Acopo cero bang’a nenedi i kum timo ribiri ma juwada cega pire?

“Kinde m’abino i somo, ka tekene ng’atu moko ubeyungo nia etimo ribiri, e ng’atu moko ci m’i kindwa caku maru nia ukwayu en de eketim buu. E ing’eye, ng’atu moko acel de mbe ma mito nia en ebed tung’ kunoke ekoc ku ju mange.”​—Elaine, 21.

Nyo fodi inweng’iri ngo i lembe moko ma jurido ko dhogi i iye ma nia itim ribiri, ke ndhu pilembe ubenen nia etie gin ma dhanu ceke ubetimo?

Nyo fodi inweng’iri ngo i lembe moko ma ng’atu moko m’imaru ubeii nidii adiya nia itim kude ribiri pilembe wumeri?

Ka tek kumeno, thiwiwec maeni copo konyi niceriri i kum ava ma jumange ubecegi ko kunoke ava peri giri, kara itim ng’iyong’ic ma beco mandha.

• Vupo man lemandha

• Kite m’icopo cero ko beng’i i kum ceg ma jubecegi ko pi timo ribiri

• Lembe m’aradu wedu giyero

Vupo man lemandha

VUPO: Danu zoo ubecuku timo ribiri (ndhu an kenda re)

LEMANDHA: I kwan moko ma jutimo, unwang’ere nia aradu ario iwi adek ma oro migi 18, udaru timo ribiri. Ka tek kumeno, nyutho nia wend aradu ma pol niwacu aradu ma kadhu 30 iwi dak, acel fodi utimo ngo ribiri. Pieno, etie ngo nia “ng’atu moko ci” ubecuku timo ribiri.

VUPO: Ribiri bidwoko mer m’i kindwu bidoko tek mandha

LEMANDHA: Aradu moko ma co ma gitiye ku paru maeno, gidiyo nyaku ujol dhu paru migi mi timo ribiri kude, re paru maeno utie ngo andha. Wang’ ma pol, ing’ey ma jalawobi udaru timo ribiri ku nyaku moko ci, elalu mer m’i kindgi cen; e nyakune dong’ ma cwinye tur kum nang’ ebino paru nia jalawobine umare kunoke nia gin’i macikara mi gamiri kude.a

VUPO: Biblia ucwaku ngo ribiri.

LEMANDHA: Biblia uweco i ayi ma ber pi ribiri, ento eyero nia nico ku dhaku ma gigamiri re ma gicikiri ninwang’u mutoro mi ribiri.​—Thangambere 1:28; 1 Jukorintho 7:3.

VUPO: Nikwo ku cik mi Biblia copo ketho ju foyo ngo ku kwo

LEMANDHA: Ka tekene ikuro nitimo ribiri i saa m’ibin imondo i gamiri, ibibedo ku mutoro ma lee pilembe nwang’u i uro koo koo, ang’eyang’o, koso bedomoth ma bewok wang’ ma pol ing’ey ma nwang’u jutimo ribiri ku ng’ati ma tie ngo jadhogi m’i gamiri.

Lembe ma pire tek: Ka ng’atu moko ubekuro nitimo ribiri saa m’ebigamere, lembuno miyo ngo peko moko nyanok de i kume. Re, nitimo ribiri i wang’ gamiri, miyo pare peko kwa.

Kite m’icopo cero ko beng’i i kum ceg ma jubecegi ko pi timo ribiri

• Dwok gin ma tung’ tung’ m’iyiyo iwi kurajo udok tek. Biblia ubeyero nia dhanu m’uteng’ini gitiyo “ku copo migi mi ng’iyo i lembe, giponjo nikoyo kind gin ma ber ku gin ma rac.” (Juebrania 5:14) Pilembe giyiyo ma tek mandha gin ma Biblia ubeyero iwi gin ma ber ku ma rac, jumange copo ngo nidiyogi nyaswaswa pi nitimo lembe ma rac.

  “Atimo kero ma lee mandha pi nitimo lembe m’atira kara rwonga ubed ma ber man akwero nitimo gin ma copo ketho nia anyoth kura para anyotha.”​—Alicia, 16.

  Kenyam i lembe cuu: Nyo ibemito rwongi uyiki i kite ma nenedi? Nyo etie lembe ma pire tek ndhu andha nia iwenj rwongi kende kende pi nifoyo i ng’atu moko mange?

• Kepar pi matoke ma tung’ tung’. Biblia ubeyero kumae: “Kum gin ma tek ng’atu moko ubecoyo, gica re m’ebikayu bende.” (Jugalatia 6:7) In giri kepar pir anyim peri, pi kite ma kwo peri man pa jadhogine copo lokere ko ka tekene iwenjiri pi nitimo ribiri.b

  “Wang’ ma pol, ribiri ma jutimo i wang’ gamiri bebedo ku matoke ma calu ve: ang’eyang’o, ng’atini caku poko lembe i wiye en gire, ecaku bewinjere nia karaman jumare de ngo; m’umbe niwil ku nwang’u ic ma ng’atini umaru ngo kunoke twoyo ma dak adaka i yore mi ribiri.”​—Sienna, 16.

  Kenyam i lembe cuu: Buku moko ma julwong’o Sex Smart upenjo kumae: “Ka jurimbi gicukubecegi nitimo lembe ma copo timi rac kunoke ma romo nyayu peko i kumi, nyo eno nwang’u gitiye kit dhanu m’ukwayu ibed ko kunoke ilub lembe ma gibeyero i kwo peri?

• Bed ku paru ma ber iwi ribiri. Ribiri utie ngo gin ma rac. I andha, Biblia unyutho nia, nico ku dhaku ma gigamiri re ma gicikiri ninwang’u mutoro m’i thenge maeno mi winjiri m’i kindgi.​—Lembrieko 5:18, 19.

  “Ribiri utie thenge moko acel mi cwic maleng’ mandha ma Mungu ubemito wanwang’ mutoro i kume, ento re kende kende i yub m’emaku pire, niwacu gamiri.”​—Jeremy, 17.

  Kenyam i lembe cuu: Nindo moko kan ibigemiri, ibitimo ribiri; man ke, ibibedo ku copo mi nwang’u mutoro i lembene m’umbe ninwang’u matoke ma rac ma walar waweco pire i wang’e malu.