“Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ zeuˇ˗awˬ, tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ taˬ ahˬ”
“Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ zeuˇ˗awˬ, tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ taˬ ahˬ, zaˬ siˬ nui gahˇ hawˇ˗eu, dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ uˬ taꞈ noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya˗eu jeˬ jiˇ zeuˇ˗awˬ.”—Dawˬdaˬ 23:23.
1, 2. (a) Nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ poeˬ baw dzehˬ˗eu aˬ geu jeˬ nya? (b) Aˬ dui aˬ geu jeˬ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu nga, aˬ jeˬ miˇ neh? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)
Nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ poeˬ baw dzehˬ˗eu aˬ geu jeˬ nya? Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ poeˬ baw dzehˬ˗eu jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui tiˬ jeˬ neh˗iˬ heu nehˬ˗ehˇ maˬ paˇ. Aˬ dui Jaˇliꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ jiˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu ma. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, teu˗aˬ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ bi cawˬ taꞈ nya˗eu miˇ neh ma.—Gawˇlawˇsehˇ 1:9, 10.
2 Yeˬhawˇbaˬ Huiˬ˗eu mehˬ˗eu tsoˆ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ Jaˇliꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ gʼawˬ mya jeˬ mehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ mehˬ˗awˇ, muiˬ dui dui˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ ehˇ nehˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ gaˬ˗eu Zaˬmaˇ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ biꞈ nehˬ˗euˬ ma lehˇ ehˇ˗awˇ, Meˬsiˇyaˆ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ jiˇ mehˬ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, mˬ taˆ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ˗awˇ, ‘yawˇ nui deuˬ’˗euˬ gʼaˇ duˬ naˇ, miˇ tsaˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 10:16) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ ya dehꞈ˗eu lehˇ jiˇ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. Yaw tsaˬ yaw dawˇ heu deuˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ Beh˗euˬ yaw sahˇ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ laˇ˗awˇ, dehꞈ ziˇ aˇ poeˬ baw ni jiˇ caw ba nehˬ laꞈ˗eu miˇ neh, aˬ dui aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu ma.
3. Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ dzaw˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ pyuˇ shaˇ ngaˇ loˇ?
3 Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ kʼawꞈ, aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ shaˇ poˆ luꞈ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ poˆ mawˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ dzaw˗eu gʼaˇ duˬ pyuˇ ya biꞈ˗a lehˇ Yeˬhawˇbaˬ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ehˇ˗a. Tiˬ poˆ, Siˇmoˬ lehˇ myahˇ˗eu zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ, aˬ yawꞈ˗ahˇ tsawˇ haˬ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw shaˇ biꞈ nya˗eu baoˬ biꞈ nehˬ naˇ, pyuˇ biꞈ ma lehˇ Beˬtuˆluˆ˗ahˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Beˬtuˆluˆ teu naˇ, maˬ tsaˬ˗eu nui noeˬ pyeuꞈ nga lehˇ ehˇ nehˬ˗awˇ, “Miˬyehˇ neh biꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ˗ahˇ pyuˇ neh zeuˇ tsehˆ nya meh lehˇ nawˇ noeˬ˗eu miˇ neh, nawˇ hawˇ˗eu nawˬ˗euˬ pyuˇ” luˬ˗iˇ sehˇ˗iˇ luˬ˗uˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 8:18-20) Toˆ˗ehˇ naˇ “yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ zeuˇ”˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?
“Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ zeuˇ”˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?
4. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ dzaw˗eu nga?
4 Dawˬdaˬ 23:23, MS laꞈ kʼoeˇ “yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ zeuˇ˗awˬ, tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ taˬ ahˬ, zaˬ siˬ nui gahˇ hawˇ˗eu, dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ uˬ taꞈ noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya˗eu jeˬ jiˇ zeuˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ dzaw˗eu ya leh jeh˗awˇ, tiˬ jeˬ na jiˇ ya byehˇ dzeh˗eu meh. “Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ zeuˇ”˗eu heu naˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ dzaw gaˇ ehˇ mawꞈ˗awˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ “ahˬ”˗eu heu naˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ byehˇ dzeh gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ zeuˇ dzeuˇ naˇ, maˬ ahˬ ni ya yahˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ “zeuˇ” nya nga? Teu aˇ naˆ ni poeˬ˗eu nga? Dawˬ kʼoꞈ heu˗ahˇ siˬ nya˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ, maˬ byehˇ dzeh lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ ni caw ba nehˬ˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ heu naˇ, yawˬ jeˬ na luꞈ taꞈ˗ehˇ aˇ poeˬ baw dzehˬ nga lehˇ gʼoˆ shaw laˇ ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh.
5, 6. (a) Aˬ dui pyuˇ maˬ biꞈ ni yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zeuˇ nya˗eu nga? (b) Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?
5 Yawˬ ngehꞈ˗ehˇ za˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ ya smˇ˗iˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Dawˬdaˬ 23:23, MS laꞈ kʼoeˇ ehˇ taˬ˗euˬ “zeuˇ”˗eu heu naˇ, Heˬbyehˇ dawˬ laꞈ kʼoeˇ “za laˇ” gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Heu nyiꞈ dawˬ luꞈ˗ahˇ haw ngeh, aˇ poeˬ baw˗eu tiˬ jeˬ na˗ahˇ za˗eu gʼaˇ duˬ, ya leh jeh˗eu maˬ ngeuˇ naˇ, tiˬ jeˬ na ya biꞈ ngaˇ˗a lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zeuˇ nya˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ gʼoˆ shaw˗eu gʼaˇ duˬ, lehˆ˗ahˇ nga behˆ yawˬ ngehꞈ˗ehˇ biˇ nehˬ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Nga behˆ teu aˬ dui maˬ laˬ iˇ˗euˬ gaˇ saˇ suˬ ni aˬ dui˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ jaˆ laˇ nya meh laˬ? Maˬ jaˆ laˇ nya˗eu yaw duˬ baw meh. Maˬ ya zeuˇ kʼawꞈ aˬ dui lehˆ˗ahˇ iˇ˗awˇ nga behˆ teu˗ahˇ ya yuˇ laˬ iˇ˗eu meh. Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ zeuˇ˗eu kʼawꞈ teu gaˇ duˇ meh. Aˬ dui pyuˇ maˬ ya biꞈ kʼawꞈ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ dzaw˗eu gʼaˇ duˬ ya leh jeh˗awˇ, tiˬ jeˬ na ya smˇ˗iˇ˗eu meh.
6 Iˇsaˬyaˇ 55:1-3-ahˇ gui. Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ zeuˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu lehˇ gʼoˆ shaw laˇ ni Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu meh. Jaˇliꞈ heu deuˆ˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ pyeuꞈ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ, iˇ cuꞈ, aˬ coeˇ, aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ, heu deuˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. Iˇ cuꞈ iˇ tsehꞈ heu naˇ, iˇ cuꞈ mehꞈ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ shiˬ keuˇ ni bi gʼeh leˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ kʼawꞈ, aˬ dui˗ahˇ shiˬ keuˇ ni bi gʼeh laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ coeˇ zaˬ˗ahˇ bi huiˬ laˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ kʼawꞈ, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ nehˬ˗ehˇ jiˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ heu naˇ, tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗eu miˇ neh meh. (Ja ceuˬ 104:15) Teu miˇ neh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ mˇ caw naˇ, laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 19:8) Yeˬhawˇbaˬ yaw jeˬ ma jeˬ heu deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, aˬ dui Jaˇliꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ dzaw˗awˇ mˇ caw naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ nga lehˇ gʼoˆ shaw laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ zeuˇ˗eu gʼaˇ duˬ, ya byehˇ dzeh˗eu ngaˬ jeˬ˗ahˇ ja sawˇ ma.
Nawˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ zeuˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jeˇ byehˇ dzeh leˬ?
7, 8. (a) Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ dzaw˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yamˬ ya zmˬ˗eu nga? (b) Aˬ buˇ zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ, aˬ jeˬ byehˇ dzeh˗euˬ nga, teu baˬ da neh aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga?
7 Aˇ yamˬ. Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ naˇ haˬ˗eu, Jaˇliꞈ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ boꞈ doˆ taˬ˗euˬ paˇ dmˬ deuˬ˗ahˇ gui˗eu, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ Jaˇliꞈ dzaw˗eu, bawˬ dzaˬ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ˗eu, bawˬ dzaˬ gaˇ iˇ˗eu, heu deuˬ jahˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui aˇ yamˬ ya zmˬ˗awˇ, aˬ dui neh mˇ haw˗euˬ aˇ yeˇ teu naˆ naˆ˗ehˇ maˬ huiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya byehˇ dzeh meh. (Eˇpeˇsu 5:15, 16-ahˇ gui.) Jaˇliꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ dzaw˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ yamˬ aˇ myaˆ ni ya zmˬ˗eu nga? Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ maˬ duˇ leˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ ma, aˬ yawꞈ neh mˇ˗euˬ jeˬ, gaˇ kawˆ heu deuˬ dzaw˗eu heu naˇ, dzaw jiˇ˗eu aˇ nah maˬ baw˗a. (Loˇmaˆ 11:33) Loꞈ˗eu nymˇgoˇ tiˬ dmˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ, “yaw tiˇ tiˇ lehˇ gʼeh˗eu aˇ yehˆ tiˬ yehˆ” nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. Teu gaˇ, “Yaw tsaˬ yaw dawˇ˗euˬ aˇ yehˆ tiˬ yehˆ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ nui kʼahˇ taˬ shiˇ. Teu myaˆ tehꞈ˗ehˇ nui kʼahˇ shiˇ naˇ, teu myaˆ za˗eu tehꞈ meh. Teu myaˆ maˬ tseˇ poˆ˗awˬ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ “Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˇ naˆ ni siˬ nya dzeuˇ˗euˬ nya?” lehˇ naˇ haˬ nya meh. Aˬ dui mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ya dehꞈ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, dzaw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya ni jaˆ˗a siˬ. Aˬ dui nymˬ˗mˇ neh kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ dzaw˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ na˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma.
8 Jaˬpaˬ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗awˇ aˬ buˇ zaˬ guˬ pyeuꞈ˗eu Maˆliˆkoꞈ,a (Ehˇ lahˬ˗ahˇ haw) Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ kʼahˬ, Niˬ˗yuˬ Yawˇ meuˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ dzaw iˇ˗euˬ meh. Tiˬ nah huˬ mehˬ mehˬ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ, aˬ yawꞈ pehˬ nymˇ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ zahˇ baw luꞈ kʼawꞈ Jaˇliꞈ dzaw˗euˬ meh. Maˆliˆkoꞈ aˬ yawꞈ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya leˇ dui dui˗eu miˇ neh, tiˬ jaw laꞈ kʼoeˇ nyiˬ poˆ mehˬ laˇ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ sahˬ boꞈ dzawˇ˗awˇ, gaˇ jiˇ ui cuiˆ na ya mˇ kʼawꞈ, bawˬ dzaˬ gaˇ iˇ˗euˬ meh. Maˆliˆkoꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ dzaw˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ ya leˇ˗eu tiˬ jeˬ na˗ahˇ byehˇ dzeh˗euˬ meh. Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗awˇ, tiˬ kʼoꞈ maˬ byah laˇ mi naˆ˗ehˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ gaˇ neh kʼoꞈ siˬ naˇ, 2006 kʼoꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ˗awˇ, nymˬ˗mˇ iˇ nah keuˆ ni geuꞈ luꞈ˗a siˬ.
9, 10. (a) Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ dzaw˗eu heu naˇ, pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ haw˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi paˇ iˇ˗eu nga? (b) Aˬ buˇ zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ aˬ jeˬ byehˇ dzeh˗euˬ nga, aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga?
9 Pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ. Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ dzaw˗eu gʼaˇ duˬ, pyuˇ gʼawˬ mya ni za laˇ˗eu gaˇ ya byehˇ dzeh˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Beˬtuˆluˆ hawˇ˗eu Aˬdehˬlehˬ ngaˬ shaˬ nyehꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ geuꞈ laˇ lehˇ kuˇ ngeh, aˬ yawꞈ nyaꞈ mˇ dzaˬ kawꞈ dawˇ luꞈ˗eu gaˇ˗ahˇ byehˇ dzeh˗awˇ geuꞈ iˇ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 4:18-20) Yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ dzaw laˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui gaˇ˗ahˇ ya byehˇ dzeh meh lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ ya mˇ cu˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 5:8) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ dzaw laˇ ngeh, pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ gaˇ hu loꞈ˗ehˇ maˬ paˇ haw˗awˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ maˇ diˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ ‘Naw maꞈ yawˬ ha gʼaˇ duˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ taˬ paˇ poˆ uiˬ taˬ’ lehˇ ehˇ˗awˇ, “Mˬ kʼoeˇ taˆ naw maꞈ˗euˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ poˆ uiˬ taˬ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 6:19, 20) Maˬliˇ lehˇ kuˇ˗eu aˬ buˇ zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗euˬ meh.
10 Maˬliˇ nyiˇ ngeh neh gawˇ aˇ siˬ deh niˇ gʼa gaˇ ya leˇ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ tseˇ nyiꞈ daˇ dzaw luꞈ ngeh, deh nya dui dui˗eu miˇ neh, sahˬ boꞈ dzaw goˇ˗eu pyuˇ za˗euˬ meh. Maˬliˇ pyuˇ gʼawˬ mya ni za˗eu gʼaˇ duˬ, gawˇ aˇ siˬ deh zaˬ pyeuꞈ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ dzaw laˇ˗awˇ, ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya leˇ dui dui˗eu miˇ neh, mˇ caw˗euˬ meh. Maˬliˇ “Ngaˇ Jaˇliꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ ngehˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗awˇ, ngehˬ˗ehˇ mˇ caw naˇ ngehˬ˗ehˇ, ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ laˇ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu gawˇ aˇ siˬ deh˗eu jeˬ, tiˬ kawˆ di bi jaˆ naˇ yaw shaˬ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 6:24) Aˬ yawꞈ muiˬ dzehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tseˇ˗eu gʼaˇ duˬ, gawˇ aˇ siˬ deh zaˬ maˬ paˇ geuꞈ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ aˬ yawꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ˗awˇ, “Ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ aˇ poeˬ baw dui dui˗awˇ, heu loꞈ˗ehˇ laꞈ kʼaˬ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ cehˇ haw˗aˬ siˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh.
11. Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ dzaw laˇ ngeh, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ paˇ laˇ nya˗eu nga?
11 Aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu jeˬ. Aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ mˇ caw ngeh, cawˬ hawˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu jeˬ paˇ iˇ nya˗eu meh. Yeˬsuˇ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ ngeh, aˬ jeˬ miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ gʼoe˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nawˬ˗euˬ aˬ laꞈ laꞈ kʼoeˇ ha ahˇ geuꞈ˗awˬ. Nawˬ˗euˬ dawˬ˗aˬ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 17:17) Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ dehꞈ caw˗awˇ Jaˇliꞈ˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ mˇ caw˗eu miˇ neh, miˇ tsaˬ nehˬ˗ehˇ maˬ paˇ taꞈ˗eu meh. Aˬ dui cawˬ hawˇ˗eu yuiꞈ nyiˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ nya paˬ˗ehˇ leh jeh kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui˗ahˇ yaw beh loꞈ˗ehˇ maˬ paˇ gʼoeˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui˗euˬ nui jah˗ahˇ jiˇ laˆ tsoeˬ laˇ nya meh. Heu naˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ ma ngeuˇ˗a. Yeˬsuˇ “Aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ yawˬ ha˗euˬ nymˇ kʼahˬ zaˬ deuˬ yawˬ ha˗ahˇ muiˇ laˇ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ miˇ neh. (Maꞈtehˬ 10:36) Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ, aˬ geu jeˬ˗ahˇ ya byehˇ dzeh˗euˬ maˬ kaˬ, teu naˆ maˬ tseˇ za kʼoꞈ meh lehˇ Yeˬsuˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh.—Maˬkuˆ 10:28-30-ahˇ gui.
12. Yuˇdaˆ zahˇ tawˬ˗euˬ zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ, yaw tsaˬ yaw dawˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya byehˇ˗euˬ nga?
12 Aˬloˬ lehˇ kuˇ˗eu Yuˇdaˆ zahˇ tawˬ˗eu zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ maˬ kuˇ hmˬ˗a lehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ tiˬ ziˇ jah laꞈ˗euˬ kʼawꞈ, Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ˗eu meh. Tiˬ nah, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ laˇ˗awˇ, Heˬbyehˇ dawˬ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ pyeuꞈ˗eu sahˬ boꞈ aˬ ma oeˬ mawˇ˗ahˇ, sahˬ boꞈ zaˬ dawˆ ahˇ naˇ, “Yeˬhawˇbaˬ” lehˇ gui˗eu meh lehˇ ehˇ nehˬ laˇ˗euˬ meh. Aˬloˬ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ zahˬ leˇ dui dui˗eu miˇ neh, Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗ahˇ iˇ˗awˇ, saˬ laˬ deuˬ˗ahˇ ehˇ nehˬ iˇ˗euˬ meh. Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ ya siˬ˗eu miˇ neh saˬ laˬ deuˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ paˬ lehˇ noeˬ˗euˬ kʼawꞈ, noeˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Saˬ laˬ deuˬ Aˬloˬ˗ahˇ duˬ kʼaˬ kʼa daˆ˗awˇ, uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗ahˇ neh teh doˆ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ pehˬ nymˇ jiˇ kʼawꞈ maˬ ya leˇ˗a. Toˆ˗ehˇ gʼeh kʼawꞈ, Aˬloˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ dzaw daˆ leꞈ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ tiˬ ziˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗euˬ meh. Aˬ dui kʼawꞈ ni yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ naˇ, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu jeˬ gaˇ hu loꞈ˗ehˇ maˬ paˇ duˇ meh lehˇ ya noeˬ taˬ˗eu meh.
13, 14. Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ ya dzaw ngeh, aˬ dui˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ aˬ joˆ˗ehˇ paˇ iˇ˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.
13 Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ shi maˬ tsaˬ˗eu nui noeˬ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ. Aˬ dui Jaˇliꞈ dzaw˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ dehꞈ caw ngeh tiˬ jawˇ, nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ ya laˆ paˇ˗eu meh. Kuiˇ laꞈ Beˬtuˆluˆ “Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ geuꞈ˗awˬ. Aˇ hu naw maꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ siˬ nya ngeh yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ nui loˆ geuꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ taˬ gʼeh” lehˇ ehˇ˗awˇ, “naw maꞈ kʼaˇ mˇ kʼaˇ shaˇ˗eu jeˬ bi muiˬ bi shawˇ˗awˬ” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 1:14, 15) Gaˇ hu Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗eu deuˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi shawˇ jehˆ ni bi gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ gʼawˬ mya jeˬ ya laˆ paˇ˗euˬ meh. (1 Gawˇliˬtu 6:9-11) Nymˬ˗mˇ iˬ nah teu gaˇ duˇ ni, yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ dzaw laˇ˗euˬ deuˬ gʼawˬ mya jeˬ ya laˆ paˇ˗eu meh. Beˬtuˆluˆ ehˇ˗eu, “Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ siˬ nya˗eu tsawˇ haˬ deuˬ mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ, dzeuˇ laˇ ngeh naw maꞈ mˇ dehˆ shaˇ dehˆ gʼaˬ˗euˬ meh. Kaˬ miˬ sheu˗eu, shiˬ shaˬ jiˇ nui loˆ geuꞈ˗eu, jiˇ baˬ yehꞈ˗eu, byawˬ gʼaˬ mo gʼa˗eu, dzaˬ yehꞈ dawˇ yehꞈ dzaˬ boˆ dawˇ boˆ boˆ˗eu, tahˬ paˬ aˬ ma mawˇ kawˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu, heu deuˬ laꞈ kʼoeˇ naw maꞈ dehꞈ dzeuˇ jawˇ dzeuˇ yaꞈ˗euˬ meh.”—1 Beˬtuˆluˆ 4:3.
14 Deˇbiˬ hawˇ˗eu Ja saˬ˗miˬ jiˇ baˬ gʼawˬ mya kʼoꞈ dawˇ dzoˆ˗euˬ meh. Deˇbiˬ jaˇ laˇ nyehꞈ˗eu nya dui dui kʼawꞈ, jiˇ baˬ dawˇ dzoˆ˗euˬ miˇ neh gaˇ˗ahˇ neh bi teh doˆ˗euˬ meh. Ja saˬ˗miˬ jiˇ ni, nui ma aˇ dzehˬ˗ehˇ pehˇ coeˇ˗awˇ, yaw haiˬ jeˬ mˇ˗eu meh. Tiˬ nah, Ja saˬ˗miˬ jiˇ baˬ dawˇ yehꞈ˗awˇ cah luꞈ ngeh, miˇshaˬnaˬliˬ nyiˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ ya ngehˬ cawˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ Ja saˬ˗miˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw nehˬ nya lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, nyaˆ taꞈ jaw˗ahˇ iˇ kahˇ˗ahˇ gʼa leˇ ngeh˗aˬ, Deˇbiˬ hawˇ˗eu Ja saˬ˗miˬ jiˇ baˬ dawˇ yehꞈ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ miˇshaˬnaˬliˬ heu nyiˬ gʼaˬ maˇ diˇ laˇ˗eu paˬ lehˇ maˬ duˇ˗aˬ. Nyaˆ taꞈ tiˬ poˆ miˇshaˬnaˬliˬ paˇ laˇ ngeh˗aˬ, aˬ yawꞈ nyaꞈ paˇ iˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ jiˇ baˬ maˬ paˇ yehꞈ˗euˬ uˬ taꞈ, Jaˇliꞈ dzaw mawꞈ laˇ˗awˇ, dzaw˗euˬ jeˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ zmˬ iˇ˗eu miˇ neh, ba la smˇ siˬ maˬ byah laˇ mi naˆ˗ehˇ jiˇ baˬ daˇ nya˗awˇ, oeˇ mˇ baˇ˗eu laꞈ ma dehˬ˗euˬ meh. Deˇbiˬ hawˇ˗eu Ja saˬ˗miˬ˗euˬ pu laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu yaw myaˬ gʼaˬ, aˬ yawꞈ nyaꞈ teu loꞈ˗ehˇ paˇ˗iˇ˗euˬ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ Jaˇliꞈ dzaw laˇ˗euˬ meh.
15. Yaw tsaˬ yaw dawˇ dzaw laˇ ngeh, laˆ paˇ˗eu shaˬ dui dui˗eu tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga, aˬ jeˬ miˇ neh?
15 Miˬyehˇ maˬ ya leˇ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ. Aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ shaˬ dui dui˗eu tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ maˬ ya leˇ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ hawˇ˗eu dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ˗ahˇ byehˇ dzeh˗eu heu meh. Tiˬ gʼaˬ na gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ kʼawꞈ maˬ byehˇ dzeh coeˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu deuˬ, hawˇ˗eu gaˇ mˇ cawˬ deuˬ maˬ ehˇ, cawˬ deuˬ maˬ ehˇ, aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu maˬ siˬ lehˇ kʼahˬ lahˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ, tiˬ deuˬ na zahˇ sahˇ kʼoꞈ tiˬ jeˬ na˗ahˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ aˇ yeˇ taˬ huiˬ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, shiˇ dzeuˇ˗euˬ yuiꞈ nyiˇ˗ahˇ taˬ huiˬ taˬ mahˇ˗eu heu meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 14:1) Teu miˇ neh aˬ dui˗ahˇ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? Aˬ dui Jaˇliꞈ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ bi shiˇ˗eu gʼaˇ duˬ, dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Eˇpeˇsu meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu dahˬ beh˗eu Ka li zaˬ deuˬ.
16. Eˇpeˇsu meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Ka li zaˬ deuˬ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga?
16 Gaˇ hu˗euˬ Eˇpeˇsu meuˬ laꞈ kʼoeˇ, maw loˬ loˬ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ jaˆ kʼawꞈ, gʼawˬ mya gʼaˬ Ka li zaˬ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ nya˗euˬ nga? Jaˇliꞈ ehˇ˗eu, “Maw loˬ loˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ maw loˬ sahˬ boꞈ deuˬ baꞈ uiˬ jiˇ˗awˇ, miˇ kʼahˬ zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ mehˬ shi miˬ dzaˬ keuˬ dzeh˗euˬ meh. Sahˬ boꞈ kʼoeˇ deuˬ˗euˬ aˇ poeˬ sawˇ jiˇ haw ngeh, pyuˇ maˇ byaˆ ngaˬ muiˇ byaˆ poeˬ˗eu meh. Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ˗aˬ, kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ baoˬ huiˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ miˇ kʼahˬ doe˗iˇ˗awˇ gʼaˬ kʼaˆ luꞈ˗eu meh.” (Gʼaˬkʼehˇ 19:19, 20) Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Ka li zaˬ heu deuˬ, nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˇ poeˬ kʼaˆ dui dui˗eu paˇ dmˬ keuˬ dzeh˗euˬ miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗euˬ meh.
17. (a) Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ dzaw˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jeˇ ya byehˇ dzeh˗eu nga? (b) Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ za˗eu nga?
17 Nawˇ teuˇ neh, yaw tsaˬ yaw dawˇ dzaw laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ jeˇ ya byehˇ dzeh leˬ? Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˇ yamˬ ya biꞈ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ na smˇ muiˬ muiˬ laˇ nya˗eu gaˇ ya byehˇ dzeh˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ, yawˬ ha siˬ nya˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ gaˇ hu loꞈ˗ehˇ cawˬ maˬ paˇ cawˬ nya˗euˬ deuˬ jiˇ jawˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ maˬ ya leˇ˗eu nui noeˬ, mˇ jeˬ shaˇ kawˆ, zahˇ sahˇ kʼoꞈ, heu deuˬ˗ahˇ byehˇ dzeh˗euˬ deuˬ jiˇ jawˇ˗eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ heu naˇ, aˬ dui neh ya byehˇ dzeh˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ naˆ maˬ tseˇ aˇ poeˬ baw dzehˬ meh lehˇ jah˗eu ma. Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗aˬ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ leˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ poeˬ kʼaˇ baw dzehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ ya siˬ˗euˬ baˬ da neh, za˗euˬ guiˬ lahˬ deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw ngeh, tiˬ gʼaˬ na aˬ jeˬ miˇ neh yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ “ahˬ”˗eu nga? lehˇ aˬ dui zahˬ leˇ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ˗ehˇ maˬ laˆ lehˬ ni aˬ joˆ˗ehˇ yahˇ nya˗eu nga? Nyaˆ taꞈ kawˆ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ laꞈ tehꞈ˗a.
a Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ tiˬ myahˇ na laˆ paˇ taˬ.