Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ

1. Baˬbuˇloˬ˗ahˇ zaˬ kʼaˆ geuꞈ iˇ˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

Baˬbuˇloˬ˗ahˇ bi nyehꞈ gʼeh˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ jawˇ kʼahˬ bi laˆ cawˆ jiˇ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha hawˇ˗eu poeˬ piˬ deuˬ neh mˇ˗euˬ iˬ baˇ baˬ da neh yawˬ ha˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ neh ya doˆ˗iˇ˗awˇ, aˬ cawˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ bi sha gʼeh˗euˬ meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 36:15, 16, 20, 21) Aˬ yawꞈ maꞈ Baˬbuˇloˬ˗ahˇ zaˬ kʼaˆ loꞈ˗ehˇ bi nyehꞈ gʼeh˗euˬ kʼawꞈ, gʼawˬ myahˇ tiˬ saˆ yawˬ ha˗euˬ nui kʼahˇ nui loˆ geuꞈ geuꞈ˗ehˇ ya dehꞈ˗euˬ meh. (Yeˬlaˬmiˇ 29:4-7) Aˬ jeˬ lehˇ ehˇ kʼawꞈ, zaˬ kʼaˆ˗euˬ dehꞈ ziˇ heu naˇ yaw awˬ nmˇ maˬ ngeuˇ˗a. Gʼeh nya nmˇ aˬ yawꞈ maꞈ teu loꞈ˗ehˇ maˬ pyeuꞈ mawꞈ˗a. Zaˬ kʼaˆ ya geuꞈ˗iˇ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ “Baˬbuˇloˬ lawˇ baˬ dawˬ peh nga maꞈ nuiˇ˗awˇ, Ziˇoˬ meuˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ tsawˇ ngoeˇ ngoeˇ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 137:1) Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ gʼaˬ baˬ luꞈ˗awˇ, gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ luꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ gʼaˬ aˬ gaˇ neh za nya˗eu nga?

2-3. (a) Zaˬ kʼaˆ geuꞈ iˇ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ mˇ nehˬ˗euˬ nga? (b) Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗eu nga?

² Yeˬhawˇbaˬ˗aˬ, “yawˬ jeˬ na luꞈ ngehˬ gʼeh dah teˬ nehˬ laꞈ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu meh.” (2 Gawˇliˬtu 1:3) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ mawꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ zaˬ kʼaˆ tiˬ gʼaˬ na noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ gʼoꞈ kʼoꞈ laˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 59:20) Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ zaˬ kʼaˆ geuꞈ iˇ˗eu 100 kʼoꞈ dzehˬ ni ca ngeh neh, bawˇlawˇpeh Iˇsaˬyaˇ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ sheuˬ gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ Jaˇliꞈ tiˬ dmˬ bi boꞈ˗euˬ meh. Teu dmˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ naˇ Iˇsaˬyaˇ lehˇ kuˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh bi boꞈ˗euˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ zaˬ kʼaˆ geuꞈ˗iˇ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh meh. Iˇsaˬyaˇ “‘Ngaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗oˇ, nui saˇ za˗awˬ. Nui saˇ za˗awˬ’ lehˇ naw maꞈ˗euˬ Miˬyehˇ ehˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.—Iˇsaˬyaˇ 40:1.

³ Zaˬ kʼaˆ ya geuꞈ iˇ˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ teu deuˬ loꞈ˗ehˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui jiˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ loˬ˗eu aˇ yamˬ lehˇ baw˗eu meh. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ zaˬ kʼaˆ geuꞈ iˇ˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ teu deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ 3 kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma. (1) Noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗eu deuˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ, (2) aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ, (3) aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬ bi guˆ ni caw ba nehˬ. Aˬ dui heu 3 kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ngeh, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh kamˬ taˬ˗euˬ jeˬ heu˗ahˇ neh aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za nya˗eu nga lehˇ haw.

Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ iˬ baˇ pyehˬ

4. Yeˬhawˇbaˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga? (Iˇsaˬyaˇ 55:7)

⁴ Yeˬhawˇbaˬ˗aˬ, “gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu Aˬda pyeuꞈ”˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 1:3) Yeˬhawˇbaˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu˗ahˇ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ noeˬ poˆ noeˬ paˇ ngeh, iˬ baˇ pyehˬ nehˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ ngeh, mˇ mawˇ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 55:7-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ “Ngaˬ˗euˬ nui gaˬ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ, nawˬ˗ahˇ bi mawˇ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 54:8) Aˬ yawꞈ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗eu nga? Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ yawˬ ha neh mˇ˗euˬ jeˬ baˬ da neh ya shaˬ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ Baˬbuˇloˬ˗ahˇ zaˬ kʼaˆ aˬ myah luꞈ ya pyeuꞈ gʼeh˗eu maˬ ngeuˇ˗a lehˇ Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 40:2) Dawˬ heu naˇ, noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu yaw duˬ baw meh.

5. Yeˬhawˇbaˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh zaˬ kʼaˆ pyeuꞈ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ naˆ maˬ tseˇ guiˬ lahˬ huiˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

⁵ Ya siˬ˗euˬ jeˬ. Yeˬhawˇbaˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗euˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui ngehˬ˗ehˇ dzehˬ gaˇ hu˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ naˆ maˬ tseˇ guiˬ lahˬ huiˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya jeˬ jaˆ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jeˇ mˇ yaꞈ˗euˬ lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu miˇ neh ma. Iˇsaˬyaˇ neh maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ gʼawˬ mya yaˇ kʼoꞈ byah laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ gaˬ dui dui˗eu Zaˬmaˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ bi oe˗euˬ meh. Teu naˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗euˬ iˬ baˇ zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗eu gʼaˇ duˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ meh. Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ baˬ da neh iˬ baˇ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ “siˆ dzeh nehˬ” jiˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 3:19, Yaw shawˇ Yehˇboꞈ 2018; Iˇsaˬyaˇ 1:18; Eˇpeˇsu 1:7) Yeˬhawˇbaˬ naˇ, maˇ diˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ, iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ ngaˇ.

6. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ ngeh aˬ jeˬ muiˬ˗eu jeˬ za˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁶ Iˬ baˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ nui ma maˬ saˇ maˇ saˇ˗ehˇ gʼeh luꞈ siˬ naˇ, Iˇsaˬyaˇ 55:7 laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ nawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Yawˬ ha neh mˇ lehˬ˗euˬ jeˬ baˬ da neh shaˬ zahˬ ya tahˬ puˬ luꞈ siˬ naˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ meh. Yawˬ ha˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ ja doˆ˗awˇ, iˬ baˇ maˬ paˇ mˇ ni dehꞈ daˆ leꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ shaw naˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ maˬ paˇ noeˬ taˬ meh. (Yeˬlaˬmiˇ 31:34 nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ.) Yeˬhawˇbaˬ maˬ noeˬ taˬ naˇ, aˬ dui jiˇ shaˇ noeˬ paˬ˗ehˇ maˬ paˇ gʼeh meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi, dzeuˇ laꞈ ngeh aˬ dui aˬ jeˬ mˇ˗euˬ naˆ maˬ tseˇ, nymˬ˗mˇ mˇ luꞈ˗eu jeˬ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu meh. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 33:14-16) Kʼoeˇ naˇ, miˇ shuiꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ yaw lehˬ baˬ da neh pyeuꞈ laˇ˗euˬ shaˬ zahˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˆ byoˆ jiˇ nehˬ tsehˆ tsehˆ˗eu meh.

7. Aˬ dui huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ˗euˬ naˇ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗iˇ ni aˬ jeˬ laˆ noeˬ nehˬ˗eu nga?

⁷ Iˬ baˇ laˆ zaꞈ taˬ˗euˬ miˇ neh nui ma maˬ saˇ maˇ saˇ˗ehˇ gʼeh naˇ, aˬ jeˬ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ caw ba˗eu jeˬ shaˇ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Yaˬkoˆ 5:14, 15) Iˬ baˇ ja doˆ˗awˇ caw ba˗eu jeˬ shaˇ˗eu heu naˇ, yaw awˬ gaˇ kawˆ maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ meh, caw ba nehˬ mawꞈ meh, lehˇ noeˬ taˬ naˇ, maˇ diˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ mawꞈ naˇ, sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ caw ba˗eu jeˬ shaˇ˗eu meh. Mehˇ nmˇ Aˇteuˬ˗euˬ a gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ nehˬ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ tiˬ kʼoꞈ ehˇ gʼaˬ ni maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ biˬdiˬoˬ deuˬ haw˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ siˬ nya˗eu nui ma shawˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ dawˬ mehˬ mehˬ gaˇ ya gaˬ ngeh ngaˇ ngaˬ˗euˬ miˬ zaˬ hawˇ˗eu sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ ja doˆ nehˬ˗euˬ ma. Ngaˬ˗euˬ nui ma teu ngeh hawˇ˗eu saˇ laˇ nyaˬ siˬ. Ehˇ kʼawꞈ ngaˬ˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ heu ngaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ laˇ nya siˬ. Sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ ngaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ maˬ byehˇ dzeh˗a lehˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu meh. Miˬyehˇ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh mehˬ nehˬ nga lehˇ ehˇ˗eu meh. Sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ neh ehˇ˗euˬ dawˬ teu ngaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw laˇ nya. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ maˇ diˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ ngaˇ lehˇ jah ziꞈ laˇ nyaˬ.” Nymˬ˗mˇ iˬ nah Aˇteuˬ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ laˇ˗awˇ, aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ jiˇ pyeuꞈ laˇ shaw˗euˬ meh. Aˬ dui mˇ bahˬ˗euˬ kʼawꞈ maˇ diˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ naˇ, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ meh.

Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ

8. (a) Zaˬ kʼaˆ geuꞈ iˇ˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu nga? (b) Iˇsaˬyaˇ 40:29-31-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, noeˬ tmˬ˗eu jeˬ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu nga?

⁸ Tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ myaˆ neh haw ngeh, zaˬ kʼaˆ geuꞈ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ yawˬ ha˗euˬ jawˇ kʼahˬ˗ahˇ ya gʼoꞈ iˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ gaˇ duˇ˗eu meh. Teu ngeh miˇ tsaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu baoˬ jaˆ˗eu Baˬbuˇloˬ zaˬ kʼaˆ deuˬ˗ahˇ pyehˬ nehˬ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ lehˇ maˬ jaˆ˗a. (Iˇsaˬyaˇ 14:17) Ehˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu meh. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ zaˬ kʼaˆ geuꞈ gaˇ neh bi buˬ˗iˇ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ meh. Miˬyehˇ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ maˬ bi byah laˇ ni tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ laˆ tsoeˬ nya˗a. (Iˇsaˬyaˇ 44:26; 55:12) Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi Baˬbuˇloˬ˗aˬ, kʼaˬ lehˇ loꞈ˗ehˇ tehꞈ meh. (Iˇsaˬyaˇ 40:15) Kʼaˬ lehˇ teu naˇ yaw awˬ˗ehˇ baw dzeh jiˇ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ zaˬ kʼaˆ geuꞈ luꞈ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ heu jiˇ teu loꞈ˗ehˇ awˬ˗eu meh. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ, Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ gʼaˬ za˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Iˇsaˬyaˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe˗eu tsawˇ haˬ deuˬ, gʼaˬ yaw shuiꞈ paˇ ahˇ laˇ˗eu meh” lehˇ jiˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 40:29-31-ahˇ gui.) Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗awˇ, “kʼaˬ dzeˇ zaw˗eu loꞈ˗ehˇ aˬ yawꞈ maꞈ tuˇ laˇ” nya˗eu meh.

9. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ maˇ diˇ byah laˇ meh lehˇ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ jeˬ baˬ da neh jah ziꞈ nya nga siˬ?

⁹ Yeˬhawˇbaˬ zaˬ kʼaˆ geuꞈ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ maˇ diˇ byah laˇ meh lehˇ jah ziꞈ coeˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Byah laˇ dzeuˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ maꞈ Aˬshuˇliˆ tsawˇ haˬ deuˬ, laꞈ taˆ paw˗euˬ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ 10 jeuˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ˗awˇ nyehꞈ gʼeh˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 8:4) Baˬbuˇloˬ deuˬ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ laˆ cawˆ˗awˇ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ nyehꞈ gʼeh gaˇ jiˇ ya mawˇ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 39:5-7) Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ saˇ ka laꞈ kʼoeˇ sahˬ paˬ Zeˬdaˬkiˇ˗ahˇ myaˆ nuiˆ kʼeuꞈ doˆ˗awˇ, Baˬbuˇloˬ˗ahˇ nyehꞈ gʼeh gaˇ jiˇ ya mawˇ˗euˬ meh. (Yeˬlaˬmiˇ 39:7; Yeˬsaˬgeˬlaˇ 12:12, 13) Yeˬhawˇbaˬ neh kʼaˇ ehˇ taˬ˗euˬ jeˬ maˇ diˇ byah laˇ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 42:9; 46:10) Teu miˇ neh Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh bi buˬ bi law˗iˇ ma lehˇ ehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ jah ziꞈ leˇ˗euˬ yaw duˬ baw meh.

10. Aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ ziꞈ dah ni jaˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹⁰ Ya siˬ˗euˬ jeˬ. Aˬ dui gʼaˬ baˬ ngeh mehˬ hu paw˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ nui saˇ bi za˗awˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ nya˗eu meh. Aˬ dui doeˇ dui dui˗eu saˇ ka˗ahˇ ya dehꞈ luꞈ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, baoˬ jaˆ˗eu muiˇ˗eu deuˬ laˆ tsoeˬ laˇ gaˇ jiˇ ya daˬ luꞈ˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui gʼaˬ maˬ baˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ muiˬ dui dui˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ miˇ neh ma. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ teu naˇ, aˬ dui miˇ shuiꞈ˗ahˇ guˆ˗eu jeˬ maˬ jaˆ ni laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ya dehꞈ gʼeh˗eu heu meh. Aˬ dui noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu bya cehˆ ni ya bi jaˆ˗eu meh. Bya cehˆ ni maˬ bi jaˆ naˇ, aˬ dui muiˬ dui dui˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ muˇ luˇ kaˬ laˬ˗ehˇ gʼeh˗eu laˇ gʼoˆ zaˬ˗ahˇ neh haw doˆ gʼeh gaˇ duˇ˗eu meh. Muˇ luˇ kaˬ laˬ˗ehˇ gʼeh˗eu laˇ gʼoˆ zaˬ “laˆ shawˇ” gaˇ duˇ˗eu, noeˬ tmˬ˗eu jeˬ bya cehˆ ni bi jaˆ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? Miˇ shuiꞈ˗ahˇ dehꞈ˗eu dehꞈ ziˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ aˇ yamˬ zmˬ˗awˇ noeˬ mawˇ haw. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu sahˬ boꞈ deuˬ gui˗awˇ, teu nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu biˬdiˬoˬ hawˇ˗eu dawˬ caˇ deuˬ jiˇ ya haw, ya naˇ haˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui bi byah laˇ mawꞈ dui dui laˇ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ ya dzawˇ nehˬ˗eu meh.

11. Kʼaˆ˗eu naˇ gawˇ naˇ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ gʼaˬ ahˇ kʼoꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹¹ Kʼaˆ˗eu naˇ gawˇ naˇ˗eu mehˇ nmˇ Jaw˗iˬ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu, gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi ahˇ kʼoꞈ laˇ˗euˬ nga lehˇ haw ma. Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ gʼoˆ shaw nehˬ meh lehˇ jah˗eu miˇ neh, shaˬ˗eu zahˬ˗eu jeˬ maˬ kamˬ daˬ coeˇ ni pyeuꞈ laˇ ngeh, dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ jiˇ˗eu ma. Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ ‘huiˬ dui dui˗eu baoˬ’ biꞈ nehˬ gaˇ duˇ nya.” (2 Gawˇliˬtu 4:7) Kʼoeˇ naˇ, mehˇ nmˇ heu gʼaˬ miˇ shuiꞈ˗ahˇ “tiˬ gʼaˬ˗iˬ naˇ˗eu gawˇ˗eu maˬ baw”˗a lehˇ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 33:24) Teu gaˇ duˇ ni, aˬ dui jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ dzawˇ nehˬ naˇ, noeˬ tmˬ˗eu jeˬ bya cehˆ ni bi jaˆ naˇ, shiˬ keuˇ ni gʼaˬ ahˇ kʼoꞈ laˇ˗eu meh.

12. Aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˇ diˇ byah laˇ meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah ziꞈ nya˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹² Yeˬhawˇbaˬ zaˬ kʼaˆ geuꞈ iˇ˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ jah ziꞈ coeˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ dui˗ahˇ jiˇ caw ba nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui˗euˬ saˇ ka˗ahˇ byah laˇ taˬ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui “gʼaˬ ahˇ˗eu miˇ kʼahˬ pyeuꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ, gʼaˬ baˬ˗eu miˇ kʼahˬ kʼawꞈ pyeuꞈ˗eu” miˇ tsaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu baoˬ jaˆ˗eu Eˬgaˬlamˬ hawˇ˗eu Aˬmeˬliˇkaˬ˗ahˇ aˬ dui ya mawˇ˗eu ma. (Daˬyeˬlaˇ 2:42, 43) Nymˬ˗mˇ aˬ dui “miˇ luˆ luˆ˗eu jeˬ, yawˬ gaˇ na luꞈ keuˆ le” taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ya gaˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ “miˇ tsaˬ tahˬ kʼawˇ heu doe ni” tsawˇ jeuˬ yawˬ jeuˬ na luꞈ jawˇ gaˇ tsaꞈ gaˬ luꞈ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 24:7, 14) Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ heu deuˬ hawˇ˗eu nui deuˬ jiˇ byah laˇ˗euˬ gaˇ ya mawˇ˗eu miˇ neh, aˬ dui mehˬ hu paw˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu jiˇ maˇ diˇ byah laˇ meh lehˇ jah ziꞈ nya meh.

Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ maˬ bi guˆ ni caw ba nehˬ

13. (a) Ya buˬ˗iˇ˗eu peh laˇ ngeh Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ jeˬ ya puˬ˗eu nga? (b) Iˇsaˬyaˇ 41:10-13-ahˇ haw ngeh, zaˬ kʼaˆ geuꞈ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ nehˬ˗eu nga?

¹³ Yeˬhawˇbaˬ zaˬ kʼaˆ geuꞈ iˇ˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ ya buˬ˗iˇ˗eu ngehˬ˗ehˇ peh laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ shaˬ zahˬ ya puˬ meh lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ sahˬ paˬ tiˬ gʼaˬ Baˬbuˇloˬ˗euˬ tiˬ jawˬ jaˆ˗eu meuˬ deuˬ˗ahˇ yuˇ geuꞈ˗awˇ, huiˬ dui dui˗eu Baˬbuˇloˬ˗ahˇ jiˇ yuˇ geuꞈ laˇ meh lehˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 41:2-5) Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ guˆ˗eu loˬ ngaˇ laˬ? Yeˬhawˇbaˬ maˬ keuˆ laˇ mi naˆ˗ehˇ gʼawˬ mya kʼoꞈ ca ngeh neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “Taˬ guˆ. Ngaˇ nawˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ ma. Ngaˇ naw maꞈ˗euˬ Miˬyehˇ ngeuˇ ma” lehˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 41:10-13-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ “Ngaˇ naw maꞈ˗euˬ Miˬyehˇ ngeuˇ ma” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ uˬ duˬ ya tahˬ meh lehˇ siˬ nya luꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ bi tahˬ˗eu gʼaˇ duˬ saˇ tiˇ biꞈ luꞈ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a. Heu naˇ aˬ yawꞈ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ ma lehˇ ehˇ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, mehˬ hu paw jiˇ jawˇ daˆ leꞈ ma lehˇ bi jah ziꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Ja ceuˬ 118:6.

14. Zaˬ kʼaˆ geuꞈ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ maˬ bi guˆ˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ paˇ jahˇ ngaˬ siˬ?

¹⁴ Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ zaˬ kʼaˆ geuꞈ iˇ˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ maˬ bi guˆ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ dui dui maˬ baw˗eu baoˬ hawˇ˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ bi shaˇ noeˬ˗eu heu neh jiˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mˬ taˆ baꞈ leuˇ˗awˇ haw lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ guiˇ deuˬ˗ahˇ beh˗euˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, aˬ guiˇ yawˬ siˬ na luꞈ˗ahˇ tsawˇ myahˇ myahˇ nehˬ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 40:25-28) Aˬ yawꞈ aˬ guiˇ yawˬ siˬ na luꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ siˬ nya naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ jiˇ siˬ nya˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ yawꞈ aˬ guiˇ deuˬ˗ahˇ beh˗eu baoˬ ahˇ naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ nya˗eu baoˬ ahˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Teu miˇ neh zaˬ kʼaˆ pyeuꞈ˗iˇ˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ guˆ˗eu maˬ loˬ˗a.

15. Yeˬhawˇbaˬ zaˬ kʼaˆ geuꞈ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ mehˬ hu paw keuˆ le˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ nga?

¹⁵ Yeˬhawˇbaˬ zaˬ kʼaˆ pyeuꞈ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ mehˬ hu paw ya puˬ˗eu gʼaˇ duˬ jiˇ lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Iˇsaˬyaˇ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ “kuˆ lawˆ˗ahˇ uˇ leˇ˗awˇ laˇ gʼoˆ kaꞈ tehˬ˗awˬ. Miˬyehˇ nui ma pehˇ˗eu jeˬ iˇ dzeuˇ ngeh keuˆ ni, dzuˇ zaꞈ˗awˇ jawˇ tawˬ˗awˬ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 26:20) Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ nui noeˬ nui duˇ teu˗ahˇ sahˬ paˬ Guˇluˆ, Baˬbuˇloˬ˗ahˇ deuˆ laˇ ngeh mˇ caw˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Gaˇ hu˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ˗eu Gaˬliˇ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ “Baˬbuˇloˬ˗ahˇ deuˆ laˇ ngeh, sahˬ paˬ Guˇluˆ iˇ kahˇ laꞈ nyiˇ jawˇ˗eu yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ sehꞈ dzeh jiˇ lehˇ dawˬ biꞈ ngaˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ, Baˬbuˇloˬ meuˬ zaˬ deuˬ aˇ naˆ ni guˆ paˬ nga. Ehˇ kʼawꞈ zaˬ kʼaˆ pyeuꞈ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh sheuˬ hehˇ nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ caw teh˗eu miˇ neh ya buˬ˗iˇ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh.

16. Aˬ dui mehˬ hu paw pyeuꞈ laˇ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ dzehˬ dzeuˇ ni guˆ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁶ Ya siˬ˗euˬ jeˬ. Aˬ dui gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ ya puˬ˗eu lehˇ gʼeh˗eu meh. Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu shaˬ zahˬ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ pyeuꞈ laˇ haw˗aˬ siˬ. Huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ dahˬ beh laˇ ngeh, miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ tsawˬ guˆ˗iˇ dui dui nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ naˇ maˬ tsawˬ guˆ˗iˇ˗a. Teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh ma. Aˬ dui ziꞈ dah ni ya yawꞈ˗eu meh. Miˬyehˇ “[aˬ dui]˗ahˇ ka kʼoꞈ le˗eu aˇ yamˬ peh laˇ˗euˬ meh.” (Luˇkaꞈ 21:28) Aˬ dui miˇ kʼahˬ deuˬ gm leˇ˗euˬ aˇ maꞈ deuˬ deuˆ laˇ ngeh kʼawꞈ ziꞈ dah ni yawꞈ nya˗eu ma. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ zmˬ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗eu meh. Buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu sheuˬ hehˇ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu sheuˬ hehˇ˗eu jeˬ biꞈ˗eu nga lehˇ aˬ dui ya haw daˆ leꞈ˗eu meh. Aˇ muˇ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ biꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu miˇ neh “kuˆ lawˆ” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˇ muˇ˗ahˇ ehˇ keuˆ mawꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˇ muˇ˗ahˇ neh laˇ˗euˬ sheuˬ hehˇ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗eu meh. Mehˬ hu paw pyeuꞈ laˇ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ lehˬ hmˬ taˬ nya˗eu nga? Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ dawˬ peh jawˇ˗awˇ yaw gʼoeˇ yaw gaˬ gaˬ˗ehˇ ya jawˇ˗eu meh. Aˇ maꞈ aˇ muˇ neh sheuˬ hehˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ caw teh˗eu gʼaˇ duˬ ya lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗eu meh. Aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ uˬ duˬ pyeuꞈ˗awˇ sheuˬ hehˇ luꞈ meh lehˇ ya jah ziꞈ˗eu meh.—Heˬbyehˇ 10:24, 25; 13:17.

17. Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ za nya˗eu nga?

¹⁷ Baˬbuˇloˬ˗ahˇ jawˇ˗eu zaˬ kʼaˆ geuꞈ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ ngehˬ gʼeh nehˬ˗euˬ meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui˗ahˇ jiˇ aˬ yawꞈ gʼaˬ biꞈ˗awˇ, ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu meh. Teu miˇ neh mehˬ hu paw aˬ jeˬ keuˆ le˗eu maˬ kaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼaˬ shaˇ. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jah ziꞈ˗awˇ, noeˬ tmˬ˗eu jeˬ bya cehˆ ni bi jaˆ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu miˇ neh aˬ dui tiˬ jeˬ˗ahˇ˗iˬ guˆ˗eu maˬ loˬ˗a lehˇ noeˬ taˬ.