Dzaw˗eu gaˇ kawˆ 28
Dawˬ caˇ 88 Nawˬ˗euˬ gaˇ ma mehˬ nehˬ laꞈ
Nui noeˬ nui duˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya shaˇ˗eu nga?
“Aˬ cawˬ mehˬ gaˇ naˇ haˬ geuꞈ˗eu deuˬ tsawˇ gahˇ za˗eu meh.”—Dawˬdaˬ 13:10.
Yaw muiˬ˗ehˇ ya haw˗eu tsahˇ
Nui noeˬ nui duˇ za ngeh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ za˗eu g’aˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?
1. Aˬ dui gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya˗eu g’aˇ duˬ hawˇ˗eu mˇ pyeuꞈ nya˗eu g’aˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? (Dawˬdaˬ 13:10; 15:22)
Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ mawꞈ˗eu ma. Gaˇ kawˆ deuˬ mˇ pyeuꞈ mawꞈ˗eu ma. Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ jahˇ nya˗eu g’aˇ duˬ, aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu lehˇ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.—Dawˬdaˬ 13:10; 15:22-ahˇ gui.
2. Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ nga?
2 Aˬ dui˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ yaw muiˬ˗ehˇ biꞈ nehˬ nya˗eu g’aˬ naˇ, mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ “Ngaˬ˗euˬ myaˆ nuiˆ haw piˇ nehˬ ma” lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 32:8) Heu deuˆ˗ahˇ haw ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ g’aˬ ni, aˬ dui˗ahˇ nui ma ahˇ˗eu laꞈ k’oeˇ haw luꞈ˗awˇ, nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw nya ni caw ba nehˬ mawꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.
3. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ k’oeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?
3 Aˬ dui heu kawˆ laꞈ k’oeˇ (1) nui noeˬ nui duˇ za ngeh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu g’aˇ duˬ, aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ g’ehˇ ya ahˇ˗eu nga? (2) Aˬ dui˗ahˇ muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ nehˬ nya˗eu naˇ, aˬ geu deuˬ nga? (3) Aˬ dui nui noeˬ nui duˇ poˆ luꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga? (4) Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ dah zaˇ aˬ cawˬ neh aˬ jeˬ miˇ neh maˬ ya bi noeˬ tsehˆ dah˗eu nga? lehˇ naˇ haˬ˗eu jeˬ heu oeˬ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma.
Aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ g’ehˇ ya ahˇ˗eu nga?
4. Nui noeˬ nui duˇ za ngeh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za mawꞈ naˇ, aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ g’ehˇ ya ahˇ˗eu nga?
4 Aˬ dui nui noeˬ nui duˇ za ngeh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu g’aˇ duˬ, taˬ aw˗awˇ dui dui baw˗eu jeˬ ya jaˆ˗eu meh. Aˬ dui yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ siˬ nya jiˇ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Maˬ puˬ maˬ mˇ haw˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ ya noeˬ tsehˆ ngeh yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya˗eu g’aˇ duˬ, aˬ cawˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ jiˇ loˬ meh lehˇ ya ha geuꞈ˗eu meh. Aˬ dui laꞈ k’oeˇ taˬ aw˗eu jeˬ hawˇ˗eu dui dui baw˗eu jeˬ maˬ ahˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ maˬ caw ba nya˗a. K’oeˇ naˇ iˇ cuꞈ k’aˬ lo˗ahˇ maˬ yoeˇ ahˇ nya˗eu loꞈ˗ehˇ, Jaˇliꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ jiˇ aˬ dui˗euˬ nui ma laꞈ k’oeˇ maˬ˗iˇ ahˇ nya˗a. (Miˇkaˬ 6:8; 1 Beˬtuˆluˆ 5:5) Aˬ dui laꞈ k’oeˇ taˬ aw˗eu jeˬ hawˇ˗eu dui dui baw˗eu jeˬ ahˇ naˇ, Jaˇliꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ yaw kawˇ maˇ˗ehˇ iˇ ahˇ nya˗awˇ, gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu meh.
5. Daˬbiˇ˗ahˇ nui ma huiˬ˗eu tiˬ g’aˬ bi pyeuꞈ laˇ nya˗eu aˬ jeˬ jeˇ jaˆ˗eu nga?
5 Sahˬ paˬ Daˬbiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya nga lehˇ haw kaˇ˗euˇ. Daˬbiˇ g’awˬ mya jeˬ nya˗eu miˇ neh, nui ma huiˬ mawꞈ naˇ huiˬ nya meh. Aˬ yawꞈ sahˬ paˬ maˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ siˬ ngeh, deuˇ˗mˬ diˬ˗eu zawˇ˗ehˇ nya˗eu lehˇ tsawˇ myahˇ doˆ˗eu meh. Aˬ yawꞈ naˇ, sahˬ paˬ˗euˬ mehˬ shi le˗awˇ deuˇ˗mˬ ya diˬ nehˬ leˇ˗eu tiˬ g’aˬ pyeuꞈ meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 16:18, 19) K’oeˇ naˇ mehˬ hu paw bi geuꞈ laˇ˗eu sahˬ paˬ lehˇ tseˇ ngeh, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ za˗euˬ meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 16:11-13) K’oeˇ naˇ Daˬbiˇ Piˇliˇpiˆ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu huiˬ dui dui˗eu Gawˇliˇyaˆ˗ahˇ maˬ ehˇ, muiˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ g’awˬ mya ni˗ahˇ maˬ ehˇ, deuˆ g’aˬ nya ngeh ja ceuˬ˗eu jeˬ˗ahˇ za˗euˬ meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 17:37, 50; 18:7) Daˬbiˇ nui ma huiˬ˗eu tiˬ g’aˬ pyeuꞈ law nmˇ, heu loꞈ˗ehˇ g’awˬ mya jeˬ mˇ pyeuꞈ nya˗euˬ miˇ neh aˬ cawˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ shaˇ˗eu maˬ loˬ˗a lehˇ noeˬ nya˗eu meh. Ehˇ k’awꞈ Daˬbiˇ nui ma maˬ huiˬ˗aˬ.
6. Daˬbiˇ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu tiˬ g’aˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga? (Sahˬ boꞈ baˆ k’oˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)
6 Daˬbiˇ sahˬ paˬ pyeuꞈ laˇ g’aˬ naˇ, ja noeˬ ja sawˇ nehˬ laꞈ˗eu deuˬ tseˇ˗euˬ meh. Heu naˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ g’eh˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a. (1 Laˬsaˬbaˬ 27:32-34) Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Daˬbiˇ sahˬ paˬ maˬ pyeuꞈ laˇ mi naˆ˗ehˇ aˬ cawˬ neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu tiˬ g’aˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh. Daˬbiˇ naˇ, aˬ li deuˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu Aˬbiˇgeˬlaˆ lehˇ kuˇ˗eu aˬ buˇ tiˬ g’aˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ jiˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. Aˬbiˇgeˬlaˆ˗euˬ k’aˬ dzeˇ zaˬ Naˬbaˬlaˇ naˇ, nui ma huiˬ˗awˇ guiˬ lahˬ˗ahˇ maˬ siˬ nya˗eu uˬ taꞈ, aˬ cawˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu maˬ siˬ nya˗a. Daˬbiˇ naˇ, taˬ aw˗eu miˇ neh Aˬbiˇgeˬlaˆ neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh tsawˇ haˬ sehꞈ paˬ˗ehˇ tsaˬ laˇ k’awꞈ, yahˇ pawˇ nya˗euˬ meh.—1 Saˬmeuˬlaˆ 25:2, 3, 21-25, 32-34.
Daˬbiˇ taˬ aw˗eu laꞈ k’oeˇ Aˬbiˇgeˬlaˆ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ ha geuꞈ (Aˇ deuˆ 6-ahˇ haw)
7. Aˬ dui Daˬbiˇ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? (Dawˬtsoˆ 4:13) (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)
7 Aˬ dui Daˬbiˇ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Aˬ dui tiˬ jeˬ paˬ nya˗eu k’awꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, maˬ ngeuˇ naˇ yaw huiˬ yaw mahˇ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ luꞈ˗eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ dui yawˬ jeˬ na luꞈ siˬ nya jiˇ ma, aˬ cawˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ maˬ loˬ˗a lehˇ maˬ ya noeˬ˗a. Nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu g’aˬ, aˬ suˇ g’aˬ pyeuꞈ k’awꞈ ni muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ pyeuꞈ naˇ Daˬbiˇ loꞈ˗ehˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ k’oeˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ g’eh˗eu meh. (Dawˬtsoˆ 4:13-ahˇ gui.) Toˆ˗ehˇ naˇ, aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ hawˇ˗eu aˬ cawˬ˗ahˇ deuˬ leˇ˗eu yaw lehˬ jeˬ˗ahˇ maˬ mˇ ni yahˇ nya˗eu meh.
Nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu g’aˬ aˬ suˇ g’aˬ pyeuꞈ k’awꞈ, muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ pyeuꞈ naˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ k’oeˇ ya ha geuꞈ (Aˇ deuˆ 7-ahˇ haw)c
Muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ nehˬ nya˗eu aˬ geu deuˬ nga?
8. Yawˇnaˆshaˬ aˬ jeˬ miˇ neh muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ nehˬ nya˗eu nga?
8 Daˬbiˇ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ˗ahˇ haw ma. Daˬbiˇ nui noeˬ nui duˇ shaˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu deuˬ˗ahˇ shaˇ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Daˬbiˇ Sawˇluˆ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma pehˇ˗eu shuꞈ˗iˇ maˬ shuꞈ˗iˇ gaˇ kawˆ siˬ nya mawꞈ ngeh, aˬ yawꞈ aˬ suˇ g’aˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ shaˇ˗euˬ nga? Sawˇluˆ˗euˬ aˬ li Yawˇnaˆshaˬ˗ahˇ shaˇ˗euˬ meh. Yawˇnaˆshaˬ Daˬbiˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ nya˗eu nga? Teu naˇ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ jeˬ jaˆ˗awˇ, Sawˇluˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 20:9-13) Aˬ dui heu˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?
9. Muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ za˗eu loˬ ngeh aˬ geu deuˬ nehˬ˗ehˇ ja cawˬ paˬ˗ehˇ g’eh˗eu nga? (Dawˬdaˬ 13:20)
9 Aˬ dui jiˇ nui noeˬ nui duˇ loˬ ngeh, aˬ geu deuˬ nehˬ˗ehˇ ja cawˬ paˬ˗ehˇ g’eh˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ ja cawˬ paˬ˗ehˇ g’eh˗eu meh.a (Dawˬdaˬ 13:20-ahˇ gui.) Yaw jeˬ ma jeˬ, mehˇ nmˇ zaˬ guˬ tiˬ g’aˬ nymˇ dahˬ poˆ luꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗awˬ. Aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ nehˬ nya˗eu g’aˬ naˇ, aˬ suˇ g’aˬ nga? Aˬ yawꞈ neh nui noeˬ nui duˇ shaˇ˗euˬ teu g’aˬ nymˇ dahˬ maˬ baw k’awꞈ, Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ biꞈ naˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu meh. Ehˇ k’awꞈ, mehˇ nmˇ teu g’aˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗awˇ, muiˬ˗eu nymˇ jiˇ beh taˬ˗euˬ noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ naˇ, muiˬ dzehˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ za nya meh.
10. Aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ paˇ ja sawˇ˗eu nga?
10 Aˬ dui aˬ dui laꞈ k’oeˇ ya ahˇ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ g’ehˇ nyiˬ jeˬ hawˇ˗eu aˬ dui˗ahˇ muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ nehˬ nya˗eu deuˬ naˇ, aˬ geu deuˬ nga lehˇ ja sawˇ dzeuˇ˗euˬ ma. Nymˬ˗mˇ aˬ dui nui noeˬ nui duˇ poˆ luꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga? Aˬ dui˗euˬ dah zaˇ aˬ cawˬ neh aˬ jeˬ miˇ neh maˬ ya bi noeˬ tsehˆ dah nga? lehˇ ja sawˇ ma.
Nui noeˬ nui duˇ poˆ loꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga?
11-12. (a) Tiˬ poˆ na aˬ dui aˬ jeˬ jahˇ laˇ nya˗eu nga? (b) Sahˬ paˬ Leˬhawˇbamˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga?
11 Tiˬ g’aˬ na nui noeˬ nui duˇ shaˇ poˆ luꞈ gaˇ duˇ k’awꞈ, maˇ diˇ naˇ aˬ yawꞈ noeˬ tsehˆ taˬ dzeuˇ˗awˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ cawˬ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nga lehˇ siˬ nya mawꞈ˗eu miˇ neh naˇ haˬ˗eu tehꞈ meh. Nui noeˬ nui duˇ maˇ diˇ shaˇ poˆ luꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Toˆ˗ehˇ g’eh naˇ, aˬ yawꞈ sahˬ paˬ Leˬhawˇbamˬ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ g’eh˗eu meh.
12 Leˬhawˇbamˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da Sawˇlaˬmoˬ shiˇ dzeuˇ ngeh, Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ sahˬ paˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Teu ngeh Iˇsaˬleˬlaˆ miˇ k’ahˬ dehꞈ dzaˬ luꞈ k’awꞈ, zaˬ lahˇ deuˬ naˇ sahˬ paˬ Sawˇlaˬmoˬ uˆ lahˇ ngeh aˇ dzehˬ˗ehˇ ya biꞈ nya, gaˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ ya mˇ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Teu miˇ neh zaˬ lahˇ deuˬ˗euˬ k’aˆ behˆ bi pyaˇ laˇ˗eu g’aˇ duˬ, Leˬhawˇbamˬ˗ahˇ tahˬ shaˇ laˇ˗euˬ meh. Leˬhawˇbamˬ noeˬ tsehˆ˗eu g’aˇ duˬ, aˇ yamˬ tiˬ k’ehˬ shaˇ˗euˬ meh. Dahˬ beh ngeh aˬ yawꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da Sawˇlaˬmoˬ nehˬ˗ehˇ gaˇ mˇ haw˗euˬ aˇ k’oꞈ kawˆ laˇ˗euˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ ja uˇ˗euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 12:2-7) Ehˇ k’awꞈ aˇ k’oꞈ kawˆ laˇ˗euˬ deuˬ neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ Leˬhawˇbamˬ maˬ ha geuꞈ˗aˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Teu naˇ aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ dzeuˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nui ma tsaˬ ngaˇ laˬ lehˇ ja uˇ˗eu miˇ neh tehꞈ k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ naˇ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ huiˬ laˇ˗euˬ cawˬ deuˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ tsaˬ˗eu meh. (1 Sahˬpaˬ 12:8-14) Leˬhawˇbamˬ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ deuˬ nehˬ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Teu baˬ da neh Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ nyiˬ paˆ lehˇ paˆ iˇ˗awˇ, Leˬhawˇbamˬ sahˬ paˬ k’aˇ geuꞈ˗eu k’oeˇ geuˆ ni miˇ k’ahˬ maˬ saˇ ni pyeuꞈ iˇ˗euˬ meh.—1 Sahˬpaˬ 12:16-19.
13. Aˬ dui nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ poˆ luꞈ maˬ poˆ luꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?
13 Leˬhawˇbamˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Aˬ dui nui noeˬ nui duˇ shaˇ poˆ luꞈ˗eu lehˇ ya mˇ mawˇ˗eu meh. Maˇ diˇ shaˇ poˆ luꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga? Yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ. ‘Ngaˇ nui noeˬ nui duˇ shaˇ ngeh, nui noeˬ nui duˇ teu ngaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ maˬ laˇ naˇ myaˆ haw maˬ cawˬ ni g’eh nya laˬ?’ Yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ kawˆ˗ahˇ haw ma.
14. Nui noeˬ nui duˇ za ngeh aˬ jeˬ˗ahˇ ya noeˬ taˬ˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw. (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)
14 Mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ muiˬ dui dui˗eu gaˇ tiˬ hmˬ˗ahˇ poˆ mawˇ˗euˬ lehˇ ehˇ˗awˬ. Aˬ yawꞈ gaˇ teu˗ahˇ maˬ mˇ˗iˇ mi naˆ˗ehˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ g’eh˗eu tiˬ g’aˬ nehˬ˗ehˇ ja uˇ˗iˇ˗awˇ, gaˇ teu mˇ naˇ yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ nehˬ˗ehˇ g’awˬ myahˇ ya jawˇ g’awˬ˗iˇ nga lehˇ jiˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Teu ngeh aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ g’eh˗eu g’aˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ nymˇ sahˇ aˬ da˗euˬ gaˇ daˬ ma hmˬ naˇ, nymˇ jiˇ˗ahˇ nui jah paw ngehˬ g’eh nehˬ˗eu heu pyeuꞈ meh lehˇ saˇ tiˇ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Eˇpeˇsu 6:4; 1 Tiˆmoˇseˬ 5:8) Aˬ yawꞈ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ g’eh˗eu teu g’aˬ neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ nui ma maˬ tsaˬ˗a. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ gaˬ mawꞈ˗eu dawˬ k’oeˇ maˬ za˗euˬ k’oeˇ keuˆ ni aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ tiˬ g’aˬ saˇ˗iˬ tiˬ g’aˬ˗ahˇ naˇ haˬ naˇ haˬ˗ehˇ cah˗eu meh. Mehˇ nmˇ heu g’aˬ maˇ diˇ nui noeˬ nui duˇ poˆ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ, aˬ yawꞈ neh noeˬ tsehˆ taˬ dzeuˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nui ma tsaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ poˆ luꞈ nga laˬ? Aˬ dui˗euˬ nui ma heu naˇ laꞈ g’oꞈ baw meh lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. (Yeˬlaˬmiˇ 17:9) Tiˬ poˆ na, aˬ dui tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ naˇ haˬ mawꞈ˗eu nui noeˬ nui duˇ heu naˇ, aˬ dui laꞈ k’oeˇ k’aˇ loˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ k’awꞈ pyeuꞈ nya meh.
Ngaˇ muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ maˇ diˇ poˆ luꞈ miˇ˗aˇ laˬ, maˬ ngeuˇ naˇ yawˬ ha neh noeˬ tsehˆ taˬ dzeuˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nui ma tsaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ poˆ luꞈ nya laˬ? (Aˇ deuˆ 14-ahˇ haw)
Yawˬ ha˗euˬ dah zaˇ aˬ cawˬ neh bi noeˬ tsehˆ dah paˬ˗ehˇ g’eh ngaˇ laˬ?
15. Aˬ dui aˬ jeˬ maˬ jahˇ˗eu g’aˇ duˬ saˇ tiˇ ya taˬ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?
15 Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ yawˬ haˇ yawˬ ha ya noeˬ tsehˆ˗eu gaˇ jaˆ˗eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 6:4, 5) Aˬ dui maˬ noeˬ tsehˆ mi naˆ˗ehˇ Jaˇliꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ hawˇ˗eu noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ poˆ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Ehˇ k’awꞈ yawˬ ha˗euˬ g’aˇ duˬ, aˬ cawˬ neh maˬ ya bi noeˬ tsehˆ ni saˇ tiˇ ya taˬ˗euˬ ma. Tiˬ g’aˬ na aˬ yawꞈ maꞈ neh nui ma taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ “Nawˇ ngaˇ pyeuꞈ law nmˇ˗aˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ de” lehˇ naˇ haˬ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh do lehˇ bi noeˬ tsehˆ dah˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Tiˬ g’aˬ na naˇ yaw muiˬ˗ehˇ maˬ pyehˆ tseˇ ni aˬ cawˬ neh k’aˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ loꞈ˗ehˇ noeˬ tsehˆ caw˗eu meh.
16. Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ mawˇ kawˇ mehˬ shi daˬ˗euˬ shaˬ jiˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? Shaˬ jiˇ teu˗ahˇ dzaˬ maˬ dzaˬ˗eu aˬ suˇ g’aˬ ya noeˬ tsehˆ nga? (1 Gawˇliˬtu 8:7; 10:25, 26)
16 Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ Gawˇliˬtu aˇ muˇ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Mehˇ nmˇ deuˬ tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ˗ahˇ damˬ˗euˬ k’awꞈ pyeuꞈ nya˗eu shaˬ jiˇ deuˬ dzaˬ maˬ dzaˬ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗eu loˬ laˇ taˬ˗euˬ meh. Pawˇluˆ teu gaˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ “Tahˬ paˬ aˬ ma mawˇ kawˇ˗aˬ, aˬ diˇ aˬ maˇ maˬ jaˆ maˬ jawˇ˗eu jeˬ˗euˬ dah zaˇ tehˆ taˬ˗euˬ mawˇ kawˇ meh lehˇ aˬ dui siˬ nya ma. Miˬyehˇ tiˬ g’aˬ tehꞈ˗ehˇ jawˇ˗eu gaˇ kawˆ k’awꞈ, aˬ dui siˬ nya ma” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (1 Gawˇliˬtu 8:4) Teu miˇ neh mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ na mawˇ kawˇ mehˬ shi damˬ˗euˬ k’awꞈ pyeuꞈ nya˗eu lehˆ˗ahˇ ahˬ laˇ˗euˬ shaˬ jiˇ teu dzaˬ nya ngaˇ˗a lehˇ noeˬ˗eu meh. Nui deuˬ naˇ, siˬ nya˗eu nui ma maˬ saˇ˗eu miˇ neh shaˬ jiˇ teu˗ahˇ maˬ dzaˬ nya nya lehˇ noeˬ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 8:7; 10:25, 26-ahˇ gui.) Heu naˇ yawˬ haˇ yawˬ ha ya noeˬ tsehˆ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Pawˇluˆ Gawˇliˬtu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ cawˬ˗euˬ g’aˇ duˬ noeˬ tsehˆ dah lehˇ maˬ ehˇ nehˬ˗aˬ. Aˬ cawˬ˗ahˇ mˇ caw lehˇ jiˇ maˬ ehˇ nehˬ˗aˬ. Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ “yawˬ ha neh k’aˇ mˇ k’aˇ shaˇ˗euˬ jeˬ Miˬyehˇ˗ahˇ ya ja doˆ nehˬ” meh.—Loˇmaˆ 14:10-12.
17. Aˬ cawˬ noeˬ tsehˆ˗eu loꞈ˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ noeˬ tsehˆ naˇ, aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ nya˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)
17 Teu loꞈ˗ehˇ g’eh˗eu gaˇ kawˆ nymˬ˗mˇ iˬ nah ya tahˬ puˬ laˇ nya ngaˇ laˬ? Shiˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Ka li zaˬ deuˬ shiˬ laꞈ k’oeˇ˗euˬ k’oeˇ oeˬ jeˬ˗ahˇ neh iˇ paˆ g’eh˗euˬ jeˬ˗ahˇ ha geuꞈ maˬ ha geuꞈ˗eu lehˇ yawˬ haˇ yawˬ ha ya noeˬ tsehˆ˗eu meh.b Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ g’oˆ shaw˗eu yaw awˬ nmˇ maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ k’awꞈ yawˬ haˇ yawˬ ha ya noeˬ tsehˆ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Loˇmaˆ 14:4) Aˬ dui aˬ cawˬ neh k’aˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ loꞈ˗ehˇ noeˬ tsehˆ caw naˇ, aˬ dui˗euˬ siˬ nya˗eu nui ma g’aˬ baˬ laˇ nya˗eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ g’oe˗awˇ yawˬ haˇ yawˬ ha noeˬ tsehˆ naˇ, siˬ nya˗eu nui ma˗ahˇ dzaw nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Heˬbyehˇ 5:14) Toˆ˗ehˇ naˇ, noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ aˬ geu ngeh shaˇ paˬ˗ehˇ g’eh˗eu nga? Aˬ dui yawˬ haˇ yawˬ ha pyehˆ tseˇ poˆ tseˇ dzeuˇ˗euˬ k’awꞈ, yawˬ ha˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ˗eu lehˇ maˬ g’oˆ shaw laˇ naˇ, teu ngeh naˇ haˬ nya meh.
Yawˬ haˇ yawˬ ha pyehˆ tseˇ poˆ tseˇ dzeuˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ nui noeˬ nui duˇ shaˇ paˬ˗ehˇ g’eh (Aˇ deuˆ 17-ahˇ haw)
Nui noeˬ nui duˇ shaˇ daˆ leꞈ
18. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ nga?
18 Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ yawˬ ha naꞈ˗i noeˬ tsehˆ nya˗eu aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ taˬ˗euˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ nui ma taˬ˗eu lehˇ bi mawˇ laꞈ˗eu meh. Aˬ dui noeˬ tsehˆ ngeh yaw muiˬ˗ehˇ bi noeˬ tsehˆ nya˗eu g’aˇ duˬ, Jaˇliꞈ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ noeˬ keuˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu noeˬ dahˇ doe˗eu cawˬ deuˬ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ naˇ, Aˬda tiˬ g’aˬ˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ deˬ˗euˬ meh. (Dawˬdaˬ 3:21-23) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ aˬ joˆ˗ehˇ k’oꞈ nya˗eu nga?
19. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ laˬ k’aˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi cehˇ daˆ leꞈ nya˗eu nga?
19 Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ deuˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ gaˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ gaˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya laˇ gaˇ ya mawˇ ngeh laˬ k’aˬ cehˇ˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui nui jah paw huiˬ laˇ mahˇ laˇ gaˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ shaˇ laˇ gaˇ, yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya laˇ˗euˬ gaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ laˬ k’aˬ cehˇ leˇ˗eu meh.
Dawˬ caˇ 127 Ngaˇ aˬ joˆ˗ehˇ g’eh˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu tsaˬ nga?
a Ka li zaˬ deuˬ pyuˇ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ehˇ, naˇ gawˇ laˆ shaˆ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ehˇ, gaˇ kawˆ nui deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ehˇ, Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ ya ja uˇ laˇ˗eu jaˆ meh.
b Gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, heu naˆ maˬ tseˇ siˬ nya mawꞈ naˇ, Aˬ dui mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ laˬ kʼaˬ cehˇ nya lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ, dzaw deuˆ 39 aˇ deuˆ 5 hawˇ˗eu “Haw lahˬ” lehˇ ehˇ gaˇ haw nya meh.
c Aˇ baˇ˗euˬ gaˇ kawˆ: Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ g’eh˗eu deuˬ mehˬ bawˬ mˇ ngeh, sheuˬ g’eh˗eu tiˬ g’aˬ neh ngehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ dzaˇ˗i sheuˬ g’eh˗eu tiˬ g’aˬ nui noeˬ nui duˇ biꞈ luꞈ.