Cindi Buku mi coko mi Kwo man tic

YENGA MI NINDO 2-8, DWI MIR 9

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | JUEBRANIA 7-8

“Jalam mi nja calu Melkizedek”

(Juebrania 7:1, 2) Kum Melkizedek maeni, ubimo mi Salem, jalam pa Mungu ma Malu Ngbir, m’erombo kud Ibrahim nwang’u ebedwogo m’eai i nek mir ubimo man emio ire mugisa, ² ma Ibrahim upoko ire apaje mi gin ceke (ma en e ma kwong’a, ku lembaloka, Ubimo mi bedopwe, man ke Ubimo mi Salem, ma en e, Ubimo mi kwiocwiny;

it-2-F mba. 249

Melkizedek

Melkizedek ubino Ubimo mi Salem ma con man “jalam pa Mungu ma Malu Ngbir” Yehova. (Th 14:18, 22) Etie jalam ma kwong’a ma Lembagora uweco pire, man etimo tije yor i wang’ oro 1933 W.R.M. Melkizedek ubino ubimo mi Salem, ma thelembene tie “kwiocwiny,” pieno, jakwenda Paulo ulwong’e “Ubimo mi kwiocwiny,” man nimakere ku thelembe mi nyinge elwong’e bende “Ubimo mi bedopwe.” (Eb 7:1, 2) Ubenen nia Salem ma con re m’ubino acaki mir adhura m’udog udoko ni Yerusalem, man nyinge umondo i nying’ Yerusalem. Uketho saa moko jubed julwong’o Yerusalemne de ni “Salem.”​—Zb 76:2.

I ng’ei ma Abram (Abraham) uloyo Kedorlaomer kud ubimo ma gidikiri kude, eloro i Poga mi Cave “ma en e Poga mir Ubimo.” Keca, Melkizedek uwok “ukelo kwen ku pigulok” man emio mugisa ni Abraham, eyero kumae: “Mugisa pa Mungu ma Malu Ngbir, ma jacwi polo ku ng’om, ukwany Abram: man mugisa ni Mungu ma Malu Ngbir, m’emio jukwoji i cingi.” E Abraham umio ire “apaje mi gin ceke” niwacu mi “ jambayeki ma cu” m’eyaku kud i bang’ jubim m’eloyo i lwiny.​—Th 14:17-20; Eb 7:4.

(Juebrania 7:3) m’umbe won, m’umbe min, m’umbe ku thekwaru, ma thek ma ceng’ thekre kudo mbe kude kadok kajik mi kwo de, ento judwoke calku Wod Mungu), m’ebedo jalam thiri thiri.

it-2-F mba. 250 udu. 3

Melkizedek

Melkizedek ubino mbe kud ‘acaki man ajiki mi kwo’ i ayi ma nenedi?

Paulo ukoro lembe ma wang’u ijo pi Melkizedek kinde m’ewacu kumae: “M’umbe won, m’umbe min, m’umbe ku thekwaru, ma thek ma ceng’ thekre kudo mbe kude kadok kajik mi kwo de, ento judwoke calku Wod Mungu, m’ebedo jalam thiri thiri.” (Eb 7:3) Calu dhanu mange ceke, Melkizedek unyolere man etho. Ento nying’ won man nying’ min ung’eyere ngo; Biblia uweco ngo pi kwaru man nyikwayu pare man kadok pir acaki man ajiki mi kwo pare bende. Pieno, etie lembe ma kakare nia Melkizedek ular ucungo kakar Yesu, ma lamulam pare bijik ungo. Calu Biblia unyutho ngo nia Melkizedek uwilo ng’atu moko i tic mi lamulam man ng’atu moko mbe m’udong’ kakare, rom rom Kristu bende jalam ma dit moko mbe m’ular utelo yo i wang’e ma calu en, man Biblia unyutho nia ng’atu moko mbe ma biwile. M’umedo maeno, kadok Yesu unyolere i suru pa Yuda man i thekwaru mi jubim i ulag Daudi, re edoko ngo jalam ni kumgi, man utie ngo thekwaru pare re m’uketho ebed jalam man ubimo. Ento edoko kumeno pilembe Yehova ular ukwong’ere ire nia ebibedo jalam man ubimo.

(Juebrania 7:17) kum junyutho pire kumae, In i jalam mi nja calu wagi pa Melkizedek.

it-2-F mba. 249

Melkizedek

Jalam calu Kristu. I lembila moko m’ugwaku kum Masiya, Yehova ukwong’o ni “Rwoth” pa Daudi kumae: “In i jalam mi nja calku kura Melkizedek.” (Zb 110:1, 4) Wec maeni ma Mungu uketho jagor Zaburi ukiewo, ukonyo Juyahudi gibedo ma cwinygi tek nia andha Masiya ma jung’olo pire bibedo jalam man ubimo. I waraga ma jakwenda Paulo ugoro ni Juebrania, ekoro terere nia ng’atu ma jular jung’olo pire eno tie Yesu ‘m’udaru doko jalam ma dit ma nja ma wadi pa Melkizedek.’​—Eb 6:20; 5:10; nen thiwiwec LEMBARIBA.

Wagol lonyo mi tipo i Lembagora

(Juebrania 8:3) Kum ku ba julam ma dongo ceke jukethogi kara giwodh giramia ku lam bende: kum kumeno dong’ jalam ma dit maeni bende ukoubed ku gin m’ethier be.

w00-F 15/8 mba. 14 udu. 11

Lam ma nyayu anyong’a i Mungu

¹¹ Jakwenda Paulo uyero nia “ku ba julam ma dongo ceke jukethogi kara giwodh giramia ku lam bende.” (Juebrania 8:3) Paulo uyero nia piny ma jalam ma dit ubed uthiero i Israel ma con kwonde bino ario: “giramia” man “lam,” kunoke ‘lam pi dubo.’ (Juebrania 5:1) Wang’ ma pol, dhanu bemio giramia pi nitudo mer, kunoke pi ninwang’u bero i wang’ jumange. (Thangambere 32:20; Lembrieko 18:16) Kumeno bende, piny dupa ma jubed jumio i the Cik pa Musa, jucopo kwanugi ni “giramia” ma jumio ni Mungu pi ninwang’u bero i wang’e. Ka ng’atini uturo Cik, ubed ukwayu ecul pire; pieno jubed jumio bende ‘lam pi dubo.’ Buku abic ma kwong’a mi Biblia (asagane Ai, Lembe mi Julawi man Wel) ukoro lembe dupa iwi kwond lam man giramia ma tung’ tung’ ma jubed jumio. Kadok eromo bedo yot ungo iwa ninyang’ i lembene ceke man nipoi pigi, re pire tie tek nia wakewec iwi lembe moko ma dongo dongo m’uneno lamnegi.

(Juebrania 8:13) Kum ewacu kumae, Lembariba ma nyen, eketho ma kwong’a ti. Ento maeno ma kare bekadhu man m’ubeti e ceng’ni kadhu woko.

it-1-F mba. 79 udu. 7

Lembariba

Lembariba mi Cik kare “kadhu” nenedi?

Lembariba mi Cik udoko ni gin ma kare “kadhu,” kinde ma Mungu utwong’o nikadhu kud i bang’ jabila Yeremia nia ebitimo lembariba mange ma nyen. (Yr 31:31-34; Eb 8:13) I oro 33 R.M., tho pa Kristu iwi yen mi can ujigo the lembariba mi Cik (Ga 3:13), man lembariba ma nyen umaku kakare.​—Eb 7:12; 9:15; Tic 2:1-4.

YENGA MI NINDO 9-15, DWI MIR 9

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | JUEBRANIA 9-10

“Tipo mi gin ma ber ma bibino”

(Juebrania 9:12-14) kadi ni kum rimb diegi ku nyithi dhiang’ de ngo, endre ni kum rimbe gire, m’emondo wang’ acel pil i kamaleng’, m’edaru nwang’u war ma rondo ku rondo. ¹³ Kum tek rimb diegi ku thwoni dhiang’, man ke vuru mi rwaya m’ukire wi ju m’ucido dwoko leng’, cil ku dwoko kum leng’: ¹⁴ e rimb Kristu, m’ewodhre gire ma mulima mbe ni Mungu kum tipo maleng’ ma nja, bilwoko pidocwinywu ni tic m’utho kara wutim ni Mungu ma kwo sagu dit apila ngo?

it-2-F mba. 490 udu. 5

Rucoruc mi dubo

Nimakere ku cik ma Mungu umio ni nyithindho mir Israel, ka ng’atu moko udubo ni Mungu kunoke ni wadi, ubed ukwayu mi kwong’o eyik lembene calu m’ugorere i Cik, man wang’ ma pol ubed ukwayu ethier bende rimo mi lam ni Yehova, kara dubo pare wekere. (Lw 5:5–6:7) Eno re m’uketho jakwenda Paulo ukiewo kumae: “Calku cik, avowacu, ya gin ceke julwoko ku rimo, man tek rimo ku cwir ungo, nwang’u rucoruc umbe.” (Eb 9:22) I andha re, rimb lei mi lam ubed ukabu ngo dubo man ebed eketho ngo ng’atini ubed ku pidocwiny ma leng’. (Eb 10:1-4; 9:9, 13, 14) Ento lembariba ma nyen ma jular juyero pire, uketho dubo mi dhanu copo wekere mi magwei, i ukungu mi lam mi jamgony ma Yesu Kristu uthiero. (Yr 31:33, 34; Mt 26:28; 1Ko 11:25; Ef 1:7) Kinde ma Yesu ubino iwi ng’om, enyutho kamaleng’ nia etie ku ng’ol mi weko dubo, saa m’ekeyo kum ng’atu moko m’ubino ku tho ma nego kum nding’.​—Mt 9:2-7.

(Juebrania 9:24-26) Kum Kristu kumondo i kamaleng’ ma jutimo ku cing’ ungo, ma calu ayi mi mandha; endre i polo gire, kara ewok kawono i wang’ Mungu piwa: ²⁵ kadi ma nia ewodhre gire wang’ udul ungo, calu jalam ma dit ma mondo i kamaleng’ ku ba rundi ku ba rundi ku rimo ma pare ngo: ²⁶ tek ebedo kumeni ngo kuno di esendre wang’ udul m’ugambre i thek ma ng’om uthekre ko: ento kawono enyuthre wang’ acel pil i kajik rundi m’eketho ko dubo cen ni kum lam ma en gire.

cf-F mba. 183 udu. 4

‘Mediri nilubo ng’eya’

⁴ Lembagora uweco ngo iwi lembe m’ukadhu kinde ma Yesu utundo i polo, kite ma jujole ko, man kite ma giwok ginwang’iri ko kendo giku Won. Ento Biblia ular unyutho lembe ma bitimere i polo yor i ng’ei ma Yesu bidok kuca. Pi oro ma kadhu 1500, Juyahudi gibed gidikiri i foc moko ma leng’ kubang’ oro. Nindo acel kubang’ oro, niyero i Ceng’ mir Adunya, jalam ma dit ubed umondo i Kamaleng’ M’usagu pi nikiro rimb lam i wang’ sanduku mi lembariba. Lembe ma jalam ma dit ubed utimo i nindo maeca, ubedo nyutho lembe ma Masiya bitimo. I ng’ei ma Yesu udok i polo, ewok etimo kumeno wang’ acel pi nja. Emondo i wang’ dwong’ pa Yehova i polo​—kamaleng’ m’usagu zoo—​man enyutho valer mi lam mi jamgony m’ethiero. (Juebrania 9:11, 12, 24) Nyo Yehova ujolo lamne?

(Juebrania 10:1-4) Kum cik m’ebedo ku tipo mi gin ma ber ma bibino, ayi ginduni ku kite ngo, ku lam ma calacel ma ku ba rundi ku ba rundi, ma giwodho thiri thiri, ecopo dwoko ju m’ucoro ceng’ni cu ma ndhu ki ngo. ² Tek ebedo kumeno ngo nwang’u juweko wodho ngo? kum jurwo, ma judwokogi leng’ wang’ acel pil, cwinygi pido kendo ngo pi dubo. ³ Ento i lam maeno juketho poi ma jupoi ko pi dubo ku ba rundi ku ba rundi. ⁴ Kum ecopre ngo ya rimb thwoni dhiang’ ku diegi ukab dubo woko.

it-2-F mba. 548 udu. 6

Leng’o

Cik pa Musa ubino leng’. I cik ma Mungu umio ni nyithindho mir Israel nikadhu kud i bang’ Musa, emio telowic pi lembe m’uneno lamulam man bende lam mi lei ma jubed juthiero. Cik maeno ubino leng’, pilembe eai i bang’ Mungu. Re jakwenda Paulo unyutho ku kony mi tipo maleng’ nia, nik’ebed cikne, lamulam man kadok lam ma jubed juthiero, uketho ngo dhanu udok leng’. (Eb 7:11, 19; 10:1) Kakare nigonyo dhanu kud i dubo man tho, Cik uketho dubo nyuthere ngbeng’ ngbeng’. (Rm 3:20; 7:7-13) Yub maeno ma Mungu umaku, upong’o lembakeca m’eketho pire. Cik ubino “japonji” m’utelo wi dhanu nitundo i bang’ Kristu, uketho Biblia uyero nia Cik ubino “tipo mi gin ma ber ma bibino.” (Ga 3:19-25; Eb 10:1) Pieno, kinde ma Paulo uweco pi “gin ma copre ngo ni cik, kum ebedo ng’ic ni kum kum” (Rm 8:3), copere ebino weco pi jalam ma dit mi Juyahudi (ma Cik ugam umio ire rwom mi bethiero lam, man en re m’ebed emondo ku rimb lam i Kamaleng’ M’usagu i Ceng’ mir Adunya). Jalam ma dit ubedo mbe ku copo mi ‘bodho ju m’ucoro ceng’ini ku Mungu ni kume,’ calu ma Juebrania 7:11, 18-28 ukoro. Kadok tic mi julam mi thekwaru pa Arun uketho dhanu gibed ginen ber i wang’ Mungu, ento lamne udaru ngo dubo migi magwei wek kara gibed ku pidocwiny ma leng’ i wang’ Mungu. Jakwenda Paulo uweco pi lembuni kinde m’eyero nia lam mir adunya romo dwoko ‘ju m’ucoro ceng’ni leng’ ki ngo.’ (Eb 10:1-4; nen bende Eb 9:9.) Jalam ma dit ubino mbe ku copo mi wodho jamgony m’ukwayere pi nigonyo dhanu kud i dubo mi magwei. Jalam ma Kristu kende re ma copo lembuno.​—Eb 9:14; 10:12-22.

Wagol lonyo mi tipo i Lembagora

(Juebrania 9:16, 17) Kum ka ma lembariba mi camupacu ni i ie, nwang’u tho pa ng’atu m’utimo lembaribane de ukoubedo nuti be. ¹⁷ Kum lembariba mi camupacu tegone bedo nuti nwang’u tho wok: kum tegone mbe tek ng’atu m’utime fodubedo kwo.

w92-F 1/3 mba. 31 udu. 4-6

Penji mi jusom

Paulo ukoro nia kara lembariba ma Mungu utimo ku dhanu ucak tic, ukwayu rimo ukeucwir be. Wakemak lapor mi Lembariba mi Cik. I lembariba maeno, Musa re m’uribo kind Mungu kud Israel mi kum. Pieno, Musa ubedo ng’atu ma pire tek i lembariba ma Mungu utimo ku nyithindho mir Israel, man en re m’eweco kugi kinde ma gimondo i lembaribane. I thenge mi dhanu, jucopo neno Musa ni jatim lembariba mi Cik ma Yehova re m’ucaku there. Nyo ugam ukwayere nia rimb Musa ucwir kara lembariba mi Cik ucak tic? Ungo. Jubed juthiero lei, man rimbgi ucungo kakar rimb Musa.​—Juebrania 9:18-22.

Waromo yero ang’o ke pi lembariba ma Yehova utimo kud Israel mi tipo? Yesu Kristu ubino en Jarib kind Yehova kud Israel mi tipo. Kadok Yehova re m’utime, ento lembaribane ucungo iwi Yesu Kristu. Yesu tie ngo kende kende Jarib, ento en gire edikere ku kum karacelo ku ju ma gimondo i lembaribane ku kwong’a. (Luka 22:20, 28, 29) M’umedo maeno, ebino ng’atu m’uromo nithiero lam m’ukwayere kara lembaribane ucak tic. Ethiero ngo lei, ento ethiero kwo pare m’umbe ku dubo, uketho Paulo uyero nia Kristu utie ng’atu m’utimo lembariba ma nyen i ng’ete mi dhanu. I ng’ei ma ‘Kristu umondo . . . i polo, kara ewok i wang’ Mungu piwa,’ lembariba ma nyen ucaku tic.​—Juebrania 9:12-14, 24.

Kinde ma Paulo uyero nia Musa giku Yesu gitie ju m’utimo lembariba i thenge mi dhanu, emito yero ngo nia gin re ma gicaku the lembariba, kum Mungu re m’ucaku the lembaribanegi. Ento gin ario ceke gidikiri i ie calu jurib wek kara lembaribanegi ucak tic. Man kara lembaribaman ucak tic, ugam ukwayu rimo ukeucwir kokoro​—rimb lei ubed ucwir kakar rimb Musa, man Yesu ke uthiero kwo pare pi lembariba ma nyen.

(Juebrania 10:5-7) Kum kumeno kan ebino i ng’om, ewacu kumae, Lam ku giramia [iyenyo] ngo, ento iyiko ira kum; ⁶ Giramia m’awang’a ma dho man lam ma pi dubo de nyayu mutoro ii ngo: ⁷ Alund awacu kumae, Nen, abino (i mbaya mi kitabu egore pira) nitimo yeny m’iyenyo, E Mungu.

it-1-F mba. 263 udu. 8

Batizo

Luka uyero nia Yesu ubino rwo saa m’ebelimo batizo. (Lk 3:21) Bende, i waraga ma jakwenda Paulo ukiewo ni Juebrania, ewacu nia kinde ma Yesu Kristu ubino “i ng’om,” edwogo iwi lembe m’ukiewere i Zaburi 40:6-8; eyero kumae: “Lam ku giramia [iyenyo] ngo, ento iyiko ira kum . . . Nen, abino (i mbaya mi kitabu egore pira) nitimo yeny m’iyenyo, E Mungu.” Ubenen kamaleng’ nia Yesu uyero ngo lembuni saa m’enyolere i ie, kum nwang’u fodi ecopo somo ngo piny man ecopo yero de ngo lembuni; ento eyere saa m’ecidho nilimo batizo kara ecak tic mi lembanyong’a. (Eb 10:5-9) Junyolo Yesu i thek mi Juyahudi, m’ubino con con i lembariba ku Mungu, niyero i lembariba mi Cik. (Ai 19:5-8; Ga 4:4) Pi thelembe maeno, saa m’ecidho i bang’ Yohana ma Jababutisi pi nilimo batizo, nwang’u dong’ eni lembariba ku Yehova. Pieno, Yesu ujik ungo kende kende nitimo lembe ma Cik ukwayu i bang’e. Ento emiere gire ni Won ma Yehova pi nitimo “yeny” pare ku kume ‘m’eyiko’ ire, kakar lam mi lei ma jubed juthiero i the Cik pa Musa. Jakwenda Paulo umedo kumae: “Ni kum yeny maeni m’eyenyo judwokowa leng’ ni kum wodh m’ewodho ko kum Yesu Kristu wang’ acel pil.” (Eb 10:10) Calu yeny pa Won Yesu ugwaku bende kum Ker, Yesu umiere bende pi tic maeno. (Lk 4:43; 17:20, 21) Yehova ujolo miiri pa Wode man ewire ku tipo maleng’; etuco ire thwolo thwolo kumae: “In i Woda ma jamerna, ma mutoro nega i kumi.”​—Mk 1:9-11; Lk 3:21-23; Mt 3:13-17.

YENGA MI NINDO 16-22, DWI MIR 9

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | JUEBRANIA 11

“Yioyic pire tek lee”

(Juebrania 11:1) Nie yioyic en e gin ma ketho tego kum gin ma jugeno pire, en e tegocwiny mi gin ma fokunen ungo.

w16.10-F mba. 27 udu. 6

Bed ku yioyic i lembang’ola pa Yehova

⁶ Biblia ukoro thelembe mi yioyic i Juebrania 11:1. (Som.) Yioyic ucungo iwi lembe ario ma nen ungo: (1) “Gin ma jugeno pire,” m’uketho i ie lembe ma Mungu ung’olo pi nindo m’ubino ma re fodi utimere ngo, calu ve ajiki mi ng’om maeni ma rac man ng’om ma nyen ma bibino. (2) “Gin ma fokunen ungo.” I verse maeni, wec mi dhu Jugiriki ma juloko nia “tegocwiny” thelembene tie “giranyutha ma piemere ngo” mi gin ma nen ungo, calu ve bedonuti pa Yehova, Yesu Kristu, jumalaika man tic ma tung’ tung’ ma Ker mi polo ubetimo. (Ebr. 11:3) Dong’ waromo nyutho nenedi nia watie ku genogen ma tek man wayio lembe ma nen ungo ma Lembe pa Mungu uweco pire? Nikadhu kud i wec man timo, kum ka wanyutho ngo yioyic mwa ku timo, nwang’u erem.

(Juebrania 11:6) man ma yioyic umbe nyayu mutoro i ie copre ngo; kum ng’atu m’ubino ba Mungu maku ekoeyi be nia enuti, man e jamic mi ju ma giyenye.

w13-F 1/11 mba. 11 udu. 2-5

“Jamic mi ju ma giyenye”

Lembang’o m’ukwayere kara wanyai anyong’a i Yehova? Paulo ukiewo nia “ma yioyic umbe nyayu mutoro i [Mungu] copre ngo.” Poi nia eyero ngo ya ma yioyic umbe, nyayu mutoro i Mungu tek. Ento eyero nia ma yioyic umbe, ecopere ngo ninyayu mutoro i Mungu. Pieno, pire tie tek nia wabed ku yioyic kara wanyai anyong’a i Mungu.

Kit yioyic ma kani e ma nyayu anyong’a i Mungu? Nibedo ku yioyic i Mungu uketho i ie lembe ario. Mi kwong’o, mito ‘wakowayi be nia enuti.’ Wacopo nyayu anyong’a i Mungu nenedi ka wayio ngo nia enuti andha? Re niyio kende kende nia Yehova unuti uromo ngo, kum kadok pajogi de giyio maeno. (Yakobo 2:19) Dong’ yioyic ma watie ko i Mungu mito ucwalwa i timo, niyero wanyuth yioyicne nwang’u wakwo i ayi ma Mungu cwaku.​—Yakobo 2:20, 26.

Mir ario, ukwayu ‘wakowayi be’ nia Mungu tie “jamic.” Ng’atu m’utie ku yioyic mandha cwinye bedo tek nia kero m’etimo pi nikwo i ayi ma nyayu anyong’a i Mungu, utie ngo mananu. (1 Jukorinto 15:58) Wacopo nyayu anyong’a i Mungu nenedi ka watie ku jiji nia ecopo mio ngo iwa mugisa? (Yakobo 1:17; 1 Petro 5:7) I andha, ng’atu m’uwacu ya Mungu dieng’ ungo ku dhanu, man nia e jabero ngo, nwang’u eng’eyo ngo Mungu mandha.

Yehova mio mugisa ni jukani? Paulo uyero nia emio ni “ju ma giyenye.” Buku moko ma ju ma loko Biblia betio ko ukoro nia wec mi dhu Jugiriki ma juloko nia “niyenyo,” nyutho ngo kende kende “nicisayu” Mungu, ento thelembene tie nibino i bang’e man “niwore.” Bende, nimakere ku buku mange, wec maeno nyutho nia ukwayu nitimo kero lee. Eyo, Yehova mio mugisa ni dhanu ma yioyic ucwalugi nitimo ire thier kud amora pilembe gimare kud adundegi ceke.​—Matayo 22:37.

(Juebrania 11:33-38) ma ni kum yioyic ginyono ker mir ubimo, gitimo bedopwe, ginwang’u lembang’ola, gimio dhu umvor, ³⁴ gikwio wi tego mi mac, giboth ku lak palamularu, giai i ng’ic gidoko tek, gidoko jukero i ali, giriemo njuru asikari ma juwirok. ³⁵ Mon gijolo avu dhanu migi ni kum cer: man jumange jusendogi ku remokum, ma giyio both migi ngo; kara ginwang’ cer ma ber m’usagu: ³⁶ man jumange jumulogi ku cac ku goc ma lith de, eyo, mange ke mi uno ku kol; ³⁷ jucanyugi ku kidi, juthumo igi pu kud uligu, jubidhogi, junegogi ku palamularu: giwotho ku kendi mi lau rombe, ku mi lau diegi, gibedo jucan piny ma apila, gineno can, man jutimogi rac ³⁸ (gi ber ma ng’om maeni romo kugi ngo), man gibewotho rr i ng’om ngele, kud i kind gudi de, i odcana de, man i odng’om de.

w16.10-F mba. 23 udu. 10-11

Tiel yioyic peri i gin m’igeno pire

¹⁰ I Juebrania thek 11, Jakwenda Paulo ukoro pir amulaic ma jurutic pa Mungu giciro. Ku lapor, eweco pi mego moko ma won yioyic ma wode tho ento edog enene kendo kinde ma wodene cer. Ekwanu bende jumange “ma giyio both migi ngo; kara ginwang’ cer ma ber m’usagu.” (Ebr. 11:35) Bende waromo nyang’ ceke ceke ngo nia Paulo ubino paru pi jukani kinde m’eweco pi jumoko ma calu Naboth man Zekaria, ma jucanyugi ku kidi cil ma junegogi pilembe giworo Mungu man gitimo yeny pare. (1 Ub. 21:3, 15; 2 Kei. 24:20, 21) Nwang’u Daniel ku juwagi giromo bodhiri gigi ka nwang’u gituro bedoleng’ migi. Kakare nitimo kumeno, yioyic ma gibino ko i Mungu umio igi tego ma ‘gimio ko dhu umvor man gikwio wi tego mi mac.’​—Ebr. 11:33, 34; Dan. 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23.

¹¹ Ni kum yioyic, jubila ma calu Mikaya man Yeremia “jumulogi ku cac . . . ku kol.” Jumange ke, calu Eliya, ‘giwotho rr i ng’om ngele, kud i kind gudi de, i odcana de, man i odng’om de.’ Gin ceke giciro pilembe gibedo ku yioyic.​—Ebr. 11:1, 36-38; 1 Ub. 18:13; 22:24-27; Yer. 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2.

Wagol lonyo mi tipo i Lembagora

(Juebrania 11:4) Ni kum yioyic Habil uwodho lam ma ber hai ni Mungu m’usagu pa Kain, man ni kum maeno junyutho pire nia en e ng’atu ma bedo pare cungo pwe, Mungu nyutho nyuth pi giramia pare man ni kum maeno kadok etho fodi ebeyero.

it-1-F mba. 907 udu. 6

Yioyic

Lapor mi dhanu ma con ma ginyutho yioyic. Kubang’ dhanu ceke ma gitie kind “afuru mi jumulembe ma dit” ma Paulo uweco pire i Juebrania 12:1 gibino ku thelembe m’atira mi bedo ku yioyic. Ku lapor, m’umbe jiji Abel ung’eyo pi lembang’ola pa Mungu i kum “kodhi” ma bicanyu wi “thwol.” Man eneno giranyutha ma piembere ngo iwi kite ma pokolembe pa Yehova iwi jurunyodo pare i Eden upong’o ko. Saa ma juriemogi kud i Eden, Adamu ku juruot pare gicamu kwen ku kwok i wang’gi kum julamu ng’om uketho etwio ukudho kud ucok. Abel uneno bende kite ma yeny pa Eva ubedo ko zoo i bang’ nico pare ma Adamu man kite ma Adamu ubimo ko wi min ot pare. Copere ewinjo min ukoro pi litho m’enwang’u i saa mi nyodo. Eneno bende kite ma Jukerubi gikuro ko dhu podho mir Eden ku palamularu m’ulielo mac. (Th 3:14-19, 24) Lembe maenigi ceke uketho cwiny Abel ubedo tek nia andha ‘kodhi ma jung’olo pire’ bikelo both ni dhanu. Yioyic m’ebedo ko ucwale ‘niwodho lam ma ber’ m’usagu pa Kain bor dit.​—Eb 11:1, 4.

(Juebrania 11:5) Ni kum yioyic juting’o Enok kara kud enen tho; e junwang’e ngo, kum Mungu ting’e; kum junyutho pire ya ma fodi kating’ pare kutundo ngo pire nyayu mutoro i Mungu:

wp17.1-F mba. 12-13

“Pire nyayu mutoro i Mungu”

“Juting’o” Enok i ayi ma nenedi “kara kud enen tho”? Copere Yehova uloko Enok nyalwe niai i kwo nidok i tho kara kud etho ku litho. Re i wang’e, jular “junyutho pire ya . . . pire nyayu mutoro i Mungu.” Nenedi? I wang’ tho pare, ecicopere nia Mungu uketho eneno ginmawokiwang’, saa moko nyo eneno kite ma ng’om bibedo ko kinde m’ebidoko Paradiso. Ginmawokiwang’ m’eneno eno unyutho kamaleng’ nia Yehova udaru jole; e i ng’eye, enindo i tho. Kinde ma jakwenda Paulo ukoro pir Enok man jumange ma gigwoko bedoleng’ migi, ewacu kumae: “[Dhanu] maeni ceke githo i yioyic.” (Juebrania 11:13) I ng’eye, copere judegi pa Enok giyenyo avuje kpe, ento ‘ginwang’e ngo,’ pilembe Yehova ukane kara kud gitii kud avuje rac kadok i thier mi ndra.

YENGA MI NINDO 23-29, DWI MIR 9

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | JUEBRANIA 12-13

“Twiny nyutho nia Yehova umaruwa”

(Juebrania 12:5) man wiwu wil kum jukojuk m’ubeponjowu calku wot kumae, Woda, kud icai ponji ma Rwoth uponji ko, Kadi cwinyi kud uai kinde m’ejuki;

w12-F 15/3 mba. 29 udu. 18

Kud inen piny m’i ng’eyi

¹⁸ Twiny. Wacopo timo ang’o tekene wacaku paru pi juk moko ma wanwang’u m’utimowa rac? Eno romo ketho wawinjara ku can kende ngo, ento eromo ketho wakwio man ‘cwinywa ai.’ (Ebr. 12:5) Ka ‘wacayu’ juk niyero wakwere, kunoke ‘cwinywa ai’ niyero wajolo juk man i ng’eye ke wakwiyo, jukne bikonyowa ngo man ebitwinyowa de ngo. Pieno pire tie tek nia wapoi i kum lembe ma e ma Suleman uyero: “Mak ponji ki; kud iwek ecidhi: gwoke; kum en e kwo peri.” (Rie. 4:13) Calu jaring mutukari ucikere niworo alama ma tung’ tung’ ma juketho i wang’ ndaki, wan de mito wajol juk ma jumio iwa man watii kude kara wamedara i wang’wa.​—Rie. 4:26, 27; Som Juebrania 12:12, 13.

(Juebrania 12:6, 7) Kum ng’atu ma Rwoth umaru eponje, Man efodo wot m’ejolo kubang’gi kubang’gi. ⁷ En e pi ponji ya wuciro: Mungu timo i kumwu calku wot; kum wot makani ma won kuponje ngo?

w12-F 1/7 mba. 21 udu. 3

“Ka wurwo, wuwac kumae, Wegwa”

Wego m’umaru awiya pare twinyogi, pilembe emito gibed dhanu m’atira kinde ma gibidongo. (Juefeso 6:4) Kadok saa moko kwayu etwinygi de, re mito ngo ekadh mukero. Kumeno bende, saa moko Wegwa mi polo de twinyowa. Re etwinyowa kwa ku mer man ekadhu ngo mukero. Yesu ulubo lapor pa Won, uketho ebed erwodho ngo iwi julub pare, kadok gibed gijolo ngo twiny pio pio de.​—Matayo 20:20-28; Luka 22:24-30.

(Juebrania 12:11) Ku ba ponji ceke ma wabedo ko kawono ebedo calu en e mi mutoro ngo endre mi can; ento yo ku ng’eye ewodho nyinge mi kwiocwiny igi gi ju ma jutimogi kudo, cil nying’ mi bedopwe.

w18.03 mba. 32 udu. 18

‘Winj ponji, man bed riek’

¹⁸ Twiny romo bedo lith, re ka ng’atini ukwero twiny ma Mungu mio, matokene bedo rac magwei. (Ebr. 12:11) Wacopo nwang’u ponji i kum lapor ma rac pa Kain man p’ubimo Zedekia. Kinde ma Mungu uneno nia Kain udagu umin man nia ebemito enege, ecime kumae: “Kwinyo negi nedi? man imino weng’i nedi? Tek itimo ber, ebiyire iri ngo? man tek itimo ber ungo, dubo bedo dhugola; man yeny pare bibedo yor i beng’i; ento dong’ ibim wie.” (Tha. 4:6, 7) Kain ukwero twiny pa Yehova, e enego umin; lembene uketho eneno can pi dong’ kwo pare ceke. (Tha. 4:11, 12) Ka nwang’u Kain uwinjo Mungu, nwang’u ecopo neno ngo can lee thwo rukeno.

Wagol lonyo mi tipo i Lembagora

(Juebrania 12:1) Ka kumeno dong’ wan bende, kum afuru mi jumulembe ma dit ma kumeni betiekowa, wawenyu ter ma pek kubang’e kubang’e, ku dubo ma rubowa tho tho kumeni, man dong’ waringu ku twiocwiny i kwaya ma juketho i wang’wa,

w11-F 15/9 mba. 17-18 udu. 11

Ring kwaya ku twiocwiny

¹¹ “Afuru mi jumulembe ma dit” ma Biblia uweco pigi, gibino ngo kende kende junen kwaya, ma gicidho nineno juring kwaya ma gicwaku kunoke ju ma biloyo. Ento gin gigi gibino juring ng’wec; giringo ng’weje cil i ajiki man giloyo de andha. Kadok gidaru tho de, re lapor migi copo tielo cwiny juring ng’wec ma nyen. Kepar kite ma jaring kwaya romo winjere ko kan eng’eyo nia juring kwaya ma con ma dongo ucungo i toke ubenene! Nyo eringo tiende goyo ngo the toke? Kumeno bende, lapor mi jumulembe ma con eno ubenyutho kamaleng’ nia wan de wacopo loyo kwaya mi lapor m’utie i dhu korwa, kadok nwang’u peko ubed rukani de. Lapor migi utuc nikonyo Jukristu ma Juebrania niringo ng’wec ku twiocwiny, man wan de lapor migi ukonyowa asu.

(Juebrania 13:9) Kud wuyeiru ku ponji ma tung’ tung’ ma naka jukuwinjo pire ngo: kum e ber ya adunde cung ku bero; ku giracama ngo, ma ju ma giwotho i ie ginwang’u kuloka ngo.

w89-F 15/12 mba. 22 udu. 10

Wodh lam ma nyayu anyong’a i Yehova

¹⁰ Pire bino tek nia Juebrania ku ‘giyeiri ku ponji ma tung’ tung’ ma naka jukuwinjo pire ngo’ mi jucwak dini mi Juyahudi. (Jugalatia 5:1-6) Utie ngo ponji ma kumeno re ma ketho ng’atini cungo ma tek i lemandha, ento ‘adunde cungo ku bero’ ma kaporne mbe pa Mungu. Ve jumoko ubino rido lembe pi cam man lam, uketho Paulo uyero nia adunde cungo “ku giracama ngo, ma ju ma giwotho i ie ginwang’u kuloka ngo.” Gin ma mio bero mi tipo tie bedo ma ayi Mungu ni kume man ninyutho nia wajolo jamgony, ento ngo kit cam moko, kunoke woro nindo moko. (Jurumi 14:5-9) M’umedo maeno, lam ma Kristu uthiero uketho tij lam mi Julawi udoko mbe.​—Juebrania 9:9-14; 10:5-10.

YENGA MI NINDO 30, DWI MIR 9–NINDO 6, DWI MIR 10

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | YAKOBO 1-2

“Gin ma royojo i dubo man tho”

(Yakobo 1:14) ento ku ba dhanu ceke ng’atuman abidhe time, nwang’u awanyane ma rac uting’e en, e abidhe bidhe.

g17.4-F mba. 14

Abidhe

Ka piny moko ubetelo ng’atini, asagane piny ma rac, edoko ire ni abidhe. Wakemak lapor moko. Kinde m’icing’iewo piny i duka, iwok ineno piny moko m’umaku weng’i. Paru moko ukadhu riu i wii nia, ‘Ng’atu moko de mbe m’unena e, ating’e cen.’ Re pidocwinyi uyero nia kudi! E iriemo parune cen, man imediri i weng’i. Eca iloyo abidhe!

GIN MA BIBLIA UYERO

Kan inweng’iri i wang’ abidhe, eno nyutho ngo nia itie dhanu ma rac. Biblia uyero nia wan ceke wanwang’ara i wang’ abidhe. (1 Jukorinto 10:13) Pieno, gin ma pire tek utie gin ma watimo i saa mir abidhe. Jumoko ketho wigi hai i kum awanya ma rac, man i ng’eye gipodho i dubo. Jumange ke riemo awanya ma rac cen kud i paru migi m’umbe galu.

“Ng’atuman abidhe time, nwang’u awanyane ma rac uting’e en, e abidhe bidhe.”​—Yakobo 1:14.

(Yakobo 1:15) Awanyane ma rac, kan egamu ie, elund enyolo dubo: e dubone, kan eteng’ni, ekelo tho.

g17.4-F mba. 14

Abidhe

I Yakobo 1:15, Biblia unyutho lembe ma terojo i dubo; eyero kumae: “Awanyane ma rac, kan egamu ie, elund enyolo dubo: e dubone, kan eteng’ni, ekelo tho.” Ka waketho wiwa hai i kum awanya ma rac, awanyane bidoko calu dhaku ma iye tie, ma i ajikine ebinyolo nyathin kokoro. Re wacopo uro nibedo ng’eca mir awanya ma rac, man wacopo bimo wie.

Wagol lonyo mi tipo i Lembagora

(Yakobo 1:17) Giramia ceke ma ber kubang’gi kubang’gi man giramia ceke ma ndhu cu kubang’gi kubang’gi, uai malu, uloro piny ku ba Wego mi der, ma lokri rr umbe kude, kadok tipopiny ma podho kum lokri rr.

it-2-F mba. 168

Der

Yehova utie “Wego mi der.” (Yk 1:17) Etie ngo kende kende Ng’atu ma mio “ceng’ ni der ku dieceng’, man lembapoka mi dwi man mi cero ni der ma ku diewor” (Yr 31:35), ento etie bende acaki mi der mi tipo. (2Ko 4:6) Cik pare, lembapoka pare, man lembe pare utie der ni dhanu ceke m’ubeweko etel wigi. (Zb 43:3; 119:105; Rie 6:23; Is 51:4) Jagor Zaburi uyero kumae: “I der peri wabineno der.” (Zb 36:9; nen bende Zb 27:1; 43:3.) Tap calu der mi ceng’ medere nilero niai mombwa cil ma piny ru ko gbeng’, kumeno bende rieko m’uai i bang’ Mungu medere nilero man nicaru yo mi weg bedopwe. (Rie 4:18) Pi niwotho i der pa Yehova, mito wamedara niworo cik pare. (Is 2:3-5) I thenge ma kucelo, ka ng’atu moko utie ku paru ma rac iwi lembe moko kunoke etimo lembe moko ku lembakeca ma rac, eca nwang’u eni mudho ma lee mi tipo. Yesu uwacu kumae: “Tek nying weng’i bedo rac, kumi ceke bicido ku mudho. Ka kumeno tek der ma ni ii bedo mudho, meca mudho sagre dit apila!”​—Mt 6:23; nen bende Pc 15:9; 28:54-57; Rie 28:22; 2Pe 2:14.

(Yakobo 2:8) Ento tek wuketho cik mi ker utimbre kakare, calku lembagora pa Mungu ma kumae, Dong’ imar wat peri calu imeri giri, nwang’u wutimo dre:

it-2-F mba. 162 udu. 7

Cik

“Cik mi ker.” Tap calu ubimo tie ng’atu ma pire tek lee nisagu dhanu mange ceke m’ebimo wigi, “cik mi ker” de pire tek nisagu cik mange ceke ma copo telo wi dhanu. (Yk 2:8) Cik pa Musa ujengere iwi mer, man cik mi ker m’uwacu nia “mar wedu calu in giri” ubino lembang’ola mir ario ma Cik ku Jubila ucungo i wie. (Mt 22:37-40) Kadok Jukristu gitie ngo i the lembariba mi Cik de, re gini the cik p’Ubimo Yehova man Wode, Ubimo Yesu Kristu, nimakere ku lembariba ma nyen.