Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ jah˗awˬ

1. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh a nehˬ de? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

Nawˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ ngeh yamˬ˗ahˇ noeˬ miˇ˗a siˬ loˇ? Teu ngeh nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh a nehˬ˗euˬ meh. Nawˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ naˬ ba tiꞈ taˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma gʼawˇ mawˇ, nui noeˬ nui duˇ, gʼaˬ dawˬ tawˆ luꞈ gaˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ meh. (Maˬkuˆ 12:30) Nawˇ tiˬ nah saˇ˗i tiˬ nah Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗euˬ meh. Tiˬ gʼaˬ paˬ nawˬ˗ahˇ “Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ miˇ˗a laˬ?” lehˇ naˇ haˬ laˇ ngeh, nawˇ “Ngaˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ dui dui nya” lehˇ ehˇ kʼoꞈ nehˬ˗eu yaw duˬ baw tehꞈ˗a.

2-3. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ bi jah mawꞈ˗eu nga? Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗eu nga? (Yeˬlaˬmiˇ 31:3)

² Ehˇ kʼawꞈ tiˬ gʼaˬ paˬ nawˬ˗ahˇ “Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ maˇ diˇ gaˬ meh lehˇ jah miˇ˗a laˬ?” lehˇ naˇ haˬ laˇ naˇ tawˇ neh? Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ za˗eu maˬ geuˇ nya lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh dawˬ kʼoꞈ maˬ biꞈ ni nyi naˬ nyi naˬ˗ehˇ jawˇ ma laˬ? Nymˇ ji laꞈ kʼoeˇ nui gaˬ maˬ za ni huiˬ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu yaw duˬ baw ma. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ na ngaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu maˬ siˬ lehˇ noeˬ laˇ nya.” Maˇ diˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nga?

³ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ bi jah mawꞈ˗eu meh. (Yeˬlaˬmiˇ 31:3-ahˇ gui.) Maˇ diˇ naˇ, nawˬ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ laꞈ kʼoeˇ sheuˬ ahˇ laꞈ˗euˬ gʼaˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ maˬ ngeuˇ˗a loˇ? Nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh, aˇ poeˬ baw dui dui˗eu tiˬ jeˬ za˗euˬ meh. Teu naˇ, ziꞈ dah ni gʼeh˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ pyeuꞈ meh. Nui gaˬ heu naˇ naꞈ suiˇ ni gʼeh˗awˇ, ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ heu baˬ da neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ hawˇ˗eu nawˬ˗ahˇ jiˇ aˇ poeˬ baw˗eu ‘aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ’ lehˇ sawˇ˗eu meh. (Maˬlaˬkiˇ 3:17) Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ meh lehˇ jah˗eu loꞈ˗ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ bi jah mawꞈ˗eu meh. Gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Pawˇluˆ “aˬ yawꞈ˗euˬ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ dui ya gʼawˬ˗iˇ ni tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ laˆ pyaˆ laˇ nya˗aˇ lehˇ ngaˇ siˬ duˬ taˬ˗euˬ ma. Shiˇ˗eu jeˬ maˬ ehˇ, dehꞈ˗eu jeˬ maˬ ehˇ, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ maˬ ehˇ, mˬ kʼoeˇ taˆ uˆ lahˇ luꞈ˗eu deuˬ maˬ ehˇ, mˬ taˆ˗euˬ baoˬ deuˬ maˬ ehˇ, heu ziˇ maˬ ehˇ, aˬ kaˇ kaˇ ziˇ maˬ ehˇ, mˬ taˆ miˇ kʼahˬ maˬ ehˇ, miˇ oˆ miˇ kʼahˬ maˬ ehˇ, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ laˆ pyaˆ laˇ nya˗a. Kʼaˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ kʼoeˇ, Miˬyehˇ˗euˬ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ dui ya gʼawˬ˗iˇ ni laˆ pyaˆ laˇ nya˗eu tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jaˆ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 8:38, 39) Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya jah˗eu nga? Teu loꞈ˗ehˇ jah nya ni aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma.

Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya jah˗eu nga?

4. Aˬ dui Saˬdaˬ˗euˬ tsawˇ gahˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˆ nya˗eu nga?

⁴ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ meh lehˇ jah naˇ, aˬ dui Saˬdaˬ˗euˬ “tsawˇ gahˇ”˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya. (Eˇpeˇsu 6:11) Saˬdaˬ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼawˬ˗iˇ ni leh jeh˗eu meh. Saˬdaˬ˗euˬ tsawˇ gahˇ tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ maˬ gaˬ˗a lehˇ ehˇ˗eu ja myawꞈ mehˇ shuiˇ heu˗ahˇ jah leˇ ni jahˇ˗eu heu pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ yaw doeˇ jahˇ˗eu lehˇ jawˬ luꞈ meh lehˇ taˬ ngehˇ. Aˬ dui dzeuˇ yaꞈ ngeh maˬ muiˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ miˇ neh nui ma cawˆ luꞈ ngeh maˬ ehˇ, nymˬ˗mˇ ya puˬ luꞈ˗eu shaˬ zahˬ hawˇ˗eu mehˬ hu paw˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, gʼaˬ baˬ luꞈ ngeh Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ lawˬ haw laˇ nya˗eu meh. (Dawˬdaˬ 24:10) Saˬdaˬ naˇ, maˬ yahˇ ni jawˇ˗eu jeˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ kawꞈ sehꞈ dzaˬ˗eu lehˇ jawˬ luꞈ˗eu aˇ laˬ jaˬ shiˇ˗ahˇ duˇ˗eu meh. Saˬdaˬ aˬ dui gʼaˬ baˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼawˬ˗iˇ ni leh jeh˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ meh lehˇ jah naˇ, Saˬdaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ gahˇ˗ahˇ deuˆ˗eu “leh jeh”˗eu meh.—1 Beˬtuˆluˆ 5:8, 9; Yaˬkoˆ 4:7.

5. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ, gaˬ meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya jah˗eu nga?

⁵ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ meh lehˇ jah naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ. Aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ ehˇ nya˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ cawˬ˗ahˇ gaˬ nya˗awˇ, aˬ cawˬ neh jiˇ bi gaˬ mawꞈ˗eu nui ma beh ahˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ myah myah naˇ, aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ dui jiˇ gaˬ˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ bawˬ˗awˇ, gaˬ ngaˇ lehˇ ngehˬ˗ehˇ jah naˇ ngehˬ˗ehˇ aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. (1 Yoˇhaˬ 4:19) Aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ gaˬ naˇ ngehˬ˗ehˇ aˬ yawꞈ jiˇ aˬ dui˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ “Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ peh jiˆ laˇ˗awˬ. Naw maꞈ˗euˬ dawˬ peh Miˬyehˇ jiˆ le tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Yaˬkoˆ 4:8) Toˆ˗ehˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ jah nya ni aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ jah nya ni aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

6. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ meh lehˇ maˬ jah ni gʼeh luꞈ naˇ, aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

⁶ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ siˬ laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ aˬ myah luꞈ guiˬ lahˬ shaˇ. (Luˇkaꞈ 18:1; Loˇmaˆ 12:12) Nawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw mawˇ˗eu loꞈ˗ehˇ mawˇ nya ni guiˬ lahˬ shaˇ. Gaˇ kawˆ heu tiˬ nah laꞈ kʼoeˇ gʼawˬ mya poˆ ya shaˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Tiˬ poˆ na aˬ dui yawˬ haˇ yawˬ ha iˬ baˇ taˬ˗eu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ meh lehˇ maˬ jah coeˇ ni gʼeh laˇ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ naˇ, nawˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ nawˇ yawˬ ha˗ahˇ siˬ nya˗eu naˆ maˬ tseˇ siˬ nya meh lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. (1 Yoˇhaˬ 3:19, 20) Nawˇ yawˬ ha laꞈ kʼoeˇ maˬ haw mawˇ nya˗eu yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ haw mawˇ nya meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 16:7; 2 Laˬsaˬbaˬ 6:30) Teu miˇ neh nawˬ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ maˬ nyi naˬ ni Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ “dzawˇ nehˬ˗awˬ.” Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ jah laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˬ. (Ja ceuˬ 62:8) Kʼoeˇ naˇ nawˬ neh guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ caw nya˗eu gʼaˇ duˬ, heu laꞈ kʼoeˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ deuˬ˗ahˇ mˇ caw.

7-8. Ja ceuˬ sahˬ boꞈ˗ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

⁷ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ jah. Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ boꞈ˗euˬ deuˬ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗awˇ, aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ bi boꞈ˗euˬ meh. Jaˬ ceu sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ Daˬbiˇ neh ngehˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ lmˇ boˬ ni “Nui ma tsawˬ paˆ˗euˬ deuˬ dawˬ peh, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ jawˇ luꞈ˗eu meh. Nui ma cawˆ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ, aˬ yawꞈ ka kʼoꞈ doˆ nehˬ˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 34:18) Nui ma nyiˇ nui ma cawˆ luꞈ ngeh, aˬ dui˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ laꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ˗i maˬ jawˇ nga, tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ bi noeˬ laˇ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ loˬ dui dui meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ nawˬ˗euˬ dawˬ peh jawˇ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. Daˬbiˇ Ja ceuˬ sahˬ boꞈ dzaˇ˗i tiˬ deuˆ˗ahˇ “Ngaˬ˗euˬ myaˆ biˇ˗ahˇ nawˇ maˇ tsaꞈ neh ciˬ kʼmˇ uiˬ taˬ˗euˬ meh” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 56:8) Nawˇ kʼaˇ noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ mawˇ˗awˇ, nawˬ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ dui dui˗awˇ, nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi gʼeh laˇ˗eu lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. Gaˇ ma doˆ˗iˇ˗eu deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ maˇ tsaꞈ˗ahˇ dahˬ˗eu iˇ cuꞈ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu loꞈ˗ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ jiˇ nawˬ˗euˬ myaˆ biˇ˗ahˇ maˇ tsaꞈ neh ciˬ kʼmˇ uiˬ taˬ˗awˇ, aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu meh. Ja ceuˬ 139:3-ahˇ jiˇ, “Ngaˇ kʼaˇ luˆ kʼaˇ laˆ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ, nawˇ [Yeˬhawˇbaˬ] siˬ nya jiˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ nawˇ kʼaˇ mˇ kʼaˇ shaˇ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ siˬ nya jiˇ kʼawꞈ, nawˬ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw˗eu meh. (Heˬbyehˇ 6:10) Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ yawꞈ nui kʼahˇ shiˇ ni nawˬ neh leh jeh˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ aˇ pawˬ taˬ baw dui dui˗eu miˇ neh meh.a

⁸ Gʼaˬ biꞈ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ heu deuˬ˗ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ “Ngaˇ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, kʼahˬ lahˇ dui dui miˇ˗a” lehˇ ehˇ luꞈ gaˇ duˇ˗eu meh. Aˬ dui neh ja sawˇ laꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ maˬ gaˬ˗a lehˇ ehˇ˗eu ja myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ˗ahˇ bi jah mawꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh nawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ gaˬ meh laˬ leˇ heu lehˇ noeˬ laˇ naˇ, tiˬ kʼehˬ naˬ leˇ˗awˇ yawˬ ha˗ahˇ ‘Ngaˇ “jaˬ myawꞈ myawꞈ˗eu deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗euˬ aˬ da yaw dzahˇ gʼaˬ”˗ahˇ jah nya laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ “yaw tsaˬ yaw dawˇ˗euˬ Miˬyehˇ”˗ahˇ jah nya laˬ?’ lehˇ naˇ haˬ.—Yoˇhaˬ 8:44; Ja ceuˬ 31:5, Yaw shawˇ Yehˇ boꞈ 2018.

9. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ nga? (Doˆ˗iˇ˗eu 20:5, 6)

⁹ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ. Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ˗ahˇ hawˇ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ˗ahˇ aˬ jeˬ ehˇ nehˬ˗euˬ nga lehˇ haw ma. (Doˆ˗iˇ˗eu 20:5, 6-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ maˬ tsehˆ leˇ˗eu gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ bi mawˇ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. Dawˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ gaˬ˗eu lehˇ bi jah laꞈ˗eu meh. (Neˬhaˬmiˇ 1:5) Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ gaˬ meh laˬ leˇ heu lehˇ kʼaˇ noeˬ laˇ ngeh, tiˬ kʼehˬ naˬ leˇ˗awˇ yawˬ ha˗ahˇ ‘Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ miˇ˗a laˬ?’ lehˇ naˇ haˬ haw. Heu loꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ haw. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˬ yawꞈ nui kʼahˇ shiˇ ni leh jeh˗awˇ mˇ naˇ, aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah nya meh. (Daˬyeˬlaˇ 9:4; 1 Gawˇliˬtu 8:3) Maˇ maˇ ehˇ leꞈ naˇ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu yaw duˬ baw naˇ, Yeˬhawˇbaˬ jiˇ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ ziꞈ dah ni gaˬ˗awˇ, nawˬ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗i maˬ byehˇ dzeh˗a.

10-11. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi haw mawꞈ˗eu nga? (Gaˬlaˬtiˆ 2:20)

¹⁰ Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ. Yeˬhawˇbaˬ neh Yeˬsuˇ˗ahˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ bi ka kʼoꞈ le˗euˬ jeˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ neh biꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ muiˬ dzehˬ˗eu laꞈ sawˬ pyeuꞈ meh. (Yoˇhaˬ 3:16) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ jiˇ bi shiˇ dah le˗euˬ ngaˇ laˬ? Ngeuˇ meh. Pawˇluˆ neh ya puˬ ya mawˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ma. Pawˇluˆ Ka li zaˬ maˬ pyeuꞈ laˇ ngeh, huiˬ˗eu iˬ baˇ tiˬ jeˬ na mˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ dzeuˇ ngeh kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu tiˬ jeˬ na˗ahˇ ya deuˆ ceh ceh luꞈ˗a siˬ. (Loˇmaˆ 7:24, 25; 1 Tiˆmoˇseˬ 1:12-14) Toˆ˗ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ bi kamˇ shiˇ le˗euˬ meh lehˇ noeˬ˗eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 2:20-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ Pawˇluˆ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗awˇ, dawˬ heu deuˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ bi boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ lehˇ taˬ ngehˇ. Kʼoeˇ naˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ boꞈ taˬ˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ aˬ dui˗ahˇ bi mehˬ bi tsoˆ˗eu gʼaˇ duˬ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 15:4) Teu miˇ neh Pawˇluˆ˗euˬ dawˬ˗ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ heu naˇ nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi haw mawꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Nawˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ haw naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ maˇ diˇ gaˬ˗eu lehˇ jah laˇ˗eu meh.

¹¹ Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ oe˗awˇ, aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ bi kamˇ shiˇ dah le˗euˬ miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ oe˗euˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a. Miˬyehˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ gaˇ kawˆ jiˇ mehˬ le˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 18:37) Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ teu laꞈ kʼoeˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ pyeuꞈ˗eu aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu jiˇ ahˇ meh.

Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ jah nya ni caw ba nehˬ

12. Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Yeˬsuˇ neh ngehˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh jah nya˗eu nga?

¹² Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ mehˬ nehˬ gaˇ ya leˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 10:22) Yeˬsuˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼawˬ myahˇ ni jawˇ laꞈ˗euˬ miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ yawꞈ neh ngehˬ˗euˬ jeˬ tsaˬ meh lehˇ aˬ dui jah nya meh. (Gawˇlawˇsehˇ 1:15) Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ dui dui meh lehˇ siˬ nya meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ aˬ li aˬ buˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, gaˬ˗eu lehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ myaˆ neh ya mawˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ meh lehˇ jah laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga?

13. Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi haw mawꞈ˗eu nga?

¹³ Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ haw˗eu loꞈ˗ehˇ bi haw mawꞈ˗eu meh. Laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ paˇ dmˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ “Aˬda” lehˇ 160 poˆ dzehˬ ni kuˇ taˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ ngehˬ nehˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ “naw maꞈ˗euˬ Aˬda” hawˇ˗eu “mˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ˗eu naw maꞈ˗euˬ Aˬda” lehˇ kuˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 5:16; 6:26) Maꞈtehˬ 5:16-ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu paˇ dmˬ laꞈ kʼoeˇ “Dahˬ beh ngeh Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ‘Baoˬ huiˬ˗eu Miˬyehˇ,’ ‘Huiˬ dui mahˇ dui dui˗eu Miˬyehˇ,’ ‘Beh˗euˬ yaw sahˇ,’ lehˇ kuˇ taˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ naˇ, ‘Aˬda’ lehˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ siˬ nya˗eu yaw awˬ awˬ lehˇ gʼeh˗eu dawˬ neh kuˇ taˬ˗euˬ meh. Teu naˇ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu deuˬ˗euˬ dawˬ peh yaw gʼoeˇ gʼoeˇ lehˇ jawˇ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Heu gaˇ haw ngeh Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ bi haw mawꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui˗ahˇ Miˬyehˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu Aˬda tiˬ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ bi haw mawꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ “Aˬda” lehˇ zmˬ˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ nyiˬ kawˆ˗ahˇ haw ma.

14. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ nui ma ahˇ˗eu lehˇ Yeˬsuˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi mawˇ˗euˬ nga? (Maꞈtehˬ 10:29-31) (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁴ Jeˬ hu hu saˬ Maꞈtehˬ 10:29-31-ahˇ (Gui.) ahˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ haw ma. Nyiˇ dui dui˗eu jaˇ tseuˆ tiˬ mawˇ aˬ geu ngeh yamˬ˗ahˇ aˬ geu gaˇ jawˇ˗eu lehˇ Yeˬhawˇbaˬ siˬ nya meh lehˇ Yeˬsuˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ gaˬ˗eu, aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ maˬ tahˬ˗eu aˇ jiˇ˗ahˇ kʼawꞈ teu naˆ ni ngehˬ gʼeh nehˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu deuˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ aˇ naˆ ni ngehˬ gʼeh nehˬ paˬ nga. Yaw nyiˇ 30-ahˇ Yeˬsuˇ neh “Naw maꞈ˗euˬ uˬ duˬ tsehˇ kahˇ˗ahˇ keuˆ ni aˬ yawꞈ gui duˬ taˬ jiˇ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, pyehˆ tseˇ˗eu paˇ dmˬ tiˬ dmˬ˗ahˇ “Yeˬhawˇbaˬ heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu ciˇ liˇ cawˇ lawˇ heu deuˬ˗ahˇ keuˆ ni siˬ nya˗eu heu naˇ, Yeˬsuˇ Ka li˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma ahˇ˗eu miˇ neh meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw˗eu gaˇ kawˆ bi jah ziꞈ mawꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ ngaˇ.

15. Yoˇhaˬ 6:44 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ heu naˇ, mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ˗eu nga?

¹⁵ Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ “Aˬda” lehˇ kuˇ˗eu nyiˬ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ˗ahˇ haw ma. (Yoˇhaˬ 6:44-ahˇ gui.) Mˬ taˆ Aˬda neh nawˬ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ laꞈ kʼoeˇ nui gaˬ keuˆ˗awˇ sheuˬ ahˇ laꞈ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ yawꞈ nawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ haw mawˇ˗euˬ miˇ neh meh. (Gʼaˬkʼehˇ 13:48) Yoˇhaˬ 6:44 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dawˬ heu˗ahˇ Yeˬsuˇ ngehˬ ngeh, pyehˆ tseˇ˗eu paˇ dmˬ tiˬ dmˬ˗ahˇ “Yeˬsuˇ Yeˬlaˬmiˇ 31:3-ahˇ ‘Mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ziꞈ˗eu gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ neh, naw maꞈ˗ahˇ ngaˇ gaˬ ma’ lehˇ ehˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Hawˇseˬ 11:4 nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ.) Heu naˇ nawˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ nawˇ maˬ haw mawˇ nya kʼawꞈ, mˬ taˆ Aˬda aˬ myah luꞈ haw mawˇ meh lehˇ ehˇ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

16. (a) Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ nehˬ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ nga? Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh aˬ yawꞈ˗ahˇ jah coeˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ naˇ kʼaˇ muiˬ˗eu Aˬda gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ jah ziꞈ laˇ nya˗eu nga? (“Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ za mawꞈ˗eu Aˬda” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˬ oeˬ bawˬ˗ahˇ haw.)

¹⁶ Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nga maꞈ˗euˬ Aˬda˗oˇ lehˇ kuˇ˗eu heu naˇ, Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ “Yeˬhawˇbaˬ naˇ, ngaˬ˗euˬ Aˬda tehꞈ maˬ ngeuˇ, naw maꞈ˗euˬ Aˬda jiˇ ngeuˇ meh. Ngaˇ naw mawꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ naw maꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ kʼahˬ lahˇ˗eu lehˇ bi jah mawꞈ nya” lehˇ ehˇ luꞈ gaˇ duˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ gaˬ meh laˬ leˇ heu lehˇ noeˬ laˇ naˇ, taˆ lehˇ naˬ leˇ˗awˇ yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ. ‘Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ kʼaˇ siˬ nya˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ myah luꞈ ngeuˇ gaˇ tehꞈ˗ehˇ ngehˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh ngaˇ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ jah paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu maˬ ngeuˇ nga laˬ?’—1 Beˬtuˆluˆ 2:22.

Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ jah daˆ leꞈ

17. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya jah daˆ leꞈ˗eu nga?

¹⁷ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ meh lehˇ jah laˇ ni ya leh jeh daˆ leꞈ˗eu meh. Aˬ dui neh ya siˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼawˬ˗iˇ ni kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗eu meh. Saˬdaˬ zmˬ˗euˬ tsawˇ gahˇ tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ meh laˬ leˇ heu lehˇ noeˬ laˇ ni jahˇ˗eu heu meh. Aˬ dui Saˬdaˬ neh maˬ ya bi gʼaˬ leˇ˗a.—Yawˇbaˆ 27:5.

18. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ meh lehˇ jah ziꞈ laˇ ni aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga?

¹⁸ Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ meh lehˇ jah laˇ ni aˬ jeˬ ya jahˇ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Nawˇ yawˬ ha˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw mawˇ˗eu loꞈ˗ehˇ haw mawˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ nui ma aˇ naˆ ni ahˇ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ gaˬ meh lehˇ taˬ ngehˇ. Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh nawˬ˗ahˇ biꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ taˬ ngehˇ. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗euˬ Aˬda pyeuꞈ meh lehˇ Yeˬsuˇ neh kamˬ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ jah˗awˬ. Toˆ˗ehˇ naˇ tiˬ gʼaˬ paˬ nawˬ˗ahˇ “Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ meh lehˇ jah miˇ˗a laˬ” lehˇ naˇ haˬ laˇ naˇ, nawˇ nui jah tiˬ byah ni “Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Ngaˇ jiˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ miˇ˗a lehˇ yawˬ nah na luꞈ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ doˆ laꞈ mawꞈ miˇ˗a” lehˇ ehˇ nya˗eu meh.