Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh aˇ poeˬ taˬ baw˗eu nga?

1-2. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ iˬ baˇ heu naˇ, aˇ deuˆ 1-ahˇ pah mehˬ taˬ˗euˬ zaˬ guˬ zaˬ kʼoeˇ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu nga?

Smˇ muiˬ muiˬ dui dui˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ huiˬ laˇ˗euˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ mawˇ haw sheˇ. Tiˬ nah keuˆ laˇ ngeh zaˬ guˬ heu gʼaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da aˬ ma bi sehꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ ya gaˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ noeˬ shaˬ˗awˇ, nui ma cawˆ dui dui˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ teu naˆ maˬ tseˇ doeˇ˗eu dzaˇ˗i tiˬ kawˆ paˇ jaˆ˗eu meh. Teu naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da aˬ ma dziˇ dzoˆ gʼawˬ mya ni paˇ daˆ yaꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh. Zaˬ guˬ heu gʼaˬ naˇ, aˬ da aˬ ma neh biꞈ˗euˬ nymˇ dahˬ myawˬ gahˬ deuˬ maˬ za˗euˬ uˬ taꞈ, aˬ da aˬ ma neh paˇ daˆ yaꞈ˗euˬ dziˇ dzoˆ jiˇ paˇ ya tsoeˬ˗eu meh. Dziˇ dzoˆ yaw sahˇ deuˬ jiˇ, dziˇ dzoˆ caw kʼoꞈ dui dui˗eu meh. Dziˇ dzoˆ teu aˇ dzehˬ˗ehˇ paˇ daˆ taˬ˗euˬ miˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ ziˇ lah ni tsoeˬ kʼawꞈ maˬ tsoeˬ jiˇ coeˇ˗a.

² Aˬ dui tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ jiˇ zaˬ guˬ zaˬ teu gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ duˇ leˇ dui dui˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ aˬ da aˬ ma pyeuꞈ˗eu Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ byah kuꞈ˗awˇ muiˬ dui dui˗eu Baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ ya jawˇ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 1:27; 2:7-9) Aˬ yawꞈ nyaꞈ tiˬ jeˬ˗iˬ noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ maˬ jaˆ ni mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ iˬ baˇ mˇ˗euˬ miˇ neh yawˬ jeˬ na luꞈ paˇ laˇ jiˇ˗euˬ meh. Baˬlaˬdiˇsuˆ maˬ ehˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ maˬ ehˇ, ya smˇ˗iˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ tehꞈ˗ehˇ biꞈ taˬ yaꞈ nya˗euˬ nga? Jaˇliꞈ˗ahˇ “Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ baˬ da neh [Aˬdaˬ] miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ iˬ baˇ keuˆ le˗awˇ, iˬ baˇ kʼoeˇ baˬ da neh shiˇ˗eu jeˬ keuˆ le˗euˬ meh. Shiˇ˗eu jeˬ kʼoeˇ, tsawˇ haˬ zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ kʼoeˇ taˆ keuˆ le˗euˬ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 5:12) Aˬdaˬ neh aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ pyeuꞈ˗eu aˬ dui˗ahˇ biꞈ nehˬ yaꞈ˗euˬ jeˬ biˇ naˇ, shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ bi pyeuꞈ doˆ laˇ˗eu iˬ baˇ pyeuꞈ meh. Iˬ baˇ heu naˇ, tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ tsoeˬ tsehˆ jiˇ nya˗eu dziˇ dzoˆ kʼoeˇ nehˬ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu meh.—Ja ceuˬ 49:8.

3. Iˬ baˇ heu naˇ “dziˇ dzoˆ” nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu nga?

³ Yeˬsuˇ iˬ baˇ˗ahˇ “dziˇ dzoˆ” nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 6:12; Luˇkaꞈ 11:4) Aˬ dui iˬ baˇ mˇ ngeh tiˬ jawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dziˇ dzoˆ paˇ daˆ˗euˬ nehˬ˗ehˇ duˇ leˇ˗euˬ meh. Iˬ baˇ˗euˬ dziˇ dzoˆ teu tsoeˬ˗eu loˬ meh. Iˬ baˇ˗euˬ dziˇ dzoˆ teu tsoeˬ shuˇ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, shiˇ˗eu jeˬ heu tehꞈ meh.—Loˇmaˆ 6:7, 23.

4. (a) Tiˬ gʼaˬ gʼaˬ maˬ caw ba naˇ, iˬ baˇ zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˬ jeˬ pyeuꞈ iˇ˗eu nga? (Ja ceuˬ 49:7-9) (b) Iˬ baˇ lehˇ ehˇ˗eu dawˬ heu dawˬ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? (“Iˬ baˇ” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ haw.)

⁴ Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ neh laˆ smˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ dui za kʼoꞈ nya ngaˇ laˬ? Yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ neh nmˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ za kʼoꞈ nya˗a. (Ja ceuˬ 49:7-9-ahˇ gui.) Tiˬ gʼaˬ gʼaˬ maˬ caw ba naˇ, aˬ dui mehˬ hu paw noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ ehˇ, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, maˬ za nya˗a. Aˬ dui shiˇ˗awˇ neh tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ paˇ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ naˇ, aˬ dui˗euˬ shiˇ˗eu jeˬ˗aˬ, jeˬ zaˬ shiˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ paˇ beu gaˇ meh.—Dawˬtsoˆ 3:19; 2 Beˬtuˆluˆ 2:12.

5. Aˬ dui neh jeˬ biˇ za taˬ˗euˬ iˬ baˇ dziˇ dzoˆ tsoeˬ tsehˆ nehˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, nui gaˬ Aˬda aˬ jeˬ lehˬ hmˬ nehˬ˗euˬ nga? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

⁵ Uˬ soe dahˬ beh laˇ gaˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ zaˬ guˬ zaˬ teu gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ paˇ shaˇ noeˬ kʼoꞈ haw sheˇ. Nawˬ˗euˬ dziˇ dzoˆ dawˬ tawˆ luꞈ ngaˇ tsoeˬ kʼoꞈ nehˬ jiˇ ma lehˇ ehˇ˗eu baw leˬ tiˬ gʼaˬ doˆ laˇ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ paˬ nga? Aˬ yawꞈ teu˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ ha geuꞈ˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni Aˬdaˬ˗ahˇ neh aˬ dui neh za taˬ˗euˬ iˬ baˇ˗euˬ dziˇ dzoˆ tsoeˬ tsehˆ nehˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, nui gaˬ yaw sahˇ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ huiˬ dui dui˗eu laꞈ sawˬ lehˬ hmˬ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ “Miˬyehˇ miˇ tsaˬ zaˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ kʼawꞈ biꞈ nehˬ leꞈ˗euˬ meh. Zaˬmaˇ˗ahˇ kʼaˇ jah˗eu tsawˇ haˬ maˬ ya cawˆ˗iˇ˗eu uˬ taꞈ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za˗eu meh” lehˇ dzawˇ taˬ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 3:16) Laꞈ sawˬ heu hmˬ naˇ, iˬ baˇ dziˇ dzoˆ tsoeˬ tsehˆ nya˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ bi gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh.

6. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ dawˬ deuˬ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

⁶ Muiˬ˗eu laꞈ sawˬ heu baˬ da neh aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗awˇ iˬ baˇ˗euˬ dziˇ dzoˆ tsoeˬ tsehˆ nehˬ nya˗eu nga lehˇ ya siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ laˆ tsaˬ laˆ dzoeˇ kʼoꞈ˗eu, iˬ baˇ pyehˬ˗eu, ka kʼoꞈ˗eu, buˬ˗iˇ lawˇ˗iˇ˗eu, yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ lehˇ bi sawˇ˗eu, lehˇ ehˇ˗eu Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dawˬ heu deuˬ˗euˬ dawˬ tsuiꞈ˗ahˇ ja sawˇ ma. Aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ˗euˬ lehˇ ya siˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ neh iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ dui aˇ poeˬ taˬ baw nya dzehˬ laˇ˗eu meh.

Noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ: Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ kʼoꞈ˗eu

7. (a) Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ aˬ jeˬ jeˇ ya smˇ˗iˇ˗euˬ ngaˬ siˬ? (b) Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ˗euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ aˬ jeˬ loˬ dui dui luꞈ˗eu nga? (Loˇmaˆ 5:10, 11)

⁷ Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ aˇ poeˬ baw dui dui˗eu muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jiˇ cawˆ˗iˇ˗euˬ meh. Iˬ baˇ maˬ mˇ siˬ ngeh, aˬ yawꞈ nyaꞈ Miˬyehˇ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ ya jawˇ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 3:38) Iˬ baˇ mˇ ngeh tiˬ jawˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ Miˬyehˇ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ neh bi teh doˆ˗euˬ meh. Kʼoeˇ sawˇ miˇ tsa hawˇ˗eu zaˬ deuˬ baw˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 3:23, 24; 4:1) Aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ neh dehꞈ le˗euˬ zaˬ deuˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ Miˬyehˇ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tsawˇ haˬ maˬ pyeuꞈ˗a. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ pyeuꞈ˗eu aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ kʼoꞈ˗eu loˬ dui dui meh. (Loˇmaˆ 5:10, 11-ahˇ gui.) Yawˬ jeˬ yawˬ lehˇ ya ehˇ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu loˬ meh. Paˇ dmˬ tiˬ dmˬ˗ahˇ Gaˬliˇ˗euˬ dawˬ neh “tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ kʼoꞈ˗eu” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ heu naˇ, “muiˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ gaˇ neh cawˬ pyeuꞈ laˇ gaˇ” jiˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ naˇ, laˆ tsaˬ laˆ dzoeˇ kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ dahˬ beh˗euˬ gʼaˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ pyeuꞈ luꞈ˗eu heu meh. Tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga?

Lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ jeˬ: Iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ

8. (a) Iˬ baˇ pyehˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu jeˬ naˇ, aˬ jeˬ nga? (b) Tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ kʼoꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ nga?

⁸ Iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh iˬ baˇ zaˬ deuˬ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ bi tsaˬ bi dzoeˇ kʼoꞈ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬdaˬ baˬ da neh smˇ˗iˇ˗euˬ, cawˆ˗iˇ˗euˬ tiˬ jeˬ jeˬ˗ahˇ za kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, teu˗euˬ dah zaˇ tiˬ kawˆ di ni poeˬ˗eu tiˬ jeˬ jeˬ paˇ˗eu gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh. Gaˬliˇ Ka li zaˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ “iˬ baˇ pyehˬ˗eu” jeˬ nehˬ˗ehˇ dawˬ tsuiꞈ duˇ leˇ˗eu dawˬ˗ahˇ zmˬ taˬ˗euˬ meh. Teu naˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ kʼoꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗eu dawˬ heu pyeuꞈ meh. (Loˇmaˆ 3:25) Tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ kʼoꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗eu dawˬ teu naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ bi tsaˬ bi dzoeˇ leˇ kʼoꞈ˗awˇ, muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu gaˇ ma˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh.

9. Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ iˬ baˇ˗ahˇ pyehˬ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, tiˬ kʼehˇ laˇ kʼehˬ zmˬ tawˬ˗eu jeˬ aˬ jeˬ lehˬ hmˬ nehˬ˗euˬ nga?

⁹ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ iˬ baˇ˗ahˇ pyehˬ nehˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, hawˇ˗eu aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ tiˬ kʼehˇ laˇ kʼehˬ zmˬ tawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ lehˬ hmˬ nehˬ˗euˬ meh. Teu naˇ yawˬ kʼoꞈ na luꞈ iˬ baˇ sha dzeh˗eu aˇ nah jahˇ˗eu heu meh. Iˬ baˇ sha dzeh˗eu aˇ nah˗ahˇ piˇ ma yaw huiˬ gʼaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, jeˬ zaˬ lawˇ˗eu shehˇ˗eu meh. Jeˬ zaˬ heu naˇ, tsawˇ haˬ zaˬ naˆ maˬ tseˇ teˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh jeˬ zaˬ neh lawˇ˗euˬ shehˇ˗euˬ jeˬ heu naˇ, tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ iˬ baˇ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ maˬ yuˇ dzeh nehˬ jiˇ nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ ni kʼaˇ shaˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ kʼaˇ lawˇ kʼaˇ shehˇ˗eu kʼoeˇ keuˆ ni noeˬ poˆ noeˬ paˇ mˇ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 10:1-4) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, iˬ baˇ sha dzeh˗eu aˇ nah hawˇ˗eu yawˬ yamˬ yawˬ˗ahˇ jiˇ iˬ baˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ lawˇ˗eu shehˇ˗eu jeˬ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ mˇ˗eu meh. Teu naˇ aˬ dui˗euˬ iˬ baˇ huiˬ dui dui˗awˇ, tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ iˬ baˇ sha dzeh nehˬ nya˗eu lawˇ˗eu shehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ luꞈ˗eu lehˇ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ bi noeˬ mawˇ leˇ˗eu meh.

10. Tsawˇ haˬ˗euˬ iˬ baˇ˗ahˇ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ yuˇ dzeh nehˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ lehˬ hmˬ nehˬ˗euˬ nga?

¹⁰ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ iˬ baˇ˗ahˇ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ yuˇ dzeh tsehˆ tsehˆ nehˬ nya˗eu jeˬ lehˬ hmˬ nehˬ˗euˬ meh. Teu naˇ ‘tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni˗euˬ iˬ baˇ yuˇ dzeh˗eu gʼaˇ duˬ, Ka li˗euˬ gʼawˇ mawˇ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ lawˇ˗euˬ’ heu pyeuꞈ meh. (Heˬbyehˇ 9:28) Yeˬsuˇ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ neh lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, “tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ shiˇ dah” nehˬ˗eu lehˇ oe˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 20:28) Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ nga?

Ya biꞈ˗eu jeˬ: Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ

11. (a) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ nga? (b) Aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ tehꞈ˗ehˇ ka kʼoꞈ nehˬ nya˗eu nga?

¹¹ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ lehˇ ehˇ˗eu heu, iˬ baˇ bi pyehˬ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ ya biꞈ˗eu aˇ poeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh.a Yeˬhawˇbaˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ heu naˇ, smˇ˗iˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ za kʼoꞈ nya ni caw ba nehˬ nya˗eu meh lehˇ haw˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ nya˗eu nga? Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ byah kuꞈ˗eu dehꞈ ziˇ hawˇ˗eu mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ smˇ˗iˇ˗euˬ lehˇ taˬ ngehˇ. Teu miˇ neh ka kʼoꞈ˗eu jeˬ smˇ˗iˇ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ aˇ poeˬ tiˬ kawˆ di ni ya jaˆ˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 2:6) Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu ka kʼoꞈ˗eu jeˬ teu˗ahˇ (1) byah kuꞈ˗eu, (2) miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh nya˗eu, (3) nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ shiˇ dah nehˬ peuˬ˗eu, huiˬ loˆ laˇ˗euˬ zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ ya pyeuꞈ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ˗euˬ ziˇ neh tehꞈ˗ehˇ smˇ˗iˇ˗euˬ ziˇ˗ahˇ za kʼoꞈ nya meh.

12. Yeˬsuˇ aˬ jeˬ miˇ neh ka kʼoꞈ nya˗eu nga?

¹² Yeˬsuˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ nya˗euˬ gaˇ kawˆ 3 kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma. (1) Yeˬsuˇ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗awˇ, “aˬ yawꞈ iˬ baˇ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ mˇ haw˗aˬ.” (1 Beˬtuˆluˆ 2:22) (2) Yeˬsuˇ byah kuꞈ˗awˇ, iˬ baˇ maˬ ahˇ˗eu miˇ neh miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ nya. (3) Teu loꞈ˗ehˇ dehꞈ gʼeh nya˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ ziˇ teu aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ lawˇ nehˬ˗euˬ meh. (Heˬbyehˇ 10:9, 10) Byah kuꞈ˗eu Yeˬsuˇ naˇ, dahˬ beh˗euˬ Aˬdaˬ iˬ baˇ maˬ mˇ ngeh nehˬ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 15:45) Teu miˇ neh Yeˬsuˇ kamˇ shiˇ ngeh Aˬdaˬ neh laˆ smˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ zeuˇ kʼoꞈ nya˗eu meh. (Loˇmaˆ 5:19) Yeˬsuˇ˗aˬ, “aˇ saˬ saˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Aˬdaˬ” pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Aˬdaˬ neh laˆ smˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ zeuˇ kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ dzaˇ˗i tiˬ gʼaˬ lehˇ maˬ paˇ loˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ ziˇ lawˇ˗euˬ heu naˇ, “tiˬ poˆ lawˇ˗awˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ gmˬ˗eu lawˇ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu meh.”—Heˬbyehˇ 7:27; 10:12.

13. Iˬ baˇ sha dzeh˗eu jeˬ hawˇ˗eu ka kʼoꞈ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ˗eu nga?

¹³ Iˬ baˇ sha dzeh˗eu jeˬ hawˇ˗eu ka kʼoꞈ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ˗eu nga? Iˬ baˇ sha dzeh˗eu jeˬ heu naˇ, tsawˇ haˬ zaˬ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni Yeˬhawˇbaˬ neh lehˬ hmˬ nehˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ heu naˇ, tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, ya biꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ ehˇ˗eu meh. Aˇ poeˬ teu naˇ, aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ yoeˇ le˗euˬ aˇ poeˬ baw dui dui˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ shiˬ pyeuꞈ meh.—Eˇpeˇsu 1:7; Heˬbyehˇ 9:14.

Za˗euˬ jeˬ: Ya buˬ ya law˗iˇ˗awˇ Miˬyehˇ ha geuꞈ nehˬ laꞈ

14. Nymˬ˗mˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

¹⁴ Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ muiˬ˗eu jeˬ za˗euˬ nga? Za˗euˬ muiˬ˗eu jeˬ teu˗ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ dawˬ gʼawˬ mya jeˬ neh pah mehˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui dawˬ teu deuˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ˗euˬ miˇ neh aˬ jeˬ˗euˬ guiˬ lahˬ za˗euˬ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.

15-16. (a) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ ‘ya buˬ ya law˗iˇ˗eu’ heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? (b) Iˬ baˇ hawˇ˗eu shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh ya buˬ˗iˇ˗eu miˇ neh aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ laˇ˗eu nya?

¹⁵ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ bi buˬ bi law˗iˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, ka kʼoꞈ˗eu jeˬ baˬ da neh yaw bahˬ jeˬ˗ahˇ neh ya buˬ ya law˗iˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ “Naw maꞈ˗euˬ aˬ poeˬ aˬ bawˇ deuˬ˗euˬ ziˇ˗ahˇ neh dehꞈ ka leꞈ˗euˬ poeˬ sawˇ lawˬ maˬ baw˗eu yaw dehꞈ dehꞈ˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ naw maꞈ˗ahˇ bi buˬ bi law˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ geu jeˬ aˇ poeˬ biꞈ˗awˇ zeuˇ kʼoꞈ taˬ˗euˬ naw maꞈ siˬ nya meh. Pyuˇ hawˇ˗eu shuiˇ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu piˬ˗iˇ byoˆ˗iˇ nya˗eu jeˬ biꞈ˗awˇ zeuˇ kʼoꞈ taˬ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a. Maˇ byawꞈ maˇ naˇ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ baw˗eu yawˇ zaˬ˗ahˇ duˇ˗eu Ka li aˬ yawꞈ˗euˬ shiˬ lawˇ dah˗euˬ miˇ neh, aˇ poeˬ kʼaˆ dui dui˗eu jeˬ neh naw maꞈ˗ahˇ zeuˇ kʼoꞈ taˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.—1 Beˬtuˆluˆ 1:18, 19.

¹⁶ Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ baˬ da neh aˬ dui iˬ baˇ hawˇ˗eu shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh ya buˬ ya law˗iˇ˗euˬ ma. (Loˇmaˆ 5:21) Yeˬsuˇ˗euˬ aˇ poeˬ baw dui dui˗eu shiˬ yoeˇ le˗awˇ ya buˬ˗iˇ˗eu miˇ neh, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ guiˬ lahˬ dziˇ dzoˆ daˆ luꞈ nya lehˇ noeˬ laˇ miˇ˗a.—1 Gawˇliˬtu 15:22.

17-18. (a) Yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ lehˇ bi sawˇ˗euˬ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? (b) Yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ lehˇ bi sawˇ˗euˬ miˇ neh aˬ jeˬ˗euˬ guiˬ lahˬ za˗euˬ nga?

¹⁷ Yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ lehˇ bi ha geuꞈ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗euˬ iˬ baˇ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ siˆ dzeh nehˬ jiˇ˗awˇ, iˬ baˇ maˬ ahˇ˗eu lehˇ sawˇ gaˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ, yawˬ ha˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ mˇ bahˬ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ lehˇ sawˇ˗awˇ ha geuꞈ˗eu heu naˇ, aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ za geuˇ˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui˗euˬ iˬ baˇ˗ahˇ maˬ siˬ maˬ mawˇ˗eu miˇ neh kʼawꞈ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui iˬ baˇ sha dzeh˗eu jeˬ hawˇ˗eu ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jah˗eu miˇ neh Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗euˬ meh.—Loˇmaˆ 3:24; Gaˬlaˬtiˆ 2:16.

¹⁸ Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ lehˇ bi sawˇ˗euˬ miˇ neh aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu nga? Tiˬ deuˬ na˗aˬ, mˬ kʼoeˇ taˆ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ bi uˆ lahˇ leˇ˗eu lehˇ bi tseˇ˗awˇ Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. (Tiˇtuˆ 3:7; 1 Yoˇhaˬ 3:1) Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ iˬ baˇ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ pyehˬ nehˬ jiˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh tiˬ jawˇ˗iˬ iˬ baˇ maˬ mˇ haw˗euˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗awˇ, Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ nya˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ byah laˇ˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 8:1, 2, 30) Tiˬ deuˬ na naˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ laˇ˗euˬ meh. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ bi pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. (Yaˬkoˆ 2:21-23) Aˬmaˬgeˬdoˬ˗ahˇ yaw dehꞈ˗ehˇ ya buˬ ya law˗iˇ˗eu tsawˇ haˬ aˇ maꞈ deuˬ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ya puˬ haw kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Yoˇhaˬ 11:26) Shiˇ dzeuˇ˗euˬ “tsawˇ muiˬ” hawˇ˗eu “tsawˇ doeˇ” deuˬ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 24:15; Yoˇhaˬ 5:28, 29) Uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ “Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ deuˬ˗euˬ buˬ˗iˇ˗eu yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ˗ahˇ za tehꞈ˗a.” (Loˇmaˆ 8:21, Yaw shawˇ Yehˇ boꞈ 2018) Aˬ dui mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ kʼoꞈ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ noeˬ tmˬ dui dui˗awˇ loꞈ luꞈ˗eu ma. Heu naˇ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ neh za˗euˬ muiˬ dui dui˗eu guiˬ lahˬ tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh.

19. Aˬ dui˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ joˆ˗ehˇ paˇ˗iˇ˗euˬ nga? (“Aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ muiˬ˗eu nga?” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ haw.)

¹⁹ Yawˬ jeˬ na luꞈ smˇ jiˇ˗euˬ uˬ taꞈ, ziˇ lah ni tsoeˬ kʼawꞈ maˬ tsoeˬ jiˇ nya˗eu dziˇ dzoˆ jeˬ biˇ za˗euˬ aˬ li zaˬ guˬ teu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ aˬ dui duˇ leˇ˗eu nmˇ ngeuˇ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui˗euˬ gaˇ kawˆ naˇ Yeˬhawˇbaˬ neh lehˬ hmˬ nehˬ˗euˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu ka kʼoꞈ˗eu jeˬ baˬ da neh paˇ˗iˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ Ka li˗ahˇ jah˗eu deuˬ iˬ baˇ hawˇ˗eu shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh buˬ˗iˇ nya˗eu meh. Iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ za˗eu meh. Tiˬ jawˇ˗iˬ iˬ baˇ maˬ mˇ haw˗euˬ loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ˗iˇ˗eu meh. Za˗euˬ kʼaˇ muiˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ nymˬ˗mˇ mi naˆ˗ehˇ mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ za nya˗eu heu meh.

20. Aˬ dui nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗eu nga?

²⁰ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ neh aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, aˬ dui˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ guiˬ lahˬ huiˬ mawꞈ dui dui laˇ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 5:15) Aˬ yawꞈ nyaꞈ da zaˬ maˬ caw ba law nmˇ˗aˬ, aˬ dui tiˬ jeˬ˗iˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ˗a. Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ˗euˬ baˬ da neh aˬ dui aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ aˬ jeˬ muiˬ˗eu jeˬ za˗euˬ nga? Aˬ dui gaˇ kawˆ heu˗ahˇ nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma.