“Nawˇ . . . kʼaˇ noeˬ˗euˬ jeˬ mˇ pyeuꞈ nya ni aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ caw ba luꞈ˗uˇ”

1. Zaˬ guˬ zaˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ mehˬ hu paw nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ ya noeˬ tsehˆ˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬ bi kʼahˬ lahˇ ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)

Gaˇ ma maˬ doˆ iˇ mi na˗ehˇ aˬ gaˇ iˇ˗eu lehˇ jeˬ hu lehˬ hmˬ˗eu heu naˇ nui gahˇ ahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ zaˬ guˬ zaˬ deuˬ kʼawꞈ nui ma tsaˬ˗eu paˬ. Dehꞈ ziˇ˗aˬ gaˇ ma doˆ iˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ duˇ˗awˇ aˬ gaˇ iˇ˗eu lehˇ jeˬ hu lehˬ hmˬ˗eu heu naˇ zaˬ guˬ guˬ ngeh yamˬ˗ahˇ pyeuꞈ meh. Teu loꞈ˗ehˇ lehˬ hmˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗eu yaw duˬ baw meh. “Dzeˇ luꞈ˗eu dehꞈ ziˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu lehˇ ya noeˬ tsehˆ˗eu heu naˇ guˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh” lehˇ aˬ buˇ Hehˇteuˬ ehˇ˗eu meh. Nawˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ toˆ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ naˇ Yeˬhawˇbaˬ neh “Taˬ guˆ. Ngaˇ nawˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ ma. Ngaˇ naw maꞈ˗euˬ Miˬyehˇ ngeuˇ ma. Tiˬ jeˬ˗ahˇ˗iˬ naw maꞈ guˆ˗eu maˬ loˬ. Ngaˇ gʼaˬ biꞈ˗awˇ caw ba nehˬ ma. Nawˬ maꞈ˗ahˇ ngaˇ haw piˇ˗awˇ ka kʼoꞈ ma” lehˇ ehˇ˗euˬ daw heu˗ahˇ noeˬ mawˇ.—Iˇsaˬyaˇ 41:10.

2. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu mehˬ hu paw˗euˬ gʼaˇ duˬ bi lehˬ hmˬ mawꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

² Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ mehˬ hu paw yaw muiˬ˗ehˇ lehˬ hmˬ nya ni gʼaˬ biꞈ˗eu meh. (Dawˬtsoˆtsoˆ˗eu 12:1; Maꞈtehˬ 6:20) Aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ meh. Heu naˇ nawˇ ya mawˇ˗eu jeˬ ya gaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ neh beh˗euˬ jeˬ˗ahˇ dzaˬ haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nui jeˬ paw neh ji paˇ ngehˬ gʼeh nehˬ laꞈ˗a siˬ. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗awˇ aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ neh muiˬ dzehˬ˗eu gaˇ ma˗ahˇ jiˇ mehˬ nehˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ heu˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ maˬ naˇ haˬ ngeh aˬ yawꞈ nui kʼahˇ maˬ shiˇ˗eu miˇ neh heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ ni yaw haiˬ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ naw maꞈ nui tsehˆ ahˇ taˬ˗euˬ meh . . . dawˬ naˇ haˬ˗awˇ ngaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu deuˬ . . . laꞈ kʼaˬ cehˇ luꞈ ngeh naw maꞈ noeˬ shaˬ˗awˇ daˬ ya ga tehꞈ˗a.” (Iˇsaˬyaˇ 65:12-14) Aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ yaw gahˇ gahˇ lehˇ tseˇ˗eu heu naˇ Yeˬhawˬbaˬ kʼahˬ sehˇ jaˆ˗eu meh.—Dawˬdaˬ 27:11.

Nawˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ˗eu bawˬ toˆ

3. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu nga?

³ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ˗euˬ bawˬ toˆ mehˬ nehˬ˗eu nga? Nawˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya siˬ nya˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ ya mˇ˗eu meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ neh beh˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. (Ja ceuˬ 128:1; Maꞈtehˬ 5:3) Jeˬ zaˬ˗aˬ dzaˬ˗eu dawˇ˗eu zaˬ baw˗eu heu tehꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗awˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu gaˇ ma˗ahˇ bawˬ toˆ bi toˆ mawꞈ˗eu meh. Nawˬ˗ahˇ beh˗euˬ gʼaˬ naˇ “Gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ˗eu Miˬyehˇ” “Laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu Miˬyehˇ” tsawˇ haˬ˗ahˇ “aˬ yawꞈ˗ahˇ duˇ ni” beh˗euˬ gʼaˬ meh. (2 Gawˇliˬtu 13:11 MS; 1 Tiˆmoˇseˬ 1:11 MS; Aˇdahˬbeh˗eu 1:27) Nawˇ nui gaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ naˇ laꞈ kʼaˬ ya cehˇ meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ “Za˗eu naˆ maˬ tseˇ biꞈ˗eu guiˬ lahˬ huiˬ dzehˬ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 20:35) Nawˬ˗ahˇ toˆ˗ehˇ gʼeh miˇ˗a laˬ? Heu naˇ dehꞈ ziˇ˗euˬ gaˇ kawˆ dawˬ pehˬ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ mehˬ hu paw˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ yawꞈ hawˇ˗eu aˬ cawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ kʼoeˇ taˆ bawˬ toˆ bi toˆ mawꞈ˗eu meh.—Maꞈtehˬ 22:36-39-ahˇ gui.

4, 5. Aˬ jeˬ baˬ da neh Yeˬsuˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu nga?

⁴ Yeˬsuˇ zaˬ guˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ muiˬ dui dui˗eu dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ “noeˬ shaˬ˗eu yamˬ” hawˇ˗eu “laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu yamˬ baw˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬsuˇ kʼawꞈ yaw zaˬ˗ehˇ gʼeh ngeh niˇ gʼa gaˇ hawˇ˗eu byawˬ gʼa gaˇ ya leˇ˗eu paˬ. (Dawˬtsoˆtsoˆ˗eu 3:4) Yeˬsuˇ Jaˇliꞈ dzaw˗eu heu neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ peh jiˆ leˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ 12 kʼoꞈ kʼawˆ ngeh uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗euˬ saˬ laˬ deuˬ “aˬ yawꞈ neh ngehˬ kʼoꞈ tmˇ kʼoꞈ˗euˬ dawˬ deuˬ˗ahˇ” zahˬ dui dui leˇ˗eu meh.—Luˇkaꞈ 2:42, 46, 47.

⁵ Yeˬsuˇ huiˬ laˇ ngeh Miˬyehˇ ehˇ˗eu jeˬ˗ehˇ mˇ˗eu heu naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ “shaˬ˗eu zahˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ dawˬ bi mehˬ”˗awˇ “myaˆ behꞈ deuˬ myaˆ nuiˆ mawˇ laˇ ni” bi jahˇ mawꞈ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 4:18) Ja ceuˬ 40:8-ahˇ “Miˬyehˇ nawˬ˗euˬ nui kʼahˇ byah ni ngaˇ mˇ mawꞈ˗eu nui ma˗ahˇ ma” lehˇ ehˇ˗eu Yeˬsuˇ noeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ehˇ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda gaˇ kawˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ya ehˇ nehˬ˗eu laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 10:21-ahˇ gui.) Tiˬ po Yeˬsuˇ maˇ diˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ ja gʼaˬ ngeh Yeˬsuˇ kuiˇ laꞈ deuˬ˗ahˇ “Ngaˬ˗euˬ dzaˇ˗aˬ ngaˬ˗ahˇ kʼehˇ gʼeh leꞈ˗euˬ gʼaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗awˇ aˬ yawꞈ neh bi mˇ laꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ jiˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu ma” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 4:31-34) Yeˬsuˇ Miˬyehˇ hawˇ˗eu nui deuˬ˗ahˇ nui gaˬ ya mˇ mawˇ˗eu miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Nawˇ kʼawꞈ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ laꞈ kʼaˬ ya cehˇ meh.

6. Aˬ dui˗euˬ bawˬ toˆ aˬ cawˬ˗ahˇ ja nehˬ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh yaw muiˬ lehˇ sawˇ˗eu nga?

⁶ Ka li zaˬ gʼawˬ mya gʼaˬ zaˬ guˬ guˬ ngeh huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ iˇ˗awˇ gaˇ teu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ˗eu meh. nawˇ teu deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ gʼaˬ na nehˬ˗ehˇ nawˬ˗euˬ bawˬ toˆ gaˇ kawˆ ngehˬ cawˬ nya mehˇ laˬ? “Suˇ dawˬ maˬ naˇ˗aˬ yaw lehˬ myaˬ˗awˇ tseˇ dawˬ yaˇ dawˬ naˇ˗eu guiˬ lahˬ baw˗eu meh.” (Dawˬdaˬ 15:22) Huˬ mehˬ mehˬ˗eu gaˇ heu naˇ nawˬ˗ahˇ tiˬ ziˇ ziˇ lah ni caw ba nehˬ˗eu dzaw˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ mehˇ nmˇ teu deuˬ ehˇ nehˬ laꞈ˗eu paˬ. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ ngeh hawˇ˗eu mˬ taˆ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda nehˬ˗ehˇ jawˇ ngeh gʼawˬ mya jeˬ ya dzaw geuꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ dzaw daˆ leꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ dawˬ ya mehˬ nehˬ˗awˇ shaˬ zahˬ laꞈ kʼoeˇ saˇ jaˇ ya ziꞈ tawꞈ leꞈ˗eu heu naˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Iˇsaˬyaˇ 50:4-ahˇ gui; Heˬbyehˇ 5:8; 12:2) Miˬyehˇ gaˇ tiˬ byah ni mˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ biꞈ˗eu nga lehˇ haw iˇ ma.

Gʼaˬ kʼehˇ bi pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ aˬ jeˬ miˇ neh muiˬ dzehˬ˗eu gaˇ pyeuꞈ

7. Zaˬ guˬ gʼawˬ mya gʼaˬ aˬ jeˬ miˇ neh gʼaˬ kʼehˇ bi pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ heu˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu nga?

⁷ Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ “gʼaˬ kʼehˇ bi pyeuꞈ laˇ”˗awˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ mehˬ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 28:19, 20) Nawˇ gaˇ heu nawˬ˗euˬ gaˇ dawˬ pehˬ hmˬ bi pyeuꞈ naˇ Miˬyehˇ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu nui kʼahˇ shiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu dehꞈ ziˇ za˗eu meh. Gaˇ teu laꞈ kʼoeˇ nya laˇ˗eu gʼaˇ duˬ gaˇ nui deuˬ loꞈ˗ehˇ aˇ yamˬ ya zmˬ meh. Zaˬ guˬ ngeh neh huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ iˇ˗euˬ mehˇ nmˇ Tiˆmoˇse ehˇ eu “Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni ya mˇ˗eu ngaˬ˗ahˇ ya leˇ dui dui miˇ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ heu˗aˬ ngaˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh dahˬ beh ngeh Jaˇliꞈ dzaw zaˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ poˆ mawˇ nya˗a ehˇ kʼawꞈ ngaˇ tsaꞈ gaˬ duˬ nui gaˇ jawˇ paˇ iˇ˗euˬ ba la tiˬ siˬ aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ dzaw zaˬ gʼawˬ mya gʼaˬ za˗awˇ tiˬ gʼaˬ naˇ bawˬ dzaˬ gaˇ laˇ shaw˗euˬ meh. Ngaˇ zaˬ guˬ deuˬ˗euˬ Jaˇliꞈ dzaw nymˇ˗ahˇ ba la 2 siˬ dzaw iˇ gʼaˬ naˇ gaˇ yaw shuiꞈ za˗awˇ teuˇ gaˇ dzaw zaˬ oeˬ gʼaˬ paˇ za˗euˬ ma. Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ bi paˇ laˇ gaˇ ya mawˇ˗eu aˬ cawˬ˗ahˇ mehˬ˗eu gaˇ heu hmˬ˗ahˇ ngaˬ˗ahˇ ya leˇ dui dui miˇ˗a.”a (Ehˇ lahˬ˗ahˇ haw.)—1 Teˇsaˬloˇni 2:19.

8. Tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ doe nya ni zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ na aˬ jeˬ jahˇ˗eu nga?

⁸ Zaˬ guˬ tiˬ deuˬ na˗aˬ nui jeˬ˗euˬ dawˬ ya dzaw˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ kʼahˬ laꞈ taˆ paw pyawˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Jeˇkawˬ ehˇ˗eu “Ngaˇ 7 kʼoꞈ kʼawˆ ngeh ngaˬ˗euˬ sahˬ boꞈ dzaw cawˬ deuˬ mya ni Biˬyaˬnaˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ meh. Ngaˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja nehˬ mawꞈ miˇ˗a. Kʼoeˇ gaˇ neh tiˬ kʼehˬ naˇ ngaˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dawˬ dzaw˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ˗euˬ ma. Ngaˇ myaˬ tiˬ paˆ Gaˬlaˬpyuˇ dawˬ hawˇ˗eu Biˬyaˬnaˬ dawˬ Loꞈ˗eu nymˇgoˇ paˇ dmˬ˗ahˇ neh sheu cehˆ sheu cehˆ˗ehˇ dzaw˗euˬ ma. Nga maꞈ˗euˬ aˇ muˇ dawˬ peh jaˆ˗eu Biˬyaˬnaˬ dawˬ aˇ muˇ˗ahˇ jiˇ ngaˬ˗euˬ cawˬ jawˇ˗eu ma. Ngaˇ 18 kʼoꞈ kʼawˆ ngeh huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ iˇ gʼaˬ naˇ mehˇ nmˇ zaˬ guˬ deuˬ˗euˬ Jaˇliꞈ dzaw nymˇ˗ahˇ ya iˇ˗euˬ ma. Biˬyaˬnaˬ dawˬ aˇ muˇ˗ahˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu ngaˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ miˇ neh zaˬ guˬ˗euˬ dzaw nymˇ heu naˇ ngaˬ˗euˬ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gaˇ˗ahˇ caw ba dui dui˗eu meh. Biˬyaˬnaˬ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ ngaˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dawˬ dzaw gaˇ ya leˇ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ oe lehˇ ngaˬ˗ahˇ kuˇ ngeh myaˬ ni Jaˇliꞈ ya dzaw gaˇ duˇ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ keuˆ ni le keuˆ˗euˬ meh.”—Gʼaˬkʼehˇ 2:7, 8 nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ haw.

9. Gʼaˬ kʼehˇ bi pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga?

⁹ Gʼaˬ kʼehˇ bi pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ heu naˇ nawˬ˗ahˇ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ˗eu jeˬ yaw muiˬ muiˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu jeˬ tsaˬ tsaˬ ni jah ziꞈ˗eu jeˬ heu deuˬ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 21:5; 2 Tiˆmoˇseˬ 2:24) Gaˇ heu naˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ laˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ nawˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ nui jah ahˇ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ ya siˬ˗euˬ miˇ neh meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ peh gaˇ mˇ˗eu jeˬ jiˇ ya siˬ˗euˬ meh.—1 Gawˇliˬtu 3:9.

10. Nawˬ˗euˬ tsaꞈ gaˬ duˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw˗eu tsawˇ haˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ jawˇ kʼawꞈ gʼaˬ kʼehˇ bi pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ heu˗ahˇ nawˇ laꞈ kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ cehˇ nya˗eu nga?

¹⁰ Nawˇ gʼaˬ kʼehˇ bi pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ mˇ ngeh tsaꞈ gaˬ duˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw mawꞈ˗eu deuˬ ui cuiˆ tehꞈ˗ehˇ mawˇ kʼawꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ za meh. Gaˇ heu mˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ muˇ muˇ lah ni mehˬ bawˬ ya gm meh. Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ gʼaˬ kʼehˇ pyeuꞈ laˇ eu tsawˇ haˬ˗ahˇ poˆ mawˇ nya˗euˬ kʼawꞈ aˇ muˇ muˇ lah ni gm leˇ˗awˇ poˆ˗euˬ miˇ neh yawˬ gʼaˬ na luꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ ui cuiˆ maˬ ngeuˇ naˇ maˬ jawˇ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ gʼoeˬ kʼoꞈ byah ni mˇ˗euˬ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Behˬlehˬdawˬ ehˇ˗eu “Ngaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ dawˬ ya tsaꞈ gaˬ˗eu ya leˇ dui dui miˇ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ neh bi mˇ˗euˬ gaˇ miˇ neh ngaˇ sahˬ boꞈ dzaw gʼaˬ˗awˇ tiˬ kʼehˬ naˇ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ dahˬ beh˗euˬ ma. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ ya biꞈ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ huiˬ laˇ mahˇ laˇ gaˇ ya mawˇ ngeh ngaˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui miˇ˗a. Zaˬ guˬ deuˬ˗euˬ Jaˇliꞈ dzaw nymˇ˗ahˇ dzaw iˇ˗awˇ tiˬ kʼehˬ naˇ yawˬ gaˇ yawˬ huˬ mehˬ mehˬ iˇ˗eu gaˇ yaw shuiꞈ za˗euˬ ma. Maˇ diˇ naˇ tsaꞈ gaˬ duˬ teu gaˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ keu ni nui ma ahˇ tsawˇ haˬ˗ahˇ ngaˇ maˬ tahˬ puˬ haw˗aˬ. Ehˇ kʼawꞈ nui deuˬ naˇ tahˬ puˬ meh. Gʼaˬ kʼehˇ bi pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh ya caw ba˗euˬ miˇ neh ngaˬ˗ahˇ kʼawꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ miˇ˗a.”—Dawˬtsoˆtsoˆ˗eu 11:6.

Nawˬ˗euˬ bawˬ toˆ aˬ gaˇ sheuˬ gʼeh

11. Zaˬ guˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˬ geu jeˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu nga?

¹¹ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ nya˗eu gʼawˬ mya ni jaˆ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ zaˬ guˬ gʼawˬ mya gʼaˬ tsoˆ˗eu paw caw ba˗eu meh. Bawˬdzaˬnymˇ gʼawˬ mya yaˇ nymˇ tsoˆ˗eu loˬ meh. Jawˇ duˬ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw zeu taˬ duˬ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh Bawˬdzaˬnymˇ tsoˆ caw nehˬ˗eu heu naˇ nawˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ meh. Mehˇ nmˇ aˬ li aˬ buˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ ya mˇ taꞈ˗eu nawˇ kʼawꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗awˇ gʼawˬ mya jeˬ siˬ nya laˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ˗eu jeˬ maˬ laˆ tahˬ maˬ laˆ naˇ ni mˇ˗eu jeˬ sheuˬ hehˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ mehˬ bawˬ gm˗eu jeˬ heu deu ya siˬ meh.

12. Huˬ mehˬ mehˬ˗eu gaˇ aˬ jeˇ jeˇ gaˇ ma pah dahˇ nehˬ˗eu nga?

¹² Menˇ nmˇ Keˇbehˬ ehˇ˗eu “Ngaˇ yaw nyiˇ ngeh neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ mawꞈ˗eu ma. Ehˇ loꞈ˗ehˇ ngaˇ 19 kʼoꞈ kʼawˆ laˇ ngeh huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ iˇ˗euˬ ma. Ngaˇ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ nymˇ tsoˆ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni maˬ ngeuˇ˗eu mˇ mˇ˗ehˇ yawˬ haˇ yawˬ ha toˆ piˇ˗eu ma. Ngaˇ nymˇ mawˇ kawˇ kawˇ˗eu laˇ gʼoˆ zaˬ hawˇ˗eu laˇ gʼoˆ ma jahˇ˗eu heu deuˬ dzaw˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ caw ba˗eu aˇ maꞈ nehˬ˗ehˇ Heu liˇkeˬ jaˬ lehˇ baˬ da neh shaˬ laˇ jawˇ duˬ˗ahˇ nyiˬ kʼoꞈ byah ni Bawˬdzaˬnymˇ tsoˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ iˇ kahˇ tsoˆ lehˇ mˇ iˇ˗euˬ ma. Ehˇpa˗liˇkaˆ paw tsoˆ˗eu tsawˇ haˬ loˬ nga jeˇ lehˇ ya gaˬ ngeh teu gaˇ paˇ caw ba iˇ˗euˬ ma. Teu gaˇ Bawˬdzaˬnymˇ tsoˆ ngeh nyiˬ jaw smˬ jaw kaˬ˗ahˇ tiˬ poˆ tiˬ gaˇ jiˇ naˇ tiˬ gaˇ tsoˆ tsoˆ˗ehˇ cah˗euˬ ma. Tsoˆ˗eu aˇ muˇ naˇ nymˇ jiˇ tiˬ jiˇ loꞈ˗ehˇ tiˬ gaˇ jawˇ tiˬ gaˇ mˇ Jaˇliꞈ tiˬ gaˇ gui˗eu meh. Teu kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ yawˬ jaw na luꞈ ya tsaꞈ gaˬ iˇ˗eu ngaˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Ngaˬ neh yaw nyiˇ ngeh neh bawˬ toˆ toˆ˗euˬ jeˬ ngaˬ neh noeˬ˗euˬ naˆ maˬ tseˇ laꞈ kʼaˬ bi ceh nehˬ laꞈ˗euˬ meh.”

13. Zaˬ guˬ deuˬ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu nga?

¹³ Huˬ mehˬ mehˬ˗eu gaˇ mˇ haw˗euˬ deuˬ nymˇ naˇ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ mˇ luꞈ meh. Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ mˇ eu heu naˇ kʼaˇ mˇ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ mˇ nehˬ˗eu miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui laˇ˗eu gaˇ pyeuꞈ meh. Beˬdeˬlaˇ nymˇ jiˇ naˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ Jaˇliꞈ hawˇ˗eu paˇ dmˬ nui deuˬ jahˇ doˆ nehˬ˗eu meh. Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Daˇ saˬ˗teꞈ ehˇ˗eu “ngaˇ 9 kʼoꞈ kʼawˆ ngeh neh Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ˗eu lehˇ noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ sahˬ boꞈ dzaw jiˇ˗euˬ tiˬ kʼoꞈ taꞈ tiˬ paˆ naˇ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ ya geuꞈ iˇ˗euˬ ma. Ngaˇ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ ya mˇ iˇ˗awˇ teu gaˇ sahˬ boꞈ yaˬ˗eu paw ya dzaw˗awˇ tiˬ kʼehˬ naˇ kahˬ pyuˇ teuˬ˗euˬ poꞈ gaˬ lamˬ gaˇ dzaw˗euˬ ma. Heu gaˇ neh ngaˇ ya leˇ˗eu naˇ miˇ kʼahˬ doe ni gʼaˬ kʼehˇ bi pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ huiˬ laˇ gaˇ aˬ cawˬ˗euˬ jeˬ hu ya siˬ nya˗eu heu meh. Heu gaˇ ya mˇ˗eu ngaˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui miˇ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ aˬ cawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ peh leˇ ni ya caw ba˗eu miˇ neh.”

Nawˇ mehˬ hu paw aˬ jeˬ noeˬ taˬ?

14. Nawˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ tiˬ byah ni mˇ˗eu gʼaˇ duˬ nymˇ mi na˗ehˇ aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga?

¹⁴ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ tiˬ byah ni mˇ˗eu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ lehˬ hmˬ taˬ leˬ? Nawˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ Ka li zaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗euˬ loˬ meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ maˬ tsehˆ leˇ ni ya pyehˆ tseˇ˗awˇ ya shaˇ noeˬ ya shaˇ sawˇ˗eu uˬ taꞈ bawˬ dzaˬ duˬ˗ahˇ leh jeh˗awˇ nawˬ˗euˬ nui jah ya mˇ mawˇ˗eu meh. Sahˬ boꞈ dzaw nymˇ˗ahˇ jawˇ ngeh kʼawꞈ guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗eu jeˬ muiˬ daˆ laˇ ni laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ nya˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ ngehˬ gaˇ naˇ haˬ nehˬ˗eu heu neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui ma ahˇ˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ laˆ luiˆ laˆ saˆ gaˇ kʼawꞈ caw ba ma lehˇ ehˇ nehˬ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ naˇ nui ma keuˆ˗awˇ taˬ aw˗eu deuˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ zmˬ˗awˇ bi caw ba mawꞈ˗eu meh. (Ja ceuˬ 110:3-ahˇ gui; Gʼaˬkʼehˇ 6:1-3) Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ kuˇ˗awˇ miˇ shaˬ naˬ liˬ bi geuꞈ˗euˬ heu naˇ “Ka li zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ ja ceuˬ˗eu” miˇ neh meh.—Gʼaˬkʼehˇ 16:1-5.

15. Nawˇ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ nya ni gaˇ poˆ mawˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹⁵ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ tiˬ byah ni mˇ˗eu deuˬ myaˬ ni gaˇ jaˆ˗eu loˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 18:2, 3) Nawˬ˗euˬ jawˇ kʼahˬ˗ahˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni maˬ mˇ˗eu gaˇ za nya˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ gʼawˬ mya maˬ jiˇ leˇ˗eu jeˬ˗ahˇ dzaw˗eu lehˇ nawˇ bawˬ toˆ toˆ nya meh. Nawˬ neh bawˬ toˆ toˆ taˬ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ hawˇ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu nui deuˬ˗ahˇ ja nehˬ˗awˇ nui noeˬ nui duˇ shaˇ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ “yawˬ ha noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ a nehˬ naˇ yawˬ ha mˇ˗euˬ jeˬ guiˬ lahˬ za˗eu meh” lehˇ paˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.—Dawˬdaˬ 16:3; 20:18.

16. Miˬyehˇ gaˇ tiˬ byah ni mˇ˗eu heu naˇ aˬ joˆ joˆ˗ehˇ paˇ caw ba˗eu nga?

¹⁶ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ mehˬ hu paw laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ teu˗ahˇ ziꞈ dah ni bi tuˆ tehˬ mawꞈ meh lehˇ nawˇ jah ziꞈ nya meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 6:18, 19-ahˇ gui.) Miˬyehˇ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ˗eu heu naˇ nawˇ˗ahˇ Miˬyehˇ gaˇ tiˬ byah ni mˇ luꞈ˗eu nui deuˬ nehˬ˗ehˇ gaˇ mˇ taꞈ ngeh noeˬ dahˇ doe˗eu Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni yaw nyiˇ ngeh neh Miˬyehˇ gaˇ tiˬ byah ni mˇ˗eu heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nymˇ dahˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ gʼawˬ mya ni caw ba nehˬ nya lehˇ gʼawˬ myaˬ gʼaˬ ya siˬ˗euˬ meh. Huˬ mehˬ mehˬ˗eu deuˬ myaˬ ni sheuˬ dahˬ dzaˬ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ nyiˬ gʼaˬ luꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gaˇ heu˗ahˇ paˇ mˇ daˆ leꞈ˗eu meh.—Loˇmaˆ 16:3, 4.

17, 18. Bawˬ toˆ toˆ˗eu jeˬ nawˬ˗euˬ nui ma nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ˗eu nga?

¹⁷ Ja ceuˬ 20:4-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ “Nawˇ kʼaˇ geuꞈ mawꞈ˗eu jeˬ za˗awˇ kʼaˇ noeˬ˗euˬ jeˬ mˇ pyeuꞈ nya ni aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ caw ba luꞈ˗uˇ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Mehˬ hu paw˗euˬ gʼaˇ duˬ nawˇ bawˬ toˆ toˆ ngeh maˇ maˇ ni nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ mawꞈ nya lehˇ shaˇ noeˬ uˬ taꞈ nymˇ aˬ dui˗euˬ saˇ ka˗ahˇ Yeˬhawˇbaˇ aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu nga? Kʼoeˇ naˇ nawˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˬ jeˬ mˇ nehˬ nya˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ˗awˇ aˬ yawꞈ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ bawˬ toˆ toˆ.

¹⁸ Dehꞈ ziˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni zmˬ naˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ ya ciˬ huiˬ˗eu miˇ neh nawˇ kʼawꞈ laꞈ kʼaˬ ya cehˇ dui dui tehꞈ˗a. “[Yeˬhawˇbaˬ] laꞈ kʼoeˇ cehˇ˗awˬ. Nawˇ kʼaˇ mawꞈ˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ biꞈ laꞈ tehꞈ˗a.”—Ja ceuˬ 37:4.