Aˬ yawꞈ naˇ kʼah paw nahˇ gʼoꞈ maˬ gʼoꞈ haw

Saˬlaˇ aˬ yawꞈ gaˬ˗eu Aˬbyaˬhaˬ˗ahˇ dahˬ dzaˬ iˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ Siˇnaˬ miˇ kʼahˬ Uˇlaˆ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗euˬ meh. Uˇlaˆ meuˬ˗aˬ, huiˬ dui goˇ dui dui˗eu meuˬ lahˇ jaˆ˗awˇ Uˇpaˬlaˇ lawˇ baˬ dawˬ peh jaˆ˗eu meh. Teu gaˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Aˬbyaˬhaˬ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬ duˇ˗a. Maˇ maˇ ni gʼeh˗eu Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu meh. Saˬlaˇ jiˇ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu Miˬyehˇ˗ahˇ jah˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ nah Saˬlaˇ˗euˬ nui jah hawˇ˗eu kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ lawˬ haw˗eu aˇ yamˬ keuˆ le˗euˬ meh.

Aˬbyaˬhaˬ Saˬlaˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ ngehˬ cawˬ le˗euˬ lehˇ ehˇ nehˬ ngeh, Saˬlaˇ nui ma cehˇ tahˬ tahˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ bi jahˇ mawꞈ˗eu lehˇ ya siˬ ngeh, aˬ yawꞈ kʼahˬ lahˇ˗eu paˬ. Aˬ yawꞈ nyaꞈ Uˇlaˆ meuˬ˗ahˇ neh ya˗iˇ doˆ˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ iˇ kahˇ hawˇ˗eu yuiꞈ nyiˇ deuˬ ya byehˇ yaꞈ˗eu uˬ taꞈ, gaˇ mahˇ kaˬ dui dui gaˇ ya jawˇ˗iˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ zaˬ kʼaˆ deuˬ sheuˬ˗awˇ law taw dziˬ˗awˇ sehˬ gʼawˆ gʼawˆ gʼawˆ˗ehˇ ya cah˗eu meh. Huiˬ dui goˇ dui dui˗eu meuˬ lahˇ jaˆ˗awˇ, yaw muiˬ˗ehˇ loꞈ piˇ taˬ˗euˬ meuˬ˗ahˇ maˬ paˇ ya jawˇ meh. Kʼoeˇ naˇ yaˇ kmˇ gʼawˬ loe ni jaˆ˗awˇ iˇ cuꞈ yaw muiˬ˗ehˇ tawꞈ ahˇ taˬ˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ tiˬ byah tiˬ loꞈ jaˆ˗eu nymˇ nymˇ ma˗ahˇ jiˇ ya byehˇ dzeh yaꞈ meh. Lehˆ jiˇ maˬ jaˆ˗a. Saˬlaˇ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya ni jaˆ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu laꞈ kʼoeˇ iˇ˗eu lehˇ nui ma tsaˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ mˇ myawˬ laˆ luiˆ˗awˇ, cawˬ deuˬ hawˇ˗eu yuiꞈ nyiˇ deuˬ˗ahˇ dawˬ tsaꞈ dawˬ dzawˇ mˇ gʼaˬ naˇ, Aˬbyaˬhaˬ nehˬ˗ehˇ yawˬ ha maˬ siˬ nya˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ iˇ˗euˬ meh.

Saˬlaˇ nui kʼaˬ ahˇ˗eu lehˇ yawˬ jeˬ yawˬ lehˇ paˇ mˇ mawˇ˗euˬ meh. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ aˬ yawꞈ nyaꞈ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Aˬ yawꞈ maꞈ neh byehˇ dzeh yaꞈ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ maˬ paˇ shaˇ noeˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ law nmˇ˗aˬ, paˇ gʼoꞈ jawˇ leˇ nya˗eu meh.” (Heˬbyehˇ 11:15) Saˬlaˇ Uˇlaˆ meuˬ˗ahˇ nymˇ nymˇ ma˗ahˇ nui ma saˇ lehˆ ni ya jawˇ˗euˬ gaˇ shaˇ noeˬ law nmˇ˗aˬ, shaˇ noeˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maˬ shaˇ noeˬ˗aˬ. Kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ naˇ kʼah paw jaˆ yaꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nahˇ gʼoꞈ maˬ gʼoꞈ haw˗aˬ.

Aˬ yawꞈ nyaꞈ Kaˬnaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ oe keuˆ ngeh, dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ hawˇ˗eu mˇ myawˬ lawˬ muˇ tawˬ tawˬ˗ehˇ ahˬ laˇ nya˗eu Uˇpaˬlaˇ lawˇ baˬ loꞈ˗ehˇ huiˬ˗eu lawˇ baˬ maˬ jaˆ nga lehˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Kaˬnaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ mehꞈ˗eu shuꞈ˗eu jeˬ keuˆ le˗euˬ miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ gaˇ yawꞈ paˇ ya pawˇ˗iˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Saˬlaˇ teu deuˬ˗ahˇ dehˬ lehꞈ˗awˇ Aˬbyaˬhaˬ˗ahˇ Uˇlaˆ meuˬ˗ahˇ maˬ gʼoꞈ˗iˇ˗ehˇ maˬ juˬ ni maˬ jahˇ˗aˬ. Nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ Aˬbyaˬhaˬ nehˬ˗ehˇ laꞈ oˆ paw jaˆ˗eu Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ iˇ˗euˬ meh.

Saˬlaˇ naˇ aˇ gʼehˇ zawˇ˗ehˇ muiˬ˗eu miˇ neh, Aˬbyaˬhaˬ aˬ cawˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ sehꞈ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ lu geuꞈ gaˇ guˆ˗eu meh. Teu miˇ neh Saˬlaˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dmˇ ma bi geuꞈ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗euˬ sahˬ paˬ Paˬlawˇ Saˬlaˇ aˇ naˆ ni muiˬ˗eu lehˇ ya gaˬ ngeh, bi kuˇ laˬ˗iˇ˗euˬ meh. Tiˬ gaˇ saˇ˗i tiˬ gaˇ sehˬ gʼawˆ gʼawˆ gʼawˆ˗ehˇ ya jawˇ˗eu naˆ maˬ tseˇ sahˬ paˬ hawˇ nymˇ laꞈ kʼoeˇ˗aˬ, lmˇ boˬ ni nui ma saˇ lehˆ ni ya jawˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Saˬlaˇ saˇ lehˆ ni gʼeh˗eu dehꞈ ziˇ teu˗ahˇ tseˇ˗awˇ, Aˬbyaˬhaˬ˗ahˇ byehˇ dzeh˗eu lehˇ shaˇ noeˬ ngaˬ˗aˇ laˬ? Maˬ, maˬ shaˇ noeˬ˗aˬ. Aˬ yawꞈ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗awˇ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ gaˬ˗eu kʼaˬ dzeˇ zaˬ nehˬ˗ehˇ paˇ ya jawˇ kʼoꞈ˗euˬ meh.a

Yeˬhawˇbaˬ Aˬbyaˬhaˬ˗ahˇ huiˬ˗eu tsawˇ jeuˬ bi pyeuꞈ laˇ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ teu ngeh, Saˬlaˇ zaˬ maˬ jawˇ le˗euˬ miˇ neh, nui ma cawˆ˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Kaˬnaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu gʼawˬ mya kʼoꞈ byah laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ Saˬlaˇ˗ahˇ laꞈ sawˬ biꞈ˗euˬ meh. Saˬlaˇ 90 kʼoꞈ kʼawˆ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ zawˇ˗ehˇ geuꞈ mawꞈ˗eu aˬ li tiˬ li bi jawˇ le˗euˬ meh. Aˬ li teu li˗ahˇ Iˇtsaˆ lehˇ myahˇ nehˬ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Iˇtsaˆ lehˇ ehˇ˗eu dawˬ tsuiꞈ naˇ “uiˇ˗eu” lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Aˬbyaˬhaˬ hawˇ˗eu Saˬlaˇ aˬ li tiˬ li jawˇ le˗eu lehˇ ya siˬ ngeh, laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ uiˇ˗euˬ meh. Saˬlaˇ tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ neh zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jahˇ˗euˬ heu˗ahˇ ya gaˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ caw uiˇ tehꞈ˗a lehˇ jah˗eu meh.

Saˬlaˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li˗ahˇ ya cu huiˬ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ ngeh keuˆ ni ya dehꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗awˇ, zaˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw piˇ nehˬ nya˗eu aˬ ma tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Saˬlaˇ shiˇ ngeh keuˆ ni aˬ yawꞈ neh byehˇ yaꞈ˗euˬ saˇ lehˆ ni gʼeh˗eu dehꞈ ziˇ˗ahˇ nahˇ gʼoꞈ maˬ gʼoꞈ haw˗aˬ. Mehˬ hu paw jaˆ˗eu muiˬ dui dui-eu jeˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗euˬ meh. Saˬlaˇ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ yawˬ jeˬ na luꞈ byah laˇ jiˇ gaˇ maˬ ya mawˇ˗aˬ. Ehˇ kʼawꞈ mehˬ hu paw ya mawˇ˗eu yaw duˬ baw meh.

Jaˇliꞈ aˇ deuˆ heu deuˬ˗ahˇ gui:

• Aˇdahˬbeh˗eu 12:1-20; 15:18; 16:1, 2; 17:3-8, 15-19; 18:9-15; 20:1-17; 21:1-13

• Gʼaˬkʼehˇ 7:1-7

Ja sawˇ˗eu gʼaˇ duˬ:

Saˬlaˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu lehˇ aˬ joˆ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗eu nga?

Naꞈ suiˇ ni poˆ tseˇ

1. 1. Saˬlaˇ hawˇ˗eu Aˬbyaˬhaˬ aˬ da tiˬ da tehꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ ma maˬ duˇ leˇ˗a. Aˬ yawꞈ nyaꞈ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu teu bahˬ ngaˇ laˬ? (wp17.3-SI 12 ¶5, ehˇ lahˬ.)

   Dawˬ kʼoꞈ

2. 2. Uˇlaˆ meuˬ˗ahˇ neh oe doˆ ngeh, Saˬlaˇ aˬ jeˬ jeˇ ya byehˇ yaꞈ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya nga? (wp17.3-SI 13 ¶3–14 ¶2) (Aˇ baˇ 1)

   Dawˬ kʼoꞈ

   

   Photograph taken by courtesy of the British Museum

3. 3. Aˬbyaˬhaˬ Saˬlaˇ aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ ehˇ nehˬ ni laˆ zaꞈ taˬ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ nga? (wp17.3-SI 14 ¶6–15 ¶2)

   Dawˬ kʼoꞈ

4. 4. Saˬlaˇ nymˇ sahˇ aˬ da pyeuꞈ˗eu Aˬbyaˬhaˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu meh. Teu naˇ aˬ yawꞈ nui ma maˬ tsaˬ˗eu jeˬ jaˆ kʼawꞈ, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ ehˇ ni jawˇ gaˇ ehˇ mawꞈ nga laˬ? (g˗SI 1/08 29 ¶4-5) (Aˇ baˇ 2)

   Dawˬ kʼoꞈ

   

Aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗iˇ nya nga lehˇ shaˇ noeˬ

• Saˬlaˇ hawˇ˗eu Lawˇtaˬ˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ sheu cehˆ haw.

  • Aˬ yawꞈ nyaꞈ aˬ jeˬ duˇ leˇ˗eu nga? (Aˇdahˬbeh˗eu 12:1; 13:5-7; 19:12, 15)

    Dawˬ kʼoꞈ

  • Aˬ yawꞈ nyaꞈ aˬ jeˬ beu gaˇ˗eu nga? (Aˇdahˬbeh˗eu 19:17, 26; Luˇkaꞈ 17:28-32)

    Dawˬ kʼoꞈ

  • Aˬ dui aˬ yawꞈ nyaꞈ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu teu baˬ da neh pyeuꞈ laˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ nga?

    Dawˬ kʼoꞈ

• Saˬlaˇ aˇ gʼehˇ muiˬ dui dui˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ jiˇ smˇ muiˬ muiˬ dui dui˗eu meh. Nawˇ jiˇ aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya nga? (Dawˬdaˬ 31:30; 1 Tiˆmoˇseˬ 6:17-19)

  Dawˬ kʼoꞈ

• Saˬlaˇ˗euˬ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya nga? (Aˇ baˇ 3)

  Dawˬ kʼoꞈ

  

Naꞈ suiˇ ni shaˇ noeˬ

• Gaˇ kawˆ heu Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ngaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ nga?

  Dawˬ kʼoꞈ

• Gaˇ kawˆ heu miˇ shuiꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ nga?

  Dawˬ kʼoꞈ

• Saˬlaˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ ngeh ngaˇ aˬ jeˬ naˇ haˬ paˬ nga?

  Dawˬ kʼoꞈ

Haw lahˬ

Saˬlaˇ neh mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ jeˬ, zaˬ miˬ zaˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ nga laˬ? Kʼaˬ dzeˇ zaˬ deuˬ jiˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya nga?

Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui jah˗ahˇ dzaw geuꞈ—Saˬlaˇ (6:27)

Saˬlaˇ hawˇ˗eu Aˬbyaˬhaˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ yaw zeu aˬ joˆ˗ehˇ baw˗euˬ nga lehˇ haw.

“Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ miˬ lmˇ” aˬ mayh luꞈ bi nyehˆ (w23.05 24-25 ¶15-17)