“Mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ naˇ haˬ geuꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ, maˬ ngehˇ ni yaw gahˇ gahˇ˗ehˇ dehꞈ˗awˬ”

1. Aˬ dui nui gahˇ aˬ joˆ˗ehˇ poˆ mawˇ nya˗eu nga?

Zaˬ siˬ nui gahˇ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh oe˗awˇ, aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ, Yaˬkoˆ 1:5-ahˇ “Naw maꞈ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ na zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ teˬ luꞈ naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu tsaˬ meh. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ biꞈ tehꞈ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Miˬyehˇ˗aˬ, tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ biꞈ˗eu meh. Aˬ dui nui gahˇ˗ahˇ mawˇ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ laꞈ daˬ˗eu heu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ aˬ dui˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ neh laˆ piˇ nehˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 2:10-12) Kʼoeˇ naˇ muiˬ dui dui˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu aˬ myah luꞈ dehꞈ gʼeh˗eu jeˬ biꞈ˗eu meh.—Yuˇdaˆ 21.

2. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ˗eu tsoˆ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˬ nya˗eu nga?

² Aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, huiˬ laˇ˗euˬ maˬ duˇ leˇ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, mehˬ laˇ tsoˆ laˇ˗eu heu naˇ, yaw muiˬ jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ haw˗eu maˬ ehˇ, laꞈ daˬ˗eu maˬ ehˇ, yaw shaˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ tsoˆ aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ muiˬ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ ngeh, Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Dawˬdaˬ 3:11, 12-ahˇ ‘Ngaˬ li˗oˇ, Yeˬhawˇbaˬ . . . mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ laꞈ ngeh naˬ lehˬ taˬ lehˬ’ lehˇ ehˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ “aˬ yawꞈ ha gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ mehˬ meh tsoˆ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.” Teu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ mawꞈ ngaˇ lehˇ jah ziꞈ nya˗eu meh. (Heˬbyehˇ 12:5-11-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ tsoˆ aˬ myah luꞈ tsaˬ˗awˇ, aˬ dui loˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taˆ lehˇ cehˆ tsaˬ leˇ meh. Aˬ dui heu kawˆ˗ahˇ, mehˬ jeˬ mehˬ kawˆ 4 kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma. (1) yawˬ ha˗ahˇ mehˬ˗eu (2) aˬ da aˬ ma zaˬ˗ahˇ ya mehˬ˗eu jeˬ (3) aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ neh za˗eu dawˬ tsoˆ (4) bi mehˬ bi tsoˆ˗euˬ naˆ maˬ tseˇ naˇ˗eu jeˬ heu deuˬ pyeuꞈ meh.

Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ mehˬ naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh gahˇ laˇ˗eu nga?

3. Zaˬ deuˬ yawˬ haˇ yawˬ ha aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ nya˗eu nga?

³ Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ mehˬ naˇ, yawˬ ha˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ hawˇ˗eu noeˬ jeˬ noeˬ kawˆ˗ahˇ, nyehꞈ tehˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ mehˬ˗eu jeˬ, dehꞈ le ngeh neh dehꞈ ahˇ le˗euˬ jeˬ maˬ ngeuˇ˗eu miˇ neh, toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu gʼaˇ duˬ, ya dzaw˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, zaˬ yaw nyiˇ liˇ yehˬ nawˬ dzaw dzaw ngeh, maˬ bi ga coˬ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ da aˬ ma nyehꞈ tehˬ caw nehˬ˗eu meh. Zaˬ maˇ diˇ nawˬ nya laˇ˗euˬ yaw duˬ baw ngeh tiˬ jawˇ, pyehˬ˗awˇ neh tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ bi dziˬ˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ˗ahˇ oˇ oˬ. “Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zahˇ dawˬ hawˇ˗eu dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ neh” dzaw ngeh, zaˬ˗ahˇ yawˬ haˇ yawˬ ha mehˬ nya ni hawˇ˗eu, nui gahˇ ahˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu meh.—Eˇpeˇsu 6:4.

4, 5. (a) Yawˬ ha˗ahˇ mehˬ˗eu jeˬ aˬ jeˬ miˇ “seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ yaw shuiꞈ”˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ nga? (b) Aˬ dui mˇ lehˬ kʼawꞈ aˬ jeˬ miˇ neh gʼaˬ maˬ ya baˬ nga?

⁴ Huiˬ laˇ˗euˬ gaˇ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ˗euˬ deuˬ kʼawꞈ toˆ˗ehˇ tehꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha˗ahˇ ui cuiˆ na paˇ mehˬ luꞈ˗euˬ naˇ kʼawꞈ, heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ Ka li zaˬ pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. “seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ yaw shuiꞈ”˗ahˇ dm˗awˇ, Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ duˇ ni leh jeh˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ noeˬ dahˇ doe laˇ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 4:23, 24, MS) Yawˬ ha˗ahˇ mehˬ˗eu heu naˇ, “Miˬyehˇ˗ahˇ yaw zeu maˬ baw˗eu yaw dehꞈ dehꞈ˗eu jeˬ hawˇ˗eu shiˬ shaˬ jiˇ˗euˬ nui noeˬ nui loˆ˗ahˇ byehˇ dzeh˗eu gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, miˇ tsaˬ heu kʼoeˇ taˆ dehꞈ ngeh yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗awˇ, nui ma yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗ahˇ yaw zeu baw” ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ˗eu meh.—Tiˇtuˆ 2:12.

⁵ Aˬ dui dawˬ tawˆ luꞈ maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ meh. (Dawˬtsoˆtsoˆ˗eu 7:20) Teu miˇ neh aˬ dui laˆ lehˬ ngeh, yawˬ ha˗ahˇ maˬ mehˬ˗eu miˇ neh nga laˬ, maˬ ngeuˇ naˇ mehˬ˗euˬ maˬ loꞈ˗eu miˇ neh ngaˇ laˬ? Toˆ˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ maˬ ngeuˇ nga lehˇ, aˬ dui Dawˬdaˬ 24:16-ahˇ “Yaw sui yaw dawˇ tsawˇ haˬ aˇ myaˆ poˆ coˬ˗iˇ kʼawꞈ paˇ tuˇ laˇ nya meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ gaˇ neh ya siˬ˗euˬ ma. Aˬ dui˗ahˇ “tuˇ laˇ nya” ni cawˬ ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? Aˬ dui˗euˬ gʼaˬ maˬ ngeuˇ˗a, Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ pyeuꞈ meh. (Piˇliˇpiˆ 4:13-ahˇ gui.) Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ˗ahˇ neh pyeuꞈ laˇ˗eu jeˬ heu naˇ, yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ taꞈ˗awˇ, teu naˇ, yawˬ ha˗ahˇ mehˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ taꞈ˗eu meh.

6. Aˬ dui Jaˇliꞈ gui˗eu aˬ joˆ˗ehˇ muiˬ daˆ laˇ nya˗eu nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)

⁶ Guiˬ lahˬ shaˇ˗eu, Jaˇliꞈ gui˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ, yawˬ ha˗ahˇ mehˬ˗eu muiˬ daˆ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Jaˇliꞈ gui˗eu heu, nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ yaw shaˬ jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, nawˇ maˬ ya leˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ naˇ lawˇ neh? Gʼaˬ taˬ baˬ siˬ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ neh bi caw ba naˇ, aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ “mehꞈ˗eu nui ma ka dehꞈ ni” caw ba nehˬ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 2:2) Nawˇ Jaˇliꞈ gui˗eu aˇ yamˬ bi doˆ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, yawˬ ha˗ahˇ mehˬ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ shaˇ. Nawˇ dahˬ beh ngeh, aˇ yamˬ yaw nymˇ nymˇ lehˇ pyehˆ tseˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu gaˇ neh tiˬ kʼehˬ naˇ, nawˇ Jaˇliꞈ gui˗eu tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ awˬ laˇ˗awˇ, gui muiˬ laˇ˗eu meh. Kʼoeˬ naˇ nawˇ, ciˬ cuˇ saˆ ni Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ poeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu aˬ yamˬ heu˗ahˇ ya leˇ˗eu meh.—1 Tiˆmoˇseˬ 4:15.

7. Yawˬ ha˗ahˇ mehˬ˗eu jeˬ, Miˬyehˇ gaˇ laꞈ kʼoeˇ, aˇ pyaˇ daˬ taˬ gaˇ le keuˆ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nga?

⁷ Yawˬ ha˗ahˇ mehˬ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ gaˇ le keuˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, nymˇ dahˬ baw laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ gʼaˬ, Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu kʼoeˇ ngeh loꞈ˗ehˇ nui ma maˬ ahˇ ni pyeuꞈ iˇ taˬ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ˗eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ˗euˬ meh. Yawˬ ha˗ahˇ mehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu, nui ma˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗eu jeˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ maˬgaˬziˇ paˇ dmˬ doe ni, huˬ mehˬ mehˬ˗eu gaˇ kawˆ gui˗awˇ, caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh, tiˬ poˆ na huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? Shaˬ zahˬ ui cuiˆ na paˇ jaˆ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ gaˇ leh jeh daˆ leꞈ˗euˬ meh. Uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh˗aˬ, aˬ yawꞈ aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ nya laˇ˗euˬ meh.

Zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ neh cu

8-10. Aˬ da aˬ ma deuˬ˗ahˇ, zaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ bi mˇ˗eu gʼaˇ duˬ yaw muiˬ˗ehˇ cu nya ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw she.

⁸ Yeˬhawˇbaˬ aˬ da aˬ ma deuˬ˗ahˇ zaˬ˗ahˇ, ‘aˬ yawꞈ˗euˬ zahˇ dawˬ hawˇ˗eu dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ neh’ cu˗eu gaˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh. (Eˇpeˇsu 6:4) Nymˬ˗mˇ iˬ nah teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:1-5) Zaˬ dehꞈ le˗euˬ tiˬ dehˬ, tsaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu maˬ tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ siˬ nya˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ siˬ nya˗eu nui ma maˬ ya dzaw˗aˬ siˬ. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ siˬ nya˗eu nui ma tsaˬ˗eu paw zmˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ maꞈ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ˗eu meh. (Loˇmaˆ 2:14, 15) Jaˇliꞈ paw pyehˆ tseˇ˗eu tiˬ gʼaˬ, Gaˬliˇ dawˬ paw neh “mehˬ˗eu” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, “zaˬ˗ahˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni jahˇ˗eu” maˬ ngeuˇ naˇ, zaˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ noeˬ dahˇ doe laˇ ni cu huiˬ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh.

⁹ Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ˗ahˇ nui gaˬ laꞈ kʼoeˇ neh mehˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui ma lmˇ boˬ ni gʼeh˗awˇ, zaˬ deuˬ naꞈ˗i mˇ nya˗eu gʼawˬ mya jeˬ jaˆ kʼawꞈ, aˇ naˆ keuˆ ni mˇ nya˗eu lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu uˬ taꞈ, kʼaˇ mˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ ya yehˬ meh lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh Ka li zaˬ aˬ da aˬ ma deuˬ, zaˬ˗ahˇ cu ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ gʼoe˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Tiˬ kʼahˬ tiˇ kʼahˬ hawˇ˗eu saˇ ka tiˬ ka tiˇ ka, zaˬ˗ahˇ cu˗eu nui noeˬ maˬ duˇ leˇ˗a. Teu miˇ neh, Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu aˬ da aˬ ma deuˬ, zaˬ˗ahˇ mehˬ ngeh aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu lehˇ yawˬ ha nui noeˬ maˬ geuꞈ˗eu uˬ taꞈ, yawˬ ha neh puˬ haw˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ maˬ gʼoe˗a.

¹⁰ Aˬ dui Noˇaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ Noˇaˬ˗ahˇ saˇ baoˬ tsoˆ lehˇ kʼehˇ ngeh, Noˇaˬ aˬ joˆ˗ehˇ ya tsoˆ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya˗a. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗awˇ, “kʼaˇ ehˇ nehˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Noˇaˬ jahˇ˗euˬ meh.” (Aˇdahˬbeh˗eu 6:22) Aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh ngaˬ? Noˇaˬ neh tsoˆ˗euˬ saˇ baoˬ aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ buˬ iˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ uˬ taꞈ, Noˇaˬ kʼawꞈ mˇ pyeuꞈ nya˗eu aˬ da tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ˗ahˇ gʼoe˗eu miˇ neh, zaˬ˗ahˇ mehˬ nya˗eu uˬ taꞈ, yaw dehꞈ jiˇ dehꞈ mehˬ nehˬ nya˗euˬ meh. Heu naˇ yaw awˬ gaˇ kawˆ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ jeˬ mi neh ehˇ naˇ, iˇ cuꞈ maˬ dahˬ pymˬ le˗euˬ yaw kaˬ˗ahˇ, yaw haiˬ jeˬ tehꞈ˗ehˇ byah˗eu miˇ neh meh.—Aˇdahˬbeh˗eu 6:5.

11. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh ya mehˬ˗eu nga?

¹¹ Nawˇ aˬ da aˬ ma pyeuꞈ˗eu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ kʼaˇ ehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ, aˬ joˆ˗ehˇ mˇ caw nya˗eu nga? Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ ya naˇ haˬ meh. Zaˬ yaw muiˬ˗ehˇ cu nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ, Jaˇliꞈ paw neh maˬ ehˇ, aˇ maꞈ aˇ muˇ paw neh maˬ ehˇ biꞈ nehˬ˗awˇ, nawˇ dawˬ tsoˆ teu˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ caw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh, zaˬ nawˬ neh mˇ˗euˬ jeˬ teu˗ahˇ, aˇ poeˬ taˬ nya laˇ meh. Mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ gʼaˬ “ngaˬ˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ cu pyeuꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ aˬ da aˬ ma˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a. Ngaˬ da ngaˬ ma ngaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ mehˬ ahˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh dui dui˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ ni caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ jiˇ ni aˬ da aˬ ma pyeuꞈ meh lehˇ paˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ˗ahˇ leh jeh dui dui˗awˇ mehˬ kʼawꞈ, zaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ byehˇ dzeh nya˗eu meh lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mehˬ˗euˬ aˬ da aˬ ma deuˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ meh shi nui ma maˬ cawˆ˗eu uˬ taꞈ, tiˬ nah zaˬ Miˬyehˇ jawˇ gaˇ gʼoꞈ laˇ tehꞈ˗a lehˇ noeˬ tmˬ˗eu meh.

12, 13. (a) Zaˬ bi teh doˆ ngeh, aˬ da aˬ ma deuˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nga? (b) Nymˇ ji tiˬ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ naˇ haˬ gaˇ neh aˬ jeˬ za˗euˬ nga?

¹² Aˬ da aˬ ma deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ shaˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, zaˬ bi teh doˆ ngeh, ya mˇ caw˗eu gaˇ kawˆ heu meh. Bi teh doˆ˗awˇ iˇ kahˇ˗ahˇ neh doˆ iˇ˗euˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ jawˇ˗eu, mehˇ nmˇ aˬ ma tiˬ gʼaˬ “Ngaˇ aˇ maꞈ˗euˬ sahˬ boꞈ deuˬ˗ahˇ gui ngeh, ngaˬ buˇ hawˬ˗eu oeˬ paˬ nehˬ˗ehˇ mawˇ dzoeˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, gaˇ ma dahˇ ngaˇ laˬ lehˇ leh jeh˗awˇ poꞈ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ nahˬ yu ni, nymˬ˗mˇ zaˬ˗ahˇ caw ba˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ gaˇ maˬ paˇ ngeuˇ˗euˬ uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu aˇ yeˇ huiˬ meh lehˇ mawˇ leˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh.

¹³ Yaw myaˬ kʼoꞈ byah laˬ ngeh, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ zaˬ gʼoꞈ kʼoꞈ laˬ˗euˬ meh. Teu ngeh aˬ ma gʼaˬ ehˇ˗eu, “Nymˬ˗mˇ ngaˬ buˇ yawˬ nah na luꞈ ngaˬ˗ahˇ naˬ gaˬ ngehˬ cawˬ laꞈ˗awˇ sahˬ boꞈ sha laꞈ˗eu meh. Nga nyaꞈ Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ naˇ ha˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ nga nyaꞈ˗ahˇ yaw zeu baw dui dui˗eu meh. Nga pehˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui˗awˇ, gʼoeˬ dui dui luꞈ ma.” Nawˇ nawˬ˗euˬ zaˬ bi teh doˆ naˇ, nawˇ ‘Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe’ ma loˇ? Nawˇ Miˬyehˇ˗ahˇ, “Yawˬ ha bym˗eu byehˆ˗eu jeˬ˗ahˇ” maˬ gʼoe˗eu lehˇ mˇ mawˇ nehˬ ma loˇ? (Dawˬdaˬ 3:5, 6) Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ aˇ naˆ ni gahˇ˗eu nga lehˇ bi mawˇ laꞈ gaˇ haw taˬ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ maˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ kʼawꞈ, aˬ dui gʼaˇ duˬ biꞈ nehˬ˗euˬ gaˇ taˬ ngehˇ, heu naˇ nawˬ˗euˬ zaˬ gʼaˇ duˬ jiˇ ngeuˇ meh. Yeˬhawˇbaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi dehꞈ mawꞈ˗eu meh. (2 Beˬtuˆluˆ 3:9-ahˇ gui.) Teu miˇ neh, aˬ da aˬ ma pyeuꞈ˗eu deuˬ, Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ ngeh naˇ laˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zahˇ dawˬ hawˇ˗eu dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ˗aˬ aˬ myah luꞈ tsaˬ meh lehˇ nui ma taˬ daˆ leꞈ. Aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ maˬ muiˇ ni naˇ haˬ luꞈ˗uˇ.

Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ

14. Yeˬhawˇbaˬ neh “saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ ahˇ˗eu zaˬ kʼaˆ”˗ahˇ neh biꞈ˗euˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ neh, aˬ dui aˬ jeˬ za nya˗eu nga?

¹⁴ Yeˬhawˇbaˬ Ka li zaˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ haw piˇ ma, ngehˬ gʼeh ma, mehˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. Ehˇ loꞈ˗ehˇ yaw myaˬ kawˆ˗ahˇ toˆ˗ehˇ mˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ kʼehˇ˗awˇ, aˇ muˇ˗ahˇ bi sheuˬ gʼeh˗euˬ meh. Yeˬsuˇ kʼawꞈ “Saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ ahˇ˗eu zaˬ kʼaˆ”˗ahˇ kʼehˇ˗awˇ, aˬ dui saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, nui jah paw gʼaˬ kʼaˆ laˇ˗eu dzaˇ bi biˇ kʼawˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 12:42) “Zaˬ kʼaˆ” deuˬ aˬ dui˗ahˇ aˇ poeˬ kʼaˆ˗eu dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ biꞈ˗eu meh. Nawˇ nawˬ˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ laˆ paˇ nehˬ˗eu, dawˬ mehˬ mehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu, sahˬ boꞈ lawˬ muˇ gui haw˗euˬ paˬ. Nawˇ laˆ paˇ naˇ, laꞈ kʼaˬ ya cehˇ meh. Heu naˇ nawˇ Yeˬhawˇbaˬ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ha geuꞈ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh.—Dawˬdaˬ 2:1-5.

15, 16. (a) Aˬ dui sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ neh, aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ za nya˗eu nga? (b) Sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ, gaˇ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ tiˬ cehˇ mˇ nya ni, aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga?

¹⁵ Yeˬsuˇ aˇ muˇ˗ahˇ nui gaˬ laꞈ kʼoeˇ neh bi ngehˬ gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ, sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jiˇ paˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh. Sheuˬ gʼeh˗eu heu deuˬ˗ahˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ, “tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu laꞈ sawˬ” lehˇ kuˇ taˬ˗euˬ meh. (Eˇpeˇsu 4:8, 11-13) Aˬ dui sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh, aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za nya˗eu nga? Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui jah hawˇ˗eu dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ caw nya meh. (Heˬbyehˇ 13:7, 17-ahˇ gui.) Sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ yaw gʼoeˇ gʼoeˇ˗ehˇ bi jawˇ mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui bawˬ dzaˬ gaˇ maˬ oe ni maˬ ehˇ, yaw beh loꞈ˗ehˇ laꞈ kʼaˬ maˬ cehˇ ni maˬ ehˇ pyeuꞈ˗eu ya mawˇ ngeh, yaw kawˇ ma˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui ngehˬ gaˇ naˇ haˬ nehˬ˗awˇ, nui gaˬ keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ, gʼaˬ biꞈ nehˬ˗eu uˬ taꞈ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ neh tsaˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ jiˇ biꞈ˗eu meh. Nawˇ aˬ yawꞈ maꞈ neh caw ba˗euˬ jeˬ teu˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ haw ma loˇ?

¹⁶ Sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˬ dui˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a lehˇ noeˬ taˬ. Shaˇ noeˬ haw sheˇ, Miˬyehˇ gʼaˇ duˬ ngehˬ dah˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Naˬdaˬ, sahˬ paˬ Daˬbiˇ huiˬ dui dui˗eu iˬ baˇ mˇ˗awˇ dehˬ kaˬ zaꞈ taˬ˗euˬ gaˇ ya ngehˬ cawˬ leˇ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh paˬ nga lehˇ? (2 Saˬmeuˬlaˆ 12: 1-14) Kʼoeˇ naˇ kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ, Beˬtuˆluˆ˗ahˇ aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ naˆ maˬ tseˇ, Yuˇdaˆ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ mˇ muiˬ nehˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ ya biꞈ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh paˬ nga lehˇ? Shaˇ noeˬ haw sheˇ Pawˇluˆ kuiˇ laꞈ 12 gʼaˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ, nui noeˬ nui duˇ ya biꞈ˗eu aˇ naˆ ni nui tsehˆ ya ahˇ˗euˬ nga lehˇ? (Gaˬlaˬtiˆ 2:11-14) Teu mi neh, sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ nawˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu bi awˬ dzehˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga? Nawˇ taˬ aw˗awˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu ya siˬ nya˗eu uˬ taꞈ, ngehˬ cawˬ˗eu yaw awˬ tiˬ gʼaˬ ya bi pyeuꞈ˗eu meh. Nawˇ aˬ yawꞈ maꞈ neh caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ nui gaˬ bi siˬ laꞈ nga lehˇ haw naˇ, nawˬ˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗awˇ, sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ tiˬ cehˇ mˇ nya˗eu meh.

17. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ, mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga?

¹⁷ Gaˇ hu pyeuꞈ yaꞈ˗euˬ jeˬ baˬ da neh noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu yaw shaˬ nya lehˇ mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu, “ngaˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ ya ehˇ nehˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu loꞈ˗ehˇ ehˇ nehˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ ngaˬ˗ahˇ maˬ ehˇ laˇ˗eu uˬ taꞈ, gʼaˬ paˇ biꞈ˗eu miˇ neh gʼaˬ ahˇ laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Bawˬ dzaˬ gʼaˬ ngeh yawˬ jawˇ na luꞈ aˬ yuiꞈ deuˬ gaˇ aˇ naˆ ni myaˬ kʼawꞈ, tiˬ gʼaˬ maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ gʼaˬ laˇ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh nya, maˬ gaˇ laˬ miˇ˗a loˇ lehˇ naˇ haˬ laˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, gaˇ hu pyeuꞈ yaꞈ˗euˬ jeˬ ba da neh ngaˬ˗euˬ nui ma Miˬyehˇ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ maˬ geuˇ nya lehˇ noeˬ laˇ˗eu miˇ neh meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ yaw myaˬ poˆ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ mehˇ nmˇ deuˬ hawˇ˗eu sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, ngaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ bi siˬ duˬ laꞈ˗euˬ meh. Ngaˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ nawˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ paˬ gʼawˬ iˇ ma lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ ma.”

Bi mehˬ˗eu naˆ maˬ tseˇ naˇ dzehˬ˗eu jeˬ

18, 19. Bi mehˬ bi tsoˆ˗euˬ naˆ maˬ tseˇ naˇ laˇ dzehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? Yaw jeˬ ma je ehˇ haw sheˇ.

¹⁸ Bi mehˬ bi tsoˆ˗euˬ heu naˇ, naˇ laˇ kʼawꞈ, Miˬyehˇ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laꞈ maˬ daˬ˗eu teu naˇ, naˇ laˇ dzehˬ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 12:11) Aˬ dui Gaˬiˇnaˆ haw˗eu sahˬ paˬ Zeˬdaˬkiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Yeˬhawˇbaˬ Gaˬiˇnaˆ yawˬ ha˗euˬ aˬ nyiˇ˗ahˇ bye˗awˇ sehꞈ mawꞈ gaˇ mawˇ ngeh, Gaˬiˇnaˆ˗ahˇ “Aˬ jeˬ miˇ neh nawˇ nui ma pehˇ te. Aˬ jeˬ miˇ neh nawˬ˗euˬ myaˆ pyawˬ maˬ muiˬ ta. Nawˇ dawˇ coe ni mˇ law nmˇ˗aˬ, laˬ kʼaˬ ya cehˇ tehꞈ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, nawˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ maˬ mˇ˗euˬ miˇ neh, nawˬ˗euˬ nymˇ gʼoˆ kʼehˬ˗ahˇ iˬ baˇ keuˆ le luꞈ meh. Iˬ baˇ kʼoeˇ nawˬ˗ahˇ uˆ lahˇ mawꞈ˗eu meh. Iˬ baˇ˗ahˇ gʼaˬ leˇ ni nawˇ leh jeh˗awˬ” lehˇ saˇ tiˇ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 4:6, 7) Ehˇ kʼawꞈ Gaˬiˇnaˆ ehˇ gaˇ maˬ naˇ haˬ ni yawˬ ha˗euˬ aˬ nyiˇ˗ahˇ sehꞈ˗awˇ, toˆ˗ehˇ mˇ˗euˬ baˬ da neh pyeuꞈ laˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ, aˬ yawꞈ ziˇ jiˇ ngeh keuˆ ni ya daˬ gʼeh˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 4:11, 12) Gaˬiˇnaˆ Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ law nmˇ˗aˬ, teu naˆ naˆ˗ehˇ maˬ ya naˇ˗a.

¹⁹ Sahˬ paˬ Zeˬdaˬkiˇ˗aˬ, zawˇ˗ehˇ doeˇ˗eu tsawˇ guˆ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ shaˬ dui dui laˇ taˬ˗euˬ ngeh, Miˬyehˇ gʼaˇ duˬ ngehˬ dah˗eu Yeˬlaˬmiˇ, Zeˬdaˬkiˇ˗ahˇ dehꞈ paˇ laˆ paˇ˗awˬ lehˇ yaw myaˬ poˆ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ˗a. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ pyeuꞈ laˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ˗euˬ meh. (Yeˬlaˬmiˇ 52:8-11) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ maˬ loˬ gaˇ maˬ bi naˇ mawꞈ˗a.—Iˇsaˬyaˇ 48:17, 18-ahˇ gui.

20. Miˬyehˇ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laꞈ maˬ daˬ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ keuˆ le˗eu nga?

²⁰ Nymˬ˗mˇ iˬ nah tsawˇ haˬ deuˬ, Miˬyehˇ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ gaˬ laˇ nya lehˇ maˬ duˇ˗eu uˬ taꞈ, paˇ naˬ gʼa˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ, Miˬyehˇ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laꞈ maˬ daˬ˗eu deuˬ, naˇ dui dui˗eu jeˬ˗ahˇ ya yehˬ meh. (Dawˬdaˬ 1:24-31) Teu miˇ neh, “Mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ naˇ haˬ geuꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ, maˬ ngehˇ ni yaw gahˇ gahˇ˗ehˇ dehꞈ˗awˬ.” Dawˬdaˬ 4:13-ahˇ “Mehˬ gʼaˬ tsoˆ gʼaˬ˗euˬ jeˬ maˬ bi byoˆ˗iˇ ni, ziꞈ dah bi tuˆ tehˬ taˬ˗awˬ. Zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ˗ahˇ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ haw lahˇ taˬ˗awˬ. Aˬ yawꞈ˗aˬ, nawˬ˗euˬ dehꞈ˗eu saꞈ laˇ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ.