Nyo ibed ifoyo Mungu pi giramia m’emio iri?

1-2. Nimakere ku Zaburi 40:5, Yehova umio iwa giramia ma kani, man pirang’o wabiweco pigi i thiwiwec maeni?

YEHOVA tie Mungu ma won berocwiny. Kepar pi giramia moko m’emio iwa: emio ng’om ma tie kabedo ma ber mi tuko ngo; ecwio ng’ith mwa i ayi ma wang’u ijo; man emio iwa Lembe pare, Biblia. Ni kum giramia adek maeno ma Yehova umio iwa, watie ku kabedo ma wabekwo i ie, wacopo paru lembe man waweco ku jumange, man wanwang’u dwokowang’ penji ma pigi tek ma waromo penjara ko.​—Som Zaburi 40:5.

² I thiwiwec maeni, wabiweco i adundo iwi giramia adek maeno. Ka wabeparu pigi kilili, eno bicwaluwa nidwoko foyofoc ni Yehova ma Jacwic mwa m’umaruwa, man wabibedo kud ava mi nyayu anyong’a i ie. (Nyu. 4:11) Wabibedo bende ayika ninyamu i lembe cuu ku dhanu m’uyio ponji mi vupo ma nia piny ceke ulokere aloka.

NG’OM UTIE GIRAMIA MA SEGI

3. Pirang’o ng’om ukoc bor ku giracwia mange?

³ Ka waneno kite ma Mungu ucwio ko ng’om, wanyang’ kamaleng’ nia etie ku rieko ma kaporne mbe. (Rum. 1:20; Ebr. 3:4) M’uweko ng’om, giracwia mange de nuti ma dongo ma bedhokere i kum ceng’, ento ng’om ukoc kugi kpo pilembe eni kende re m’etie ku piny ceke m’ukwayere kara dhanu ukwo.

4. Ayi ma Mungu ucwio ko ng’om ubenyutho nenedi nia eriek lee? Kemii lapor moko.

⁴ I ayi moko, ng’om utie ve meli moko ma dhanu bik i ie, m’ubenwang’ere i die nam ma lac, man ma jutwio dhugolane ku madiricane ceke. Ento tung’ tung’ ma lee utie i kind ng’om ku meli maeno ma dhanu uyiko gin. Ku lapor, keketh nia dhanu maeno ceke gibeyuyo yamu mi meline kende ma yamu ma woko ubemondo ngo, gibecamu piny ma giwotho ko kende, pii de gibemadhu ma giwotho ko kende, man kabayu susu de mbe. Gicopo kwo pi nindo adi? M’umbe jiji, gicopo tho pio. Ento ng’om ubegwoko giracwia milioni swa ma kwo ni igi. Ebemio iwa yamu ma wayuyo, cam man pii ma watie ku yenyne, man piny maeno berem ungo. Kadok jubayu susu iwi ng’ombe de, re eleng’ asu man wabekwo de i wie. Lembuno ubecopere nenedi? Yehova ucwio ng’om i ayi m’ecopo lwoko ko piny ma reco m’i ie doko ber, ma jucopo dotio ku pinje kendo. I thiwiwec maeni, wabineno nia kite ma yamu lwokere ko, man ayi ma pii lokere ko ubenyutho rieko pa Yehova nenedi.

5. Yamu ma wayuyo belwokere nenedi, man eno ubenyutho ang’o?

⁵ Yamu ma cuu ma wayuyo (ma julwong’o oxygen) pire tek lee ni giracwia ceke ma kwo ni igi. Jururieko ginwang’u nia kubang’ oro, giracwia ma kwo gitelo yamu ma cuu i kadhiri ma lee dit. Giracwia ma rom eno giwodho bende yamu ma dong’ unyothere ma wok ni lietho. Re kadok kumeno de, yamu ma cuu rem ungo nyanok de ni giracwia ma kwo, man lietho ma giwodho kud i igi de nyotho ngo yamu. Pirang’o? Pilembe Yehova ucwio bende kwond yen man uboko ma tung’ tung’ ma gamu yamu m’unyothere ma giracwia uwodho, man elwoke edoko yamu ma cuu ma giracwiane gidok gitelo kendo. Ayi ma yamu ma wayuyo lwokere ko ubenyutho nia andha ‘Mungu . . . re ma mio kwo ni giki ceke, ku lietho m’i igi de’ calu ma Tic mi Jukwenda 17:24, 25 uyero.

6. Pii belokere nenedi, man eno ubenyutho ang’o? (Nen bende sanduku ma thiwie tie “Pii utie giramia m’uai i bang’ Yehova.”)

⁶ Calu ma Mungu ukalu kind ng’om ku ceng’ tap i kadhiri m’ukwayere, eno uketho pii tal ungo ve pei. Ka nwang’u ng’om ucoro nyanok i kum ceng’, nwang’u pii ubeduny kpo man ng’om ubedo lieth nisagu, e nwang’u giracwia ma kwo ni igi ubetho pet. Ka nwang’u ng’om ulund ucoro bor nyanok ku ceng’ ke, nwang’u pii ubedoko ng’ic magwei man emakere edoko ni pei, e nwang’u ng’om zoo ubepong’ ku lungu pei ma dongo dongo. Ento calu Yehova uketho ng’om tap kaka m’ukwayere, eno ketho pii belokere i ayi ma giracwia ma kwo ni igi gicopo kwo ko ma ber. Ceng’ kilo i pii mi nam man pii m’uliwere kaka ma tung’ tung’ iwi ng’om, man eduny ecidh edoko ni afuru. Kubang’ oro, pii ma ceng’ dunyo kadhu pii mi nam mi ng’om zoo. I ng’ei ma pige udoko ni afuru, etimo nindo ma romo apar i kor polo, kan ebin ecwii ni koth kunoke ni pei. Kan ecwii, emol edok kendo i nam kunoke eliwere kaka ma tung’ tung’ iwi ng’om, i ng’eye ceng’ kilo ie, man eduny kendo. Yehova uketho pii belokere kumeno kara kwo ubed iwi ng’om. Eno ubenyutho nia eriek lee man etie won tego ma yawe mbe.​—Yob 36:27, 28; Ekl. 1:7.

7. Kekwan ayi moko ma wacopo dwoko ko foyofoc pi giramia ma juweco pire i Zaburi 115:16.

⁷ Wacopo dwoko foyofoc mwa ni Yehova nenedi pi ng’om m’emio iwa man piny ma beco m’i ie? (Som Zaburi 115:16.) Gin acel ma wacopo timo utie nibenyamu i lembe iwi piny ma tung’ tung’ ma Yehova ucwio. Eno bicwaluwa nidwoko ire foyofoc kubang’ ceng’ pi piny ma beco m’emio iwa. Bende, wanyutho nia wabedwoko foyofoc ni Yehova pi ng’om m’emio iwa nwang’u wabeyiko kaka ma wabedo i ie ubed ma leng’ saa ceke.

NG’ITH MWA UTIE GIRAMIA MA WANG’U IJO

8. Pirang’o wacopo yero nia ng’ith mwa ucwiyere i ayi ma wang’u ijo?

⁸ Ng’ith mwa ucwiyere i ayi ma wang’u ijo. Saa ma fodi ibino i ic, ng’ith peri uwotho dongo i ayi m’ular upangere con, man ler ma romo elufu dak ubed unyolere i ng’ithne kubang’ dakika! Ju ma gitimo sayusac ginwang’u nia ng’ith pa ng’atu m’uteng’ini utie ku ler ma ng’ili ng’ili ma romo miliar 100. Ka jucoko dhu ler maeno zoo, eromo tundo kilo acel ku nusu. Wakenen lembe moko ma wang’u ijo ma ng’ith timo.

9. Ang’o m’uketho iyio nia copo mwa mi weco utie giramia m’uai i bang’ Mungu?

⁹ Copo mwa mi weco utie lembe mir udu. Kepar nyanok pi lembe ma timere ka wabeweco. Pi niyero wec acel kende, ng’ith mwa telo wi wathkum ma dupa, calu ve lebwa, dwandwa, dend dhogwa, dingwa man korwa. Kara wayer wec ma jucopo nyang’ i ie terere, ukwayu gin ceke gitii i acel, man wathkumneman utim tic pare i saa m’ukwayere. I lembe m’uneno wec, sayusac moko ma jutimo i oro 2019 unyutho nia nyathin ma mukere copo nyang’ nia jubeweco, man eromo timo lembe moko m’unyutho nia ewinjo gin ma juyero. Sayusac maeno ucwaku lembe ma jururieko dupa giyio, nia wanyolara ku copo mi nyang’ nia jubeweco, man mi ponjo dhok. Andhandha, copo mwa mi weco utie giramia m’uai i bang’ Mungu.​—Ai 4:11.

10. Waromo dwoko foyofoc nenedi ni Mungu pi copo mi wec m’emio iwa?

¹⁰ Waromo dwoko foyofoc ni Mungu pi copo mi wec m’emio iwa nwang’u wabekoro thelembe m’uketho wayio nia enuti ni ju m’uyio nia embe. (Zab. 9:1; 1 Pet. 3:15) Ju ma giyio nia Mungu mbe gicopo maru wan de wayii nia ng’om ku piny ceke m’i ie uwok mbwang’ kumeni. Dong’ waromo konyogi nenedi? Wacopo tio ku Biblia man lembe moko ma waneno i thiwiwec maeni pi nicero bang’ Wegwa mi polo, man nikoro ni ju ma gitie ayika niwinjowa, thelembe m’uketho wayio nia Yehova re m’ucwio polo ku ng’om.​—Zab. 102:25; Isa. 40:25, 26.

11. Thelembe acel ma kani m’uketho ng’ith mwa utie gin ma wang’u ijo?

¹¹ Copo ma watie ko mi poi i kum lembe utie gin ma wang’u ijo. Con, jararieko moko ugam uwacu nia ng’ith mi dhanu copo maku lembe ma juromo kiewo pong’o i buku ma dongo milioni 20. Ento tin eni, unwang’ere nia ng’ith mwa copo maku lembe dupa nikadhu keno. Calu ma wiwa romo poi i kum lembe m’ukadhu, eno uketho watie ku copo mange ma segi.

12. Copo mwa mi nwang’u ponji niai kud i lembe ma wakadhu kud i ie uketho wakoc nenedi ku lei?

¹² I kind giracwia ceke ma nwang’ere iwi ng’om, dhanu kende re m’utie ku copo mi nwang’u ponji niai kud i lembe ma gikadhu kud i ie con. Pieno, waromo ponjo cik ma beco mi kurajo man wacopo loko ayi ma waparu ko lembe man kit kwo mwa. (1 Kor. 6:9-11; Kol. 3:9, 10) Wacopo ponjo bende pidocwiny mwa ning’eyo tung’ tung’ i kind gin ma ber ku gin ma rac. (Ebr. 5:14) Waromo ponjo ninyutho mer, kisa, nikethara kaka jumange, man wacopo ponjo nilubo lapor mi bedopwe pa Yehova.

13. Nimakere ku Zaburi 77:11, 12, wacikara nitio nenedi ku copo mwa mi poi i kum lembe?

¹³ Wacopo foyo Yehova pi copo mwa mi poi i kum lembe nwang’u wabeii kara wiwa kud uwil i kum lembe ceke ma Yehova udaru timo pi nikonyowa man pi nijuko cwinywa. Eno biketho wabibedo ku genogen nia ebikonyowa i nindo m’ubino de. (Zaburi 77:11, 12; 78:4, 7) Yo mange utie nipoi i kum bero ceke ma jumange gibetimo iwa man nifoyogi pi berone. Jumoko ma gitimo sayusac ginwang’u nia dhanu ma dwoko foyofoc gibedo jumutoro. M’umedo maeno, etie bende ber nia wabed walond lembe moko m’ukwayu ngo wapoi pigi calu ma Yehova de timo. Ku lapor, Yehova copo poi cuu mandha i kum lembe moko ci. Ento ka watimo dubo moko man wayewo dubone, eng’io nitimo iwa kisa, man ewil i kume. (Zab. 25:7; 130:3, 4) Ebemito wan de watim kumeno ni jumange tek gikwayu kisa i bang’wa pi kosa ma gitimo iwa.​—Mat. 6:14; Lk. 17:3, 4.

14. Waromo nyutho foyofoc mwa nenedi pi ng’ith mwa ma Mungu cwio i ayi ma wang’u ijo?

¹⁴ Wacopo nyutho foyofoc pi ng’ith ma Mungu mio iwa nwang’u wabetio kude pi niyunge. Jumoko gitio ku ng’ith migi pi niketho cik migi gigi pi gin ma ber ku ma rac. Ento calu Yehova re m’ucwiowa, cik pare kende re m’utie ber nisagu cik moko ci ma wacopo ketho giwa. (Rum. 12:1, 2) Ka wabetio ku cik pare i kwo mwa, wabedo ku kwiocwiny. (Isa. 48:17, 18) Bende, wang’eyo lembe ma Wegwa ma Yehova ubemito watim ma fodi wakwo; ebemito wayunge, man wanyai mutoro i adundene.​—Rie. 27:11.

BIBLIA TIE GIRAMIA MA PIRE TEK LEE

15. Biblia ma Mungu umio iwa ubenyutho nenedi nia emaru dhanu?

¹⁵ Biblia utie giramia ma Mungu umio iwa ku mer. Wegwa mi polo ung’io dhanu moko gikiewo Biblia pilembe emaruwa lee. I Biblia, Yehova udwoko wang’ penji ma pigi tek ma wacopo penjara ko calu ve: Waai kani? Pirang’o Mungu ucwiowa? Lembang’o ma bitimere i nindo m’ubino? Yehova ubemito awiya pare ging’ei dwokowang’ penji maeno. Pi thelembe maeno re m’eketho juloko Biblia i dhok ma dupa. Tin, Biblia ma juloko zoo kunoke ma juloko thenge moko kende nwang’ere i dhok ma kadhu 3000! Biblia utie buku ma juloko i dhok dupa man m’unyai lee nikadhu buku mange ceke. Dhanu ma pol gicopo some ku dhu thugigi kadok gibekwo kani de.​—Nen sanduku ma thiwie yero “Judaru loko Biblia i dhok dupa mir Afrika.”

16. Nimakere ku Matayo 28:19, 20, wacopo nyutho foyofoc mwa pi Biblia nenedi?

¹⁶ Wanyutho foyofoc mwa pi Biblia nwang’u wabesome kubang’ nindo, wabenyamu i lembe m’eponjo, man nwang’u wabetio ku lembene i kwo mwa. M’umedo maeno, wanyutho foyofoc mwa ni Mungu nwang’u wabetimo kero nirweyo rwonglembe mi Biblia ni dhanu dupa.​—Zab. 1:1-3; Mat. 24:14; som Matayo 28:19, 20.

17. Waai waweco iwi giramia ma kani i thiwiwec maeni, man wabiweco iwi lembang’o i thiwiwec m’ulubo?

¹⁷ I thiwiwec maeni, waweco iwi giramia moko ma Mungu mio iwa: emio ng’om ma tie kabedo ma ber mi tuko ngo; ecwio ng’ith mwa i ayi ma wang’u ijo; man emio iwa Lembe pare, Biblia. Ento Yehova umio iwa bende giramia mange ma kumgi nen ungo. Wabiweco iwi giramia maeno i thiwiwec m’ulubo.