Petro ku Yohana dong’ gini Yerusalem pi niyiko Kadhukuwijo calu ma Yesu ular uorogi. Ing’eye Yesu ku jukwenda pare 10 mange gicidho bende i Yerusalem. Ku reto, ma ceng’ ubemwony, Yesu ku juwinj pare gibeloro ku wi got Zeituni. Eni utie wang’ ma tokcen m’eneno ko adhura mi Yerusalem ku keno, ebidok nene kendo ing’ei cer pare.

Ing’eye nyanok, Yesu ku jukwenda pare gitundo i adhura ento gitiro pacu ma gibicamu ie Kadhukuwijo. Giidho i ot ma malu. Kuca giwok ginwang’u dong’ lembe ceke utie ayika pi cemo migi maeno masegi. Yesu ubino kuro nindo maeno kud ava mandha, uketho eyero kumae: “Kadhukuwijo maeni ava camu wakudu nega dit mafokasendra ngo.”​—Luka 22:15.

Niai oro ma lee iwang’e, ung’eire nia jubed juketho kikombe ukadh ikind dhanu ceke ma gidikiri i camu Kadhukuwijo. Kawoni, kinde m’ejolo kikombene acel, Yesu umio foc man ewacu kumae: “Wugam maeni, wupok i kindwu: kum awacu iwu kumae, ugambre kawono abimadhu pigulok ungo, ma fodi Ker pa Mungu ku bino ngo.” (Luka 22:17, 18) Ubenen kamaleng’ nia nindo pare mi tho udhingo.

Kinde ma gibemediri nicamu Kadhukuwijo, lembe moko ma naka timbere ngo ugam utimere. Yesu uai malu, eketho bongu pare cen, man eting’o esume, ekonjo pii i baf m’ubino ceng’ini i ng’ete. Nimakere ku kurajo, won ot re ma nwang’u ucikere niketho julwok tiend welo pare, ecopo ketho bong’ pare re m’ulwoki. (Luka 7:44) I saa maeno won ot ubino mbe, pieno Yesu utimo ticne en gire. Nwang’u jakwenda pare moko ci copo maku yub mi timo lembuno, re acel de mbe m’utimo kumeno. Nyo pilembe fodi asu laru dito moko utie i kindgi? Kadok kumeno de, re lewic umakugi lee kinde ma gineno nia Yesu re m’ubelwoko tiendgi.

Kinde ma Yesu uwok iwi Petro, ejai, eyero kumae: “Ibilwoko tienda ki ngo.” Yesu udwoko ire kumae: “Tek alwoki ngo, nwang’u maka peri mbe i bang’a.” Petro uwacu ire kumae: “Rwoth, tienda kende ngo, ento cinga ku wia bende.” Ebedo ire ni lembe mi zungo madit kinde ma Yesu udwoko ire kumae: “Ng’atu m’ujom can logo nege ngo ento mi lwoko tiende kende, endre e leng’ ceke; wun de wuleng’, ento ceke re ngo.”​—Yohana 13:8-10.

Yesu ulwoko tiend jukwenda pare 12 ceke, tiend Yuda Iskariote bende. Kinde ma Yesu udok ukendo bongu pare man ebedo i dhu meza kendo, epenjogi kumae: “Wung’eyo gin m’atimo iwu? Wulwong’a Japonji, man Rwoth; e wuyero dre; kum an a kumeno. Kumeno tek an, m’a Rwoth man Japonji, alwoko tiendwu, maku wun bende wulwok tiendwu man pa wadi man pa wadi. Kum amio iwu por, kara wun bende wutim calu atimo i beng’wu. Andhandha, awacu iwu kumae, jamiru sagu jadit pare ngo; kadok jakwenda de sagu ng’atu m’uore ngo. Tek wung’eyo gin maeni, mugisa iwu tek wutimogi.”​—Yohana 13:12-17.

Eno tie ponji maber mandha iwi bedo ku jwigiri! Julub pa Yesu gicikiri ngo nibesayu nibedo ma kwong’a, nibeparu nia pigi tie tek man nia ukwayu jubed jutim igi. Ento gicikiri nilubo lapor pa Yesu, ungo nia gibed gilwok tiend dhanu, ento gibed ayika nitimo ni jumange ku jwigiri, m’umbe akoyakoya.

Iwang’e ma fodi piny unyutho ngo, Yesu ular ulwoko tiend jukwenda pare pi niponjogi nia ukwayu gibed ku jwigiri. Ecicopere nia, ing’ei camu Kadhukuwijo re ma Yesu udok iwi wec pa Daudi ma e, mi lembila: “Ng’atu m’ucamu kwen para eting’o ufunytiende i kuma.” Ing’eye ekoro kumae: “Ng’atu acel m’i kindwu biciba.”​—Zaburi 41:9; Yohana 13:18, 21.

Jukwenda gineniri i kindgi, man gipenjiri kumae: “En e ani, Rwoth?” Kadok Yuda Iskariote de upenjere kumeno. Petro ukwayu Yohana m’ubedo ing’et Yesu nia ekepenje nia ng’a dhe ma bicibe. E Yohana uleng’ere yo ba Yesu, man epenje kumae: “Rwoth, en e ng’a?”​—Matayo 26:22; Yohana 13:25.

Yesu udwoko kumae: “En e ng’atu, m’abigwio ire kwen, abimio ire de.” Kinde m’egwio kwen i tabu, Yesu umie ni Yuda man ewacu kumae: “Wod dhanu cidho, cil calu pire gore: ento can wi ng’atu ma Wod dhanu cibre ni kume! Eber ni ng’atuno tek junyole ngo.” (Yohana 13:26; Matayo 26:24) E Sitani umondo i Yuda. Calu ma dong’ edoko ng’atu marac, emiere gire nitimo yeny pa Wonabali man edoko ni “wod nyoth.”​—Yohana 6:64, 70; 12:4; 17:12.

Yesu uyero kumae: “Gin m’itimo, tim pio.” Jukwenda mange giparu nia Yesu ubeyero ni Yuda nia: “Ng’ieu gin ma cande ni kumwa mir agba; kadi nia emi gin moko ni jucan,” calu ma en re m’ebino kud usau mi sente. (Yohana 13:27-30) Ento Yuda ubecidho nicibo Yesu.

Uthieno marom maeno mi Kadhukuwijo, Yesu ucaku the cemo moko masegi. Eting’o kwen, edwoko foyofoc man eng’wenyo ie man emie ni jukwenda pare gicam. Eyero kumae: “Maeni [nyutho] kuma m’umiere piwu: wumeduru nitimo mae wupoi ko pira.” (Luka 22:19) Kwen ukadhu ikindgi ceke man jukwenda gicamu kume.

Yesu uting’o kikombe, edwoko foyofoc man ing’eye emie ni jukwenda. Gin ceke gimadhu pigulok mi kikombene man Yesu uyero kumae: ‘Kikombe maeni [ubenyutho] lembariba ma nyen nikum rimba ma bithwogere woko piwu.’​—Luka 22:20.

Eno Yesu ucaku the Poi pi tho pare ma julub pare gicikiri nipoi pire kubang’ oro i nindo 14 mi dwi mi Nisan. Ebipoyo wigi ikum gin ma Yesu giku Won gitimo pi nibodho weg yioyic kud i ng’eca mi dubo man tho. Poi pi tho maeno pire tie tek nisagu Kadhukuwijo mi Juyahudi, pilembe ebeketho peko iwi gony ma rondo ku rondo ma Yesu bimio ni dhanu ma giweg yioyic.

Yesu uyero nia rimbe ‘bithwogre pi dhanu dupa ni ruc mi dubo.’ Ikind dhanu mapol ma gibinwang’u ruc mi dubo maeno utie jukwenda pare ma gigwoko bedoleng’ migi ku julub mange bende ma gigwoko bedoleng’ migi. Gibibedo karacelo ku Yesu i Ker pa Won.​—Matayo 26:28, 29.

Uthieno ma tokcen ma Yesu ubedo ku jukwenda pare, elwoko tiendgi pi niponjogi iwi jwigiri. Pirang’o ponji maeno pire tie tek? Pilembe ginyutho nia gitie ku ng’ico moko. Gidaru thieriri ni Mungu, re asu gibelaru dhoggi nia ng’a madit masagu i kindgi. (Marko 9:33, 34; 10:35-37) Uthieno maeni gidok ginyutho kendo nia gitie ku ng’ico marom.

E piem uwok ikind jukwenda “nia ng’a m’i kindgi ma jukwanu ya e dit ma sagu.” (Luka 22:24) Yesu ubino ku can lee mandha kinde m’eneno gibeloko dhoggi kendo! Etimo ang’o?

Kakare nidhau i wigi ku kwinyo pi timo migine, Yesu unyamu i lembe yoo kugi, ewacu kumae: “Ubimo mi Thekdhanumange gibimo wigi; ju m’ubedo ku ng’ol i wigi julwong’ogi Jutimber. Ento wubibedo kumeno ngo. . . . Kum makani m’usagu, ng’atu m’ubedo dhu cemo, kadi ng’atu m’utimo? En e ng’atu m’ubedo dhu cam ungo?” E Yesu upoyo wigi i kum lapor m’elar emio igi, ewacu kumae: “Ento abedo i kindwu calu ng’atu m’utimo.”​—Luka 22:25-27.

Kadok jukwenda gikoso gwoko bedoleng’ de, re gituc nimoko asu ikum Yesu i saa mi masendi. Pieno eyero kumae: ‘Atimo lembariba kudwu, cil calu Vwa de utimo lembariba kuda, pi Ker.’ (Luka 22:29) Dhanu maeni gitie julub pa Yesu ma gimoko kikiki i kume. Eng’olo igi nikadhu kud i lembariba m’etimo kugi nia, gibibedo i Ker man gibibimo karacelo kude i Kerne.

Kadok jukwenda gibino ku genogen maeno de, re asu gitie ku kum mi dubo man fodi asu gileng’ ungo. Yesu uyero igi kumae: ‘Jok ubemito nia ebed kudwu, kara epiedhwu pami nganu,’ ma lal swa ka jubepiedhe. (Luka 22:31) Eyero igi lembe ma e: “Kewu ceke wubikier ni kuma i diewor maeni: kum egore kumae, abigoyo jakwac, e rombe mir udul bilal mba.”​—Matayo 26:31; Zekaria 13:7.

Petro ukwero ku tegocwinye kumae: “Kadok ceke bikier ni kumi, an re abikier ki ngo.” (Matayo 26:33) Yesu uyero ni Petro nia ma fodi kulok kukok wang’ ario ngo diewor maeca, Petro bikwere. Yesu uyero kendo kumae: “Akwayu piri, kara yioyic peri kud urany; in de, kan ilokri kendo, iteng’ utumeru.” (Luka 22:32) Petro uyero kendo ku tegocwinye kumae: ‘Kadok nwang’u acikara nitho kudi de, abikweri ki ngo.’ (Matayo 26:35) Jukwenda mange bende giyero kumeno.

Yesu uwacu ni julubne kumae: “Fodi wabedo kudu nindo ma nok. Wubiyenya: man calu awacu ni Juyahudi kumae, ka m’acidho i ie, wucopo bino ngo; kawono de ayero iwu kumeno.” Eyero kendo kumae: “Amio iwu cik ma nyen, ya wumeru; cil calu amaruwu, nia wun bende wumeru. Kum kumeni dhanu ceke bing’eyo nia wu julubna tek wumeru.”​—Yohana 13:33-35.

Kinde ma Petro uwinjo Yesu beyero nia ebibedo kugi pi nindo ma nok, epenje kumae: “Rwoth, icidho kani?” Yesu udwoko kumae: “Ka m’acidho i ie, icopo lubo ng’eya ngo kawono; ento ibilubo ng’eya macen.” Petro upenje ku can kumae: “Rwoth, nedi acopo lubo ng’ei ngo kawono? Abimio kwo para piri.”​—Yohana 13:36, 37.

Yesu udok iwi lembe m’ugam utimere saa m’eoro jukwenda pare gicidh girwei i Galilaya m’umbe niting’o kadok usau sente kunoke usau mi cam. (Matayo 10:5, 9, 10) Epenjogi kumae: ‘Gin moko rem iwu de?’ Gidwoko kumae: “Gin moko mbe.” Ento gicikiri nitimo nenedi i nindo m’ubino? Yesu unyutho igi kumae: ‘Ng’atu ma won usau sente, wek eting’e, man won usau mi cam bende kumeca; man ng’atu ma palamularu pare mbe, wek elwor kanzu pare, eng’ieu ko. Kum awacu iwu, nia maeni m’ugore bikotimbre kakare i kuma be kumae, e jukwane ku judubo: kum maeno ma pira timbre kakare.’​—Luka 22:35-37.

Yesu ubeweco iwi nindo ma jubigure i ie iwi yen karacelo ku judubo. Ing’eye julubne gibinwang’iri ku ragedo ma tek. Julubne gigeno nia dong’ gitie ayika, uketho giyero ire kumae: “Rwoth, nen, palamularu ario ni keni.” Yesu udwoko igi kumae: “Eromo.” (Luka 22:38) Palamularu ario ma gibino ko bimio kaka ni Yesu nimio igi ponji mange ma pire tek.

Kinde ma fodi Yesu ubenwang’ere i kusika ma malu karacelo ku jukwenda pare ing’ei cemo mir uthieno, eketho cwinygi kumae: “Adundewu kud upidi. Wuyi Mungu, wuyi an bende.”​—Yohana 13:36; 14:1.

Yesu unyutho ni jukwenda m’ugwoko bedoleng’ migi, thelembe m’uketho eyero igi nia cwinygi kud upidi ikum cidho pare. Ewacu kumae: “I ot pa Vwa udi ma beco dupa nuti; . . . Tek acidho niyiko kabedo iwu, abibino kendo, abijolowu de i bang’a gira; kara ka m’ani ie, wun bende wubed keca.” Re, jukwenda pare ginyang’ ungo nia ebino weco iwi cidho i polo. Pieno, Thoma uyero ire kumae: “Rwoth, wang’eyo ngo ka m’icidho i ie,” man epenje kumae: ‘Waromo ng’eyo yoje nenedi?’​—Yohana 14:2-5.

Yesu udwoko wang’ penji pa Thoma kumae: “An a yo ku lemandha, ku kwo de.” Niwacu, kara ng’atini utund nimondo i ot pa Won i polo, ecikere kende kende niyio Yesu, nijolo ponji pare man nilubo lapor pare. Yesu udok umedo kumae: “Ng’atu acel de mbe ma bino ba Wego, ndhu ni kuma re.”​—Yohana 14:6.

Filipo uwinjo dwokolembe pa Yesu kilili, man ekwaye kumae: “Rwoth, nyuth iwa Wego, e eromowa.” Ecicopere nia Filipo bino mito Yesu uketh ginen lanyuth moko ma ngbeng’ pa Mungu, calu lanyuth ma Musa, Eliya, man Isaya gigam gineno. Re, jukwenda gibino ku lanyuth moko maber akeca nisagu lanyuth ma Filipo ubino nikwayu. Pieno, Yesu udwoko wang’ kwac maeno ku penji ma e: “Nindo ma wabedo wakudu ie hai ngi e, fodi ing’eya ngo, Filipo? Ng’atu m’uneno an nwang’u eneno Wego [bende].” Eyo, Yesu ukwanyu koth Won cuu mandha, pieno, nikwo karacelo kude man ninene, etie ve ng’atini ubeneno Wego en gire. Re, wang’eyo nia Wego en e dit nisagu Wod, pilembe Yesu uyero ngbeng’ kumae: “Lembe m’ayero iwu, ayero gira ngo.” (Yohana 14:8-10) Jukwenda ginyang’ nia Yesu ubemito ging’ei nia ponji pare ceke uai ibang’ Won.

Jukwenda pa Yesu gineno kite m’ebed etimo ko lembe dupa ma wang’u ijo, man giwinjo kite m’ebed erweyo ko lembanyong’a iwi Ker pa Mungu. Kawoni eyero igi kumae: “Ng’atu m’uyio ira, tic m’atimo ebitimo bende; ebitimo tic ma sagu maeni de.” (Yohana 14:12) Yesu ubino yero ngo nia gibitimo udu ma dongo nisagu m’egam etimo. Ento ebino yero nia gibitimo tic migi mi rweyo pi Ker pi nindo dupa nisagu en; gibitime ke i kaka dupa nikadhu m’etimo i ie, man gibirweyo ni dhanu dupa akeca nisagu wend dhanu m’egam erweyo igi.

Kinde m’ebicidho i polo, ebiwenjogi ngo kendgi kumeni, kum eng’olo igi kumae: “Tek wubikwaya ku gin moko ku nyinga, abitimo ginde.” M’umedo maeno, eyero igi kumae: “Abikwayu Wego, e ebimio iwu [jakony] mange, kara wubed wukugi nja ku nja, en e tipo mi lemandha.” (Yohana 14:14, 16, 17) Ku wec maeno, eng’olo ni jukwenda pare nia gibinwang’u jakony mange, ma en e tipo maleng’. Gigam ginwang’u jakonyne i nindo mi Pentekoste.

Yesu umedo kumae: ‘Fodi nyanok, e ng’om binena kendo ngo; ento wun wubinena, kum abedo kwo, wun bende wubibedo kwo.’ (Yohana 14:19) Niwacu, Yesu binen i wang’gi en ku kume ing’ei cer pare, man tokcen ne, ebidocero gin bende kara gicidh gikwo kude i polo ni giracwia mi tipo.

Ing’eye, Yesu uyero lemandha moko ma pire tek. Eyero kumae: ‘Ng’atu m’ubedo ku cik para, m’uworogi de, en e ng’atu m’umara. Ng’atu m’umara ke, Vwa de bimare, man abimare, abinyuthra de ire.’ E jakwenda Yuda, ma julwong’e bende Thadayo, upenjo Yesu kumae: “Rwoth, ebedo nenedi nia ibinyuthri iwa, ni ng’om ke ngo e?” Yesu udwoko lembe ire kumae: “Tek ng’atu moko mara, ebiworo lem para, Vwa de bimare . . . Ng’atu m’umara ngo eworo lembe para ngo.” (Yohana 14:21-24) Jukwenda pare gibino tung’ ku ng’om, kum ng’om uyio ngo nia Yesu en e yo, lemandha man kwo.

Yesu ubeciweko julubne; kawoni gibitundo nenedi nibepoi ikum lembe ceke m’eponjo kogi? Yesu ung’olo igi kumae: ‘[Jakony], ma tipo maleng’ ma Wego bioro ku nyinga, ebiponjowu ku gin ceke, man ebipoyowu kum lembe ceke m’ayero iwu.’ Lembang’ola maeno pa Yesu ugam ujuko cwinygi pilembe nwang’u dong’ gidaru neno kit lembe ma dongo akeca ma tipo maleng’ utimo. Yesu umedo kumae: ‘Aweko kwiocwiny i beng’wu; amio iwu kwiocwiny para. . . . Adundewu kud upidi, kadok lworo de kud uneg adundewu.’ (Yohana 14:26, 27) Julub gitie kawoni ku tegocwiny, pilembe ging’eyo cuu nia Won Yesu bitelo wigi man Ebigwokogi.

Ing’ei saa ma nok ci, gibineno gwok pa Mungu kamaleng’. Yesu uyero igi kumae: “Jadit mi ng’om ubebino, man gin moko m’ebedo ko mbe i [wiya].” (Yohana 14:30) Andha, Yesu ubino mbe ku ng’ico moko nyanok de ma Sitani romo tio ko pi nicwale kara ejai ni Mungu, ento Wonabali utundo nimondo i Yuda man ebimo wie. Bende, Wonabali ubino mbe ku copo m’eromo ketho ko nia Yesu kud ucer kud i tho. Pirang’o? Yesu uyero kumae: ‘Calu Wego mio ira cik, e atimo [calu m’eng’olo].’ Yesu ubino mbe ku jiji nyanok de nia Won bicere kud i tho.​—Yohana 14:31.

Yesu ubeweco ku jukwenda pare m’ugwoko bedoleng’ migi, man ebeketho cwinygi tap calu ma ng’atini romo weco ko ku jurimbe. Nwang’u dong’ saa udaru nyang’ lee, diewor ma ling’. Kawoni Yesu utio ku lapor moko pi nitielo cwinygi.

Ecaku wec kumae: “An a tiend ulok mandha, Vwa ke jatipodho.” (Yohana 15:1) Wec pare maeno upoyo wiwa ikum lembe ma jular juyero oro ma dupa iwang’e nia thek mir Israel utie ulok pa Yehova. (Yeremia 2:21; Hoseya 10:1, 2) Re, dong’ Yehova ubecikwero thekne cen. (Matayo 23:37, 38) Pieno, Yesu uberoyo paru manyen iwi jukwenda pare. En re ma dong’ etie tiend ulok, man Won upidhe saa m’ebewire ku tipo maleng’ i oro 29 R.M. Ento, Yesu unyutho nia tiend ulok nyutho ngo kende kende en, eyero kumae:

‘Ku ba janga ceke ma ni i ia ma cego nyinge ngo, [Vwa] bikabe woko, man ku ba janga ceke ma cego nyinge, ebilonye, kara eceg nyinge ma sagu. . . . Calu jange copo cego nyinge gire ngo, tek ebedo kum tiende ngo, wun de kumeno wucopo ngo, tek wubedo i [acel kuda] ngo. An a tiend ulok, wun wu jange.’​—Yohana 15:2-5.

Yesu ung’olo ni jukwenda pare m’ugwoko bedoleng’ migi nia ing’ei cidho pare i polo, ebioro igi jakony, ma en e tipo maleng’. De andha, nindo pier abic wi acel ing’eye, kinde ma jukwenda ku dhanu mange ginwang’u tipo maleng’ ne, gigam gidoko jang ulok. Man gin ceke ma gidoko “jange” gicikiri nimediri nibedo i acel karacelo ku Yesu. Pi nitimo ang’o?

Ekoro kumae: ‘Ng’atu m’ubedo i [acel kuda], an de i [acel kude], ng’atuno cego nyinge dupa; kum wucopo timo gin moko ngo nge kuda.’ “Jange” eno, ma gitie julub pare m’ugwoko bedoleng’ migi, gibicego nyingyen dupa, niwacu, gibikwanyu koth Yesu, gibiyero pi Ker pa Mungu ni dhanu mange kud amora, man gibiketho dhanu mange dupa udok julub. Ka ng’atu moko m’ikindgi uweko nibedo i acel ku Yesu man ebecego nyinge ngo ke? Yesu umedo kumae: “Tek ng’atu moko bedo i [acel kuda] ngo, jubaye woko.” Re Yesu uyero bende kumae: “Tek wubedo i [acel kuda], lem para de bedo i iwu, wupenj gin ma tek wuyenyo, man ebitimbre iwu.”​—Yohana 15:5-7.

Ing’eye, Yesu udok uweco kendo iwi lembe m’elar eyero wang’ ario; niwacu niworo cik pare. (Yohana 14:15, 21) Ekoro yo moko ma pire tek ma julub pare giromo nyutho ko nia gibeworo cikne; eyero kumae: “Tek wuworo cik para, wubibedo i merna, cil calu aworo cik pa Vwa, abedo de i merne.” Ento, maru Yehova giku Wode kende de uromo ngo pi ninyutho nia jubeworo cik pare. Yesu umedo kumae: ‘Maeni cik para, nia wumeru, cil calu amaruwu. Ng’atu moko mbe m’ubedo ku mer ma sagu maeni, nia ng’atu moko umii kwo pare pi jurimbe. Wun wu jurimba, tek wubetimo gin m’ang’olo iwu.’​—Yohana 15:10-14.

M’ebeyero lembuno, Yesu ung’eyo nia ing’ei saa ma nok, ebinyutho mer pare ngbeng’ nikadhu kud i kwo pare m’ebithiero pi dhanu ceke m’utie ku yioyic i ie. Lapor pare ucikere nicwalu julubne nibedo bende ku kit mer ma rom, niwacu mer ma jumiiri ko pi dhanu mange. Calu ma Yesu ular uyero, mer maeno re ma biketho jubing’iogi; eyero kumae: “Kum kumeni dhanu ceke bing’eyo nia wu julubna tek wumeru.”​—Yohana 13:35.

Jukwenda gicikiri ngo niwil nia Yesu ulwong’ogi “jurimo.” Enyutho nia pirang’o elwong’ogi kumeno. Eyero kumae: “Alwong’owu jurimo, kum gin ceke m’awinjo ba Vwa aketho wung’eyo.” M’umbe jiji, etie rwom madit man maber mandha igi nibedo jurimb Yesu man ning’eyo gin ma Wego uyero ire! Re, kara gimediri nibedo jurimbe, ukwayu kud giwek ‘nicego nying’gi.’ Ka gitimo kumeno, Yesu uyero nia, “gin ma tek wukwayu ba Wego ku nyinga, [ebimio] ginde iwu.”​—Yohana 15:15, 16.

Gin ma bikonyo “jange,” ma tie julub pare, niciro peko m’ubebino, tie mer ma gibimediri ninyutho i kindgi. Etwong’ogi nia ng’om bidagugi, re ejuko bende cwinygi kumae: “Tek ng’om udaguwu, wung’eyo nia edaga ma fodi k’edaguwu ngo. Dok wun wu [thenge] mi ng’om, kuno di ng’om umaru ma pare. Ento kum wun wu [thenge] mi ng’om ungo, . . . kum kumeno ng’om udaguwu.”​—Yohana 15:18, 19.

Emedo nikoro thelembe ma biketho ng’om bidagugi, eyero kumae: “Gin maeni ceke gibitimo i kumwu pi nyinga, kum ging’eyo Ng’atu m’uora ngo.” Yesu uyero nia, i andha udu m’etimo, ubetuco wi dubo mi ju m’udage; eyero kumae: “Tek atimo tic i kindgi ngo ma ng’atu mange mbe ma fodutimo, kuno di dubo migi mbe; ento kawono gidaru nena gidaga de waku Vwa.” M’umbe jiji, adegi ma gidage ko upong’o lembila.​—Yohana 15:21, 24, 25; Zaburi 35:19; 69:4.

Yesu ung’olo kendo nia ebioro jakony, niwacu tipo maleng’. Etie ayika nimio tego maeno madit ni julub pare ceke, man tegone tie ku copo mi konyogi kara giceg nying’gi, thelembene, ‘gibituco lembe.’​—Yohana 15:27.

Yesu ku jukwenda pare gitie dong’ ayika niwok kud i kusika ma malu, kaka ma giai gitimo i ie Kadhukuwijo. Ing’ei mio igi cimowang’ moko, Yesu wacu igi kumae: “Giki maeni ayero iwu, kara ku juketh wukier.” Pirang’o cimowang’ maeno pire bino tek igi saa nica? Eyero igi kumae: “[Dhanu] biwodhowu woko kud i cokri. Eyo, saa bebino, nia ng’atu m’unegowu biwacu nyo ethiero rwo ni Mungu.”​—Yohana 16:1, 2.

Ecicopere nia wec maeno ugam udieng’o cwiny jukwenda lee mandha. Kadok Yesu ular uyero igi i wang’e nia ng’om bidagugi de, re saa nica eyero ngo igi kamaleng’ nia jubinegogi anega. Pirang’o elar eyero ngo igi ke? Ewacu kumae: “Gin maeni ayero iwu ku kwong’a ngo, kum [wabino] nuti wakudu.” (Yohana 16:4) Ento kawoni ebepoyogi con con pilembe ebeciwekogi. Eno bikonyogi kara kud gidong’ gikier ing’eye.

Yesu umedo kumae: “Acidho ba ng’atu m’uora, ng’atu moko de mbe i kindwu m’upenja kumae, icidho kani?” Uthieno marom gilar gipenje yor iwang’e pi ning’eyo kaka m’ebecidho i ie. (Yohana 13:36; 14:5; 16:5) Ento kawoni, kinde ma giwinjo pi ragedo m’ubebino i kumgi, lworo umakugi man can umondo i igi lee mandha. Pieno gipenjo ngo Yesu pi ninyang’ akeca iwi dwong’ m’ebecinwang’u man bero ma dwong’ ne bikelo ni dhanu ceke ma gitie jutim thier mandha pa Yehova. Yesu uneno can m’umondo i cwinygi, e eyero kumae: “Kum ayero giki maeni iwu, can upong’ i adundewu.”​—Yohana 16:6.

Pieno Yesu ukoro igi kumae: “En e ber iwu nia acidhi. Kum tek acidho ngo, jajuk bibino i beng’wu ngo; ento tek acidho, abiore i beng’wu.” (Yohana 16:7) Kende kende tho pa Yesu man idho pare i polo, re ma biketho julubne binwang’u tipo maleng’, pilembe ku kuca, ebiore ni jakony ni dhanu pare i kabedo moko ci i ng’om.

Tipo maleng’ ne “bituco wi ng’om pi dubo, man pi bedopwe, pi pokolembe de.” (Yohana 16:8) Eyo, ebigam nen ngbeng’ nia nyutho yioyic i Wod Mungu udaru voyo ng’om. Cidho pa Yesu i polo bimio lembatuca ma kamaleng’ nia etie won bedopwe, man binyutho bende nia pirang’o Sitani, ma en e “jadit mi ng’ombuni,” uromo ku pokolembe marac.​—Yohana 16:11.

Yesu umedere ku wec, eyero kumae: “Giki dupa ni kuda m’ayer iwu, ento wucopo jologi ngo kawono.” Re, kinde m’ebikonjo tipo maleng’ iwigi, eno bikonyogi kara ginyang’ i “lemandha ceke,” man kara gikwo nimakere ku lemandhane.​—Yohana 16:12, 13.

Yesu umedo lembe mange m’ulund unyotho wi jukwenda pare magwei, eyero kumae: “Fodi nyanok, e wubinena kendo ngo, fodi nyanok kendo de, ka wubinena.” Gicaku penjiri i kindgi nia thelembe mi wec maeno romo bedo ang’o. Yesu unyang’ nia gibemito nipenje iwi thelembe mi wecne, e ekoro igi kumae: “Andhandha, ayero iwu, nia wubiywak ku goyo nduru de, ento anyong’a binego ng’om; can binegowu, ento can mu bilokre ni anyong’a.” (Yohana 16:16, 20) De andha, kinde ma junego Yesu reto m’ulubo, anyong’a unego judong dini, ento julub gibino ku can i cwinygi. Ing’eye, saa ma gineno nia Yesu ucer, can migi ulund ulokere ni anyong’a! Man anyong’ane umedere ameda saa m’ekonjo tipo maleng’ pa Mungu i wigi.

Yesu udok uporo can ma jukwenda pare gibinwang’u ku can ma dhaku ma moc ugoyo nwang’ere ko. Eyero kumae: “Ka moc ugoyo dhaku can nege, kum saa pare wok; ento kan edaru nyolo nyathin epoi pi ndiba kendo ngo, ni anyong’a m’unege nia enyolo dhanu wok i ng’om.” Eketho cwiny jukwenda pare kumae: “Kumeno wun bende kawono can unegowu; ento abinenowu kendo, kan anyong’a binego adundewu, anyong’a mu de ng’atu moko mbe ma bikabu kud i beng’wu.”​—Yohana 16:21, 22.

Niai con, nwang’u fodi jukwenda gitimo ngo kwac ku nying’ Yesu. Ento kawoni eyero igi kumae: ‘I ceng’ maeca wubikwayu [Wego] ku nyinga.’ Pirang’o ku nying’ Yesu? Etie ngo nia pilembe Wego umbe ku maru mi dwoko wang’ rwo migi. I andha, Yesu uyero pi Wego kumae: “Wego maruwu gire, kum wumara . . . nia aai ba Wego.”​—Yohana 16:26, 27.

Wec maeno ma Yesu uketho ko cwiny jukwenda pare ucwalugi niyero ire kumae: “Kum lembe nini wayio nia iai ba Mungu.” Re, ceng’ini eni yioyic migine binwang’ere i amulaic. Yesu unyutho igi lembe ma bitimere, eyero kumae: “Nen, saa bebino, eyo, edaru wok, ma jubilaluwu i ie, ng’atuman thugi man thugi, man wubiweka abidong’ kenda.” Ento, etielo bende cwinygi kumae: “Ayero giki maeni iwu, kara wubed ku kwiocwiny ni kuma. Masendi ni i beng’wu i ng’om: ento dong’ cwinywu bed tek; avoyo ng’om.” (Yohana 16:30-33) Yesu ubewenjogi ngo awenja. Eng’eyo nia calu en bende evoyo ng’om, gin de gicopo voyo ng’om, tekene gimediri nitimo yeny pa Mungu ku cwinygi ceke kadok Sitani ku ng’om pare gibeii rukani ngi nituro bedoleng’ migi de.

Mer ma thuth ma Yesu umaru ko jukwenda pare, uketho elar eyikogi pi cidho pare m’udhingo. Kawoni eng’ayu wang’e i polo man eberwo ibang’ Won. Eyero kumae: “Yung Wodi, kara Wodi de yungi, cil calu imio ire ng’ol wi kum nzu, kara emi kwo ma rondo ku rondo ni ceke m’imio ire.”​—Yohana 17:1, 2.

Wabeneno kamaleng’ nia Yesu ung’eyo maber dit nia gin ma pire tek nisagu zoo, tie nimio yung ni Mungu. Re genogen m’eweco pire mi nwang’u kwo ma rondo ku rondo, tie bende lembe ma juko cwiny. Calu enwang’u “ng’ol wi kum nzu,” Yesu tie ku copo mi ketho dhanu ceke ginwang’ bero mi jamgony pare. Ento, dhanu ceke ngo re ma binwang’u mugisa maeno. Pirang’o? Pilembe mugisa ne tie kende kende pi dhanu ma gibetimo nimakere ku wec m’ulubo e ma Yesu uyero: “E kwo ma rondo ku rondone e eni, nia [gitund ning’eyo] in m’i Mungu mandha i kendi, ku ng’atu m’ioro, ma Yesu Kristu.”​—Yohana 17:3.

Ng’atini ucikere nitundo ning’eyo Wego man Wod cuu mandha. Niwacu, ecikere nidoko jarimbgi ma ceng’ini, man nibedo ku nen marom ku migi iwi lembe ceke. M’umedo maeno, ecikere nitimo kero nilubo lapor mi kite ma tung’ tung’ mabeco pa Yehova giku Yesu i ayi m’ebekwo ko ku dhanu mange. Man ecikere ninyang’ nia gin ma pire tek m’usagu zoo, tie ngo ninwang’u kwo ma rondo ku rondo, ento tie nimio yung ni Mungu. Kawoni Yesu ubebino weco tap de iwi lembe maeni.

Emedo kumae: “Ayungi i ng’om, adaru timo tic m’imio ira atim. Vwa, kawono keth abed dwong’ karacelo kudi ku dwong’ ma yang’ abedo ko karacelo kudi ma fodi ng’om de mbe.” (Yohana 17:4, 5) Yesu ubekwayu nia Yehova uketh ecer, man edwoke kendo i dwong’ m’elar ebedo ko i polo.

Re i rwo maeni, wi Yesu uwil ungo bende ikum tic m’etimo i ng’om keni. Eyero ni Won kumae: “Anyutho nyingi ni ju m’imio ira kud i ng’om. Gi peri, man imiogi ira, man gidaru woro lembe peri.” (Yohana 17:6) I tic pare, Yesu ujik kende kende ngo nilwong’o nying’ Mungu nia Yehova. Ento, ekonyo bende jukwenda pare gitund ning’eyo Yehova, ging’ei kite pare ma tung’ tung’, man ging’ei nia etie Mungu ma dieng’ pi dhanu.

Jukwenda gitundo ning’eyo Yehova, ging’eyo rwom pa Wode, man ging’eyo bende lembe ma Yesu uponjo. Pieno Yesu umedo ku woro kumae: “Amio igi lembe m’imio ira; man gijologi, man ging’eyo andha nia aai i beng’i, giyio de nia iora.”​—Yohana 17:8.

Ing’eye, Yesu udok unyutho pi tung’ tung’ m’utie ikind julub pare man dhanu mange mi ng’om maeni. Ewacu kumae: “Akwayu pi ng’om ungo, ento pi ju m’imio ira; kum gi peri . . . Vwa Maleng’, gwok ju m’imio ira i nyingi, kara gibed acel calu wan. . . . Akurogi, ng’atu moko mbe i kindgi m’urwinyo, ndhu wod nyoth kende,” niwacu, Yuda Iskariote, ma dong’ uwok pi nicibo Yesu.​—Yohana 17:9-12.

Yesu ubemedere asu ku rwo; kawoni eyero kumae: “Ng’om udagugi.” Re, “Akwayu ngo nia ikabgi kud i ng’om, ento nia igwokgi ni ng’atu ma rac. Gi mi ng’om ungo cil calu an de a mi ng’om ungo.” (Yohana 17:14-16) Jukwenda pa Yesu man julub pare mange bende gibekwo i ng’om, niwacu ikind dhanu mange ma Sitani ubebimo wigi en. Ento gicikiri nimediri nikoc ku ng’om man bende ku lembe ceke mareco mi ie. Nenedi?

Ukwayu gimediri nibedo leng’, gibed ni dhanu ma jukoyo segi pi nitimo ni Mungu. Pieno, ukwayu kud giwek nitio ku lemandha ma nwang’ere i Lembagora mi dhu Juebrania, man bende lemandha ma Yesu uponjo kogi en gire. Yesu umedo kumae: “Dwokgi leng’ ku lemandha: lembe peri en e lemandha.” (Yohana 17:17) Ing’ei nindo moko, tipo maleng’ pa Mungu bitio ku jukwenda moko bende pi nigoro buku ma bimedo kum “lemandha” ma romo konyo pi nidwoko dhanu leng’.

Re, dhanu mange bende bibedo nuti i ng’eye, ma gibijolo “lemandha.” Pieno Yesu urwo pi “joni kendgi ngo [ju ma gini kude keca],” ento “pi ju m’ubeyio [ire] bende ni kum lem migi.” Yesu ukwayu ang’o pi dhanu maeno ceke? Ewacu nia, “gin ceke gibed acel; cil calu in, Vwa, ini i [acel kuda], an de ani i [acel kudi], kara gin de gibed i [acel kudwa].” (Yohana 17:20, 21) Yesu giku Won gitie ngo ng’atu acel calu ma juromo paru. Gitie acel i ayi ma nia giwinjiri i lembe ceke. Yesu urwo nia julub pare bende gimondi i bedo i acel ne.

Yor iwang’e nyanok, Yesu ular uyero ni Petro ku jumange nia ebecidho niyiko igi kabedo i polo. (Yohana 14:2, 3) Kawoni Yesu udwogo iwi paru maeca. Eyero kumae: ‘Vwa, ayenyo nia gin bende m’imiogi ira wabed kugi karacelo ka m’ani ie, kara ginen dwong’ para, m’imio ira, kum imara ma fodi ng’om ku thekre ngo.’ (Yohana 17:24) Nikadhu kud i wec maeno, enyutho ngbeng’ nia con dit ma nwang’u fodi ng’om ucaku ngo, kunoke ma fodi Adamu giku Eva de ginyolo ngo awiya, nwang’u dong’ Mungu umaru Wode ma kulong’, ma judok julwong’e Yesu Kristu.

I wec m’ebedolo ko dhu rwo pare, Yesu udok uketho peko kendo iwi nying’ Won man iwi mer ma Mungu umaru ko jukwenda ku dhanu mange bende ma gibidong’ jolo “lemandha” i ng’eye. Edaru kumae: “Aketho ging’ei nyingi, man abiketho eng’eire: kara mer m’imara ko bed i igi, an de i [acel kugi].”​—Yohana 17:26.

Yesu udaru nirwo karacelo ku jukwenda pare ma gigwoko bedoleng’ migi. E ing’eye “giwero wer” man “gicidho iwi got Zeituni.” (Marko 14:26) Gicidho yo nyangu, tap i podho moko ma julwong’o Gethsemane, kaka ma Yesu ubed ucidho i ie wang’ mapol.

Kinde ma gitundo i kaka maeno maber mandha m’upong’ ku yend yau, Yesu uwok uweko jukwenda pare abora. Ecicopere nia ewekogi bor ungo ku kaka ma podhone ucaku i ie, pilembe eyero igi kumae: “Wubed keni, kinde m’aci rwo kuca.” Eting’o jukwenda adek man ecidho kugi nyabor nyanok ikind yen. Ju m’ecidho kugine tie Petro, Yakobo, man Yohana. Cwinye ucaku ning’abere lee mandha saa nica, uketho eyero ni juadek maeno kumae: “Can unego ng’eyong’ec para apila cil ni tho. Wukowubed keni, wakuru de wakudu.”​—Matayo 26:36-38.

Yesu uwok uweko bende juadek maeno, ecoro nyanok i wang’e, e ‘epodho i ng’om, man erwo.’ Eyero ang’o ni Mungu i saa maeno ma lembe udoko tek i ie? Erwo kumae: “Vwa, gin ceke copre iri; kab kikombe maeni woko i bang’a. Ento yeny ma ia yenyo re ngo, endre yeny ma ii yenyo.” (Marko 14:35, 36) Emito yero ang’o? Nyo ebemito mwony kara kud emii jamgony? Ungo, kumeno ngo!

Kinde ma Yesu ubino i polo, ebed eneno kit masendi ku litho ma lee ma Juroma ubed umio ikum dhanu ma gibed ginego. Kawoni calu ma en gire de etie dhanu, cwinye ubepido man can umondo lee i ie; pieno, ebemaru ngo nia enwang’ere ku kit masendi ma thorukeca. Re akeca, cwinye ung’abere pilembe eng’eyo nia nek ma jubinege ko ve jadubo ma lee, bimio acidi iwi nying’ Won. Eyo, eng’eyo nia ing’ei saa ma nok, jubigure iwi yen ve ng’atu m’uyero lembacidi ikum Mungu.

Ing’ei ma Yesu urwo ma bor, egam edok ibang’ jukwenda pare adek, man enwang’u gibenindo. Eyero ni Petro kumae: ‘Wacopo kuro wakudu ngo saa aceli? Wumeduru nikuro man nirwo, kara kud wumond i abidhe.’ Re Yesu unyang’ nia jukwenda bende lembe usagugi asaga man nia saa de udaru ninyang’. Pieno emedo kumae: “[Tipo] uyenyo andha, ento kum re bedo ng’ic.”​—Matayo 26:40, 41.

Ing’eye Yesu uwekogi wang’ mir arionde man ecidh ekwayu kendo Mungu nia cika ekab “kikombe” maeca kud i kume. Kinde m’edwogo, enwang’u kendo jukwenda adek maeno gibenindo, ma ke nwang’u saa maeca gicikiri nirwo kara kud gimond i abidhe. Kinde ma Yesu uweco ibang’gi, “ging’eyo ngo maram gilok ko lembe ire.” (Marko 14:40) E Yesu uwekogi kendo wang’ mir adege, ecidh erumo conge i ng’om, man erwo.

Cwiny Yesu ubedieng’ lee iwi acidi ma nying’ Won binwang’u, saa ma jubinege ve nia etie jadubo ma lee. Yehova uwinjo rwo pa Wode, man saa moko kumeni, eoro malaika acel ucidh utiel cwinye. Re kadok jutielo cwinye de, Yesu uweko ngo nikwayu Won, ento emedere asu ‘nirwo ma tek m’usagu.’ Ebenwang’ere i peko ma lee dit. Ter ma pek mandha ubenuro goke! Kwo ma rondo ku rondo, ma pare gire ku mi jurutic mange pa Mungu ceke ubenwang’ere i ariti. Pieno, “Kwok pare udoko pami ng’idho rimo m’ubeton i ng’om.’​—Luka 22:44.

Yesu udok wang’ mir adege ibang’ jukwenda pare, ento enwang’u kendo gibenindo. Eyero igi kumae: ‘Wubenindo asu saa maeni, wubeyom mu ayoma! Nen! Saa ni ceng’ini, ma jubicibo i ie Wod dhanu i cing’ judubo. Wuai malu, wacidhu. Nen! Ng’atu m’uciba eni ceng’ini.’​—Matayo 26:45, 46, NWT.

Saa abusiel mi diewor udaru kadhu. Julam gidaru ng’olo nia gibimio sente 30 mi mola ma tar ni Yuda kara ecib Yesu. Kawoni, Yuda ubetelo wi udul dhanu ma lee, ma ikindgi julam ma dongo man Jufarisayo de ginuti; gin ceke gibeyenyo Yesu. Gibewotho kud ungu moko mi juaskari mi Roma, man jatel wigi; gibecidho athothi pi nimaku Yesu.

Ubenen kamaleng’ nia kinde ma Yesu uwacu ni Yuda nia ewoki kud i Kadhukuwijo, Yuda ugam ucidho wang’ acel ibang’ julam ma dongo. (Yohana 13:27) E julam eno gicoko juaskari migi ku jutel wigi. Copere Yuda ular uterogi mi kwong’o i kusika ma Yesu ukeubedo i ie karacelo ku jukwenda pare kinde ma gibino timo Kadhukuwijo. Ento kawoni udul dhanu maeno udaru kadhu kulo Kedron, Yuda ubecidho kugi i podho mi Gethsemane. I cing’gi, gimaku jamblwiny dupa dupa, man bende mac, gibemito nia ginwang’ Yesu kokoro mandha.

Yuda ubecidho kud udul dhanu maeno iwi got Zeituni, m’embe ku jiji nyanok de nia gibiwonwang’u Yesu kuca. Ikind yenga m’ukadhu, Yesu ku jukwenda pare gibed giyom wang’ mapol i podho maeno mi Gethsemane kinde ma giai i Bethania gibecidho i Yerusalem man kinde ma gibedwogo. Ento kawoni tie saa mi diewor, man Yesu romo bedo ikind yen ma nwang’ere i podho maeno. Juaskari gibitundo nenedi ning’io Yesu, ma ke ve fodi nwang’u ginene ngo e? Pi nikonyogi, Yuda uyero igi nia ebitimo lembe moko. Eyero kumae: “Ng’atu ma tek abicwio limbe, nwang’u en e en; wumake, wuci kude rut.”​—Marko 14:44.

Kinde ma Yuda umondo kud udul maeno i podho, egam eneno Yesu ku jukwenda pare, man ecidho atira atira i bang’e. E eweco ibang’e, ewacu kumae: “Moth iri, Japonji!” Ing’eye, ecwio limb Yesu ku cwinye ceke. Yesu udwoko ire kumae: “Jarimo, tim gin m’ibino pire.” (Matayo 26:49, 50) Ing’eye, Yesu upenje kumae: ‘Yuda, icibo Wod dhanu ku cwiyo [limbe]?’ (Luka 22:48) Ento, Yesu ubedieng’ dong’ ungo ikum Yuda.

Kawoni, Yesu ucoro ceng’ini ku ju m’umaku mac man epenjogi kumae: “Wuyenyo ng’a?” Gidwoko ire nia gibeyenyo ‘Yesu ma Janazareti.’ E Yesu udwoko igi ku tegocwinye kumae: “An a en.” (Yohana 18:4, 5) Calu ging’eyo ngo gin ma bitimere, gin ceke gipodho i ng’om.

I saa maeca, nwang’u Yesu romo ringo ikind mudho, ento epenjogi kendo nia gibeyenyo ng’a. Kinde ma gidwoko ire kendo nia gibeyenyo “Yesu ma [ja] Nazareti,” Yesu uyero igi kendo kumae ma cwinye kwio: “Adaru wacu iwu nia an a en; ka kumeno tek wuyenyo an, wuwek joni gicidh migi.” Kadok i saa maeno ma tek, Yesu udok kendo iwi lembe m’elar eyero iwang’e, nia ng’atu moko acel de mbe m’ikindgi ma birwinyo. (Yohana 6:39; 17:12) De andha, Yesu ugwoko jukwenda pare ceke ma gigwoko bedoleng’ migi; acel de mbe m’ikindgi m’urwinyo ire, “ndhu wod nyoth kende,” niwacu Yuda. (Yohana 18:7-9) Eno re m’uketho kawoni ebekwayu nia juwek julub pare m’ugwoko bedoleng’ migi gicidhi.

Juaskari gicaku coro ceng’ini ikum Yesu, e jukwenda ginyang’ nia gibemito gimak Yesu. Pieno gipenjo Yesu kumae: “Rwoth, wabitong’o ku palamularu?” (Luka 22:49) Ma fodi Yesu udwoko ngo wang’ penji migi, Petro uwodho palamularu acel ikind palamularu ario ma jukwenda bino ko i cing’gi. Wang’e podho ikum Malko ma tie jaratic pa jalam madit, e etong’o ithe acel.

Yesu umulo ith Malko, man ekeye. E elokere ibang’ Petro, emio ire ponji moko ma pire tek, ewacu kumae: “Dwok palamularu peri kendo kakare, kum dhanu ceke m’umaku palamularu gibitho ku palamularu.” Yesu tie ayika niyio nia jumake, kum ewacu kumae: ‘Lembagora pa Mungu bilund timbre kakare nenedi, nia ekoebed kumeno be?’ (Matayo 26:52, 54) Ing’eye emedo kumae: ‘Kikombe ma Wego mio ira, kud amadhi?” (Yohana 18:11) M’umbe jiji, Yesu uyio nia yeny pa Mungu utimere i kume, etie ayika kadok nitho.

Yesu upenjo udul dhanu m’ubino nimake kumae: ‘Wubino calu kum won ayeki ku palamularu ku dul de nimaku ko ani? Abedo ku ba rupiny i hekalu abedaponjo, re wumaka ngo. Ento lembe nini ceke timbre, kara lembagora mi jubila timbre kakare.’​—Matayo 26:55, 56.

Juaskari karacelo ku jatel wigi, man judongo mi Juyahudi gimaku Yesu man gitwie. Kinde ma jukwenda gineno nia jumaku Yesu, gigam giringo. Re, “jalawobi moko” bino nuti m’umedere asu nilubo Yesu ku kind udul. Jalawobi eno romo bedo Marko ma jalub pa Yesu. (Marko 14:51) Ento jung’io jalawobine, man udul umito nimake, e eweko bongu pare ma nwang’ udong’, eringo muneru.

Kinde ma jutwio Yesu calu jadubo ma lee, jugam jutere ibang’ Ana m’ubino jalam madit i rundi ma Yesu uthwoyo i ie dhu juponji i hekalu, saa m’ebino aradu. (Luka 2:42, 47) Yor ing’eye, awiya pa Ana moko de ubedo julam ma dongo; ento kawoni jalwode ma Kayafa re m’utie jalam madit.

Kinde ma fodi Yesu ni pacu pa Ana, Kayafa ucoko dilo ma julwong’o Sanedrini. Dhanu ma becokiri i dilo maeno gitie 71, ma ikindgi jalam madit ku jumange m’ular ubino julam iwang’e de ginuti.

Ana ulund upenjo Yesu “pi julubne, ku ponji pare de.” Yesu udwoko ire kumae: “Adaru yero kele ni ng’om; abedaponjo i kacokri, i hekalu de, ka ma Juyahudi ceke gibegicokri i ie; man ayero gin moko lwe ngo. Ipenja nedi? Penj ju m’uwinja, pi lembe m’ayero igi.”​—Yohana 18:19-21.

E askari moko m’ucungo keca ugam upadu wang’ Yesu man ekok i wie ku kwinyo kumae: “Iloko lembe kumeno ni jalam ma diti?” Re Yesu ung’eyo nia gin marac m’etimo mbe, uketho edwoko kumae: “Tek adaru yero raci, nyuth karacne: ento tek dre ke, ipada nedi?” (Yohana 18:22, 23) E Ana uketho jutero Yesu ibang’ Kayafa ma jalwode.

Nitundo saa maeno dhanu ceke mi dilo mi Sanedrini, niwacu jalam madit, judongo m’ikind dhanu, man jugorcik fodi gicokiri i pacu pa Kayafa. I andha cik uyio ngo kit cokiri ma kumeno i diewor mi Kadhukuwijo, re eno ucerogi ngo ikum ng’ololembe migi marac ma gikeco.

Dilo maeni tie ku dhanu ma cwinygi col man ma gitie kud akoyakoya marac. Ing’ei ma Yesu ucero Lazaru, gigam ging’olo nia ecikere nitho. (Yohana 11:47-53) Nwang’u nindo moko iwang’e de, judong dini gigam gicamu gamba kara gimak Yesu man ginege. (Matayo 26:3, 4) Eno ubenyutho nia gilar gikeco ninego Yesu ma fodi gipoko de ngo lembe pare!

M’umedo coko ma cik uyio ngo ma gitimo, jalam madit man jumange m’ubino i dilo mi Sanedrini, gisayu ku kero dhanu m’umii lembatuca marac, ma biketho githung lembe ikum Yesu. Ginwang’u jumulembe dupa, re jumulembene zoo gibeyero wec m’uberombo ngo. E ing’eye juario ubino man gituco kumae: “Wawinjo ewacu kumae, abinyotho hekalu maeni ma jugomo ku cing’, man i ceng’ adek abigomo mange ma jutimo ku cing’ ungo.” (Marko 14:58) Re kadok ju maeni de dhoggi uberombo ngo ikindgi.

E Kayafa upenjo Yesu kumae: “Idwoko lembe moko ngo? En e ang’o ma joni benyutho i kumi?” (Marko 14:60) Yesu udwoko ngo wang’ adote mi ndra mi jumulembe maeno ma gin gigi de dhoggi uberombo ngo. Pieno, Kayafa ucaku nisayu yo mange mi loko lembe iwi Yesu.

Kayafa ung’eyo cuu nia Juyahudi gibed gimito ngo giwinj awinja de nia ng’atu moko ubeyero nia etie Wod Mungu. Nindo moko, kinde ma Yesu ulwong’o Mungu nia Won, Juyahudi giyenyo ginege pilembe giloko nia ‘ekethre gire rom ku Mungu.’ (Yohana 5:17, 18; 10:31-39) Calu ma Kayafa ung’eyo lembuno, emito emak theleb Yesu, pieno ewacu ire kumae: ‘Aketho ikwong’ ku Mungu ma kwo, ya iwac iwa tek in i Kristu, ma Wod Mungu.’ (Matayo 26:63) I andha, Yesu udaru nyutho ni dhanu nia etie Wod Mungu. (Yohana 3:18; 5:25; 11:4) Re kawoni kan ebiyero lembe m’ukoc, binen nia ebekwero nia etie Wod Mungu ngo, man etie Kristu de ngo. Pieno Yesu uwacu kumae: “An a en: man wubineno Wod dhanu jany yo ku cing’ ma yor acwic mi tego, m’ebebino de ku i afuru mi polo.”​—Marko 14:62.

Kinde ma Kayafa uwinjo kumeno, eyeco kendi pare ve udu moko uai utimere en, man ewacu kumae: “Can jumulembe benegowa ke mir ang’o? Wuwinjo lembacidi ma kum Mungu! Wuwacu ang’o?” E dhanu ceke mi dilo mi Sanedrini ging’olo lembe rac i wie kumae: “Eromo ku tho.”​—Matayo 26:65, 66.

E gicaku nywaru Yesu man gicaku goye. Jumoko upade apada, jumange ke ung’ulo lau i wang’e. Ing’ei ma gitwio wang’e ceke ku kitambala, gipade kendo man giwacu ire ku cac kumae: “Eu: ng’a [m’ugoyi]?” (Luka 22:64) Eno Wod Mungu re ma jubesendo kumeno ku diewor, man jubeng’olo lembe de atira ngo i wie!

Saa ma jumaku Yesu i podho mi Gethsemane, lworo umaku jukwenda, e giringo giweke. Re Petro “ku jalub mange de,” ma cibedo jakwenda Yohana giwok giloko. (Yohana 18:15; 19:35; 21:24) Ubenen ve nia gilubo tok Yesu nitundo i pacu pa Ana kaka ma jutere i ie. Kinde ma Ana ung’olo nia juter Yesu ibang’ Kayafa ma tie jalam madit, Petro giku Yohana gibino lubo toke, re ku bor. Ecicopere nia cwinygi ubepido pi kwo migi man pi lembe ma binwang’u Rwoth migi.

Kayafa ung’eyo Yohana, pieno juketho Yohana umondo m’umbe lemoko i lelagang’ mi ot pare. Petro ke ucungo i dhugola nitundo Yohana uwok man eweco ku nyaku m’ubekuro dhugola, ka juyio emondo.

Lembuno ubekadhu ku diewor man mwomo de utie, pieno dhanu ma gini keca gibeoyo mac m’ubogre. Petro de ubemuro kume i ng’etgi, ebekuro ko ‘nineno kajik’ mi pido pa Yesu. (Matayo 26:58) E nyaku m’ubekuro dhugola m’uketho Petro umondo i lelagang’ ugam ung’ie tap kud iwang’ der pa mac, man epenje kumae: “In bende in i ng’atu ma kind julub ng’atuni?” (Yohana 18:17) M’uweko nyaku maeno, jumange de ung’io Petro man udote nia ebino karacelo ku Yesu.​—Matayo 26:69, 71-73; Marko 14:70.

Penji ma nyaku maeno upenjo ujebo wi Petro, pieno eculo kumae: “Ang’eyo ngo, kadi lembe m’iyero de ang’eyo ngo.” (Marko 14:67, 68) Ecaku bende nikwero Yesu ku dhoge marac, ekwong’ere akwong’a zoo nia ebeyero lemandha, man kan ebecwayu ndra ke Mungu upok lembe rac i wie.​—Matayo 26:74.

Ikind saa maeno, pido pa Yesu ubemedere, copere pidone ubekadhu malu i od etaj pa Kayafa kaka ma jucopo neno ie lelagang’ piny. Petro ku jumange ma gibekuro i lelagang’ gibeneno kite ma jumulembe ma julwong’o ubewiliri ko i ot.

Dhanu ma gibedo keca ginyang’ nia Petro ubecwayu vupo pilembe kit wec pare ubedote nia etie dhanu mi Galilaya. Bende, wat pa Malko ma Petro ugam uthumo ithe de unuti ikind ju m’ubedo keca. Pieno edoto Petro kumae: “Aneni wukude ngo i podho?” E kinde ma Petro ukwero Yesu wang’ mir adege eni ci, kulok ugam ukok calu ma Yesu ular uyero.​—Yohana 13:38; 18:26, 27.

Copere i saa maeno Yesu ucungo i ther etaj malu ebeneno lelagang’ piny. E eloko wang’e man eneno Petro atira. Saa ma wang’gi rombo, cwiny Petro umil, e epoi ndhu ikum wec ma Yesu uyero ire i wang’e nyanok kinde ma gibetimo Kadhukuwijo i kusika ma malu. Kepar kite ma Petro uwinjere ko saa m’eparu pi lembe m’eai etimo! Petro uwok woko man ewak lee mandha.​—Luka 22:61, 62.

Ang’o m’uketho Petro utundo nikwero Yesu? Petro ubino ku tegocwiny mandha nia etie tek i thenge mi tipo man egwoko bedoleng’ pare, re ang’o m’ucwale nikwero Rwoth pare? M’umbe jiji, lembe m’ubetimere udaru nyotho wi Petro; saa maeno jubeloko lembe iwi Yesu man jubedote calu jadubo. Pieno kakare ma nia Petro ucer bang’ Yesu m’ukoso ngo, elund eloko ng’eye ni ng’atu ma tie ku “lembe mi kwo ma rondo ku rondo.”​—Yohana 6:68.

Lembe ma kwiny m’utimo Petro ubemio iwa ponji ma e: kadok ng’atu ma tie ku yioyic man amora ma lee de wie copo jebere kan elar eyikere ngo pir amulaic ma wok rek. Dong’ wek lembe m’utimo Petro ubed ni cimowang’ ni jurutic pa Mungu ceke!