Mehˬ˗eu tsoˆ˗eu jeˬ, Miˬyehˇ˗euˬ nui gaˬ bi siˬ

1. Jaˇliꞈ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ keuˆ taˬ˗euˬ nga?

“Mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ”˗eu jeˬ lehˇ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ ya gaˬ ngeh, nawˇ aˬ jeˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ nya? Tsawˇ haˬ tiˬ deuˬ na, ehˇ laˇ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu heu naˇ teu loꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu jeˬ˗aˬ, aˬ dui˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗awˇ, tiˬ poˆ na zaˬ siˬ nui gahˇ, nui gaˬ, dehꞈ˗eu jeˬ heu deuˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ taꞈ˗eu meh lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 1:2-7; 4:11-13) Teu miˇ neh, Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ mehˬ ngeh, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗awˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ bi za mawꞈ˗eu miˇ neh ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 12:6) Miˬyehˇ neh mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu tiˬ poˆ na, daˇ nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ˗jiˇ taꞈ leˇ˗eu law nmˇ˗aˬ ngeuˇ meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ maˬ mˇ˗a. Maˇ diˇ naˇ, “mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ”˗eu jeˬ˗euˬ dawˬ tsuiꞈ naˇ, mehˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ da aˬ ma zaˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ mehˬ nehˬ˗eu.

2, 3. Mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu jeˬ, mehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu daˇ nehˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ˗eu nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)

² Yaw jeˬ ma je heu˗ahˇ shaˇ noeˬ haw. Cawˆniˇ lehˇ kuˇ˗eu aˬ li zaˬ tiˬ gʼaˬ iˇ kahˇ laꞈ kʼoeˇ baw duiˇ dzeh niˇ gʼa luꞈ ngeh, aˬ ma gʼaˬ ehˇ˗eu, “Cawˆniˇ˗oˇ, iˇ kahˇ laꞈ kʼoeˇ baw duiˇ taˬ niˇ gʼa, mˇ myawˬ laˆ paˆ nmˇ.” Ehˇ kʼawꞈ, Cawˆniˇ maˬ naˇ haˬ ni, niˇ gʼa˗awˇ kʼmˬ maˬ laˆ paˆ˗euˬ meh. Cawˆniˇ˗euˬ aˬ ma aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ nehˬ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ neh mˇ˗euˬ jeˬ aˬ jeˬ miˇ neh yaw lehˬ jeˬ pyeuꞈ nga lehˇ ja shaw nehˬ˗awˇ mehˬ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Cawˆniˇ˗ahˇ aˬ da aˬ ma ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu heu naˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗awˇ, jahˇ nya˗eu jeˬ hawˇ˗eu maˬ jahˇ nya˗eu jeˬ aˬ jeˬ miˇ neh ya bi jaˆ nga lehˇ bi siˬ nya mawꞈ˗eu meh. Cawˆniˇ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ bi siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ ma gʼaˬ Cawˆniˇ˗ahˇ baw duiˇ maˬ bi mui ni tiˬ kʼehˬ yuˇ taˬ˗euˬ meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ gaˇ Cawˆniˇ maˬ ya leˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Ehˇ kʼawꞈ, ehˇ dawˬ leuˇ naˇ, heu loꞈ˗ehˇ jahˇ nehˬ laꞈ gaˇ ya daˬ meh lehˇ Cawˆniˇ˗ahˇ siˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.

³ Aˬ dui Ka li zaˬ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ deuˬ pyeuꞈ ma. (1 Tiˆmoˇseˬ 3:15) Aˬ dui˗euˬ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ muiˬ˗eu jeˬ hawˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ aˬ dui˗ahˇ ehˇ nehˬ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ jaˆ˗awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ ngeh, aˬ dui˗ahˇ mehˬ nehˬ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ jiˇ jaˆ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui mˇ bahˬ˗euˬ baˬ da neh maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ nga lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 6:7) Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh, shaˬ zahˬ˗ahˇ maˬ bi tahˬ puˬ mawꞈ˗a.—1 Beˬtuˆluˆ 5:6, 7.

4. (a) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi mehˬ nehˬ mawꞈ˗eu nga? (b) Heu kawˆ˗ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

⁴ Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ mehˬ ngeh, zaˬ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ pyeuꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ zmˬ˗awˇ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ tsaˬ˗eu jeˬ mehˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ “naˇ haˬ˗awˇ caw teh ni mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ”˗eu ma. (Maꞈtehˬ 28:19, 20; 2 Tiˆmoˇseˬ 3:16) Heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ bi dzaw nehˬ mawꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ aˬ cawˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ pyeuꞈ laˇ ni bi caw ba nehˬ nya meh. (Tiˇtuˆ 2:11-14-ahˇ gui.) Nymˬ˗mˇ aˬ dui aˇ yeˇ huiˬ˗eu smˬ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma. (1) Miˬyehˇ neh mehˬ˗eu jeˬ, aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗eu nga? (2) Miˬyehˇ neh bi mehˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ neh, aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? (3) Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ mehˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

Miˬyehˇ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ mehˬ nehˬ

5. Miˬyehˇ neh mehˬ˗eu jeˬ, aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗eu nga?

⁵ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ mehˬ paˇ tsoˆ paˇ˗awˇ dzaw nehˬ˗eu heu naˇ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh meh. Aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ yaw gʼoeˇ gʼoeˇ lehˇ bi jawˇ mawꞈ˗awˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ jiˇ bi za mawꞈ˗eu meh. (1 Yoˇhaˬ 4:16) Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ haw teˬ˗eu uˬ taꞈ, aˇ poeˬ maˬ baw nga lehˇ jiˇ maˬ noeˬ˗a. (Dawˬdaˬ 12:18) Aˬ yawꞈ aˬ dui˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ aˬ dui˗ahˇ yawˬ ha naꞈ˗i bi tseˇ geuꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ Jaˇliꞈ paw neh maˬ ehˇ, paˇ dmˬ hawˇ˗eu biˬdiˬoˬ deuˬ neh maˬ ehˇ, aˬ da aˬ ma hawˇ˗eu aˬ yuiꞈ aˬ tsu deuˬ neh maˬ ehˇ, bi mehˬ nehˬ laꞈ˗euˬ gaˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu nga lehˇ nawˇ˗ahˇ siˬ laˇ miˇ˗a loˇ? Maˇ diˇ naˇ aˬ dui yawˬ ha mˇ lehˬ˗euˬ lehˇ maˬ siˬ nya mi na˗ehˇ, aˬ yuiꞈ deuˬ nui gaˬ ahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ nahˬ yu ni mehˬ paˇ tsoˆ paˇ laˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Gaˬlaˬtiˆ 6:1.

6. Tiˬ gʼaˬ na mehˬ gaˇ ya daˬ˗awˇ gaˇ jiˇ ya smˇ iˇ˗euˬ kʼawꞈ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ luꞈ˗eu lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya˗eu nga?

⁶ Tiˬ poˆ na mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu jeˬ˗aˬ, nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu naˆ maˬ tseˇ ehˇ keuˆ mawꞈ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ naˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ maˇ paˇ ya mˇ meh. Heu loꞈ˗ehˬ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ pyeuꞈ laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ neh mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu jeˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˬ mˇ mawˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Jaˇliꞈ gui gaˇ aˇ yamˬ biꞈ˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu uˬ taꞈ, guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu naˇ, aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ siˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ ngeh, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ paˇ muiˬ kʼoꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 19:7) Myahˇ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ aˇ muˇ˗euˬ gaˇ paˇ za kʼoꞈ nya˗eu meh. Teh doˆ˗eu jeˬ heu kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ jeˬ miˇ ehˇ naˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ, maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ deuˬ˗ahˇ neh laˆ piˇ nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh. (1 Gawˇliˬtu 5:6, 7, 11) Kʼoeˇ naˇ, Miˬyehˇ neh mehˬ˗eu jeˬ˗aˬ, aˬ myah luꞈ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, bi teh doˆ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ, aˬ yawꞈ neh mˇ˗euˬ iˬ baˇ aˇ naˆ ni huiˬ˗awˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗eu loˬ nga lehˇ siˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.—Gʼaˬkʼehˇ 3:19.

Yeˬhawˇbaˬ mehˬ˗eu tsoˆ˗eu jeˬ aˬ dui˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ

7. Sheˬbaˬnaˬ aˬ suˇ gʼaˬ nga, aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ ahˇ leˇ˗euˬ nga?

⁷ Mehˬ˗eu tsoˆ˗eu jeˬ aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ gʼoˆ shaw˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ neh mehˬ gaˇ ya daˬ˗euˬ nyiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw iˇ ma. Tiˬ gʼaˬ naˇ Iˇsaˬleˬ laˆ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗awˇ, sahˬ paˬ Heˬsaˬgiˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ jawˇ˗euˬ Sheˬbaˬnaˬ meh. Nya taꞈ tiˬ gʼaˬ naˇ aˬ dui˗euˬ saˇ ka˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Ga˗leh meh. Sheˬbaˬnaˬ baoˬ jaˆ dui dui˗awˇ, “sahˬ paˬ˗euˬ nymˇ˗ahˇ haw˗eu pyaˆ˗eu” tiˬ gʼaˬ meh. Aˬ yawꞈ˗aˬ sahˬpaˬ Heˬsaˬgiˇ˗euˬ nymˇ˗ahˇ haw eu gʼaˬ pyeuꞈeu gaˇ duˇ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 22:15) Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ jahˇ gʼeh˗awˇ, aˬ cawˬ neh bi taˬ huiˬ mawꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ poeˬ˗eu lmˬ bymˇ gawˬ˗awˇ zawˇ muiˬ˗eu “mahˬ laˆ lawˬ”˗ahˇ nuiˇ˗eu meh.—Iˇsaˬyaˇ 22:16-18.

8. Yeˬhawˇbaˬ Sheˬbaˬnaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗euˬ nga?

⁸ Sheˬbaˬnaˬ huiˬ mawꞈ mahˇ mawꞈ˗eu nui ma ahˇ˗eu miˇ neh, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ Eˇliˇkmˬ˗ahˇ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 22:19-21) Gaˇ kawˆ heu sahˬ paˬ Saˬneˬkaˬliˇ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ deuˆ laˇ˗eu lehˇ gʼeh ngeh pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Dzeuˇ laˇ ngeh, Saˬneˬkaˬliˇ aˬ yuiꞈ deuˬ hawˇ˗eu huiˬ˗eu guiˇ maꞈ pyehˬ gʼeh leꞈ˗awˇ, Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ hawˇ˗eu sahˬ paˬ Heˬsaˬgiˇ˗ahˇ laꞈ oꞈ bi awꞈ˗eu lehˇ guˆ tsiˬ bi nyehꞈ le˗euˬ meh. (2 Sahˬpaˬ 18:17-25) Teu ngeh, sahˬ paˬ Heˬsaˬgiˇ Eˇliˇkmˬ hawˇ˗eu aˬ li nyiˬ gʼaˬ˗ahˇ bi ja cawˬ iˇ˗euˬ meh. Teu laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ naˇ, saˇ naˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ nyehꞈ tehꞈ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Sheˬbaˬnaˬ meh. Heu gaˇ haw ngeh, Sheˬbaˬnaˬ taˬ aw˗eu jeˬ, nui pehˇ shuˬ iˇ˗eu jeˬ, yawˬ haˇ yawˬ ha gʼawˬ shaˬ aˬ dzehˬ˗ehˇ maˬ gaˬ˗eu jeˬ heu deuˬ ya dzaw˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ teˬ dzehˬ˗eu aˇ yaˬ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ ha geuꞈ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ Sheˬbaˬnaˬ neh ya tahˬ puˬ˗euˬ, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya˗eu 3 jeˬ˗ahˇ haw iˇ ma.

9-11. (a) Aˬ dui Sheˬbaˬnaˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ neh Sheˬbaˬnaˬ˗ahˇ mˇ nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya?

⁹ Tiꞈ, Sheˬbaˬnaˬ za taˬ˗euˬ aˇ yaˬ ya smˇ iˇ˗euˬ gaˇ haw ngeh, “nui ma huiˬ˗eu mehˬ nah yaw cawˆ jeˬ caw” nga lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 16:18) Aˬ dui aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ zawˇ˗ehˇ muiˬ˗eu gaˇ jaˆ nya˗awˇ, aˬ cawˬ jiˇ aˬ dui˗ahˇ aˇ yeˇ huiˬ tiˬ gʼaˬ nga lehˇ haw nya˗eu meh. Teu ngeh, aˬ dui taˬ aw ma loˇ? Aˬ dui nya˗eu jeˬ hawˇ˗eu kʼaˇ mˇ pyeuꞈ nya˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ, Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba nehˬ˗eu miˇ neh meh lehˇ noeˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 4:7) Pawˇluˆ aˬ dui˗ahˇ “Naw maꞈ yawˬ haˇ yawˬ ha aˇ dzehˬ dzeuˇ ni taˬ noeˬ huiˬ. Tsaˬ tsaˬ ni tehꞈ˗ehˇ noeˬ˗awˬ” lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh.—Loˇmaˆ 12:3.

¹⁰ Nyiꞈ, Yeˬhawˇbaˬ Sheˬbaˬnaˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ kʼaˆ˗ehˇ mehˬ nehˬ gaˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ Sheˬbaˬnaˬ paˇ laˇ nya meh lehˇ jah˗eu miˇ neh ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 3:11, 12) Heu naˇ, gaˇ ya smˇ˗euˬ deuˬ dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Nui pehˇ maˬ shuꞈ iˇ ni, saˇ pawˇ maˬ ga nya lehˇ noeˬ noeˬ˗ehˇ jawˇ ngeh to˗aˬ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ muiˬ dzehˬ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ nya˗awˇ, mehˬ laˇ tsoˆ laˇ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ gaˬ˗eu miˇ neh nga lehˇ haw nya˗eu meh. Aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh, aˬ dui˗euˬ Aˬda taˬ aw˗eu deuˬ˗ahˇ laꞈ sawˬ biꞈ meh lehˇ taˬ ngehˇ. (1 Beˬtuˆluˆ 5:6, 7-ahˇ gui.) Aˬ dui taˬ aw˗awˇ, byehˆ noeꞈ ni gʼeh˗eu shaˬ jehˆ loꞈ˗ehˇ gʼeh naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh mehˬ˗eu jeˬ, aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ bi pyeuꞈ mawꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ ni tehˆ nehˬ nya˗eu meh.

¹¹ Smˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh Sheˬbaˬnaˬ˗ahˇ mˇ nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ neh, aˇ poeˬ baw˗eu jeˬ ya dzaw˗euˬ ma. Yeˬhawˇbaˬ neh mehˬ˗eu jeˬ aˬ yawꞈ iˬ baˇ˗ahˇ bye˗eu lehˇ bi siˬ kʼawꞈ, iˬ baˇ mˇ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˬ jiˇ mˇ mawˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ haw˗eu meh. Nawˇ aˬ da aˬ ma, maˬ ngeuˇ naˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ pyeuꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ nga lehˇ haw geuꞈ nya meh.—Yuˇdaˆ 22, 23.

12-14. (a) Tiˬ gʼaˬ na mehˬ gaˇ ya daˬ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? (b) Jaˇliꞈ mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ gʼaˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ laˆ paˇ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga? Aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga?

¹² Ehˇ kʼawꞈ ni tiˬ gʼaˬ na, mehˬ laˇ tsoˆ laˇ gaˇ ya daˬ ngeh, nui ma naˇ˗awˇ Miˬyehˇ hawˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ byehˇ dzeh˗awˇ doˆ iˇ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 3:12, 13) Heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬ paˇ caw ba nya meh lehˇ ehˇ mawꞈ nga laˬ? Maˬ ngeuˇ˗a. Mehˇ nmˇ Ga˗leh˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ neh bi teh doˆ˗awˇ gʼoꞈ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, kʼoeˇ gaˇ neh naˇ, tsaꞈ gaˬ gaˇ maˬ ehˇ bawˬ dzaˬ gaˇ maˬ ehˇ maˬ paˇ iˇ˗euˬ meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ cawˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ leh jeh˗awˇ, aˬ saˬ saˬ leˇ ngeh˗aˬ, Ga˗leh aˬ yawꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ neh laꞈ lehˇ shaˇ˗eu meh.

¹³ Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ ehˇ˗eu, “Ga˗leh˗ahˇ shaˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ nui ma huiˬ˗eu heu meh. Aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ tehˬ doˆ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ maˬ tsaˬ nga lehˇ ehˇ˗eu meh. Kʼoeˇ gaˇ neh tiˬ kʼehˬ dzaw laꞈ naˇ, nga nyaꞈ nui ma huiˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu teu gaˇ neh pyeuꞈ laˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ja sawˇ˗euˬ ma. Ga˗leh Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ pyeuꞈ˗eu aˇ baˇ kʼawˆ teuꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ mawˇ shawˇ laˇ ngeh, yawˬ ha neh ya mawˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ ya leˇ˗a. Zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nui ma huiˬ˗eu jeˬ˗aˬ, myaˆ nuiˆ˗ahˇ tsoeˬ˗eu “diˬ tmˬ”˗ahˇ duˇ˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ tsaˬ nga lehˇ noeˬ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ shaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ nya lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ toˆ˗ehˇ ha geuꞈ ngeh, yaw kawˇ˗ehˇ dehꞈ paˇ˗awˇ, aˬ myah luꞈ bawˬ dzaˬ gaˇ iˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ duꞈ yawˇ ni pyehˆ tseˇ˗eu uˬ taꞈ, yawˬ nah na guiˬ lahˬ shaˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ yawꞈ nymˇ jiˇ˗euˬ uˬ duˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu deuˬ˗euˬ nui jah˗ahˇ ya ngehˬ gʼeh nga lehˇ ha geuꞈ˗eu miˇ neh, miˬ zaˬ hawˇ˗eu zaˬ deuˬ, laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh.”—Luˇkaꞈ 6:41, 42; Yaˬkoˆ 1:23-25.

¹⁴ Aˬ yuiꞈ tiˬ gʼaˬ paˇ ehˇ˗eu, “Tiˬ nah, Ga˗leh ngaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw laˇ˗eu tiˬ jeˬ ngehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ ‘Ngaˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ siˬ nya˗eu myahˇ laˇ˗awˇ, huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ jiˇ geuꞈ haw˗euˬ kʼawꞈ, nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ nya lehˇ ehˇ peuˬ laˇ nya siˬ.’” lehˇ ehˇ˗eu meh. Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ Ga˗leh aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ maiˇ biꞈ miˇ nehˬ˗eu gaˇ paˇ ya mˇ˗awˇ, gaˇ heu za˗euˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh. Aˬ yuiꞈ tiˬ gʼaˬ ehˇ˗eu, “Aˬ yawꞈ neh mˇ˗eu jeˬ ngaˬ˗ahˇ, aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ shi taˬ aw˗awˇ, aˬ yawꞈ neh mehˬ neh tsoˆ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ha geuꞈ naˇ, guiˬ lahˬ maˬ tsehˆ leˇ ni za ngaˇ lehˇ mehˬ˗eu meh.”

Nawˇ aˬ cawˬ˗ahˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ ngeh, Miˬyehˇ hawˇ˗eu Ka li˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nmˇ?

15. Aˬ dui mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ ngeh aˇ siˬ yaw muiˬ siˬ le ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ paˬ nga?

¹⁵ Muiˬ˗eu saˬ laˬ pyeuꞈ mawꞈ naˇ, muiˬ˗eu dzaw zaˬ ya pyeuꞈ meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 4:15, 16) Teu loꞈ˗ehˇ duˇ ni Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ aˬ cawˬ˗ahˇ bi mehˬ bi tsoˆ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ naˇ, nawˇ ya taˬ aw˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh nawˬ˗ahˇ ya bi sheuˬ gʼeh meh. Nawˇ taˬ aw gaˇ aˬ cawˬ ya mawˇ ngeh nawˬ˗ahˇ yaw zeu taˬeu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ nawˬ neh jaˬ noeˬ ja duˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ jiˇ ha geuꞈ˗eu yaw awˬ meh. Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw˗iˇ ma.

16. Yeˬsuˇ neh mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹⁶ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da˗euˬ dawˬ˗ahˇ, shaˬ dui dui˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ kʼawꞈ, naˇ haˬ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 26:39) Yeˬsuˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu nui gahˇ dawˬ tawˆ luꞈ ngaˬ da jawˇ gaˇ neh yuˇ leꞈ˗eu ma lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 5:19, 30) Yeˬsuˇ taˬ aw˗awˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu miˇ neh, gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu saˬ laˬ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh, nui ma keuˆ˗eu deuˬ aˬ yawꞈ mehˬ gaˇ naˇ haˬ laˇ mawꞈ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 4:22-ahˇ gui.) Yeˬsuˇ neh gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu dawˬ ngehˬ˗eu teu naˇ, gʼaˬ baˬ˗awˇ, gʼaˬ doeˇ doeˇ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ gʼaˬ ahˇ leˇ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 12:20) Yeˬsuˇ kuiˇ laꞈ deuˬ aˬ suˇ gʼaˬ huiˬ dzehˬ maˬ huiˬ dzehˬlehˇ pyehˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ, nui ma daˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh kʼawꞈ, nui gaˬ hawˇ˗eu nahˬ yu ni gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, noeˬ paˇ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ meh.—Maˬkuˆ 9:33-37; Luˇkaꞈ 22:24-27.

17. Sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw piˇ nya ni caw ba˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ joˆ˗ehˇ geh˗eu nui noeˬ ya ahˇ˗eu nga?

¹⁷ Yawˬ jawˇ na luꞈ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Jaˇliˬ laꞈ kʼoeˇ neh mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ mehˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ Ka li˗ahˇ ya dzaw geuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ, Miˬyehˇ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ neh bi sheuˬ gʼeh˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Miˬyehˇ neh naw maꞈ˗ahˇ a nehˬ taˬ˗euˬ yawˇ yawˇ maꞈ˗ahˇ bo saˆ˗awˬ. Miˬyehˇ geuꞈ mawꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ bo saˆ˗awˬ. Aˬ cawˬ kʼehˇ˗eu miˇ neh bo saˆ˗eu jeˬ taˬ bi pyeuꞈ. Aˇ poeˬ za ni tehꞈ˗ehˇ mˇ˗eu jeˬ kʼawꞈ taˬ bi pyeuꞈ. Nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ˗eu jeˬ bi pyeuꞈ˗awˬ. Miˬyehˇ neh nawˬ˗ahˇ a nehˬ˗awˇ bi bo saˆ˗euˬ yawˇ yawˇ maꞈ kʼoeˇ taˆ zuiˆ gʼaˬ˗eu taˬ leh jeh. Yawˇ yawˇ maꞈ nawˬ˗ahˇ haw˗awˇ dzaw geuꞈ paꞈ˗ehˇ mˇ mehˬ shaˇ mehˬ mehˬ˗awˬ. (1 Beˬtuˆluˆ 5:2-4) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ, Miˬyehˇ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ baoˬ uˬ moˇ jawˇ naˇ, aˬ yawꞈ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ haw piˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ, gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu meh.—Iˇsaˬyaˇ 32:1, 2, 17, 18.

18. (a) Yeˬhawˇbaˬ aˬ da aˬ ma deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ tmˬ luꞈ˗eu nga? (b) Miˬyehˇ aˬ da aˬ ma deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga?

¹⁸ Yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu jeˬ lawˇ neh? Yeˬhawˇbaˬ nymˇ sahˇ aˬ yuiꞈ gʼaˬ˗ahˇ ehˇ nehˬ˗eu, “Aˬ da aˬ ma deuˬ˗oˇ, naw maꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ nui ma pehˇ ni taˬ jahˇ. Sahˬpaˬ Yeˬsuˇ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗awˇ, bo saˆ huiˬ˗awˬ.” (Eˇpeˇsu 6:4) Maˇ diˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ jeˬ loˬ ngaˇ laˬ? Dawˬdaˬ 19:18-ahˇ “Aˇ yamˬ tsaˬ ngeh zaˬ˗ahˇ mehˬ paˇ tsoˆ paˇ˗awˬ. zaˬ cawˆ˗iˇ ni gʼaˬ baꞈ taˬ baꞈ.” Yeˬhawˇbaˬ aˬ da aˬ ma deuˬ yawˬ ha˗euˬ zaˬ˗ahˇ bi mehˬ˗eu gaˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, maˬ mˇ caw naˇ, yawˬ ha neh mˇ˗euˬ loꞈ˗eh Miˬyehˇ mehˬ shi ya yehˬ meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 3:12-14) Yeˬhawˇbaˬ aˬ da aˬ ma deuˬ loˬ˗eu gʼaˬ hawˇ˗eu zaˬ si nui gahˇ biꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ naˇ, muiˬ˗eu yaw sahˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗awˇ Jaˇ liˬ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ caw nya ni caw baˬ neh eu meh.—Yaˬkoˆ 1:5-ahˇ gui.

Aˬ myah luꞈ laꞈ kʼaˬ tiˬ cehˇ ya dehꞈ ni, aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu gaˇ kawˆ dzaw˗eu

19, 20. (a) Miˬyehˇ neh mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ha geuꞈ ngeh, aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ guiˬ lahˬ za˗eu nga? (b) Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ jaˇ sawˇ˗eu nga?

¹⁹ Miˬyehˇ neh mehˬ nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laꞈ daˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ neh aˬ dui˗ahˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ naˇ, guiˬ lahˬ za˗awˇ, nymˇ jiˇ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ deuˬ kʼawꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ nui saˇ oꞈ˗eu meh. Yawˬ gʼaˬ na luꞈ yawˬ ha aˇ poeˬ baw˗awˇ, aˬ cawˬ deuˬ kʼawꞈ gaˬ˗eu uˬ taꞈ, guˆ˗eu jeˬ maˬ jaˆ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Heu˗aˬ, mehˬ hu paw jaˆ laˇ˗eu, laꞈ kʼaˬ cehˇ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ˗euˬ aˇ baˇ ui cuiˆ na tehꞈ˗a siˬ. (Ja ceuˬ 72:7) Yeˬhawˇbaˬ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ mehˬ hu paw, Aˬda Yeˬhawˇbaˬ haw piˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ, mehˬ bawˬ gm˗awˇ, tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ laꞈ kʼaˬ tiˬ cehˇ jawˇ daˆ leꞈ nya ni gʼaˇ duˬ, lehˬ hmˬ nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Iˇsaˬyaˇ 11:9-ahˇ gui.) Aˬ dui Miˬyehˇ neh mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ngeh, mehˬ˗eu tsoˆ˗eu jeˬ heu naˇ, maˇ diˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu jeˬ heu naˇ, Miˬyehˇ neh aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ mˇ mawˇ˗euˬ muiˬ dui dui˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh.

²⁰ Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ nymˇ jiˇ hawˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ja sawˇ˗awˇ, yawˬ ha˗ahˇ mehˬ˗eu jeˬ jiˇ ja sawˇ˗eu uˬ taꞈ, mehˬ gaˇ tsoˆ gaˇ ya daˬ˗euˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ naˇ laˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, heu naˆ maˬ tseˇ naˇ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗awˇ neh yahˇ dzeuˇ paˬ nga lehˇ jiˇ haw ma.