Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ˗eu jiˇ cehˇ baˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ lehˬ hmˬ nya nga?

1-2. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗euˬ jiˇ cehˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi baˇ mawꞈ˗eu nga?

Nawˇ, jiˇ cehˇ baˇ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ luꞈ de laˬ? Toˆ˗ehˇ naˇ nawˇ nui ma cehˇ tahˬ tahˬ dui dui˗awˇ, gaˇ myaˬ dui dui˗eu yaw duˬ baw tehꞈ˗aˬ. Yeˬhawˇbaˬ naw nyaꞈ˗euˬ nymˇ dahˬ˗ahˇ nui ma ahˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ naw nyaꞈ˗ahˇ jiˇ cehˇ baˇ˗eu aˇ nah˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗awˇa mehˬ hu paw jiˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ bi dehꞈ daˆ leꞈ mawꞈ˗eu meh.—Dawˬdaˬ 5:18; Dawˬcaˇ 3:11.

² Naw nyaꞈ˗euˬ jiˇ cehˇ baˇ˗eu aˇ nah˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ za geuˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Kʼoeˇ naˇ nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ciˬ huiˬ nya˗eu nga? Heu kawˆ naˇ, jiˇ cehˇ baˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Jaˇliꞈ zahˇ heu naˇ, jiˇ cehˇ baˇ gaˇ laˇ˗eu daˬ yah deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, jiˇ cehˇ˗eu deuˬ˗ahˇ nui noeˬ nui noeˬ duˇ biꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ˗eu jeˬ˗ehˇ mˇ ni shaˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.

Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya ciˬ huiˬ˗eu nga?

3. Jiˇ cehˇ baˇ˗eu lehˇ lehˬ hmˬ˗eu aˇ gu deuˬ aˬ jeˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ noeˬ keuˆ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

³ Jiˇ cehˇ baˇ˗eu lehˇ lehˬ hmˬ luꞈ˗eu aˇ gu deuˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ taˬ˗euˬ Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ ya mˇ caw˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Yeˬhawˇbaˬ nymˇ dahˬ˗ahˇ aˇ dahˬ beh˗euˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗euˬ miˇ neh meh. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh dahˬ beh˗eu aˇ gu pyeuꞈ˗eu Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ˗ahˇ jiˇ cehˇ baˇ nehˬ˗euˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 1:28; 2:24) Teu miˇ neh jiˇ cehˇ baˇ˗eu lehˇ lehˬ hmˬ luꞈ˗eu aˇ gu deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ aˇ yeˇ ya taˬ huiˬ˗eu meh.

4. Aˬ jeˬ baˬ da neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ baˇ paˬ˗ehˇ gʼeh nga siˬ?

⁴ Nawˬ˗euˬ jiˇ cehˇ baˇ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ noeˬ keuˆ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu dzaˇ˗i nui jeˬ gaˇ kawˆ paˇ jaˆ˗a siˬ. Teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗euˬ mˬ taˆ Aˬda hawˇ˗eu nawˬ˗euˬ gʼoeˇ˗eu cawˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh. (Heˬbyehˇ 12:9) Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ bo saˆ daˆ leꞈ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Teu miˇ neh nawˇ, jiˇ cehˇ baˇ˗eu aˇ nah˗ahˇ maˬ ehˇ, yawˬ yamˬ yawˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, nawˬ˗euˬ gʼoeˇ˗eu cawˬ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ nui ma cawˆ ni maˬ mˇ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. (Ja ceuˬ 25:14) Yeˬhawˇbaˬ neh dzeuˇ laꞈ ngeh mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, mehˬ hu paw mˇ nehˬ˗eu lehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, shaˇ noeˬ ngeh nawˬ˗euˬ jiˇ cehˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ za geuˇ˗eu lehˇ noeˬ laˇ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ?—Ja ceuˬ 116:12.

Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ciˬ huiˬ nya˗eu nga?

5. Jaˇliꞈ naˇ, jiˇ cehˇ baˇ˗eu lehˇ lehˬ hmˬ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

⁵ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ jiˇ cehˇ baˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ehˇ, bawˬ˗i tiˬ hmˬ jahˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ehˇ, aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni maˬ ehˇ nehˬ taˬ˗aˬ. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ gaˇ yawꞈ haw˗awˇ zahˇ sahˇ kʼoꞈ hawˇ˗eu yawˬ ha ya leˇ˗eu jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ noeˬ tsehˆ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu lehˇ gʼeh˗eu Ka li zaˬ deuˬ, sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ miˇ kʼahˬ sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ neh jahˇ doˆ taˬ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya caw teh˗eu meh. (Maꞈtehˬ 22:21) Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ caw teh˗awˇ jiˇ cehˇ baˇ˗eu deuˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ, Jaˇliꞈ zahˇ aˬ geu deuˬ˗ahˇ noeˬ keuˆ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

6. Sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ deuˬ˗ahˇ caw teh˗eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?

⁶ Miˇ kʼahˬ sahˬ paˬ sahˬ ma˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ caw teh. (Loˇmaˆ 13:1, 2) Miˇ kʼahˬ deuˬ myaˬ tiˬ paˆ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu jahˇ doˆ taˬ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ deuˬ jaˆ˗eu meh. Teu miˇ neh yawˬ ha˗euˬ jawˇ kʼahˬ˗ahˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ zahˇ sahˇ kʼoꞈ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ doˆ taˬ˗euˬ nga lehˇ ya poˆ tseˇ˗eu meh. Maˬ poˆ siˬ nya naˇ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ neh bi caw ba nya meh.b

7. Jiˇ cehˇ baˇ ngeh nah aˬ joˆ˗ehˇ bi pyeuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

⁷ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ˗ehˇ jiˇ cehˇ baˇ. (1 Gawˇliˬtu 10:31, 32) Jiˇ cehˇ baˇ ngeh nah miˇ tsaˬ zaˬ˗euˬ nui noeˬ loꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ ni Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ neh doˆ le˗euˬ jeˬ˗ehˇ bi pyeuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 5:19-26) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ zaˬ yo aˬ li deuˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ miˇ neh miˬ zaˬ sheuˬ˗eu lehˇ gʼeh˗eu gʼaˬ, jiˇ cehˇ baˇ˗eu aˇ nah heu naˇ laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ laˬ lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya haw˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga? Nui gaˬ keuˆ˗awˇ yaw zeu baw˗eu laꞈ kʼoeˇ mehˬ˗eu Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu dawˬ mehˬ mehˬ˗eu jeˬ heu naˇ, jiˇ cehˇ baˇ˗eu heu Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ mawˇ leˇ˗eu meh. Myaˬ tiˬ paˆ jiˇ cehˇ baˇ˗eu aˇ nah˗ahˇ dawˬ mehˬ mehˬ˗eu jeˬ bi jaˆ ma lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ gʼeh nya naˇ Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ baˇ mawꞈ˗eu meh. Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ baˇ mawꞈ naˇ, aˇ yamˬ maˬ keuˆ laˇ ni naˆ˗ehˇ gʼawˬ myahˇ ca ngeh neh aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ˗awˇ, aˬ kawˬ˗aˬ ya shaˇ˗eu meh.

8. Dzaˬ byawˬ dawˇ byawˬ˗eu jeˬ jahˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga? (Loˇmaˆ 13:13)

⁸ Loˇmaˆ 13:13-ahˇ gui. Jiˇ cehˇ baˇ gʼaˬ ngeh, dzaˬ byawˬ dawˇ byawˬ˗eu jeˬ bi jaˆ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ naˇ, miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ mˇ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga? “Dzaˬ yehꞈ dawˇ yehꞈ dzaˬ boˆ dawˇ boˆ˗eu” lehˇ ehˇ˗eu Gaˬliˇ dawˬ heu naˇ, jiˇ baˬ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni dawˇ˗awˇ, uˬ ciꞈ sehˇ gʼahˇ keuˆ ni deuˇ˗mˬ diˬ diˬ˗ehˇ byawˬ gʼa gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Dzaˬ byawˬ dawˇ byawˬ ngeh, jiˇ baˬ lawˬ muˇ bi jaˆ ma lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ naˇ, aˬ cawˬ deuˬ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni maˬ bi dawˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu lehˇ jeˬ hu neh ya shaˇ noeˬ taˬ˗eu meh.c Dawˬ caˇ pah naˇ jiˇ, daˬ yah deuˬ maˬ ngehˬ cawˬ nya gaˇ keuˆ ni aˇ dzehˬ˗ehˇ maˬ ya pah kʼaˆ˗a. Kʼoeˇ naˇ, naˇ haˬ luꞈ˗eu deuˬ nui ma maˬ saˇ maˇ sa˗ehˇ maˬ bi gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu dawˬ caˇ nga, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu dawˬ tsuiꞈ nga lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya haw˗eu meh.

9. Dzaˬ byawˬ dawˇ byawˬ ngeh, tiˬ jeˬ na bi ngehˬ˗eu maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ jeˬ na bi laˆ byawˬ ngeh, aˬ jeˬ noeˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

⁹ Dzaˬ byawˬ dawˇ byawˬ ngeh, daˬ yah deuˬ tiˬ jeˬ na bi ngehˬ laˇ˗eu, aˇ baˇ hawˇ˗eu biˬdiˬoˬ lawˬ muˇ byaˬ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ yawˬ jeˬ yawˬ lehˇ laˆ byawˬ˗eu jeˬ bi jaˆ ma laˬ? Heu deuˬ naˇ, nawˬ˗euˬ jiˇ cehˇ baˇ˗eu aˇ nah˗ahˇ paˇ bi byawˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ nga lehˇ˗aˬ, yawˬ jeˬ na luꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ laˬ lehˇ ya haw˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 4:8) Yawˬ ha˗ahˇ ‘Dzaˬ byawˬ dawˇ byawˬ ngeh, ngaˬ neh mˇ˗euˬ jeˬ aˬ cawˬ˗ahˇ yaw zaw baw˗eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ laˬ? Jiˇ cehˇ baˇ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw zeu taˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ laˬ?’ lehˇ ya naˇ haˬ˗awˇ, aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu jeˬ naˇ, ‘Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ laˬ?’ lehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. Laˆ uiˇ˗eu dawˬ ngehˬ˗euˬ yaw muiˬ kʼawꞈ, yuꞈ taꞈ jawˇ taꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ bi noeˬ mawˇ leˇ˗eu dawˬ yaw jawꞈ lawˬ muˇ ngehˬ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a. (Eˇpeˇsu 5:3) Dzaˬ byawˬ dawˇ byawˬ ngeh, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ maˬ ngeuˇ naˇ cawˬ deuˬ tiˬ jeˬ na ngehˬ mawꞈ naˇ, nawˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ bi ngehˬ mawꞈ˗awˇ, aˬ jeˬ maˬ bi ngehˬ mawꞈ˗eu lehˇ ya bi siˬ nya taˬ meh.

10. Jiˇ cehˇ baˇ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ ngeh aˬ jeˬ miˇ neh aˇ dzehˬ dzeuˇ ni maˬ ya laˆ huiˬ˗eu nga? (1 Yoˇhaˬ 2:15-17)

¹⁰ Aˇ dzehˬ˗ehˇ taˬ laˆ huiˬ. (1 Yoˇhaˬ 2:15-17-ahˇ gui.) Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh yawˬ jeˬ na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ˗ehˇ jahˇ naˇ, aˬ yawꞈ nui kʼahˇ shiˇ˗eu meh. Teu miˇ neh nui ma nahˬ yu ni taˬ˗eu Ka li zaˬ deuˬ˗aˬ, jiˇ cehˇ baˇ gaˇ pyuˇ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni maˬ bi jiˇ˗a. “Huiˬ mawꞈ mahˇ mawꞈ˗eu nui ma” maˬ ahˇ˗a. Jiˇ cehˇ yaw awˬ awˬ˗ehˇ baˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga? Nawˇgʼoeˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Maiˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Nga nyaꞈ jiˇ cehˇ yaw awˬ awˬ˗ehˇ baˇ˗euˬ kʼawꞈ, zawˇ˗ehˇ haw muiˬ˗awˇ maˬ ngehˇ leˇ coeˇ˗eu aˇ nah pyeuꞈ miˇ˗a. Nga nyaꞈ dziˇ dzoˆ maˬ laˆ daˆ˗euˬ miˇ neh huˬ mehˬ mehˬ˗eu gaˇ mˇ daˆ leꞈ nya˗euˬ ma.” Iˇdiˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ Daˬbiˇtaˆ “Jiˇ cehˇ yaw awˬ awˬ lehˇ baˇ˗eu heu naˇ, lehˬ hmˬ˗eu jeˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ jaˆ˗eu miˇ neh aˇ dzehˬ˗ehˇ maˬ ya kʼahˬ lahˇ nya. Nyiˬ gʼaˬ yaw kaˬ noeˬ˗eu jeˬ maˬ duˇ leˇ˗eu jeˬ jiˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ jaˆ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh.

11. Jiˇ cehˇ baˇ˗eu mehˬ tsoeˬ dm ngeh aˇ dzehˬ maˬ bi dzeuˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹¹ Nawˇ, jiˇ cehˇ baˇ gaˇ dm˗eu mehˬ tsoeˬ jaˆ dzeuˇ maˬ laˬ? Teu ngeh nah nawˇ zawˇ˗ehˇ haw muiˬ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Jaˇliꞈ saˇ ka˗ahˇ oeˇ mˇ baˇ˗eu deuˬ jiˇ yawˬ ha˗ahˇ bi haw muiˬ mawꞈ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 61:10) Jiˇ cehˇ baˇ˗eu mehˬ tsoeˬ aˬ myah myah naˆ maˬ tseˇ haw muiˬ paˬ˗ehˇ gʼeh kʼawꞈ, kʼahˬ sehˇ jehˆ˗eu jeˬ˗ehˇ maˬ ya bi pyeuꞈ˗a. (1 Tiˆmoˇseˬ 2:9) Jiˇ cehˇ baˇ˗eu aˇ nah˗ahˇ mehˬ tsoeˬ hawˇ˗eu nui jeˬ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ maˬ ya bi pyeuꞈ˗a.—1 Beˬtuˆluˆ 3:3, 4.

12. Jiˇ cehˇ baˇ ngeh Jaˇliꞈ nehˬ˗ehˇ maˬ tsaˬ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya yahˇ˗eu nga?

¹² Jaˇliꞈ nehˬ˗ehˇ maˬ tsaˬ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ deuˬ˗ahˇ yahˇ. (Pah mehˬ˗eu 18:4) Laꞈ nyiˇ paw˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ jiˇ cehˇ baˇ ngeh, zahˇ kʼawꞈ, moˬ loˬ ja maw hawˇ˗eu nehꞈ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ deuˬ jahˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu maˬ muiˬ maˬ shawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ taˬ taꞈ taˬ gm leˇ lehˇ maˇ jawˆ ni ehˇ taˬ˗euˬ meh. (2 Gawˇliˬtu 6:14-17) Teu miˇ neh yawˬ ha jawˇ kʼahˬ˗ahˇ jiˇ cehˇ baˇ ngeh jahˇ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ tiˬ jeˬ na jahˇ nya maˬ jahˇ nya˗eu lehˇ yaw duˬ maˬ baw naˇ, aˬ dui jiˇ cehˇ baˇ ngeh jahˇ˗eu laˬ maˬ jahˇ˗eu laˬ lehˇ maˬ noeˬ tsehˆ mi naˆ˗ehˇ zahˇ sahˇ kʼoꞈ teu aˬ gaˇ neh oe˗euˬ nga, Jaˇliꞈ nehˬ˗ehˇ tsaˬ ngaˇ laˬ lehˇ jeˬ hu pyehˆ tseˇ haw.

13. Aˬ cawˬ neh biꞈ laꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya haw˗eu nga?

¹³ Nawˬ˗euˬ jawˇ kʼahˬ˗ahˇ jiˇ cehˇ baˇ˗eu nyiˬ gʼaˬ˗ahˇ laꞈ sawˬ biꞈ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ jaˆ meh laˬ? Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ pyuˇ jaˆ˗eu maˬ duˇ leˇ˗eu miˇ neh laꞈ sawˬ biꞈ˗eu jeˬ jiˇ maˬ duˇ leˇ˗a. Ka li zaˬ deuˬ˗aˬ, biꞈ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu miˇ neh muiˬ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ mawꞈ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 11:25; Gʼaˬkʼehˇ 20:35) Ehˇ kʼawꞈ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ maˬ biꞈ˗ehˇ maˬ gʼeh nya˗a. Paˇ biꞈ˗euˬ naˇ kʼawꞈ, myawˬ yaw poeˬ deuˬ ya zeuˇ nehˬ˗a lehˇ noeˬ leˇ ni maˬ ya jahˇ˗a. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ neh nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ biꞈ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu ma.—2 Gawˇliˬtu 9:7.

Gaˇ kawˆ maˬ bi doˆ laˇ ni yahˇ

14. Jiˇ cehˇ baˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ na, aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya puˬ˗eu nga?

¹⁴ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ˗ehˇ jiˇ cehˇ baˇ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ ngeh, gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, jiˇ cehˇ yaw shaw shaw lehˇ baˇ˗eu maˬ awˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Sawˇlaˬmoˬ Iˇ jaw lahˇ˗ahˇ jawˇ˗eu Tsaˇliˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Nga nyaꞈ cawˬ gʼawˬ mya ni jawˇ˗awˇ, nga maꞈ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ jiˇ cehˇ baˇ ngeh yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ kuˇ meh lehˇ noeˬ tmˬ˗eu miˇ neh aˬ suˇ suˇ gʼaˬ˗ahˇ kuˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ ngeh maˬ awˬ nya.” Laꞈ taˆ paw ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Daˬbiˇtaˆ jiˇ “Nga maꞈ˗euˬ jawˇ kʼahˬ˗ahˇ jiˇ cehˇ baˇ ngeh gʼawˬ mya ni kuˇ˗eu meh. Teu miˇ neh nga nyaꞈ 100 gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ kuˇ˗eu lehˇ aˬ da aˬ ma nehˬ˗ehˇ gʼawˬ myahˇ ni ja ja˗ehˇ jawˇ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Iˇdiˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Saˬlaˇ jiˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Heu gaˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ pyuˇ shuiˇ˗ahˇ kʼahˬ sehˇ jehˆ˗awˇ, aˬ cawˬ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga lehˇ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni kʼahˬ lahˇ˗eu meh. Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ˗eu ngaˬ˗euˬ yuiꞈ nyiˇ deuˬ, jiˇ cehˇ baˇ ngeh pyuˇ gʼawˬ mya ni jiˇ jiˇ˗ehˇ gʼawˬ loe ma ni jahˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ cawˬ deuˬ nga nyaꞈ jiˇ cehˇ baˇ ngeh teu naˆ maˬ tseˇ jahˇ huiˬ gaˇ noeˬ tmˬ˗eu meh.” Toˆ˗ehˇ naˇ, gaˇ kawˆ heu hawˇ˗eu gaˇ kawˆ nui deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ yahˇ nya˗eu nga?

15. Jiˇ cehˇ baˇ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ ngeh, guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?

¹⁵ Jiˇ cehˇ baˇ˗eu lehˬ hmˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ. Nawˇ guiˬ lahˬ shaˇ ngeh nymˬ˗mˇ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗awˇ, nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi gʼeh laˇ˗eu nya lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ehˇ nehˬ nya meh. (Piˇliˇpiˆ 4:6, 7) Kʼoeˇ naˇ yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni, gaˇ kawˆ jaˆ ngeh nui ma maˬ suˬ saˬ ni, nui kʼaˬ ahˇ ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ jiˇ shaˇ nya meh. (1 Beˬtuˆluˆ 5:7) Nawˬ˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ naˇ haˬ nehˬ laꞈ ngaˇ lehˇ ya mawˇ ngeh, nui jah ziꞈ dzehˬ laˇ˗eu meh. Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Daˬbiˇtaˆ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Nga nyaꞈ yaw kaˬ noeˬ˗eu jeˬ maˬ duˇ leˇ gaˇ kʼahˬ lahˇ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ maˬ ja tsaˬ nya gaˇ jiˇ guˆ˗eu lehˇ miˇ˗a. Teu miˇ neh jiˇ cehˇ baˇ˗eu gaˇ kawˆ maˬ ja mi naˆ˗ehˇ guiˬ lahˬ jeˬ hu shaˇ˗eu ma. Nga nyaꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ laꞈ˗eu lehˇ miˇ˗a. Nga maꞈ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ yaw muiˬ˗ehˇ ja cawˬ nya˗euˬ ma.”

16-17. Jiˇ cehˇ baˇ˗eu lehˬ hmˬ ngeh, yaw zeu baw˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ cawˬ nya˗eu nga?

¹⁶ Yaw zeu baw˗eu laꞈ kʼoeˇ yaw duˬ duˬ lehˇ ehˇ nehˬ. (Dawˬdaˬ 15:22) Jiˇ cehˇ baˇ˗eu lehˇ gʼeh ngeh naw nyaꞈ ya noeˬ tsehˆ˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, jiˇ cehˇ aˬ geu nah baˇ˗eu, pyuˇ aˇ myaˆ ni zmˬ˗eu, aˬ suˇ suˇ gʼaˬ˗ahˇ kuˇ˗eu, lehˇ ya noeˬ tsehˆ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ maˬ noeˬ tsehˆ mi naˆ˗ehˇ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ nya˗eu nga lehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ ja sawˇ˗awˇ, teu nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ deuˬ˗ahˇ poˆ tseˇ˗eu uˬ taꞈ, noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ shaˇ. Yawˬ ha aˬ jeˬ ya leˇ˗eu hawˇ˗eu maˬ ya leˇ˗eu ya ehˇ nehˬ ngeh, nahˬ yu ni yaw zeu baw˗eu laꞈ kʼoeˇ ehˇ nehˬ. Laˆ paˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jaˆ naˇ jiˇ laˆ paˇ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ. Aˬ da aˬ ma neh ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ geuꞈ nya naˇ jiˇ, geuꞈ nehˬ˗awˬ. Heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ jiˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu aˇ yamˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ neh ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ geuꞈ nya naˇ jiˇ yaw zeu baw˗eu laꞈ kʼoeˇ yaw muiˬ˗ehˇ dzawˇ nehˬ˗awˬ. (Gawˇlawˇsehˇ 4:6) Jiˇ cehˇ baˇ ngeh yawˬ ha jiˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jiˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ bi pyeuꞈ˗eu lehˇ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ ehˇ nehˬ˗awˬ.

¹⁷ Aˬ da aˬ ma deuˬ saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ, yawˬ ha neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ ehˇ nehˬ˗eu maˬ awˬ˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼoˆ shaw leˇ ni ehˇ nehˬ nya meh. Iˇdiˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ Sahˬtawˬ˗suiꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˬ da ngaˬ ma, ngaˬ ha jiˇ cehˇ baˇ ngeh Hiˬduˬ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ bi jahˇ mawꞈ˗eu meh. Nga nyaꞈ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ngaˬ da ngaˬ ma˗ahˇ gʼoˆ shaw leˇ ni dzawˇ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ gʼawˬ myahˇ ni yuˇ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ maˬ ya leˇ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗eu taꞈ naˇ, nga nyaꞈ aˬ yawꞈ maꞈ neh ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ caw nehˬ˗euˬ ma. Yaw jeˬ ma jeˬ, jiˇ cehˇ baˇ ngeh nah˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ ya leˇ˗eu dzaˬ˗eu dawˇ˗eu jeˬ laˆ paˇ nehˬ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ dawˬ caˇ caˇ gaˇ, gaˇ nyeh nyeh gaˇ maˬ ya leˇ˗eu miˇ neh teu jiˇ maˬ paˇ jahˇ˗euˬ ma.”

18. Jiˇ cehˇ baˇ ngeh nah yaw muiˬ˗ehˇ mˇ gʼeh nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? (1 Gawˇliˬtu 14:40) (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁸ Yaw muiˬ˗ehˇ lehˬ hmˬ. Nawˇ yaw muiˬ˗ehˇ lehˬ hmˬ taˬ naˇ, jiˇ cehˇ baˇ ngeh nah uˬ duˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ paˇ ya kʼawꞈ meh. (1 Gawˇliˬtu 14:40-ahˇ gui.) Taiˬgʼawˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ Gʼoeˇ˗eˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Jiˇ cehˇ baˇ˗eu aˇ nah keuˆ laˇ˗eu myaˆ nah ca ngeh caw ba laˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ ja uˇ˗euˬ ma. Jiˇ cehˇ baˇ ngeh nah aˬ jeˬ jeˇ jahˇ˗eu lehˇ ehˇ nehˬ˗awˇ, yawˬ jeˬ na luꞈ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ gʼeh nya˗eu gʼaˇ duˬ tiˬ jeˬ na mˇ dzaw dzaw˗euˬ ma.” Laˇ˗euˬ daˬ yah deuˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ ya biꞈ jaˆ˗eu meh.

19. Jiˇ cehˇ baˇ˗eu bawˬ˗i yaw muiˬ paˬ˗ehˇ mˇ pyeuꞈ nya ni aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga?

¹⁹ Jeˬ hu neh lehˬ hmˬ taˬ˗eu heu naˇ, gaˇ kawˆ deuˬ maˬ bi doˆ laˇ ni yahˇ nya˗eu meh. (Dawˬdaˬ 22:3) Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˬ˗euˬ jawˇ kʼahˬ˗ahˇ jiˇ cehˇ baˇ gaˇ maˬ kuˇ˗euˬ daˬ yah deuˬ laˇ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ jaˆ naˇ, gaˇ kawˆ deuˬ maˬ bi doˆ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu lehˇ jeˬ hu neh shaˇ noeˬ taˬ nya meh. Jiˇ cehˇ baˇ ngeh aˬ jeˬ jahˇ˗awˇ, aˬ jeˬ maˬ jahˇ˗eu gaˇ kawˆ lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ ngeuˇ naˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ maˬ siˬ nya˗eu yuiꞈ nyiˇ deuˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw nya ni jeˬ hu neh ehˇ nehˬ taˬ nya meh. Kʼoeˇ naˇ nawˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ jw.org gʼoeˇsaiˇ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu “Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ jiˇ cehˇ aˬ joˆ˗ehˇ baˇ˗eu nga?” lehˇ ehˇ˗eu gaˇ kawˆ bi haw nya meh. Kʼoeˇ naˇ jiˇ cehˇ baˇ˗eu bawˬ˗i noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ pyeuꞈ ni “aˬ jaˇ mˇ gaˇ haw˗eu aˬ yuiꞈ” tiˬ gʼaˬ bi jawˇ˗eu gʼaˇ duˬ noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li deuˬ˗ahˇ shaˇ nya meh. (Yoˇhaˬ 2:8) Haw˗eu aˬ yuiꞈ teu gʼaˬ˗ahˇ jiˇ cehˇ baˇ˗eu bawˬ˗i aˬ joˆ˗ehˇ bi pyeuꞈ mawꞈ nya lehˇ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ ehˇ nehˬ taˬ. Toˆ˗ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ nawˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jiˇ cehˇ baˇ˗eu bawˬ˗i pyeuꞈ nya ni caw ba nehˬ tehꞈ˗a.

20. Jiˇ cehˇ baˇ˗eu lehˇ lehˬ hmˬ˗eu deuˬ aˬ jeˬ˗ahˇ maˬ ya ngehˇ˗eu nga?

²⁰ Jiˇ cehˇ baˇ˗eu bawˬ˗i gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ ngeh, mˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ myaˬ˗eu lehˇ˗aˬ lehˇ noeˬ laˇ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni kʼahˬ taˬ lahˇ. Jiˇ cehˇ baˇ˗eu aˇ nah˗aˬ, tiˬ nahˬ tehꞈ meh. Teu ngeh nah neh naˇ naw nyaꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ, tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ ya dehꞈ daˆ leꞈ meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu yaw shaw shaw lehˇ gʼeh˗eu jiˇ cehˇ baˇ˗eu bawˬ˗i bi pyeuꞈ˗awˬ. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ˗awˬ. Nawˇ aˬ yawꞈ neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˬ˗ahˇ mˇ caw naˇ, jiˇ cehˇ baˇ˗eu bawˬ˗i yaw muiˬ˗ehˇ mˇ doˆ laꞈ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ nawˇ aˇ nah teu nah˗ahˇ paˇ haw kʼoꞈ gʼeh ngeh, nui ma cawˆ˗eu jeˬ maˬ jaˆ˗eu nui kʼahˇ shiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ nah pyeuꞈ gaˇ ya mawˇ tehꞈ˗a.—Ja ceuˬ 37:3, 4.