗euˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ teu gʼaˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu, yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu, saˇ jaˇ maˬ ziꞈ˗eu Uˆ lahˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗a lehˇ ja bu˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu meh. Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ, Saˬdaˬ paw pyawˬ˗awˇ Miˬyehˇ˗ahˇ puiˬ˗eu miˇ neh nui ma nyiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (Beh. 3:1-6) Maˇ diˇ naˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ Eˬdeˬ yaˇ kmˇ laꞈ kʼoeˇ dehꞈ˗eu˗aˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh kʼawꞈ Saˬdaˬ lawˬ haw laˇ ngeh, Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ maˬ muiˬ maˬ byah kuꞈ˗eu uˬ taꞈ, ehˇ kʼaˇ za˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu baˬ da neh saˇ jaˇ ziꞈ˗eu tsawˇ haˬ jawˇ ngaˇ laˬ, tsawˇ haˬ zaˬ yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ nya ngaˇ laˬ, lehˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ tsaˬ laˇ˗euˬ meh. Heu˗ahˇ Yawˇbaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ dawˬ kʼoꞈ biꞈ meh. (Baˆ. 1:8-11) Aꞈ yawꞈ aˬ dui loꞈ˗ehˇ maˬ byah kuꞈ˗eu miˇ neh mˇ lehˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ Yawˇbaˆ sui˗eu dawˇ˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu meh. w19.02 3-4 ¶6-7

Yeˬsuˇ muiˬ dui dui˗eu aˇ caˇ caˇ kʼawꞈ sehˇ shaˇ poˆ iˇ˗eu tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗euˬ meh. Heu gʼaˬ naˇ, aˇ caˇ caˇ kʼawꞈ sehˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ kʼaˇ jaˆ˗eu jeˬ ahˬ˗awˇ taˆ lehˇ sehˇ teu siˬ zeuˇ˗euˬ meh. Sehˇ heu naˇ, Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ heu loꞈ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ gaˇ haw ngeh, yaw tsaˬ yaw dawˇ heu naˇ, shaˇ poˆ luꞈ˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ naˆ ni aˇ poeˬ baw˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Tehˬ. 13:45, 46) Teu gaˇ duˇ ni, aˬ dui Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ nui deuˬ˗ahˇ dzaw laˇ ngeh, teu˗ahˇ laˆ tsoeˬ˗eu aˬ geu jeˬ˗ahˇ maˬ kaˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ byehˇ dzeh coeˇ˗eu meh. Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ daˆ leꞈ naˇ, teu˗ahˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ byehˇ dzeh˗a. (Dawˬ. 23:23) Ehˇ kʼawꞈ, Miˬyehˇ gaˇ mˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ na, aˇ poeˬ maˬ paˇ taˬ baw ni gʼawˬ cawˇ cawˆ˗ehˇ byehˇ dzeh˗euˬ meh. Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ maˬ gʼeh mawꞈ naˇ, Jaˇliꞈ˗ahˇ “yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ laꞈ kʼoeˇ dehꞈ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ya mˇ caw˗eu meh. (3 Yoˇ. 2-4) Heu naˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ naˬ ba tiꞈ taˬ˗eu lehˇ, aˬ dui˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ neh mˇ doˆ laꞈ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. w18.11 10 ¶3

Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ meuˬ lahˇ tiˬ jawˬ koꞈ nah laꞈ kʼoeˇ tiˬ nah tiˬ jawˬ ya cah jawˬ˗awˇ, shiꞈ nah aˬ yawꞈ nahˬ˗aˬ shiꞈ jawˬ ya cah jawˬ˗eu meh. Yehˇ deuˬ heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu tiˬ pawˆ˗iˬ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ nya, ‘Aˇ yamˬ hawˇ˗eu gʼaˬ jiˇ leˇ˗eu tehꞈ miˇ˗a!’ lehˇ noeˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ maˬ mawˇ nya˗eu Sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Miˬyehˇ naˇ, aˬ yawꞈ aˬ jeˬ jahˇ luꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu heu naˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ nui jah bi ziꞈ laˇ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, Yeˬliˇkoˇ meuˬ˗euˬ yehˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ guiˇ maˬ ya deuˆ iˇ˗aˬ. (Shuˆ. 6:2-5) Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga? Tiˬ poˆ na Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ mˇ jeˬ mˇ kawˆ tiˬ jeˬ na laˆ paˇ ngeh, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu lehˇ maˬ gʼoˆ shaw kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ˗ahˇ pyehˆ tseˇ ngeh maˬ ehˇ, tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh maˬ ehˇ, bawˬ dzaˬ ngeh maˬ ehˇ, tehˇbeˬ˗leꞈ maˬ ngeuˇ naˇ naˬ gaˬ zmˬ˗eu heu naˇ maˇ diˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ ngaˇ laˬ lehˇ noeˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui maˇ diˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ ngaˇ lehˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Aˬ dui poˆ laˇ paˇ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh yaw muiˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ dui˗euˬ nui jah ziꞈ dzehˬ laˇ˗awˇ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ mehˬ bawˬ gm dzehˬ laˇ˗eu meh. w18.10 17-18 ¶8-9

Yeˬsuˇ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ Meˬsiˇya aˬ yawꞈ maꞈ shaˬ zahˬ˗ahˇ laˆ piˇ nehˬ le meh lehˇ noeˬ tmˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Gaˬliˬlehˇ tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ sahˬ paˬ bi pyeuꞈ mawꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, Yeˬsuˇ˗aˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ muiˬ dui dui˗eu sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ pyeuꞈ nya meh lehˇ noeˬ˗euˬ yaw duˬ baw meh. Yeˬsuˇ ngehˬ nya dui dui˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ naˇ gawˇ laˆ saˆ nya˗eu uꞈ taꞈ, mehꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ bi dzaˬ nya˗eu meh. Yeˬsuˇ kʼaˬ dzeˇ zaˬ 5,000 gʼaˬ dawˬ peh˗ahˇ bi dzaˬ ngeh, tsawˇ haˬ deuˬ zahˬ leˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maˬ aˬ jeˬ jahˇ mawˇ˗eu lehˇ Yeˬsuˇ siˬ nya˗eu meh. “Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ nyehꞈ˗awˇ, sahˬ paˬ maˬ geuꞈ˗ehˇ maˬ juˬ ni jahˇ tehꞈ˗a lehˇ Yeˬsuˇ siˬ duˬ taˬ˗euˬ miˇ neh, gawˬ duˇ paw paˇ le daˆ leꞈ˗euˬ meh” lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. (Yoˇ. 6:10-15) Yawˬ nah yawꞈ˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ je law ni pyeuꞈ iˇ gʼaˬ ngeh, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ myawˬ gahˬ hawˇ˗eu dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ oe˗euˬ maˬ ngeuˇ, Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ oe˗euˬ ma lehˇ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh. “Buꞈ˗iˇ cehˇ˗iˇ nya˗eu dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ gʼaˇ duˬ maˬ leh jeh ni, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi dehꞈ˗eu dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ gʼaˇ duˬ leh jeh˗awˬ” lehˇ Yeˬsuˇ ehˇ˗eu meh.—Yoˇ. 6:25-27. w18.06 4 ¶4-5

Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ gʼaˬ baˬ˗awˇ gʼaˬ jiˇ laˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ “daˇ gʼahˬ taˬ˗euˬ aˇ toꞈ aˇ kahˬ” maˬ ngeuˇ naˇ “miˆ˗iˇ luꞈ˗eu tsiˇ kʼmˬ” loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu miˇ neh, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ noeˬ keuˆ nehˬ˗awˇ, oˇ oꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ nahˬ yu ni jahˇ nehˬ˗eu meh. (Kuˆ. 10:14) Aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ maˬ mehˬ maˬ gʼoˆ shaw nehˬ nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui tsaꞈ gaˬ gaˇ jawˇ˗eu deuˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ˗awˇ, aˬ geu ngeh iˇ˗eu, aˬ myah ni ngehˬ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ˗eu heu neh noeˬ keuˆ nehˬ nya meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah gʼawˬ mya lam gʼaˬ “yawˇ bo˗eu yaw sahˇ maˬ baw˗eu yawˇ deuˬ loꞈ˗ehˇ, guˆ˗awˇ gʼaˬ baˬ luꞈ˗eu meh.” Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, miˇ tsaˬ heu siˬ˗ahˇ tsawˇ gahˇ gahˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu, yaw haiˬ mˇ˗eu jeˬ heu, jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ gaˇ maˬ ehˇ, uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ehˇ, zahˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ehˇ, byah jiˇ taˬ˗euˬ miˇ neh meh. (Tehˬ. 9:36) Teu miˇ neh gʼawˬ mya gʼaˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ˗iˬ nui ma maˬ taˬ peuˬ ni shaˬ luꞈ˗awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ ngeh, aˬ dui˗euˬ dawˬ hawˇ˗eu teˇ saˇ heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˇ diˇ kʼahˬ lahˇ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, nahˬ yu ni pyeuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Gʼawˬ mya gʼaˬ aˬ dui ngehˬ gaˇ naˇ haˬ˗eu teu naˇ, aˬ dui Jaˇliꞈ zmˬ˗eu yaw nya miˇ maˬ ngeuˇ˗a, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui ma ahˇ˗awˇ, yaw zeu taˬ˗eu miˇ neh meh. w18.09 31 ¶13-14

Aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe˗eu loˬ nga lehˇ gʼoˆ shaw˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga? Aˬ dui jahˇ nya˗eu jeˬ naˇ, Jaˇliꞈ dzaw˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ naˬ ba tiꞈ taˬ˗eu heu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu jeˬ heu aˬ dui˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ meh lehˇ jah ziꞈ laˇ˗eu meh. (Tiˇ. 2:13, YS97). Aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ kʼawꞈ, aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ yaw gʼoeˇ gʼoeˇ˗ehˇ jawˇ naˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ nya meh. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ “Aˬ myah luꞈ Sahˬpaˬ Yeˬsuˇ laꞈ kʼoeˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗awˬ. Ngaˇ tiˬ poˆ paˇ ehˇ ma. Laꞈ kʼaˬ cehˇ˗awˬ” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Piˆ. 4:4) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ ya ahˇ˗eu meh. (Dawˬ. 3:13, 18) Aˬ dui aˬ myah luꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ mawꞈ naˇ, Jaˇliꞈ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw daˆ leꞈ˗eu heu aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu meh. Yeˬsuˇ “Nymˬ˗mˇ, gaˇ kawˆ heu deuˬ naw maꞈ ya siˬ gʼaˬ jiˇ˗euˬ meh. Siˬ nya˗eu loꞈ˗ehˇ mˇ naˇ, naw maꞈ aˇ naˆ ni guiˬ lahˬ huiˬ˗eu nga” lehˇ ehˇ ngeh, gaˇ kawˆ heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Yoˇ. 13:17; Koˆ. 1:25) Aˬ dui aˬ myah luꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ mawꞈ˗awˇ, Miˬyehˇ neh caw ba˗eu jeˬ˗ahˇ za mawꞈ naˇ, gaˇ kawˆ heu aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. w18.09 16 ¶4-6

Iˇbaˬpaˬlaˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ luꞈ kʼawꞈ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ dui dui˗eu meh. Pawˆluˆ aˬ yawꞈ˗ahˇ “ngaˬ nehˬ˗ehˇ tawˬ˗ahˇ uˇ luꞈ˗eu” cawˬ lehˇ kuˇ˗eu meh. (Piˇ. 23) Iˇbaˬpaˬlaˇ teu loꞈ˗ehˇ ya tahˬ puˬ luꞈ kʼawꞈ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ tiˬ jeˬ paˬ jahˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ kuˇ kuˇ˗ehˇ mehˇ nmˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu meh. Aˬ dui kʼawꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ nya meh. Teu loꞈ˗ehˇ shaˇ˗eu teu naˇ baoˬ ahˇ dui dui˗eu meh. (2 Gawˇ. 1:11; Koˆ. 5:16) Guiˬ lahˬ shaˇ ngeh, aˬ suˇ suˇ gʼaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ shaˇ ahˇ nya˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu cawˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu, shaˬ zahˬ˗ahˇ tahˬ puˬ luꞈ˗eu nymˇ jiˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ shaˇ caw nya meh. Aˬ yawꞈ maꞈ zawˇ˗ehˇ shaˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya noeˬ tsehˆ luꞈ˗awˇ, lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ luꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui gaˬ˗eu deuˬ bi shiˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, guiˇ deuˆ˗eu hawˇ˗eu uˬ jeˬ jaˬ lehˇ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, pyuˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, guiˬ lahˬ shaˇ nehˬ nya meh. Aˬ dui shaˇ caw nehˬ nya˗eu mehˇ nmˇ deuˬ gʼawˬ mya ni jawˇ meh. w18.09 5-6 ¶12-13

Pawˇluˆ pyuˇ shuiˇ myaˬ gahˬ biꞈ gaˇ tehꞈ˗ehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗awˇ, Jaˇliꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ hawˇ˗eu laꞈ neh maˬ ehˇ, caw ba nehˬ gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Kʼehˇ. 20:31-35) Pawˇluˆ ngehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu mˇ˗eu jeˬ neh, aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni aˇ yamˬ hawˇ˗eu gʼaˬ maˬ ehˇ, ngehˬ gʼeh˗eu jeˬ hawˇ˗eu nui gaˬ maˬ ehˇ biꞈ˗eu heu naˇ, aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Tsawˇ haˬ˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu deuˬ jiˇ ni, biꞈ˗eu jeˬ heu naˇ tsawˇ haˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ laˇ nga lehˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Sahˬ boꞈ tiˬ taꞈ laꞈ kʼoeˇ, tsawˇ haˬ deuˬ aˬ cawˬ˗ahˇ yaw muiˬ jeˬ ya mˇ nehˬ ngeh, laˬ kʼaˬ cehˇ dzehˬ laˇ˗eu meh lehˇ boꞈ taˬ˗awˇ, nui gahˇ ahˇ˗eu deuˬ, aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba ngeh, aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ aˇ poeˬ baw˗awˇ yaw maˇ maˇ˗ehˇ gʼeh˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu miˇ neh, nui gahˇ ahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ na, jawˇ saˇ doˆ˗awˇ laˬ kʼaˬ cehˇ mawꞈ naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba lehˇ ehˇ˗eu meh. Ngeuˇ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ neh mawˇ˗euˬ teu naˇ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a, nui gaˬ tiˬ byah ni ahˇ˗eu aˬ dui˗ahˇ Beh˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ, aˬ cawˬ˗ahˇ biꞈ˗eu heu naˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ luꞈ˗eu myahˇ laˇ˗euˬ meh.—2 Tiˆ. 3:16, 17. w18.08 19-20 ¶17-18

Iˇsaˬyaˇ neh Yeˬsuˇ Ka li nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ, aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ bi ahˇ laˇ˗awˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jiˇ biꞈ˗eu meh. Iˇsaˬyaˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ na˗ehˇ, Yeˬsuˇ “myaˆ mawˇ˗awˇ naˬ bawˇ gaˬ gaˇ gʼoe˗awˇ, aˬ yawꞈ yaˇ kʼaˬ maˬ daˇ tsehˆ ni, iˇ shaˬ zaˬ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ bi mawˇ” meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Yaˇ. 11:3, 4) Gaˇ kawˆ heu aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh gʼaˬ biꞈ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui nui ma baw˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ jaˆ˗eu miˇ tsaˬ˗ahˇ jawˇ˗awˇ, tsawˇ haˬ deuˬ kʼaˇ mawˇ laˇ˗eu loꞈ˗ehˇ daˇ˗eu miˇ neh meh. Teu miˇ neh, byah kuꞈ˗eu Yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, myaˆ nuiˆ neh kʼaˇ mawˇ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ daˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ dui dawˬ˗eu ma. Yawˬ nah na luꞈ, aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ daˇ˗eu gaˇ kawˆ jaˆ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ maˬ byah kuꞈ˗eu miˇ neh, yaw muiˬ˗ehˇ maˬ daˇ nya˗a. Aˬ dui neh mawˇ˗euˬ jeˬ aˬ dui˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ uˆ lahˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ naˇ, “kʼoeˇ taˆ paw tehꞈ˗ehˇ haw˗awˇ daˇ˗eu” maˬ ngeuˇ˗a, “maˇ maˇ ni kʼaˇ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ daˇ”˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ bi mˇ mawꞈ˗awˇ, myaˆ mawˇ laˇ gaˇ haw˗awˇ maˬ bi daˇ mawꞈ˗a. w18.08 9 ¶1-2

Aˬ dui mˬ˗ahˇ neh Miˬyehˇ˗euˬ teˇ saˇ˗ahˇ maˬ ya gaˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ ahˇ˗eu Jaˇliꞈ biꞈ˗euˬ uˬ taꞈ, ‘saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ ahˇ˗eu zaˬ kʼaˆ deuˬ˗ahˇ jiˇ . . . zaˬ kʼaˆ nui deuˬ˗ahˇ aˇ yamˬ tsaˬ tsaˬ ni bi dzaˬ bi dawˇ’ ni laˆ noeˬ nehˬ˗euˬ meh. (Luˇ. 12:42) Aˬ dui˗euˬ nui jah˗ahˇ gʼaˬ bi kʼaˆ laˇ˗eu dzaˇ gʼawˬ mya jeˬ jaˆ˗eu meh. Teu naˇ paˇ dmˬ deuˬ hawˇ˗eu awˆlai paw˗euˬ keu ka deuˬ uˬ taꞈ, biˬdiˬoˬ deuˬ hawˇ˗eu sahˬ boꞈ gui ahˇ taˬ˗euˬ teˇ saˇ heu deuˬ pyeuꞈ meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ aˬ dui˗ahˇ yaw jeˬ na luꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ laꞈ laꞈ kʼoeˇ jaˆ luꞈ˗eu lehˇ, jah ziꞈ ni caw ba nehˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ Saˬdaˬ hawˇ˗eu haiˬ˗eu miˇ tsaˬ neh laˆ cawˆ˗euˬ yaw jeˬ na luꞈ˗ahˇ kʼawꞈ, laˆ muiˬ kʼoꞈ nehˬ jiˇ meh lehˇ jah ziꞈ ni caw ba nehˬ luꞈ˗uˇ. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ teˇ saˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, nymˬ˗mˇ maˬ ehˇ mehˬ hu paw maˬ ehˇ aˬ dui ya tahˬ puˬ˗eu shaˬ zahˬ aˬ geu jeˬ˗ahˇ maˬ kaˬ, kamˬ coeˇ oˇ coeˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ “Miˬyehˇ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ byah˗awˇ aˬ yawꞈ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ za nya ni, nui ma gʼawˬ mahˇ ni ya taˬ meh” lehˇ aˬ dui˗ahˇ saˇ tiˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh.—Heˬ. 10:36. w19.03 13 ¶17-18

Moˇseˬ naˇ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu myahˇ laˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ nymˬ˗mˇ naˇ, Yawˇshuˆ ya sheuˬ gʼeh˗eu miˇ neh, Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ yuiꞈ bi geuꞈ meh laˬ leˇ heu lehˇ Yawˇshuˆ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Mehˬ. 34:8, 10-12) Jaˇliꞈ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗eu paˇ dmˬ tiˬ dmˬ Yawˇshuˆ 1:1, 2 nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ehˇ˗eu, “Nymˬ˗mˇ maˬ ehˇ, gaˇ hu maˬ ehˇ, miˇ kʼahˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, shaˬ dui dui˗awˇ guˆ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ yamˬ naˇ, aˬ yuiꞈ laˆ paˇ ngeh yamˬ pyeuꞈ meh.” Yawˇshuˆ kʼahˬ lahˇ˗eu heu naˇ gaˇ kahˇ dahˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ mehˬ˗eu tsoˆ˗eu jeˬ˗ahˇ kawˇ ma˗ehˇ mˇ caw˗euˬ meh. (Shuˆ. 1:9-11) Yeˬhawˇbaˬ Yawˇshuˆ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu miˇ neh guiˬ lahˬ biꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tiˬ gʼaˬ pyehˬ gʼeh leꞈ˗awˇ, Yawˇshuˆ hawˇ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ bi sheuˬ gʼeh˗euˬ meh. Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ heu gʼaˬ naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ Zaˬyo aˬ yuiꞈ pyeuꞈ˗awˇ Dawˬ jiˇ pyeuꞈ gaˇ duˇ˗eu meh. (Doˆ. 23:20-23; Yoˇ. 1:1) Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu aˬ yuiꞈ yaw shuiꞈ laˆ paˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. w18.10 16-17 ¶1-4

Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ nui ma keuˆ˗awˇ mˇ˗eu deuˬ˗ahˇ siˬ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ noeˬ taˬ˗eu “sahˬ boꞈ paˇ dmˬ laꞈ kʼoeˇ boꞈ ahˇ taˬ˗eu meh.” Aˬ dui˗euˬ tsawˇ myahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ noeˬ taˬ˗eu “sahˬ boꞈ paˇ dmˬ laꞈ kʼoeˇ” bi ahˇ mawꞈ naˇ aˬ dui tiˬ jeˬ paˬ ya jahˇ meh. Maˬlaˬkiˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu laꞈ kʼoeˇ ya guˆ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ ya noeˬ keuˆ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ dui miˬ yehˇ nui gʼaˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, nui jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ uˬ duˬ tahˬ naˇ, aˬ dui˗euˬ tsawˇ myahˇ sahˬ boꞈ paˇ dmˬ teu laꞈ kʼoeˇ neh bi siˆ dzeh˗eu meh. (Doˆ. 32:33; Ceuˬ. 69:28) Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ caw ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗awˇ, iˇ cuꞈ shawˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ jiˇ˗a. Heu naˇ aˬ dui tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ mˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ naˇ maˬ shiˇ tiˬ ziˇ ya mˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui yawˬ nah na luꞈ yaw dehꞈ kʼaˇ dehꞈ˗euˬ kʼoeˇ keuˆ ni, aˬ dui˗euˬ mˇ jeˬ mˇ kawˆ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu lehˇ ya mˇ mawˇ˗eu meh.—1 Beˬ. 4:1, 2. w18.07 23 ¶7-9

Huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ pyeuꞈ˗eu heu naˇ, Saˇ kiˇ geuꞈ˗eu myahˇ laˇ˗euˬ nehˬ˗ehˇ maˬ taꞈ˗a. Aˬ dui huiˬ loˆ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, zaˬ siˬ nui gahˇ hawˇ˗eu gʼoˆ shaw nya˗eu jeˬ huiˬ daˆ laˇ ni ya leh jeh˗eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ ya gui˗eu meh. (Ceuˬ. 1:1-3) Aˬ dui yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ ngehˬ˗ehˇ gui naˇ ngehˬ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zahˇ dawˬ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ gʼoˆ shaw dzehˬ laˇ˗eu meh. Ka li zaˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ dzehˬ˗eu zahˇ dawˬ naˇ aˬ geu hmˬ nga? Zahˇ dawˬ teu hmˬ naˇ nui gaˬ pyeuꞈ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ “Naw maꞈ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗eu jeˬ ahˇ naˇ, naw maꞈ ngaˬ˗euˬ zaˬ lahˇ ngaˇ lehˇ tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ siˬ nya tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇ. 13:35) Nui gaˬ˗ahˇ “Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗ahˇ taꞈ˗eu zahˇ dawˬ” lehˇ kuˇ˗eu uˬ taꞈ, “zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗ahˇ mˇ byah˗eu” jeˬ lehˇ jiˇ kuˇ˗eu meh. (Koˆ. 2:8; Maˆ. 13:10) Aˬ dui nui gaˬ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu nga lehˇ maˬ zahˬ leˇ. Jaˇliꞈ˗ahˇ “Miˬyehˇ˗aˬ, gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ miˇ neh meh.—1 Yoˇ. 4:8. w18.06 18-19 ¶14-15

Maˇ diˇ naˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ puiˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Moˇseˬ nui pehˇ˗ahˇ maˬ gʼaˬ leˇ˗eu uˬ taꞈ, shaˬ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ noeˬ keuˆ ni dawˬ kʼaˆ ngehˬ˗euˬ meh. Moˇseˬ aˬ cawˬ˗euˬˬ mˇ jeˬ mˇ kawˆ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ bi laˆ naˬ˗euˬ meh. Yaw beh poˆ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ iˇ cuꞈ gaˇ kawˆ toˇ ngeh, Moˇseˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ mˇ˗euˬ meh. (Doˆ. 7:6) Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ puiˬ˗eu gʼawˬ mya kʼoꞈ byahˇ laˇ˗euˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ nehˬ˗ehˇ ya jawˇ˗eu gʼaˬ doeˇ doeˇ˗awˇ, ya shaˬ˗eu miˇ neh kʼawꞈ pyehꞈ nya meh. Teu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ˗eu jeˬ maˬ bi shaˇ noeˬ ni, Moˇseˬ aˬ yawꞈ nui ma aˇ naˆ ni pehˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ bi shaˇ noeˬ˗eu meh. Moˇseˬ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu saˇ jaˇ ziꞈ˗eu ngehˬ dah˗eu tsawˇ haˬ kʼawꞈ, baˇ iˇ nya˗awˇ mˇ bahˬ nya naˇ, aˬ dui˗ahˇ kʼawꞈ teu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗eu yaw awˬ meh. Moˇseˬ ui cuiˆ neh maˬ ngeuˇ nmˇ˗aˬ, Miˬyehˇ neh Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ Miˇ kʼahˬ˗ahˇ ya uˇ leˇ˗eu keuˆ laˇ taˬ˗euˬ meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui kʼawꞈ, miˇ shuiꞈ˗ahˇ ya uˇ leˇ˗eu keuˆ laˇ taˬ˗euˬ meh. (2 Beˬ. 3:13) Aˬ dui aˬ kawˬ˗aˬ teu˗ahˇ maˬ bi smˇ˗iˇ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Teu miˇ neh aˬ dui miˇ shuiꞈ˗ahˇ ya uˇ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya haw tsoˆ taˬ˗awˇ ehˇ dawˬ ya naˇ haˬ˗eu meh.—1 Yoˇ. 2:17. w18.07 12 ¶14-16

Saˬdaˬ tsawˇ haˬ deuˬ maˬ mˇ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ ni maˬ ka tiˇ nya˗a. (Koˆ. 1:14) Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ tsawˇ haˬ myaˬ ni, aˬ yawꞈ maꞈ Saˬdaˬ paw jawˇ luꞈ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya siˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ paw jawˇ de laˬ, Saˬdaˬ paw jawˇ de laˬ lehˇ ya tseˇ˗eu meh. (Kʼehˇ. 3:17; 17:30) Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ ma lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ naˇ, Saˬdaˬ aˬ dui saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ laˆ cawˆ laˇ nya˗a. (Baˆ. 2:3; 27:5) Saˬdaˬ hawˇ˗eu nehꞈ deuˬ maˬ jahˇ nya˗eu yaw myaˬ jeˬ paˇ jaˆ˗a siˬ. Yaw jeˬ ma jeˬ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ maˬ ngeuˇ naˇ, Saˬdaˬ tsawˇ haˬ˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu nui ma˗ahˇ siˬ nya meh lehˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ehˇ taˬ˗aˬ. (1 Saˬ. 16:7; Kuˆ. 2:8) Aˬ dui kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh Miˬyehˇ ya leˇ˗eu jeˬ ngehˬ˗awˇ mˇ naˇ, Miˬyehˇ Saˬdaˬ neh aˬ dui˗euˬ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ maˬ bi laˆ cawˆ˗a lehˇ aˬ dui jah ziꞈ nya˗eu meh. (Ceuˬ. 34:7) Aˬ dui˗ahˇ muiˇ˗eu gʼaˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu loˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗ahˇ guˆ˗eu maˬ loˬ˗a. Aˬ dui maˬ byah kuꞈ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu baˬ da neh, Saˬdaˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ deuˆ ceh ceh naˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui jawˇ gaˇ neh cehˆ tehꞈ˗a.—Koˆ. 4:7; 1 Beˬ. 5:9. w18.05 20 ¶15-17

Yaw jeˬ ma jeˬ heu hmˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Nawˇ gaˇ mahˇ kaˬ˗eu meuˬ tiˬ meuˬ˗ahˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ tiˬ hmˬ baˬ da neh iˇ˗eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗awˇ, teu gaˇ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ lawˬ liˬ˗ahˇ ya dziˬ˗eu meh. Lawˬ liˬ naˬ duˬ˗ahˇ iˇ keuˆ ngeh, tsawˇ haˬ hawˇ˗eu lawˬ liˬ myaˬ dzaˬ myaˬ dawˇ˗eu kʼawꞈ, nawˇ aˬ gaˇ iˇ˗awˇ, lawˬ liˬ aˬ geu mawˇ˗ahˇ ya dziˬ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh maˬ gaˇ˗a siˬ. Nawˇ gaˇ ma maˬ ngeuˇ˗eu kahˇ˗ahˇ iˇ˗a lehˇ siˬ nya˗eu lawˬ liˬ yawˬ mawˇ yawˬ˗ahˇ maˬ daˆ leˇ˗eu paˬ. Dehꞈ ziˇ˗aˬ, gaˇ ma doˆ iˇ gaˇ duˇ˗awˇ, zaˬ guˬ deuˬ naˇ lawˬ liˬ naˬ duˬ˗ahˇ jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ duˇ˗eu meh. Nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ tiˬ poˆ na maˬ siˬ dzaˬ laˇ ni tseˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, nawˇ aˬ gaˇ iˇ˗eu lehˇ yaw duˬ baw naˇ, yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya meh. Toˆ˗ehˇ naˇ, nawˇ nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ ziˇ lah ni Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ ni gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Heu naˇ nawˇ sahˬ boꞈ dzaw˗eu, gaˇ mˇ˗eu, sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu, zaˬ baw˗eu, gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ mˇ caw gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu nui jah paw˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ gaˇ haw tsoˆ taˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗awˇ, bi dehꞈ dzaˬ laˇ˗eu yaw duˬ baw meh. w18.04 27 ¶1-3

Yeˬpaˬtaˆ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ buˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu sehˬ gʼawˆ˗ahˇ tiˬ ziˇ ziˇ lah ni bi mˇ iˇ˗awˇ, ehˇ taˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ mˇ caw˗euˬ meh. (Daˇ. 11:30-35) Gaˇ kawˆ heu naˇ, Yeˬpaˬtaˆ˗euˬ gʼaˇ duˬ, shaˬ zahˬ naˆ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ buˇ gʼaˇ duˬ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ shaˬ dzehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ kawꞈ aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ mawꞈ˗eu meh. (Daˇ. 11:36, 37) Heu naˇ, aˬ yawꞈ maˬ paˇ ya dahˬ dzaˬ iˇ gaˇ, zaˬ maˬ paˇ ya baw gaˇ hawˇ˗eu, nymˇ jiˇ aˇ jeuˬ aˇ ca tsehˆ iˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ dui dui˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ “Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ laꞈ kʼoeˇ zahˇ sahˇ kʼoꞈ heu loꞈ˗ehˇ jaˆ ka leꞈ˗euˬ meh. Zaˬ miˬ aˬ buˇ zaˬ guˬ deuˬ tiˬ kʼoꞈ oeˬ poˆ iˇ˗awˇ, Giˇlaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗euˬ Yeˬpaˬtaˆ˗euˬ aˬ buˇ gʼaˇ duˬ tsawˇ ngoeˇ ya ngoeˇ [‘gʼaˬ biꞈ iˇ,’ MS] ˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Daˇ. 11:39, 40) Yeˬpaˬtaˆ˗euˬ aˬ buˇ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ nya dzehˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ bi noeˬ doˆ laˇ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ ja ceuˬ nehˬ˗awˇ, gʼaˬ biꞈ nehˬ˗eu za meh laˬ?—1 Gawˇ. 7:32-35. w18.04 17 ¶10-11

Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ gʼawˬ mya gʼaˬ Saˬdaˬ nehˬ˗ehˇ gm leˇ˗awˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ muiˇ˗euˬ meh. Iˇ cuꞈ maˬ dah le˗euˬ yaw kaˬ˗ahˇ, Saˬdaˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tiˬ deuˬ na˗ahˇ tsawˇ haˬ˗euˬ zaˬ miˬ nehˬ˗ehˇ yuꞈ taꞈ jawˇ taꞈ ni lawˬ haw˗euˬ meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, mˬ taˆ neh ga le˗euˬ byaˆ yahˬ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ aˬ guiˇ smˬ bymˇ gʼeu ka leꞈ˗euˬ meh lehˇ yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Beh. 6:1-4; Pah. 12:3, 4) Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ byehˇ dzeh ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ Saˬdaˬ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ jawˇ laˇ˗euˬ meh. Aˬ dui saˇ jaˇ peuˬ˗euˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ heu deuˬ, yaw bahˬ yaw lahˇ˗ehˇ kʼaˇ dehꞈ mawꞈ˗eu dehꞈ˗eu aˇ muˇ nga lehˇ maˬ ya noeˬ˗a. Saˬdaˬ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ, aˬ dui maˬ mawˇ nya˗eu uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ jahˇ doˆ taˬ˗euˬ meh. Teu gaˇ aˬ yawꞈ gʼaˬ sahˬ paˬ geuꞈ˗awˇ, nehꞈ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ bi mˇ˗eu lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ biˇ taˬ˗euˬ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ baoˬ biꞈ˗awˇ, miˇ tsaˬ˗ahˇ bi uˆ lahˇ˗eu meh. (Peˇ. 6:12) Saˬdaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ neh tsawˇ haˬ sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗ahˇ bi uˆ lahˇ˗eu meh. w18.05 16 ¶5-6

Tiˬ poˆ na Yeˬhawˇbaˬ kʼawꞈ aˬ dui˗ahˇ zaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu aˬ da loꞈ˗ehˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ laꞈ˗eu meh. Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ neh mehˬ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ noeˬ nya ni leh jeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ nui noeˬ neh bi uˆ lahˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ nui noeˬ neh muiˬ daˆ laˇ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ ni bi laˆ paˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Nawˇ Daˬbiˇ loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ nui kʼahˇ shiˇ ni mˇ mawꞈ dzehˬ laˇ˗eu uˬ taꞈ, noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh. Kiˇsaꞈ˗tiˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ, aˬ yawꞈ neh poˆ tseˇ˗awˇ ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ gaˇ kawˆ teu aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ bi boꞈ taˬ˗euˬ gaˇ duˇ nya lehˇ ehˇ˗eu meh. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ noeˬ naˇ, miˇ tsaˬ hawˇ˗eu mehˬ hu paw pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ haw˗eu meh. Aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ aˬ cawˬ taꞈ˗ehˇ dzehˬ˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ hawˇ˗eu noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya˗eu jeˬ biꞈ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu jeˬ bi siˬ nya mawꞈ˗awˇ, yaw muiˬ˗ehˇ bi noeˬ tsehˆ mawꞈ˗eu uˬ taꞈ, mehˬ hu paw tiˬ jeˬ˗ahˇ˗iˬ maˬ guˆ ni bi gʼeh mawꞈ˗eu miˇ neh meh.—Yaˇ. 26:3. w18.12 23 ¶9-10