Bibliankir libron jakhupa 62: 1 Juan
Qillqiri: Apóstol Juan
Kawkins qillqasïna: Éfeso jan ukax uka jakʼana
Kuna marans tukuyasïna: 98 jakʼanaM
JESUCRISTON wali munat Juan apostolapax, kunatï chiqaki ukarux wal munirïna. Ukatwa kuntï Jesucristox amuykäna ukxa sum yatirakpachänxa. Ukat janiw kuna muspharañäkis qillqatanakapan munasiñ tuqit parlatapatxa. Ukampis Apóstol Juanax sinttʼasiñapampix janiw apayasirïkänti kunattix Jesucristox “Boanerges” sasaw sutichäna, ukax “Qhixuqhixun wawanakapa” sañ muni (Mar. 3:17). Apóstol Pablox, Diosan tamapat jithiqtasin Dios contra saytʼirinakaw utjani siskäna ukax niyaw utjxäna, ukatwa Juanax kimsa cartanak qillqäna, kunatï chiqa yatichäwïki, chiqampi uñjañäki ukanakar arxatañataki. Ukat uka kimsa cartanakapax nayra cristianonakatakix “ñanqhan” kʼari yatichäwinakapar saykatapxañapataki chʼamachtʼañatakis wali askipunïnwa(2 Tes. 2:3, 4; 1 Juan 2:13, MT, 14; 5:18, 19).
2 Juanan cartanakap uñakipasaxa, Mateo ukat Marcos qillqatanakat sipansa, qhipat qillqaspachäna sisnawa, ukhamaraki Apóstol Pedro ukat Pablon cartanakapatsa qhipat qillqatarakiwa. Ukampis uka urunakax janiw nayrjamaxänti. Tamanakax qalltasipkän ukhax judaísmo yupaychirinakaw tamanakarux jan waltʼayirjamänxa, ukampis janiw jupanakat aka qillqatan parlkiti, janjamarakiw Hebreo Qullan Qilqatanakatsa parlkiti. Jan ukasti ‘qhipa urunakatwa’ parläna ukat ‘walja Cristo contranakan’ (anticristo) uñstañapatwa parlarakïnxa (1 Juan 2:18, MT). Jupan qillqatanakap liyirinakaparu parlañatakixa “munat wawanakaxa” siwa, ukat ‘nayax wali chuymanïxasawʼ” sasaw jupapachat parlaraki (1 Juan 2:1, 12, 13, 18, 28; 3:7, 18; 4:4; 5:21; 2 Juan 1; 3 Juan 1). Taqi ukanaka uñjasaxa, Juanan 3 cartanakapax qhipat qillqasiskatapwa amuyayistu. Ukampis, 1 Juan 1:3, 4 qillqatanxa niya uka tiemponakanrakwa Juan librox qillqasïna sasaw saraki. Ukhamasti Apóstol Juanan 3 cartanakapax 98 mara jakʼanakana tukuyasitapaw amuyasi, janïr apostolan jiwkipana, ukhamaraki Éfeso jakʼanakana qillqasitapaw amuyasiraki.
3 Pusïri evangelio Juan libroxa, apóstol Juanan qillqatätapxa janiw payachasktanti ukat nayrïri Juan cartampi niya kipkakïtapax uñachtʼayistuwa apóstol Juanan qillqataparakïtapa. Sañäni nayrïri Juan qillqatan qalltapanxa, Juanax siwa, nayaw uñjta “jakañ Aru [...] aka wiñay jakañata, khititix Awkimpiskäna ukat jiwasanakar uñstarakistu ukata” sasa, aka arunakaxa muspharkañawa kunattixa Juan librox kipka arunakampiw qalltaraki. 100 maranakan Fragmento Muratoriano sat qillqatansa, ukhamaraki Ireneo, Policarpo ukat Papías nayra qillqirinakasa aka cartax Diosan amuytʼayatawa ukat chiqarakiwa sasaw qhanañchapxi.a Nayrïri Juan qillqatax Diosan amuytʼayata ukat chiqarakïtapatxa janipuniw khitis payachasirïkiti sasaw yatxattʼat Eusebio (260-342 mara jakʼanakan jakir) chachax säna.b Ukampisa nayra yaqhipa Biblia jaqukipirinakaxa 5 jaljan, 7 jiskʼa tʼaqan tukuyaparu ukat 8 jiskʼa tʼaqan qalltaparux yapxatapxataynawa akham sasa “[Dios Awki, jakañ Aru, Qullan Ajayu; aka kimsasti mayakiwa. Kimsa testigow utjaraki aka uraqinxa]” sasa (Qullan Arunaka, Edición Revisada [1992]). Ukampisa ukham qillqatax nayra griego qillqatanakanxa janiw mayansa uñstkiti, ukhamasti Trinidad kʼari yatichäwiru chʼamanchañatakikiw ukham qillqxatapxatayna. Jichha tiempo Biblianakanxa ukhamaraki catoliconakasa, protestantenakasa janiw uka chiqarux ukham uchxapxitic (1 Juan 1:1, 2).
4 Jupanak taypit ‘walja Cristo contranakaw’ sartapxi kʼari yatichawinakapampi, Diosat jithiqtayañ munirinakata, ukanakat jarkʼaqañatakiw apóstol Juanax aka cartap qillqäna ‘munatanaka’, “wawanaka” sasa (2:7, NM, 18, MT). Uka Cristo contranakasa, Diosan markapat jithiqtasax Dios contra saytʼirinakasa Griego jaqinakan amuyunakapampi ukat janiw Diosax utjkiti sirinakampiw apayasipxpachäna, uka jaqinakan amuyunakapax Diosatsa jutkaspa ukham sapxirïna.d Apóstol Juanax Jehová Dios contra saytʼirinakar saykatañatakix kimsa tuqit sum qhanañchtʼäna: juchachasiñata, munasiñata ukat Cristo contranakata. Jucha tuqit parlatanakapasa, uka Cristo contranakasa, wali suma chiqa jaqinakäpkaspas ukat janis juchanïpkaspa ukhamwa amuyasipxäna, ukat juchanakas layku Jesucriston jiwatapsa janiw munapkti sasaw sapxirïna. Jupanakatakiki “yatiñanïpxatapatxa”, jan munasiñani ukat jupanakatakiki taqi kuns munirinakäpxänwa, ukampis apóstol Juanax munasiñat parlkasaxa, ukhamäñarux jan wal uñjäna. Uka kʼari yatichäwinakaru qhanañchañatakixa, apóstol Juanax ak sänwa, Jesusax Cristow ukat janïra aka Uraqir jutkïpanxa utjxapunïnwa sasaw qhanañchäna, ukhamarakiw iyawsir jaqinakaru qhispiyañatakix aka Uraqirux Diosan wawapjam jaqir tukusin jutatapata parlarakïna (1:7-10; 2:1, 2; 4:16-21; 2:22; 1:1, 2; 4:2, 3, 14, 15). Juanax qhanwa “Cristo contranaka” sasax kʼari yatichirinakarux sutichi, ukat kunjamsa Diosan wawanakapätapsa jan ukax Supayan wawanakapätapsa uñtʼsna ukanakat parlarakïnwa (2:18, 22; 4:3).
5 Aka cartax janiw mä tamaruki qillqatäkiti, ukhamasti taqi chiqpach cristianonakaruw qillqaspachäna. Qalltansa, tukuyansa janiw mä aruntax utjkiti ukatwa ukham saraksna. Yaqhipanakax janis cartäkaspa, mä qillqatakïkaspas ukham amuyapxi. Taqpach carta qillqatanxa “jumanaka” sas qillqatawa, janiw maynitakiki ukham qillqaskaspati, ukatwa waljanitaki qillqatätapxa umuysnaxa.
KUNATSA WALI ASKIXA
11 Kunjamtï 100 maranakan qhip qhipa maranakan ‘walja Cristo contranakax’ utjkänxa, ukhamarakiw jichhürunakanxa Cristo contranakax utji, ukxa cristianonakax yatipxañapawa. Chiqpach cristianonakax “aka arunakwa istʼapxtaxa qalltäwitpacha: munasipxam maynit maynikama” siski uka arunakar chʼamampi atinisipxañapawa, ukhamarakiw Diosampi ukat chiqa yatichäwipampisa mayaki saytʼasipxañaparakiwa, chiqapa lurasa, qhana arunakampi (2:18; 3:11; 2:27-29). Ukatxa wali wakiskiriwa aka iwxtʼanakaxa, “jañchin jan wali munañanakapa, kuntix nayrax uñjkis ukansa munañanaka, jachʼa jachʼa tukuñanaka”, aka pachan yänakap munañanakaru ukhamaraki jan wali lurañanakapampix apayasipxi cristianüpxtwa siri jaqinakat amuyasiña. Ukampis chiqpach cristianonakax aka ñanqha pachatsa ukat munañanakapatsa jithiqtapxiwa kunattix “kawkïritix Diosan munañap lurki ukax wiñayatakiw jaki” siski uksa yatipxarakiwa. Aka pachan munañanakap uñjasasa, kʼari yupaychäwinak uñjasasa ukat uñisiñanakar uñjasasa, kunja askisa Biblia taypi Diosan munañanakapa yatxatañaxa ukat ukarjam sarnaqañasa (2:15-17).
12 Wali askiwa jiwasatakixa aka cartan qillqatanakapaxa, kunattix Awkisan qhanapax Supayan chʼamakapampix jan kipkätapxa sum qhanañchi, ukhamarus uka chʼamakax chiqa yatichäwirux chhaqtayarakiwa; ukhamarakiw Jehová Diosan yatichäwipax jakañ churaraki ukhamaraki Cristo contra sallqjiri kʼari yatichäwinakapampita; ukatxa tamanakax Awkimpi Yuqampi mayakïpxatapa ukat wali munasirïpxatapa, maysatsti Cainjam jiwayiri uñisirinakax “jiwasanakankiri taypit mistuwayapxi [...] taqinins jan jiwasankirïtapa qhanañchañataki” (2:19; 1:5-7; 2:8-11, 22-25; 3:23, 24, 11, 12). Ukanakat sum amuyasax taqi chuymaw ‘akapacharu atipjañ’ munañasaxa, ¿kunjamsa uk lursna? Chʼullqi iyawsäwisampi, ukat ‘Diosar munasiñampi’, uk lurañaxa Diosan kamachinakap phuqañamp sasiwa (5:3, 4).
13 “Diosan munasiñapax” ¡wali muspharkañpunwa aka cartan qhanañchasi! Payïr jaljanwa qhan uñachtʼayasiski kunja mayj mayjas akapachar munañaxa, Diosar munañat sipansa. Ukatxa sarakiwa “Diosax munasiñawa” sasa (4:8, 16). ¡Kunja askisa uka munasiñaxa! Awkiw ‘Yuqaparux akapachar qhispiyañatakix’ khithanïna, ukampiw munasiñap uñachtʼayistu (4:14). Ukanakax taqi chuyma munasiñaruw wiytistu, apóstol Juanan arunakaparjama: “Diosaw nayraqat jiwasanakar munistu, ukatwa jiwasax juparux munaraktanxa” sasa (4:19). Kunjamtï mä awkimpi wawapampix wal munasipxixa ukhamäñapaw munasiñasaxa uka munasiñax luratanakampiw uñachtʼayasiñapa ukhamarak tʼaqhisiñankkasasa. Kunjamtï Jesucristox jakañap jiwasanak layku churawayänxa, ukhamarakiw “jiwasanakax jilatanakas layku jakañas churañasa”, jilat kullakanakar wal munasitasaxa janiw pata chuymakïñapäkiti “jan ukasti chiqpach munasiñasax luräwinakasana uñjasiñapawa” (3:16-18). Apostolan cartapaxa qhanpacha uñachtʼayaski kunjamsa munasiñampi ukat kunatï Diosata chiqäki uk yatiñampix yanaptʼistu Jehová Diosampita, Jesucritompita jan jithiqtañaru, ukhamarakiw jupanakampi mayakïskañarux yanaptʼarakistu uk qhanañchaskäna (2:5, 6). Ukham wali munasiñat parlasax Juanax Diosan Apnaqäwipa katuqirinakarux akham sasaw säna: “Uka chiqpach Jesucristo Yuqapampix mayanakwa jakaraktanxa. Aka [Jehová] Diosax chiqawa, wiñay jakañarakiwa” sasa (5:20).
[Qhanañchäwinaka]
a The International Standard Bible Encyclopedia, 2 libro, 1982 marana, G. W. Bromiley sat chachan lurata, 1095, 1096 jananaka.
b The Ecclesiastical History, III, XXIV, 17.
c Insight on the Scriptures, 2 libro, 1019 jana.
d New Bible Dictionary, segunda edición, 1986, J. D. Douglas sat jaqin lurata, 426, 604 jana.