Shiꞈ siˬ ba la

Ngehˬ nya tmˇ nya˗eu jeˬ heu naˇ, nui gaˬ pyeuꞈ˗eu Miˬyehˇ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ laꞈ sawˬ pyeuˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, ngehˬ nya tmˇ nya˗eu laꞈ sawˬ heu˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ehˇ zmˬ laˇ˗euˬ meh. Nehꞈ Saˬdaˬ Eˇbaˆ˗ahˇ jaˬ myawꞈ myawꞈ˗euˬ meh. Teu baˬ da neh tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ iˬ baˇ zaˬ pyeuꞈ˗iˇ˗awˇ, maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. (Beh. 3:1-4) Aˬdaˬ jiˇ ngehˬ nya tmˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ zmˬ˗euˬ meh. Aˬdaˬ aˬ yawꞈ neh mˇ lehˬ˗euˬ teu Eˇbaˆ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ iˬ baˇ taˬ˗eu meh. (Beh. 3:12) Gaˬiˇnaˆ jiˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ nyiˇ Aˬbeˬlaˆ˗ahˇ sehꞈ gʼaˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jaˬ myawꞈ myawꞈ˗euˬ meh. (Beh. 4:9) Nymˬ˗mˇ iˬ nah dawˬ yaw jawꞈ maˬ ahˇ˗eu biˬdiˬoˬ lehˇ˗aˬ poˆ˗eu yaw shaˬ meh. Sahˬ boꞈ dzaw zaˬ deuˬ˗euˬ dzaw nymˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, tsawˇ kʼaˆ deuˬ˗euˬ gaˇ mˇ duˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, maˬ muiˬ˗eu dawˬ yaw jawꞈ tehꞈ˗ehˇ byah luꞈ˗eu meh. Aˬ dui saˇ tiˇ maˬ taˬ naˇ, dawˬ yaw jawꞈ teu aˬ dui˗euˬ naˬ bawˇ˗ahˇ daˬ laˇ shaw˗awˇ, jeˬ˗iˬ maˬ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ˗iˇ˗awˇ zmˬ laˇ nya˗eu meh. Aˬ dui Ka li zaˬ deuˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ bi shiˇ mawꞈ˗eu miˇ neh dawˬ yaw jawꞈ deuˬ˗ahˇ maˬ ngehˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Ehˇ kʼawꞈ teu naˆ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a siˬ. Aˬ dui ngehˬ nya tmˇ nya˗eu laꞈ sawˬ teu˗ahˇ zmˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. w22.04 4-5 ¶1-3

Yeˬsuˇ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ yaw tsaˬ tsaˬ lehˇ haw˗eu meh. Yeˬsuˇ jiˇ ya dzaˬ ya dawˇ gaˇ ya leˇ˗eu meh. (Luˇ. 19:2, 6, 7) Yeˬsuˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jahˇ beh beh ngeh poˆ, iˇ cuꞈ˗ahˇ muiˬ dui dui˗eu aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ laˆ pyeuꞈ˗euˬ meh. (Yoˇ. 2:10, 11) Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ shiˇ ngeh nah dm taˬ˗euˬ mehˬ tsoeˬ jiˇ poeˬ dui dui˗eu meh. (Yoˇ. 19:23, 24) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ jeˬ hu maˬ taˬ˗aˬ. Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ jeˬ hu taˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ biꞈ nehˬ meh lehˇ mehˬ˗eu meh. (Tehˬ. 6:31-33) Yaw myaˬ gʼaˬ pyuˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw˗euˬ miˇ neh muiˬ˗eu jeˬ za˗euˬ meh. Cawˬ maˬ shaˇ baw˗euˬ Dehˇniˬ˗yoˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ zaˬ guˬ guˬ dzawˇ dzawˇ laˇ ngeh neh Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ jeˬ hu taˬ ma lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ yaw awˬ awˬ lehˇ dehꞈ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ yamˬ hawˇ˗eu bym˗eu byehˆ˗eu jeˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ gaˇ zmˬ nya˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ taˬ˗euˬ guiˬ lahˬ deuˬ˗ahˇ pyuˇ neh maˬ zeuˇ tsehˆ nya˗a” lehˇ paˇ ehˇ˗eu meh. w22.05 21-22 ¶6-7

Aˬ dui Jaˇliꞈ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu paˇ dmˬ deuˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ gui˗eu heu neh yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ aˬ myah luꞈ mˇ mawˇ nya meh. Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ laꞈ kʼoeˇ jawˇ luꞈ˗eu aˇ myah ni myahˇ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, dzaw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu meh. Gui˗eu pyehˆ tseˇ˗eu heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ leh jeh poeˬ kʼoꞈ˗eu meh. Gui˗eu pyehˆ tseˇ˗eu heu naˇ, yaw gʼaˬ na luꞈ ya leˇ˗eu lehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ naꞈ suiˇ ni gʼeh˗eu Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ maˬ tsehˆ leˇ ni “poˆ˗awˬ” lehˇ gʼaˬ biꞈ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬ. 2:4-6) Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ leh jeh˗awˇ poˆ naˇ, gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu yaw duˬ baw meh. Koˬliˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ gui ngeh, aˬ yawꞈ deuˆ yawꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw tsoˆ taˬ˗eu ma lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ ehˇ lahˬ yawˬ hmˬ na luꞈ˗ahˇ gui˗awˇ, Jaˇliꞈ teu deuˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu aˇ deuˆ deuˬ˗ahˇ jiˇ gui˗eu uˬ taꞈ, poˆ tseˇ lahˬ˗eu ma. . . . Ngaˇ Jaˇliꞈ gui ngeh heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu miˇ neh gʼawˬ mya jeˬ ya siˬ nya laˇ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ dui aˬ geu jeˬ lehˇ jahˇ jahˇ˗ehˇ gui˗eu maˬ kaˬ aˇ yamˬ biꞈ˗awˇ, gʼaˬ shaˇ doˆ˗awˇ pyehˆ tseˇ naˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Ceuˬ. 1:1-3. w22.08 17-18 ¶13; 18-19 ¶15-16

Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh, beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda˗euˬ gaˇ kawˆ mehˬ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ neh zmˬ˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ kawˆ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ gaˬ. Yeˬsuˇ gawˬ jawˬ kʼoeˇ taˆ dawˬ mehˬ mehˬ ngeh tsawˇ haˬ deuˬ aˇ yeˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ taˬ hui˗eu beh˗euˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu nahˇ ma˗euˬ yaw shehꞈ hawˇ˗eu uˬ yehˇ˗ahˇ zmˬ˗awˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ mehˬ˗euˬ meh. Maˇ diˇ naˇ heu nyiˬ hmˬ luꞈ aˬ dui yaw dehꞈ dehꞈ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ maˬ jaˆ˗ehˇ maˬ geuꞈ nya˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu deuˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ nahˇ ma bi doˆ laˇ˗awˇ uˬ yehˇ bi yehˇ le nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ toˆ˗ehˇ maˬ jahˇ ni yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ nahˇ ma hawˇ˗eu uˬ yehˇ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Tehˬ. 5:43-45) Yeˬsuˇ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ zmˬ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ bi gaˬ mawꞈ˗eu lehˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ mehˬ nehˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ dui muiˬ dui dui˗eu nahˇ ma ga ahˇ˗iˇ gaˇ ya mawˇ ngeh maˬ ehˇ, shiˬ keuˇ ni bi gʼeh laˇ˗eu uˬ yehˇ yehˇ gaˇ ya mawˇ ngeh maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ˗eu nui gaˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ mawˇ luꞈ˗uˇ. Heu naˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ maˬ kaˬ, guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗eu heu neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. w23.03 17 ¶9-10

Gʼaˬ kʼehˇ Yoˇhaˬ aˬ jeˬ miˇ neh zahˬ leˇ˗euˬ nga? Zaˬ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ neˇ tseuˆ ni gʼeh˗eu haiˬ˗eu jeˬ zaˬ kʼoeˇ taˆ nuiˇ luꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ naˇ “Baˬbuˇloˬ meuˬ meuˬ ma” lehˇ kuˇ˗eu “meh maˬ laˇ” pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ “miˇ kʼahˬ sahˬ paˬ deuˬ” nehˬ˗ehˇ “joe˗euˬ” meh. (Pah. 17:1-5) “Baˬbuˇloˬ meuˬ meuˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ aˬ suˇ gʼaˬ nga? Zaˬ mi zaˬ heu gʼaˬ miˇ kʼahˬ sahˬ paˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ joe˗eu meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ miˇ neh, aˬ yawꞈ naˇ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗eu yaw duˬ baw meh. (Pah. 18:9) Zaˬ mi zaˬ heu gʼaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ kʼoeˇ taˆ nuiˇ luꞈ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh luꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ zaˬ mi zaˬ heu gʼaˬ Saˬdaˬ˗euˬ miˇ tsaˬ˗euˬ nui kʼahˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu aˇ maꞈ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu jiˇ maˬ pyeuꞈ leˇ nya˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu aˇ maꞈ teu˗ahˇ Pah mehˬ˗eu sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ “miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu deuˬ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ miˇ neh meh. (Pah. 18:11, 15, 16) Gaˇ hu˗euˬ Baˬbuˇloˬ meuˬ naˇ, maˬ muiˬ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗euˬ dawˬ pehˬ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh Baˬbuˇloˬ meuˬ meuˬ ma heu naˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ hawˇ˗eu zahˇ kʼawꞈ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh.—Pah. 17:5, 18. w22.05 11 ¶14-16

Aˬ ma deuˬ yawˬ ha˗euˬ zaˬ huiˬ laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu maˬ siˬ lehˇ kʼahˬ lahˇ nya˗eu meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ Saˬdaˬ˗euˬ miˇ tsaˬ heu siˬ laꞈ kʼoeˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ nyehꞈ suꞈ laˇ˗eu gʼawˬ mya jeˬ jaˆ˗eu meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ zaˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ cu luꞈ˗eu mehˇ nmˇ aˬ ma deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, yawˬ ha˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ ma deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, yawˬ ha˗euˬ zaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ ni cu huiˬ˗eu heu naˇ yaw shaˬ meh. Zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ laˇ ni mehˬ nehˬ˗eu heu naˇ, zahˇ maˬ duˇ leˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ shaˬ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ da aˬ ma Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ˗eu deuˬ kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ zaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh gaˬ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ ni mehˬ nehˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ jeˬ lehˇ gʼeh kʼawꞈ aˇ dzehˬ˗ehˇ kʼahˬ taˬ lahˇ. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ meh. Nawˇ noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ aˬ da aˬ ma deuˬ˗ahˇ nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ ngeh, keu ka deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ de lehˇ naˇ haˬ nya meh. (Dawˬ. 11:14) Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ zaˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, zaˬ deuˬ˗euˬ nui noeˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu lehˇ siˬ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ shaˇ nya meh.—Dawˬ. 20:5. w22.04 17 ¶4, 7; 18 ¶9

Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ dzaw geuꞈ˗eu Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya laˇ ni leh jeh˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Heˬ. 1:3) Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ, Laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ pyeuꞈ˗eu paˇ dmˬ oeˬ dmˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu heu meh. Nawˇ yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ maˬ gui dzaw taˬ˗euˬ naˇ, nymˬ˗mˇ neh dahˬ beh˗awˬ. Yeˬsuˇ˗euˬ dehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ gui ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw tsoˆ taˬ. Yeˬsuˇ naˇ bya cehˆ ni cawˬ cawˬ muiˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ zaˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ ciˬ˗eu meh. (Kuˆ. 10:13-16) Yeˬsuˇ naˇ zaˬ lahˇ deuˬ maˬ ngehˬ cawˬ laˇ peuˬ paˬ˗ehˇ ziˇ toˆ ni maˬ jawˇ˗a. Yeˬsuˇ naˇ zaˬ lahˇ deuˬ ngehˬ peuˬ dzawˇ peuˬ ni yaw bya yaw lawˬ lawˬ˗ehˇ dehꞈ˗eu meh. (Tehˬ. 16:22) Yeˬsuˇ mˬ taˆ Aˬda˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ naˇ cawˬ cawˬ muiˬ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ nya˗awˇ, nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ dzawˇ nehˬ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ maˬ taˬ˗eu yaw duˬ baw meh.—1 Beˬ. 5:7. w22.08 3 ¶4-5

Beh˗euˬ yaw sahˇ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ, Yeˬhawˇbaˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ˗eu aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ siˬ nya jiˇ˗eu meh. (Ceuˬ. 139:15-17) Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ da aˬ ma˗ahˇ neh za˗euˬ aˬ dui˗euˬ maˬ byah kuꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya jiˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ ya puˬ laꞈ˗euˬ lehˇ jiˇ siˬ nya˗awˇ, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh heu loꞈ˗ehˇ gʼeh luꞈ˗eu nga lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. Teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ dui˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. (Ceuˬ. 78:39; 103:13, 14) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ lehˇ mˇ mawˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Aˬdaˬ baˬ da neh aˬ dui iˬ baˇ zaˬ pyeuꞈ iˇ˗awˇ, ya shiˇ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Maˆ. 5:12) Aˬ dui aˇ naˆ ni leh jeh kʼawꞈ yawˬ ha˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, iˬ baˇ hawˇ˗eu shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh buˬ˗iˇ ni maˬ caw ba nehˬ nya˗a. (Ceuˬ. 49:7-9) Ehˇ kʼawꞈ nui gaˬ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh, aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ teu˗ahˇ neh bi buˬ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, tiˬ jeˬ lehˬ hmˬ nehˬ˗euˬ meh.Yoˇhaˬ 3:16-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ kʼawꞈ bi shiˇ dah le˗euˬ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.—Tehˬ. 20:28; Maˆ. 5:19. w22.06 3 ¶5-6

Aˬ cawˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu deuˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ ma lehˇ Yeˬhawˇbaˬ maˇ jawˆ ni ehˇ taˬ˗euˬ meh. Gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ neh Yawˇbaˆ˗ahˇ bi mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ngeh jiˇ siˬ laˇ˗eu meh. Yawˇbaˆ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ smˇ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Eˇliˇpaˬ, Biˇlaˬdaˇ hawˇ˗eu Zoˇpaˬ neh bi ngehˬ deuˬ˗awˇ, nui ma cawˆ dui dui˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ, guiˬ lahˬ shaˇ nehˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Yawˇbaˆ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ gʼaˬ˗awˇ neh hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗euˬ meh. (Baˆ. 42:8-10) Aˬ dui iˬ baˇ maˬ pyehˬ ni nui ma naˇ naˇ˗ehˇ jawˇ naˇ, aˬ dui˗ahˇ deuˬ˗eu tehꞈ meh. Aˬ dui nui ma naˇ naˇ˗ehˇ jawˇ˗eu heu naˇ, kah˗eu kʼaˆ behˆ baꞈ taˬ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Kah˗eu kʼaˆ behˆ˗ahˇ pi dzeh ngeh, nui ma saˇ laˇ˗eu loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ nui ma bi saˇ mawꞈ˗eu meh. (Peˇ. 4:31, 32) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ “nui ma pehˇ˗eu jeˬ biˬ dzeh˗awˇ, nui ma huiˬ˗eu jeˬ laˆ byoˆ”˗awˬ lehˇ gʼaˬ biꞈ taˬ˗euˬ meh. (Ceuˬ. 37:8) Nui noeˬ nui duˇ heu˗ahˇ mˇ caw˗eu heu naˇ, nui gahˇ ahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Nui ma naˇ naˇ˗ehˇ jawˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗euˬ gʼawˇ mawˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, nui ma˗ahˇ maˬ ehˇ, deuˬ leˇ nya˗eu meh. (Dawˬ. 14:30) Nui ma naˇ naˇ˗ehˇ jawˇ˗eu heu naˇ, dzaˇ doꞈ dzaˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Aˬ dui dzaˇ doꞈ dzaˬ naˇ yawˬ ha˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ deuˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, nui ma naˇ naˇ˗ehˇ jawˇ˗eu heu jiˇ aˬ cawˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ deuˬ leˇ˗a, yawˬ ha˗ahˇ deuˬ˗eu tehꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu heu naˇ, yawˬ ha˗ahˇ laꞈ sawˬ biꞈ gaˇ duˇ˗eu meh. Iˬ baˇ pyehˬ˗eu heu naˇ aˬ dui˗ahˇ nui ma bi saˇ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ mˇ daˆ leꞈ nya˗eu meh. w22.06 10 ¶9-10

Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ ni maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ deuˬ˗eu yaw dehꞈ dehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ yahˇ ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ˗eu meh. (1 Gawˇ. 15:33, 34) Shmˇ uˬ kʼoˆ loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ ni tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ mˇ nya lehˇ jiˇ maˬ bi noeˬ laˇ ni haw piˇ nehˬ˗eu meh. Yawˇbaˆ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu cawˬ pyeuꞈ˗eu Eˇliˇpaˬ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ duˇ ni ngehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Shawˇ jehˆ ni gʼeh˗eu tsawˇ haˬ maˇ maˇ ni jawˇ meh loˇ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ “Aˬ jeˬ miˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ maˬ jah coeˇ ta. Aˬ yawꞈ maꞈ kʼawꞈ Miˬyehˇ mehˬ shi maˬ muiˬ maˬ shawˇ˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ˗a loˇ” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh. (Baˆ. 15:14, 15) Teu naˇ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ pyeuꞈ meh. Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui noeˬ teu naˇ Saˬdaˬ˗ahˇ neh laˇ˗euˬ lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Saˬdaˬ aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ noeˬ naˇ aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ zahˇ tsui ni pyeuꞈ˗iˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ˗ahˇ taˬ naˇ haˬ. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi dehꞈ gʼeh mawꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ jah coeˇ ni taˬ gʼeh. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ dehꞈ˗eu jeˬ bi za mawꞈ˗awˇ, za nya ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh.—1 Tiˆ. 2:3, 4. w22.10 25-26 ¶8-10

Saˬdaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ya shaˬ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ maˬ paˇ shiˇ˗euˬ miˇ neh meh lehˇ bi noeˬ mawꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yawˇbaˆ˗euˬ zaˬ 10 gʼaˬ luꞈ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ hawˬ dzaˬ luꞈ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ hawˬ dzaˬ luꞈ˗eu iˇ kahˇ˗ahˇ jaˬ lehˇ lehˇ ma neh bi baw pyaˆ˗euˬ meh. (Baˆ. 1:18, 19) Kʼoeˇ naˇ Saˬdaˬ mˬ˗ahˇ neh miˬ dzaˬ bi ga le˗awˇ, Yawˇbaˆ˗euˬ yawˇ deuˬ hawˇ˗eu yawˇ bo˗eu zaˬ kʼaˆ deuˬ˗ahˇ miˬ dzaˬ neh bi puiˆ dzaˬ˗euˬ meh. (Baˆ. 1:16) Jaˬ lehˇ lehˇ ma hawˇ˗eu miˬ dzaˬ heu naˇ mˬ˗ahˇ neh oe˗euˬ miˇ neh, Yawˇbaˆ naˇ Yeˬhawˇbaˬ neh jahˇ ngaˬ lehˇ noeˬ˗eu meh. Teu miˇ neh Yawˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma pehˇ˗eu jeˬ nga lehˇ noeˬ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ kʼawꞈ Yawˇbaˆ mˬ taˆ Aˬda˗ahˇ maˬ mˇ lehˬ˗a. Yawˇbaˆ dzeuˇ laꞈ˗euˬ aˇ nah aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˬ˗eu gʼawˬ mya jeˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Yawˇbaˆ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˬ˗eu jeˬ biꞈ ngeh ha geuꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, pyeuꞈ laˇ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ jiˇ ya ha geuꞈ ngaˇ lehˇ noeˬ˗eu meh. Teu miˇ neh Yawˇbaˆ ‘Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ ja ceuˬ˗eu jeˬ oꞈ luꞈ˗uˇ’ lehˇ ehˇ˗eu meh.—Baˆ. 1:20, 21. w22.06 21-22 ¶7

Yoˇhaˬ 17:14-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh. Dzeuˇ laꞈ˗euˬ tiˬ yaˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ heu byah laˇ gaˇ ya mawˇ˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ byah laˇ˗euˬ nga? 1914 kʼoꞈ˗ahˇ Yeˬsuˇ sahˬ paˬ geuꞈ leˇ˗euˬ tiˬ kʼehˬ naˇ, Saˬdaˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ bi biˬ ka leꞈ˗euˬ meh. Saˬdaˬ bi laˆ cawˆ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ dawˬ luꞈ˗awˇ, gaˇ ma maˬ dahˇ ni shaˬ luꞈ˗eu meh. (Pah. 12:9, 12) Aˬ yawꞈ saˇ suˬ ni maˬ jawˇ ni nui ma pehˇ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ deuˆ luꞈ˗eu meh. (Pah. 12:13, 17) Teu miˇ neh Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ bye dui dui laˇ luꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Saˬdaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ paw pyawˬ˗eu deuˬ˗ahˇ guˆ˗eu maˬ loˬ˗a. Aˬ dui jiˇ gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ loꞈ˗ehˇ ‘Miˬyehˇ aˬ dui jawˇ paw pyawˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ suˇ gʼaˬ paˇ ciˬ daˬ laˇ peuˬ˗eu’ lehˇ jah˗eu ma. (Maˆ. 8:31) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ jah nya meh. w22.07 18 ¶14-15

Yeˬsuˇ aˇ saˬ saˬ˗eu saˇ ka˗ahˇ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ maˬ loꞈ leˇ gaˇ kʼahˬ maˬ lahˇ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Yeˬsuˇ Ja ceuˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ “Muiˇ˗eu deuˬ˗ahˇ nawˇ guiˇ deuˆ˗eu aˇ nah keuˆ laˇ ngeh, nawˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nui ma keuˆ˗awˇ caw ba tehꞈ˗a” lehˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ byah laˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh meh. (Ceuˬ. 110:3) Nawˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ luꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ, Yeˬsuˇ hawˇ˗eu saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ noeˬ dahˇ doe˗eu zaˬ kʼaˆ˗ahˇ caw ba luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ heu byah laˇ ni mˇ luꞈ˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ meh. Gaˇ heu huiˬ laˇ mahˇ laˇ luꞈ kʼawꞈ, shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ na jiˇ jaˆ meh. Laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗eu deuˬ ya puˬ˗eu shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ naˇ, laˆ tsoeˬ laˇ˗eu jeˬ heu pyeuꞈ meh. Miˬyehˇ˗ahˇ puiˬ˗euˬ deuˬ maˬ ehˇ, zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ maˬ ehˇ, sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ maˬ ehˇ, aˬ dui˗euˬ gaˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ehˇ ja bu˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ yuiꞈ nyiˇ hawˇ˗eu cawˬ deuˬ uˬ taꞈ, gaˇ mˇ cawˬ deuˬ jiˇ dawˬ teu˗ahˇ jah leˇ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ maˬ paˇ tahˬ ni maˬ ehˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ byehˇ ni maˬ ehˇ, nyehꞈ suꞈ laˇ nya˗eu meh. Miˇ kʼahˬ tiˬ kʼahˬ na˗ahˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ, aˬ dui˗ahˇ lmˬ laˇ˗awˇ, laꞈ keuˆ laˇ˗eu uˬ taꞈ, nyehꞈ˗awˇ tawˬ˗ahˇ kʼawꞈ dawˆ˗eu meh. w22.07 8 ¶1; 9 ¶5-6

Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ gui˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu aˇ yamˬ bi laˆ baw taˬ mawꞈ˗eu meh. Aˬ dui neh ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw naˇ nui jah ziꞈ dzehˬ laˇ˗awˇ mˬ taˆ Aˬda nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu uˬ taꞈ, shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ yaw muiˬ˗ehˇ kamˬ daˬ nya laˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ gui˗awˇ pyehˆ tseˇ˗eu deuˬ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ jiˇ biꞈ nehˬ˗eu meh. Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ aˬ dui˗ahˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu “huiˬ dui dui˗eu baoˬ” biꞈ nehˬ nya˗eu meh. (2 Gawˇ. 4:7-10) Yeˬhawˇbaˬ caw ba˗eu laꞈ kʼoeˇ “saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ noeˬ dahˇ doe˗eu zaˬ kʼaˆ” aˬ dui˗euˬ nui jah ziꞈ dah ni bi gʼeh˗awˇ yaw beuˇ beuˇ˗ehˇ bi jawˇ˗eu gʼaˇ duˬ paˇ dmˬ deuˬ hawˇ˗eu biˬdiˬoˬ uˬ taꞈ, dawˬ caˇ lawˬ muˇ gʼawˬ mya ni jahˇ doˆ luꞈ˗eu meh. (Tehˬ. 24:45) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ shaˬ ngeh zahˬ ngeh tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗awˇ caw ba ni mehˬ nehˬ luꞈ˗eu meh. (2 Gawˇ. 1:3, 4; 1 Teˇ. 4:9) Mehˇ nmˇ deuˬ aˬ dui shaˬ zahˬ ya puˬ ngeh aˬ dui˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ caw ba nehˬ mawꞈ dui dui˗eu meh. w22.08 12-13 ¶12-14

Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ naˇ, mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗awˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ byah˗eu meh. Noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ Ka li zaˬ mehˇ nmˇ deuˬ kʼawꞈ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ noeˬ˗eu jeˬ maˬ duˇ leˇ ni gaˇ kawˆ doˆ laˇ nya˗eu meh. Gʼoeˇ˗eu cawˬ pyeuꞈ˗eu gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ hawˇ˗eu Baˬnaˬbaˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ hawˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ Miˇshaˬnaˬliˬ gaˇ mˇ iˇ gaˇ Maˬkuˆ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu maˬ sheuˬ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ noeˬ˗eu jeˬ maˬ duˇ leˇ˗a. Aˬ yawꞈ nyaꞈ yaw kaˬ gaˇ kawˆ kʼoeˇ “yaw kʼaˆ˗ehˇ ja dzaˬ˗awˇ” gʼawˬ˗iˇ˗euˬ meh. (Kʼehˇ. 15:37-39) Aˇ nah naˇ Pawˇluˆ hawˇ˗eu Baˬnaˬbaˇ uˬ taꞈ, Maˬkuˆ aˬ ha smˇ gʼaˬ paˇ tsaˬ paˇ dzoeˇ kʼoꞈ iˇ˗euˬ meh. Aˇ nah naˇ Pawˇluˆ Baˬnaˬbaˇ hawˇ˗eu Maˬkuˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗eu meh. (1 Gawˇ. 9:6; Sehˇ. 4:10) Aˬ dui jiˇ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ noeˬ˗eu jeˬ maˬ duˇ leˇ ni gaˇ kawˆ jaˆ laˇ ngeh, ya laˆ tsaˬ kʼoꞈ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ haw nya ni ya leh jeh˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ laˬ kʼaˬ cehˇ nui saˇ oꞈ˗awˇ, mehˬ bawˬ gm˗eu meh. w22.08 23 ¶10-11

Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ dehꞈ caw˗eu leh jeh˗eu ma. Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ “miˇ kʼahˬ dawˬ tawˆ luꞈ kʼoeˇ taˆ Yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu yaw sahˇ gʼaˬ” pyeuꞈ meh. (Beh. 18:25) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ cawˬ˗ahˇ daˇ˗eu gaˇ maˬ biꞈ taˬ˗aˬ. Yoˇsehˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yoˇsehˆ aˬ yawꞈ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ jahˇ doeˇ nehˬ laꞈ˗euˬ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ maˬ daˇ˗aˬ. Aˇ doˆ deuˬ Yoˇsehˆ˗ahˇ behˬ dzaˬ˗awˇ, ahˬ dzaˬ˗euˬ uˬ taꞈ, Yoˇsehˆ shiˇ mehˬ lehˇ aˬ da˗ahˇ jaˬ myawꞈ myawꞈ˗eu meh. Gʼawˬ mya kʼoꞈ byah laˇ ngeh Yoˇsehˆ yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ nehˬ˗ehˇ paˇ ya mawˇ kʼoꞈ˗euˬ meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ yaw huiˬ yaw mahˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ luꞈ˗eu meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ doˆ deuˬ˗ahˇ laꞈ poˆ mˇ kʼoꞈ mawꞈ naˇ kʼawꞈ, mˇ kʼoꞈ nya meh. Yoˇsehˆ˗euˬ aˇ doˆ deuˬ maˇ diˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ, Yoˇsehˆ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ laꞈ poˆ mˇ laˇ gaˇ guˆ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yoˇsehˆ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “Taˬ guˆ. Miˬyehˇ˗euˬ dah zaˇ ngaˇ maˬ mˇ dah nya˗a” lehˇ kamˬ nehˬ˗euˬ meh. (Beh. 37:18-20, 27, 28, 31-35; 50:15-21) Yoˇsehˆ taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh bi daˇ˗euˬ meh. w22.08 30-31 ¶18-19

Yeˬhawˇbaˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ nawˬ˗ahˇ zmˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗eu lehˇ nawˇ siˬ nya ma loˇ? Nawˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ, caw ba˗eu gʼaˬ, huˬ mehˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ, tsaꞈ gaˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu maˬ ehˇ, zaˬ guˬ tsawˇ mawˬ maˬ ehˇ, aˬ li aˬ buˇ maˬ ehˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya meh. Yeˬhawˇba aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu tiˬ gʼaˬ gʼaˬ tahˬ shaˇ laˇ ngeh caw ba nehˬ˗awˇ, “caw mˇ caw shaˇ” nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ hawˇ˗eu, saˇ jaˇ ziꞈ˗eu nui deuˬ˗ahˇ zmˬ˗eu meh. (Sehˇ. 4:11) Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ya caw ba˗eu jeˬ heu naˇ muiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ yaw jaw naˇ gawˇ, uˬ jeˬ jaˬ lehˇ˗euˬ shaˬ zahˬ, kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ heu deuˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh caw ba nehˬ nya meh. Yawˬ ha aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ shaˬ zahˬ jaˆ˗eu miˇ neh maˬ caw ba nehˬ nya˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Toˆ˗ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu ma. Aˬ dui kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba˗eu leh jeh gaˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu meh.—Dawˬ 19:17. w22.12 22 ¶1-2

Gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ heu naˇ, jah coeˇ˗eu jeˬ˗euˬ dawˬ pehˬ dawˬ puˇ pyeuꞈ meh. Yeˬsuˇ huiˬ dzehˬ dzehˬ˗eu zahˇ dawˬ nyiˬ dawˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu hawˇ˗eu tsawˇ haˬ cawˬ cawˬ gaˬ˗eu heu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Tehˬ. 22:37-39) Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ nui jah taˬ nya˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu aˬ yawꞈ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. Mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ heu jiˇ, aˬ dui˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ zaꞈ taˬ ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ deuˬ ni, daˬ ga ni, naˇ leˇ ni maˬ jahˇ nehˬ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw ma. Taˬ aw˗eu jeˬ heu jiˇ, aˬ dui˗ahˇ jah coeˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Taˬ aw˗eu Ka li zaˬ deuˬ naˇ, aˬ cawˬ neh bi taˬ huiˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ cawˬ˗euˬ jeˬ hu siˬ nya˗euˬ geuꞈ˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ cawˬ˗euˬ jeˬ hu tsaꞈ gaˬ˗eu maˬ leh jeh˗a. (Tehˬ. 22:37-39) Aˬ yawꞈ zaꞈ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya taˬ˗awˇ maˬ dzawˇ nehˬ nya˗eu jahˇ geuꞈ jahˇ geuꞈ˗ehˇ aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ noeˬ leˇ ni maˬ jahˇ˗a. Taˬ aw˗eu jeˬ heu naˇ aˬ dui˗ahˇ Jaˇliꞈ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ paˇ dmˬ laꞈ kʼoeˇ maˬ dzawˇ nehˬ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ ja ja˗ehˇ maˬ bi cah ni caw ba nehˬ˗eu meh. w22.09 12 ¶12-13

Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ Daˬyeˬlaˇ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw dzehˬ laˇ meh lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ “haiˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗aˬ, gaˇ kawˆ heu maˬ siˬ nya ni yaw haiˬ jeˬ mˇ mˇ˗ehˇ jawˇ tehꞈ˗a” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh. (Daˬ. 12:10) Nymˬ˗mˇ aˇ yamˬ heu naˇ aˬ dui maˬ muiˬ˗eu tsawˇ haˬ maˬ ngeuˇ˗eu lehˇ mehˬ boeˬ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu laꞈ neh ya mˇ mawˇ˗eu aˇ yamˬ pyeuꞈ meh. (Kiˇ. 3:16-18) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ “tsawˇ haˬ loꞈ˗ehˇ sawˇ˗eu” deuˬ˗ahˇ laˆ uiˬ luꞈ˗eu meh. Teu laꞈ kʼoeˇ aˬ dui jiˇ ahˇ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui nui ma cehˇ tahˬ tahˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ yaw dehꞈ dehꞈ luꞈ ma. Ehˇ kʼawꞈ gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ heu naˆ maˬ tseˇ nui ma cehˇ tahˬ tahˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ yamˬ paˇ jaˆ˗a siˬ. Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ aˬ dui maˬ muiˬ˗eu yaw haiˬ yaw doeˇ dawˬ tawˆ luꞈ bi laˆ cawˆ jiˇ gaˇ ya mawˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ “Aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ yamˬ keuˆ laˇ ngeh paˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗awˇ, nawˬ˗ahˇ oꞈ˗eu laꞈ sawˬ za tehꞈ˗a” lehˇ dzaˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ heu byah laˇ gaˇ jiˇ paˇ ya mawˇ˗eu meh. (Daˬ. 12:13) Aˬ dui Daˬyeˬlaˇ hawˇ˗eu shiˇ dzeuˇ˗euˬ aˬ dui gaˬ˗eu deuˬ “gʼoꞈ dehꞈ laˇ” gaˇ mawˇ mawꞈ dui dui˗eu yaw duˬ baw meh. Toˆ˗ehˇ naˇ aˇ saˬ saˬ ngeh keuˆ ni saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh luꞈ˗uˇ. Aˬ dui saˇ jaˇ ziꞈ naˇ aˬ dui˗euˬ tsawˇ myahˇ dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ daˆ leꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. w22.09 24-25 ¶17; 25 ¶19-20

Dawˬ heu naˇ Yeˬsaˬgeˬlaˇ˗ahˇ gʼaˬ bi ahˇ leˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ hawˇ˗eu Iˇsaˬyaˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ bi ngehˬ dah˗iˇ ngeh heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu dawˬ ngehˬ˗euˬ lehˇ Yeˬsaˬgeˬlaˇ noeˬ mawˇ˗eu miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Doˆ. 3:10; Yaˇ. 6:8) Kʼoeˇ naˇ Yeˬsaˬgeˬlaˇ bawˇlawˇpeh heu nyiˬ gʼaˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh ya puˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsaˬgeˬlaˇ˗ahˇ “Nawˬ˗ahˇ ngaˇ pyehˬ gʼeh˗eu” ma lehˇ nyiˬ poˆ keuˆ ni ehˇ nehˬ ngeh aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Yeˬsaˬgeˬlaˇ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ ngaˬ˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh” lehˇ yaw myaˬ poˆ ehˇ taˬ gaˇ ya mawˇ˗eu meh. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 3:16; 6:1) Heu gaˇ haw ngeh Yeˬsaˬgeˬlaˇ Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ˗ahˇ pyehˬ gʼeh˗euˬ yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. Yeˬsaˬgeˬlaˇ˗euˬ aˬ da naˇ piˇ ma pyeuꞈ˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ bawˇlawˇpeh deuˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li˗ahˇ dzawˇ nehˬ˗euˬ yaw duˬ baw meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ Iˇtsaˆ, Yaˬkoˆ, Yeˬlaˬmiˇ˗ahˇ “Ngaˇ nawˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ luꞈ ma” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh.—Beh. 26:24; 28:15; Miˇ. 1:8. w22.11 2 ¶3

Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ iˬ baˇ mˇ˗awˇ, zaˬ deuˬ uˆ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ ya shiˇ˗eu kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ˗aˬ. (Yaˇ. 55:11) Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi dehꞈ gʼeh˗eu lehˇ noeˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh ngehˬ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ neh mˇ byah yaꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ma. Yeˬhawˇbaˬ shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Kʼehˇ. 24:15; Tiˇ. 1:1, 2) Miˬyehˇ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ pyeuꞈ˗eu Yawˇbaˆ, Miˬyehˇ shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ mawꞈ˗eu meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. (Baˆ. 14:14, 15) Bawˇlawˇpeh Daˬyeˬlaˇ jiˇ shiˇ˗euˬ deuˬ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗awˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu aˬ kawˬ˗aˬ jaˆ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Ceuˬ. 37:29; Daˬ. 12:2, 13) Yeˬsuˇ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ ‘mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈʼ gʼeh nya meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Luˇ. 10:25; 18:18) Yeˬsuˇ jiˇ saˇ jaˇ dawˬ heu˗ahˇ yaw myaˬ poˆ ngehˬ keuˆ taˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ shiˇ ngeh Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ meh.—Tehˬ. 19:29; 22:31, 32; Luˇ. 18:30; Yoˇ. 11:25. w22.12 4-5 ¶8-9

Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ peh jiˆ laˇ lehˇ kuˇ˗eu meh. (Koˆ. 4:8) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ Miˬyehˇ, aˬ dui˗euˬ Aˬda, aˬ dui˗euˬ cawˬ pyeuꞈ mawꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ jiˇ naˇ haˬ nehˬ˗awˇ, shaˬ zahˬ puˬ ngeh jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, haw piˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ zmˬ˗eu meh. Aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ aˬ myah luꞈ Jaˇliꞈ gui˗eu uˬ taꞈ, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ peh jiˆ peh leˇ nya˗eu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ neh mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, guiˬ lahˬ huiˬ˗eu siˬ nya laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui aˬ yawꞈ tehꞈ˗ehˇ za geuˇ˗eu ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ biꞈ mawꞈ laˇ˗awˇ, ehˇ dawˬ naˇ haˬ mawꞈ laˇ˗eu meh. (Pah. 4:11) Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ siˬ nya laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ, aˬ yawꞈ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ nui ma taˬ coeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. Saˬdaˬ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ nui ma maˬ paˇ taˬ coeˇ ni jahˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui teu˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ jah ziꞈ taˬ naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ byehˇ dzeh˗eu yaw duˬ baw meh.—Ceuˬ. 31:13, 14. w22.11 14 ¶1-3

Ka li zaˬ maˇ diˇ deuˬ gʼawˬ mya gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ naˇ dawˬ tawˆ kʼoeˇ taˆ uˆ lahˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ meh lehˇ ha geuꞈ˗eu miˇ neh tawˬ˗ahˇ ya uˇ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, shiˇ daˬ mˇ˗euˬ deuˬ jiˇ gʼawˬ mya ni jawˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ dawˬ tawˆ kʼoeˇ taˆ huiˬ˗eu gʼaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu miˇ neh miˬ dzaˬ laꞈ kʼoeˇ neh ya buˬ˗iˇ˗euˬ Heˬbyehˇ aˬ li zaˬ guˬ kʼoeˇ smˇ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ meh. Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗euˬ Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu heu naˇ, aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Miˇ tsaˬ tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ yaˇ kʼaˬ daˇ meh. Ngaˇ tsaˬ gaˇ dawˇ gaˇ nawˇ haw˗awˬ, ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ yaˇ kʼaˬ daˇ˗awˬ.” (Ceuˬ. 7:8) Kʼoeˇ naˇ Daˬbiˇ “ngaˬ˗euˬ yaw sui yaw dawˇ hawˇ˗eu, ngaˬ˗euˬ muiˬ˗eu jaˬ˗eu jeˬ neh, ngaˬ˗ahˇ haw piˇ nehˬ laꞈ luꞈ˗uˇ” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh. (Ceuˬ. 25:21) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ˗eu heu naˇ kʼaˇ muiˬ˗eu dehꞈ ziˇ pyeuꞈ meh. Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ, Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗euˬ tiˬ gʼaˬ neh “Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗ahˇ caw teh˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ laˬ kʼaˬ cehˇ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ noeˬ laˇ˗eu meh.—Ceuˬ. 119:1. w22.10 17 ¶18-19

Yawˇbaˆ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ tsawˇ haˬ yaw myaˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ ya ngehˬ cawˬ haw˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ ya ngehˬ cawˬ haw˗euˬ loꞈ˗ehˇ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ duˇ leˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ aˬ yawꞈ zaˬ siˬ nui gahˇ aˇ naˆ ni ahˇ˗eu gaˇ kawˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ haw piˇ nehˬ nya˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ bi jah ziꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, zahˬ dui dui leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu beh taˬ˗euˬ jeˬ tiˬ jeˬ na˗euˬ gaˇ kawˆ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ jeˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh bo saˆ˗eu loꞈ˗ehˇ Yawˇbaˆ˗ahˇ jiˇ ngehˬ gʼeh bo saˆ nehˬ˗eu lehˇ jah ziꞈ leˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. (Baˆ. 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Yawˇbaˆ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, muiˬ dui dui˗eu Miˬyehˇ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ yaw myaˬ jeˬ˗ahˇ siˬ nya dzehˬ laˇ˗euˬ meh. Aˬ dui jiˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya dzehˬ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu maˬ awˬ˗a. Meuˬ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu deuˬ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ ya mawˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, pu laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu deuˬ jiˇ pyehˆ tseˇ˗eu aˇ yamˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ jaˆ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ yamˬ hawˇ˗eu gʼaˬ zmˬ˗awˇ pyehˆ tseˇ˗eu heu naˇ muiˬ dui dui meh. w23.03 15 ¶1-2

Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ aˇ saˬ saˬ˗eu keuˆ laˇ˗eu lehˇ gʼeh ngeh ‘miˇ luˆ jiˇ luˆ dui dui laˇ˗eu’ uˬ taꞈ, uˬ jeˬ jaˬ lehˇ˗euˬ shaˬ zahˬ nui jeˬ jiˇ pyeuꞈ laˇ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Luˇ. 21:11) Kʼoeˇ naˇ ‘yaw haiˬ jeˬ jiˇ myaˬ laˇʼ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ loꞈ˗ehˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ, diˬ˗eu ceh˗eu jeˬ, guiˇ deuˆ˗eu jeˬ myaˬ laˇ tehˇ tehˬ luꞈ˗eu meh. (Tehˬ. 24:12) Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ maˬ tahˬ˗eu deuˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ muiˬ˗eu yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ teu˗ahˇ ya tahˬ puˬ meh lehˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ehˇ haw˗aˬ. Maˇ diˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ kʼawꞈ, shaˬ zahˬ teu deuˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ luꞈ˗eu meh. (Yaˇ. 57:1; 2 Gawˇ. 11:25) Yeˬhawˇbaˬ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jahˇ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ teu˗ahˇ neh maˬ ka kʼoꞈ nehˬ kʼawꞈ, aˬ dui nui saˇ oꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ loˬ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui shaˬ zahˬ teu maˬ keuˆ le mi naˆ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu lehˇ jeˬ hu neh lehˬ hmˬ taˬ naˇ, keuˆ le ngeh maˬ tsawˬ guˆ˗iˇ ni nui saˇ oꞈ nya˗eu meh. Toˆ˗ehˇ lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ teu naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ jah˗eu lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga laˬ? Maˬ, toˆ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui toˆ˗ehˇ lehˬ hmˬ taˬ˗eu teu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ nya meh lehˇ jah˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ jiˇ paˇ pyeuꞈ˗a siˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ pyeuꞈ˗eu nga? Jaˇliꞈ˗ahˇ shaˬ zahˬ deuˬ maˬ keuˆ laˇ mi naˆ˗ehˇ lehˬ hmˬ taˬ lehˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh. w22.12 18-19 ¶9-10

Yoˇsehˆ tawˬ laꞈ kʼoeˇ uˇ luꞈ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ Iˇjiˇtuˆ˗euˬ sahˬ paˬ Paˬlawˇ˗ahˇ uˬ duˬ kawꞈ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu yuꞈ maˆ 2 hmˬ bi maˆ le˗euˬ meh. Yoˇsehˆ yuꞈ maˆ˗euˬ dawˬ tsuiꞈ puiˇ kʼawˬ nehˬ nya˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya siˬ ngeh, tawˬ˗ahˇ neh bi kuˇ doˆ laˬ˗iˇ˗euˬ meh. Yoˇsehˆ Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu miˇ neh yuꞈ maˆ˗euˬ dawˬ tsuiꞈ˗ahˇ dzawˇ nehˬ nya˗euˬ meh. Yoˇsehˆ neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ Paˬlawˇ ya dui dui leˇ˗euˬ meh. Sahˬ paˬ Paˬlawˇ zaˬ guˬ heu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ luꞈ˗eu lehˇ ya siˬ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ kʼahˬ lah ni˗euˬ dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ paw haw˗eu pyaˆ˗eu gʼaˬ biꞈ geuꞈ˗euˬ meh. (Beh. 41:38, 41-44) Aˇ nah naˇ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu Yoˇsehˆ pehˬ nymˇ jiˇ jawˇ˗eu Kaˬnaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ kʼawꞈ huiˬ dui dui˗eu mehꞈ˗eu suꞈ˗eu jeˬ keuˆ le˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ naˇ Yoˇsehˆ aˬ yawꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ ka kʼoꞈ nehˬ nya laˇ taˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Meˬsiˇya˗euˬ aˇ jeuˬ maˬ bi tsehˆ˗iˇ ni bo saˆ nya˗euˬ meh. Yoˇsehˆ˗ahˇ mˇ pyeuꞈ nya ni hawˇ˗eu guiˬ lahˬ za ni caw ba nehˬ˗euˬ gʼaˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ maˇ jawˇ ni siˬ laˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˇ doˆ deuˬ neh Yoˇsehˆ˗ahˇ yaw doeˇ jahˇ˗eu lehˇ bawˬ toˆ toˆ taˬ˗euˬ kʼoeˇ, muiˬ˗eu gaˇ kawˆ bi pyeuꞈ laˇ˗awˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ mˇ pyeuꞈ ni jahˇ˗euˬ meh. w23.01 17 ¶11-12

Yaw beuˇ beuˇ lehˇ jawˇ˗eu deuˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ cawˆ laˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ yahˇ˗eu meh. Teu miˇ neh Miˬyehˇ˗euˬ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ myah luꞈ jawˇ nya˗eu meh. (Dawˬ. 22:3; Yuˇ. 20, 21) Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ yaw beuˇ beuˇ˗ehˇ jawˇ lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Eˇpeˇsu meuˬ˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ “naw maꞈ aˬ joˆ˗ehˇ dehꞈ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ yahˇ˗awˬ. Zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ maˬ ahˇ˗eu tsawˇ haˬ loꞈ˗ehˇ taˬ dehꞈ. Zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ ahˇ˗eu tsawˇ haˬ loꞈ˗ehˇ dehꞈ˗awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Peˇ. 5:15, 16) Saˬdaˬ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ myah luꞈ leh jeh luꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh Jaˇliꞈ aˬ dui˗ahˇ ‘Sahˬpaˬ Miˬyehˇ naw maꞈ˗ahˇ bi mˇ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗awˬ’ lehˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, Saˬdaˬ neh deuˆ laˇ˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu meh. (Peˇ. 5:17) Aˬ dui yaw gahˇ gahˇ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ, “Sahˬ paˬ Miˬyehˇ nui ma tsaˬ˗eu jeˬ”˗ahˇ gʼoˆ shaw nya ni ya leh jeh˗eu meh. Aˬ dui aˬ myah luꞈ Jaˇliꞈ gui˗awˇ, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu neh teu loꞈ˗ehˇ jahˇ nya˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ geuꞈ mawꞈ˗eu jeˬ hawˇ˗eu “Ka li˗euˬ nui ma pi”˗eu ngehˬ˗ehˇ leh jeh naˇ ngehˬ˗ehˇ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni maˬ ehˇ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ kʼawꞈ ‘yaw gahˇ gahˇʼ lehˇ noeˬ tsehˆ nya laˇ˗eu meh.—1 Gawˇ. 2:14-16. w23.02 16-17 ¶7-9

Nawˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ iˇ kahˇ laˆ luiˆ laˆ buˇ mˇ ma loˇ? Nawˇ iˇ kahˇ yaw shuiꞈ˗ahˇ jawˇ paˇ˗iˇ naˇ, maˬ jawˇ ahˇ˗iˇ mi naˆ˗ehˇ yaw muiˬ˗ehˇ laˆ luiˆ laˆ buˇ mˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ nah naˇ laˆ luiˆ laˆ buˇ maˬ mˇ ni bi jaˆ naˇ, kʼaˬ lehˇ hawˇ˗eu jaˆ guˆ jaˆ meuˬ byah laˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Teu miˇ neh aˬ myah luꞈ laˆ luiˆ laˆ buˇ mˇ˗eu loˬ meh. Nui noeˬ nui ma˗euˬ gaˇ kawˆ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ tehꞈ meh. Aˬ dui iˇ cuꞈ shawˇ˗eu lehˇ gʼeh ngeh “aˬ dui˗euˬ gʼawˇ mawˇ hawˇ˗eu saꞈ laˇ˗ahˇ bi jawꞈ˗iˇ nya˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ tsiˬ shawˇ dzeh”˗eu gʼaˇ duˬ, dehꞈ ziˇ˗ahˇ kʼaˇ loˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ˗euˬ ma. (2 Gawˇ. 7:1) Aˬ dui iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ neh ‘aˬ myah luꞈ yaw shuiꞈ bi paˇ laˇ˗awˬʼ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw˗eu loˬ meh. (Peˇ. 4:23) Miˇ tsaˬ heu siˬ˗euˬ yaw jawꞈ yaw pyehˆ jeˬ kawˇ maˇ˗ehˇ ahˇ kʼoꞈ laˇ nya˗eu meh. Aˬ dui˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ maˬ bi ahˇ kʼoꞈ laˇ˗eu gʼaˬ duˬ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi bi muiˬ bi shawˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui˗euˬ nui noeˬ nui ma hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ myah luꞈ ya pyehˆ tseˇ˗eu meh. w23.01 8 ¶1-2

Yeˬsuˇ dawˬ mehˬ mehˬ ngeh aˬ dui teu gaˇ jawˇ˗awˇ ya naˇ haˬ law nmˇ˗aˬ, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬsuˇ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ ngehˬ keuˆ˗eu meh. Yeˬsuˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗awˇ Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh bi tseˇ doˆ ngeh mˬ kʼoeˇ taˆ aˬ yawꞈ neh dehꞈ yaꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ noeˬ doˆ kʼoꞈ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ iˇ cuꞈ shawˇ gʼaˬ˗awˇ ngehˬ dahˬ beh˗euˬ dawˬ hawˇ˗eu shiˇ leˇ˗eu lehˇ gʼeh ngeh ngehˬ saˬ saˬ˗euˬ dawˬ tiˬ deuˬ na jiˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh laˇ˗euˬ dawˬ pyeuꞈ meh. (Mehˬ. 8:3; Ceuˬ. 31:5; Luˇ. 4:4; 23:46) Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ smˇ kʼoꞈ taꞈ tiˬ paˆ Miˬyehˇ gaˇ mˇ luꞈ˗eu aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ Jaˇliꞈ gui mehˬ˗awˇ dawˬ tsuiꞈ puiˇ kʼawˬ nehˬ˗euˬ meh. (Tehˬ. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luˇ. 4:16-20) Yeˬsuˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ maˬ mˇ laˇ ngeh neh Jaˇliꞈ gʼawˬ mya ni ya gui˗awˇ, aˬ cawˬ gui gaˇ gʼawˬ mya poˆ ya gaˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ˗euˬ aˬ da aˬ ma pyeuꞈ˗eu Yoˇsehˆ hawˇ˗eu Maˬliˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dawˬ deuˬ mehˬ nehˬ˗euˬ yaw duˬ baw meh. (Mehˬ. 6:6, 7) Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ jawˇ nah yawˬ jaw na luꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da aˬ ma nehˬ˗ehˇ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ bawˬ dzaˬ nymˇ˗ahˇ iˇ˗eu yaw duˬ baw meh. (Luˇ. 4:16) Teu gaˇ jawˇ luꞈ ngeh Yeˬsuˇ aˬ cawˬ gui gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗awˇ, aˇ nah naˇ aˬ yawˇ yawꞈ gui nya laˇ˗euˬ yaw duˬ baw meh. w23.02 8 ¶1-2

Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu gaˇ kawˆ yaw myaˬ kawˆ jaˆ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˇ Miˇyehˇ naˇ “saꞈ laˇ iˇ byoe pyeuꞈ”˗awˇ “muiˬ˗eu guiˬ lahˬ hawˇ˗eu byah˗eu laꞈ sawˬ dawˬ tawˆ luꞈ” aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ meh lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. (Ceuˬ. 36:9; Koˆ. 1:17) Nawˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗eu muiˬ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tawˆ luꞈ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ jawˇ gaˬ neh oe˗euˬ meh. Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui˗ahˇ biꞈ˗euˬ muiˬ dui dui˗eu laꞈ sawˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ ehˇ nya˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ aˇ naˆ ni gʼoeˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬsuˇ “Aˬda ngaˬ˗ahˇ gaˬ”˗awˇ ‘ngaˇ kʼawꞈ Aˬda˗ahˇ gaˬ˗eu’ ma lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇ. 10:17; 14:31) Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ aˇ heˇ aˇ lam kʼoꞈ˗ahˇ neh jawˇ laꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ ngehˬ˗ehˇ jawˇ myahˇ laꞈ naˇ ngehˬ˗ehˇ gaˬ dzehˬ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. (Dawˬ. 8:22, 23, 30) Teu miˇ neh Yeˬsuˇ˗ahˇ naˇ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ bi shiˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni deuˬ leˇ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, nawˬ˗ahˇ jiˇ gaˬ˗eu miˇ neh mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi dehꞈ gʼeh nya˗eu gʼaˇ duˬ, nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ gaˬ dui dui˗eu Zaˬmaˇ bi kamˇ shiˇ le˗euˬ meh. (Yoˇ. 3:16; Gaˬ. 2:20) Teu miˇ neh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu ma. w23.03 4-5 ¶11-13

Miˬyehˇ˗ahˇ puiˬ˗eu deuˬ˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ maˬ ya ha geuꞈ˗a. Beˬlaˬgaˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ na, aˇ muˇ paˆ˗iˇ ni jahˇ˗eu miˇ neh Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ dehˬ˗euˬ meh. (Pah. 2:14-16) Yeˬsuˇ Saˬdiˬlehˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ naˇ “Nehꞈ Saˬdaˬ neh zaꞈ taˬ˗euˬ naꞈ dui dui˗eu jeˬ”˗euˬ mehˬ nah maˬ caw teh˗euˬ miˇ neh ja ceuˬ nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ “ziꞈ dah ni tuˆ tehˬ taˬ˗awˬ” lehˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Pah. 2:24-26) Mehˬ bahˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗euˬ mehˬ nah caw teh gʼeh˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu Ka li zaˬ deuˬ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗eu loˬ meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ maˬ tsaˬ leˇ˗eu mehˬ bahˬ taˬ˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ maˬ ya ha geuꞈ˗a. Miˬyehˇ˗ahˇ puiˬ˗eu deuˬ naˇ “uˬ duˬ tahˬ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ laꞈ nyiˇ paw tehꞈ˗ehˇ caw teh˗awˇ kʼoeˇ˗euˬ baoˬ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗a.” (2 Tiˆ. 3:5) Aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ naˇ, mehˬ bahˬ taˬ˗euˬ dawˬ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw doˆ nya dzehˬ laˇ˗awˇ teu˗ahˇ maˬ tawˆ leˇ˗a. (2 Tiˆ. 3:14-17; Yuˇ. 3, 4) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ ha geuꞈ˗eu jeˬ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ luꞈ˗eu lehˇ yaw duˬ ya bi baw˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Miˬyehˇ maˬ ya leˇ˗eu tiˬ jeˬ na mˇ luꞈ de lehˇ ngeuˇ naˇ, taˆ lehˇ laˆ poˆ laˆ paˇ ya mˇ˗eu meh.—Pah. 2:5, 16; 3:3, 16. w22.05 4 ¶9; 5 ¶11