Aˬ yawꞈ gaˇ kahˇ dahˇ gaˇ maˬ duˇ˗eu dawˬ˗ahˇ mˇ caw

Yawˇshuˆ Miˬyehˇ neh aˬ yawꞈ˗ahˇ deuˆ˗iˇ˗awˇ laˆ cawˆ˗awˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ Yeˬliˇkoˇ meuˬ˗ahˇ haw luꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ Moˇseˬ maˬ shiˇ mi naˆ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ˗ahˇ “yawˬ haˇ yawˬ ha nui jah ahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ kʼaˬ duˬ ni mˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ˗eu meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 31:23) Teu gaˇ neh tiˬ kʼehˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ Yawˇshuˆ˗ahˇ “yawˬ haˇ yawˬ ha nui jah ahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ kʼaˬ duˬ ni mˇ˗awˬ” lehˇ teu˗ahˇ duˇ leˇ˗eu dawˬ tiˬ poˆ paˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yawˇshuˆ 1:7) Nymˬ˗mˇ Yawˇshuˆ yaw beh naˆ maˬ tseˇ kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh meh. Aˬ jeˬ miˇ neh?

Yeˬliˇkoˇ meuˬ naˇ teu naˆ naˆ˗ehˇ maˬ huiˬ kʼawꞈ, ziꞈ dah ni gʼeh˗awˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu meuˬ pyeuꞈ meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ Kaˬnaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, huiˬ dui goˇ dui dui˗eu meuˬ lahˇ jaˆ˗eu meuˬ heu meuˬ˗ahˇ jeˬ hu ya deuˆ gʼaˬ meh. Meuˬ teu meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ haiˬ dui doeˇ dui dui˗eu jeˬ mˇ˗eu meh. Teu˗euˬ jeˬ hu yaw myaˬ yaˇ kʼoꞈ ca ngeh, Yeˬhawˇbaˬ Aˬbyaˬhaˬ˗ahˇ ‘Aˬmawˇliˆ tsawˇ haˬ kʼoeˇ deuˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ maˬ mˇ kʼaˆ laˇ kʼoeˇ keuˆ ni, tsawˇ haˬ kʼoeˇ deuˬ˗ahˇ ngaˇ maˬ teh dzeh te siˬ’ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬmawˇliˆ tsawˇ haˬ naˇ Kaˬnaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 15:16) Nymˬ˗mˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu aˇ yamˬ keuˆ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗awˇ, uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗euˬ meh maˬ laˇ geuꞈ˗eu uˬ taꞈ, aˬ li cawˬ cawˬ aˬ buˇ cawˬ cawˬ yuꞈ taꞈ jawˇ taꞈ˗awˇ, jeˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ yuꞈ taꞈ˗eu uˬ taꞈ, yuiꞈ nyiˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ yuꞈ taꞈ˗awˇ yawˬ ha˗euˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ nehꞈ˗ahˇ lawˇ˗eu meh. Kaˬnaˬ tsawˇ haˬ deuˬ doeˇ dui dui˗awˇ uˬ pehꞈ pehꞈ doˆ dzeh paˬ˗ehˇ gʼeh laˇ taˬ˗euˬ miˇ neh, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu lehˇ gʼeh meh. (Uˬduˬtahˬ˗eu 18:3, 6, 21-27) Aˬ joˆ˗ehˇ laˆ cawˆ nga?

Yeˬhawˇbaˬ miˇ kʼahˬ teu kʼahˬ˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬliˇkoˇ meuˬ˗ahˇ neh jeˬ hu laˆ cawˆ˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ meh. Yawˇshuˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ guiˇ maꞈ˗ahˇ zmˬ˗awˇ laˆ cawˆ˗eu lehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu lehˇ lehˬ hmˬ dah taˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ Yawˇshuˆ˗ahˇ gaˇ kahˇ dahˇ gaˇ maˬ duˇ˗eu jeˬ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Meuˬ teu˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ maˬ noeˬ ngeh deuˆ˗iˇ˗awˬ lehˇ maˬ ehˇ˗eu uˬ taꞈ, gʼawˬ myahˇ ni jawˬ lahˇ taˬ˗awˬ lehˇ jiˇ maˬ ehˇ˗a. Meuˬ teu meuˬ˗ahˇ tiˬ nah tiˬ poˆ, koꞈ nah cah jawˬ lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ piˇ ma deuˬ jiˇ ya cah jawˬ˗awˇ tiˬ deuˬ na dawˬ ma saˇ jaˇ bahˬ keuˆ ya baꞈ˗eu uˬ taꞈ, tiˬ deuˬ na naˇ daˇ heh ya baw˗eu meh. Shiꞈ nah aˬ yawꞈ nah˗ahˇ naˇ shiꞈ jawˬ ya cah jawˬ˗awˇ ya guˇ kʼaˆ leꞈ˗eu meh.

Yawˇshuˆ naˇ guiˇ deuˆ nya dui dui˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Guiˇ deuˆ nya˗eu deuˬ neh haw naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh ehˇ˗euˬ teu gaˇ kahˇ dahˇ gaˇ maˬ duˇ˗a. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ guiˇ deuˆ smˇ naˇ tawˇ neh? Kaˬnaˬ tsawˇ haˬ deuˬ nui ma kʼaˬ laˇ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ naˆ maˬ tseˇ gʼaˬ kʼaˆ dzehˬ ma lehˇ noeˬ˗awˇ guiˇ deuˆ laˇ nya meh.

Ehˇ kʼawꞈ Yawˇshuˆ-aˬ toˆ˗ehˇ maˬ noeˬ˗a. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ nya meh lehˇ siˬ nya meh. Aˬ yawꞈ Yeˬliˇkoˇ meuˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ nyiˬ gʼaˬ˗ahˇ bi kʼoeˬ sho haw leˇ ngeh, teu gaˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ guˆ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ cah tsehˆ nya ni Yeˬhawˇbaˬ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ Yawˇdaˬ lawˇ baˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ yoeˇ˗eu naˬ leˇ ni jahˇ nehˬ gaˇ jiˇ ya mawˇ˗euˬ meh.

Yawˇshuˆ gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu miˇ neh, Miˬyehˇ˗ahˇ jah ziꞈ dzehˬ laˇ˗euˬ yaw duˬ baw meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ kʼaˬ duˬ ni Miˬyehˇ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ nya˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ guiˇ maꞈ sheuˬ˗awˇ Yeˬliˇkoˇ meuˬ˗ahˇ cah jawˬ˗euˬ meh. Piˇ ma deuˬ naˇ daˇ heh baw˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ meuˬ teu meuˬ ciˬ cuˇ saˆ ni gʼeh˗awˇ “meuˬ lahˇ laˇ gʼoˆ deuˬ piˬ tehˬ taˬ˗awˇ” tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ deuˆ le peuˬ˗a. Nyaˆ taꞈ nah keuˆ laˇ ngeh, Yawˇshuˆ Yeˬhawˇbaˬ neh ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ tiˬ poˆ paˇ cah jawˬ˗euˬ meh. Koꞈ nah keuˆ ni tiˬ nah tiˬ poˆ cah jawˬ cah jawˬ˗ehˇ shiꞈ nah keuˆ laˇ˗euˬ meh.

Shiꞈ nah aˬ yawꞈ nah keuˆ laˇ ngeh˗aˬ, Yeˬliˇkoˇ meuˬ˗ahˇ shiꞈ jawˬ cah jawˬ˗euˬ meh. Shiꞈ poˆ aˬ yawꞈ poˆ˗ahˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ yaw beh˗ahˇ maˬ duˇ˗eu jeˬ jahˇ˗euˬ meh. Yawˇshuˆ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “Guˇ˗awˬ. Meuˬ heu meuˬ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ naw maꞈ˗ahˇ biꞈ gʼaˬ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ gʼawˬ myahˇ ni maˬ ya dawˬ˗aˬ. ‘Tsawˇ haˬ kʼoeˇ deuˬ guˇ kʼaˆ leꞈ˗euˬ nehˬ˗ehˇ, meuˬ meuˬ lahˇ byaˆ˗iˇ˗euˬ meh.’

Yawˇshuˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ guiˇ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ meuˬ laꞈ kʼoeˇ le uˇ˗awˇ kʼaˇ dehꞈ kʼaˇ jawˇ˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ sehꞈ jiˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ jawˇ˗eu miˇ neh, Yawˇshuˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ guiˇ maꞈ deuˬ, tiˬ meuˬ saˇ˗i tiˬ meuˬ, tsawˇ jeuˬ tiˬ jeuˬ saˇ˗i tiˬ jeuˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya˗euˬ meh. Uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ ‘maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu Aˬmawˇliˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ’ miˇ kʼahˬ teu kʼahˬ˗ahˇ maˬ paˇ bi jawˇ ni laˆ cawˆ jiˇ˗euˬ meh.

Ehˇ kʼawꞈ Yeˬliˇkoˇ meuˬ lahˇ maˬ ga byaˆ˗iˇ ni ui cuiˆ jaˆ luꞈ˗a siˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Nui jah ziꞈ˗awˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ baˬ da neh meh. Gaˇ kawˆ teu nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ ya siˬ meh.

Jaˇliꞈ aˇ deuˆ heu deuˬ˗ahˇ gui:

• Dawˬmehˬmehˬ˗eu 20:16-18

• Yawˇshuˆ 2:1, 9-11, 24; 3:14-17; 5:1; 6:1-21, 24

Ja sawˇ˗eu gʼaˇ duˬ:

Yawˇshuˆ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu lehˇ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga?

Naꞈ suiˇ ni poˆ tseˇ

1. 1. Yawˇshuˆ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ sahˬ boꞈ jaˆ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya nga? (w09-SI 12/1 17 ¶4, ehˇ lahˬ) (Aˇ baˇ 1)

   Dawˬ kʼoꞈ

   

2. 2. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Yeˬliˇkoˇ meuˬ˗ahˇ maˬ cah jawˬ leˇ mi naˆ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ Yawˇshuˆ˗ahˇ aˬ jeˬ bi jahˇ˗euˬ nga? Teu naˇ aˬ jeˬ miˇ neh gaˇ kahˇ dahˇ gaˇ maˬ duˇ nga? (Yawˇshuˆ 5:2-8; w18.10-SI 23 ¶5-7)

   Dawˬ kʼoꞈ

3. 3. Yeˬliˇkoˇ meuˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ laꞈ kʼoeˇ deuˆ gʼaˬ nya˗euˬ lehˇ aˬ jeˬ˗euˬ saˇ kiˇ jaˆ nga? (w15-SI 11/15 13) (Aˇ baˇ 2)

   Dawˬ kʼoꞈ

   

   Kennedy, Titus (2023). The Bronze Age Destruction of Jericho, Archaeology, and the Book of Joshua. Accessed via researchgate.net. Licensed under CC by 4.0 DEED

4. 4. Yawˇshuˆ 6:26 laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu Yeˬliˇkoˇ meuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ aˬ joˆ˗ehˇ byah laˇ˗euˬ nga? (w98-SI 9/15 21 ¶8)

   Dawˬ kʼoꞈ

Aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗iˇ nya nga lehˇ shaˇ noeˬ

• Yawˇshuˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah ziꞈ˗eu nga? (Yawˇshuˆ 23:14) Aˬ dui jiˇ aˬ joˆ˗ehˇ jah ziꞈ laˇ nya nga?

  Dawˬ kʼoꞈ

• Yawˇshuˆ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ aˬ dui˗ahˇ aˇ maꞈ aˇ muˇ neh sheuˬ hehˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ laꞈ nga? (Aˇ baˇ 3)

  Dawˬ kʼoꞈ

  

• Yawˇshuˆ˗euˬ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya nga?

  Dawˬ kʼoꞈ

Naꞈ suiˇ ni shaˇ noeˬ

• Gaˇ kawˆ heu Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ngaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ nga?

  Dawˬ kʼoꞈ

• Gaˇ kawˆ heu miˇ shuiꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ nga?

  Dawˬ kʼoꞈ

• Yawˇshuˆ gʼoꞈ dehꞈ laˇ ngeh ngaˇ aˬ jeˬ naˇ haˬ paˬ nga?

  Dawˬ kʼoꞈ

Haw lahˬ

Yawˇshuˆ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ aˬ dui˗ahˇ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ ni maˬ ehˇ, Miˬyehˇ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ jah ziꞈ ni maˬ ehˇ, mehˇ nmˇ deuˬ aˬ dui˗ahˇ laˆ deuˬ laˇ ngeh saˇ jaˇ ziꞈ ni maˬ ehˇ, aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nga?

“Yawˇshuˆ maˬ ngehˇ˗euˬ jeˬ” (w02-SI 12/1 9-12)

Yawˇshuˆ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ ya puˬ˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ zaˬ deuˬ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ.

“Yawˇshuˆ” (Gʼoeˇsaiˇ˗ahˇ ahˇ˗eu Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ)